Η κοινωνική τάξη βασίζεται στη βία που ονομάζεται στρατιωτική θητεία, στην υποταγή του νέου στην τυφλή επιθυμία, στις επιθυμίες των αξιωματικών
Ο,τι έγραψε ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς
ήταν ένα κι ένα: «Υβόννη», «Φερντιντούρκε», «Υπερατλαντικός»,
«Πορνογραφία», «Κόσμος», «Ημερολόγιο». Αντιστρέφοντας το βιολογικό
κύκλο, στράφηκε στην ανωριμότητα της νεότητας, όταν το σώμα είναι ένα
εύπλαστο υλικό το οποίο στηρίζεται σ' έναν
Τα λέει ο
ίδιος με την απλότητα και τη σαφήνεια του δημιουργού που δεν φοβάται ότι
άμα δώσει όνομα στο κομμάτι του εαυτού που παίζει, θα τον χαρακτηρίσουν
«τρελό», «ιδιόρρυθμο», «στραβό», «παράδοξο».
«[...] Καθώς γράφω, έχω την τάση -μια υπόγεια και, κατά κάποιον τρόπο, παράνομη τάση- να συμπληρώνω τη φυσική εξέλιξη της ωριμότητας προς την ωριμότητα με μια εντελώς αντίθετη κίνηση, που πηγαίνει από πάνω προς τα κάτω, από την ωριμότητα στην ανωριμότητα. Ηδη στο "Φερντιντούρκε" μπορεί κανείς να δει πόσο, παρά τις προσπάθειές μου να ωριμάσω, παρέμεινα προσκολλημένος στην ανωριμότητα [...]», ακουγόταν η εξομολόγησή του στον Ντομινίκ ντε Ρου. Το βιβλίο αυτής της μακράς συνομιλίας με τον τίτλο «Διαθήκη» (μτφρ.: Θεόδωρος Τραμπούλης) κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη (σελίδες 400, τιμή 17 ευρώ).
Γεννημένος στη Βαρσοβία το 1904, σπούδασε αρχικά νομικά στο γενέθλιο τόπο και ακολούθως φιλοσοφία στο Παρίσι. Η ανωριμότητα και η νεότητα, αυτά τα δύο κυρίαρχα θέματα του σύνολου του έργου του, τα διαχειρίστηκε από την πρώτη του εμφάνιση, σε ηλικία είκοσι εννέα ετών. Η συλλογή διηγημάτων «Αναμνήσεις μιας εποχής ανωριμότητας» συναντά τέσσερα χρόνια αργότερα το μυθιστόρημα «Φερντιντούρκε».
Η διεθνής αναγνώριση -κι ενώ είχε αυτοεξοριστεί με το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Αργεντινή- ήρθε, κατά τη δεκαετία του '60, στο Παρίσι. Είναι η δεκαετία των σημαντικών δημιουργημάτων του: «Πορνογραφία», «Κόσμος», «Υπερατλαντικός», «Ημερολόγιο».
Είχε γράψει στο τελευταίο: «Οι πόλεμοί μας είναι πόλεμοι εφήβων, η κοινωνική τάξη βασίζεται στη βία που ονομάζεται στρατιωτική θητεία, στην υποταγή του νέου στην τυφλή επιθυμία, στις επιθυμίες των αξιωματικών. Πώς θα ήταν δυνατόν ορισμένοι να κυριαρχούν επί των άλλων, χωρίς τη σβελτάδα, την ελαφρότητα των νέων; Στο κάτω κάτω, η τυφλή υπακοή είναι δίκοπο μαχαίρι, είναι αμοιβαία: Αυτός που διατάσσει γίνεται σκλάβος του σκλάβου. Και από αυτή την αμοιβαία υποταγή γεννιέται ένα ολότελα καινούργιο δυναμικό ενέργειας, τόλμης και παρορμητισμού· από μέσα του ο υπεράνθρωπος και ο μη άνθρωπος ανατέλλουν αθώοι, γεμάτοι ελαφρότητα. Η συμμετοχή τής νεότητας στην ενήλικη ζωή μας, η συμμετοχή της ανωριμότητας, δεν έχει φωτιστεί ακόμη αρκετά».
Στην «Πορνογραφία» -σ' αυτό το κομβικό αριστούργημά του-, παρά τον «πορνογραφικό» του τίτλο, πρωταγωνιστεί ο Φρεντερίκ. Ο οποίος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας Χριστόφορος Κολόμβος, ταξιδευτής εν σώματι και πνεύματι, ο οποίος αναζητά την καινούργια ομορφιά, την καινούργια ποίηση που λάθρα βιώνει ανάμεσα στον ενήλικο και τον νέο. «Είναι ο ποιητής», τον περιγράφει ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς, «μιας συνείδησης που εξωθεί την επίγνωση του εαυτού της στα άκρα ή, τουλάχιστον, έτσι τον ήθελα εγώ. Πόσο δύσκολο είναι όμως να καταλάβουμε σήμερα ο ένας τον άλλον!
»[...] Ο Φρεντερίκ μου δεν είναι ούτε σατανάς ούτε ηδονοβλεψίας (σ.σ.: όπως τον κατηγόρησαν οι κριτικοί)· μοιάζει περισσότερο με έναν θεατρικό σκηνοθέτη, ή μάλλον με έναν χημικό, ο οποίος, δοκιμάζοντας διάφορους συνδυασμούς ανάμεσα στους ανθρώπους, προσπαθεί να παρασκευάσει ένα καινούριο ποτό φτιαγμένο από σαγήνη».
Ναι, πού πήγε αυτή λέξη; Μήπως την κατάπιε αυτή η αναθεματισμένη κρίση; Γι' αυτό συντονιζόμαστε με τον Πολωνό συγγραφέα, όταν επιλέγει την ανατροπή από τον καθωσπρεπισμό. «Είμαι χιουμορίστας, γελωτοποιός, ακροβάτης, προβοκάτορας. Τα έργα μου κάνουν διπλές κωλοτούμπες για να διασκεδάσουν το κοινό μου. Εγώ είμαι τσίρκο, λυρισμός, ποίηση, τρόμος, καβγάς, παιχνίδια, τι άλλο θέλετε;».
Το καινούργιο, το πρωτότυπο, το άφθαρτο ήταν το τρίδυμο της θετικής ενέργειας, γιατί όσο κι αν ψάξεις χρυσάφι στην άμμο δεν θα το βρεις ποτέ. Η επιθυμία φουντώνει ακόμη περισσότερο, επειδή τα βέλη της δεν συναντούν καμία αντίσταση. Και η αδυναμία αποδεικνύεται πιο δυνατή από τη δύναμη. Τελικά, η ελαφρότητα της νεότητας αίρει το βάρος από τα εγκλήματα και τις αμαρτίες.
Ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς γύρισε στην Ευρώπη το 1963 και εγκαταστάθηκε στη Γαλλική Ριβιέρα. Εξι χρόνια μετά πέθανε, αφού το 1968 είχε προταθεί υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Πηγή:ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
«[...] Καθώς γράφω, έχω την τάση -μια υπόγεια και, κατά κάποιον τρόπο, παράνομη τάση- να συμπληρώνω τη φυσική εξέλιξη της ωριμότητας προς την ωριμότητα με μια εντελώς αντίθετη κίνηση, που πηγαίνει από πάνω προς τα κάτω, από την ωριμότητα στην ανωριμότητα. Ηδη στο "Φερντιντούρκε" μπορεί κανείς να δει πόσο, παρά τις προσπάθειές μου να ωριμάσω, παρέμεινα προσκολλημένος στην ανωριμότητα [...]», ακουγόταν η εξομολόγησή του στον Ντομινίκ ντε Ρου. Το βιβλίο αυτής της μακράς συνομιλίας με τον τίτλο «Διαθήκη» (μτφρ.: Θεόδωρος Τραμπούλης) κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη (σελίδες 400, τιμή 17 ευρώ).
Γεννημένος στη Βαρσοβία το 1904, σπούδασε αρχικά νομικά στο γενέθλιο τόπο και ακολούθως φιλοσοφία στο Παρίσι. Η ανωριμότητα και η νεότητα, αυτά τα δύο κυρίαρχα θέματα του σύνολου του έργου του, τα διαχειρίστηκε από την πρώτη του εμφάνιση, σε ηλικία είκοσι εννέα ετών. Η συλλογή διηγημάτων «Αναμνήσεις μιας εποχής ανωριμότητας» συναντά τέσσερα χρόνια αργότερα το μυθιστόρημα «Φερντιντούρκε».
Η διεθνής αναγνώριση -κι ενώ είχε αυτοεξοριστεί με το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Αργεντινή- ήρθε, κατά τη δεκαετία του '60, στο Παρίσι. Είναι η δεκαετία των σημαντικών δημιουργημάτων του: «Πορνογραφία», «Κόσμος», «Υπερατλαντικός», «Ημερολόγιο».
Είχε γράψει στο τελευταίο: «Οι πόλεμοί μας είναι πόλεμοι εφήβων, η κοινωνική τάξη βασίζεται στη βία που ονομάζεται στρατιωτική θητεία, στην υποταγή του νέου στην τυφλή επιθυμία, στις επιθυμίες των αξιωματικών. Πώς θα ήταν δυνατόν ορισμένοι να κυριαρχούν επί των άλλων, χωρίς τη σβελτάδα, την ελαφρότητα των νέων; Στο κάτω κάτω, η τυφλή υπακοή είναι δίκοπο μαχαίρι, είναι αμοιβαία: Αυτός που διατάσσει γίνεται σκλάβος του σκλάβου. Και από αυτή την αμοιβαία υποταγή γεννιέται ένα ολότελα καινούργιο δυναμικό ενέργειας, τόλμης και παρορμητισμού· από μέσα του ο υπεράνθρωπος και ο μη άνθρωπος ανατέλλουν αθώοι, γεμάτοι ελαφρότητα. Η συμμετοχή τής νεότητας στην ενήλικη ζωή μας, η συμμετοχή της ανωριμότητας, δεν έχει φωτιστεί ακόμη αρκετά».
Στην «Πορνογραφία» -σ' αυτό το κομβικό αριστούργημά του-, παρά τον «πορνογραφικό» του τίτλο, πρωταγωνιστεί ο Φρεντερίκ. Ο οποίος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας Χριστόφορος Κολόμβος, ταξιδευτής εν σώματι και πνεύματι, ο οποίος αναζητά την καινούργια ομορφιά, την καινούργια ποίηση που λάθρα βιώνει ανάμεσα στον ενήλικο και τον νέο. «Είναι ο ποιητής», τον περιγράφει ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς, «μιας συνείδησης που εξωθεί την επίγνωση του εαυτού της στα άκρα ή, τουλάχιστον, έτσι τον ήθελα εγώ. Πόσο δύσκολο είναι όμως να καταλάβουμε σήμερα ο ένας τον άλλον!
»[...] Ο Φρεντερίκ μου δεν είναι ούτε σατανάς ούτε ηδονοβλεψίας (σ.σ.: όπως τον κατηγόρησαν οι κριτικοί)· μοιάζει περισσότερο με έναν θεατρικό σκηνοθέτη, ή μάλλον με έναν χημικό, ο οποίος, δοκιμάζοντας διάφορους συνδυασμούς ανάμεσα στους ανθρώπους, προσπαθεί να παρασκευάσει ένα καινούριο ποτό φτιαγμένο από σαγήνη».
Ναι, πού πήγε αυτή λέξη; Μήπως την κατάπιε αυτή η αναθεματισμένη κρίση; Γι' αυτό συντονιζόμαστε με τον Πολωνό συγγραφέα, όταν επιλέγει την ανατροπή από τον καθωσπρεπισμό. «Είμαι χιουμορίστας, γελωτοποιός, ακροβάτης, προβοκάτορας. Τα έργα μου κάνουν διπλές κωλοτούμπες για να διασκεδάσουν το κοινό μου. Εγώ είμαι τσίρκο, λυρισμός, ποίηση, τρόμος, καβγάς, παιχνίδια, τι άλλο θέλετε;».
Το καινούργιο, το πρωτότυπο, το άφθαρτο ήταν το τρίδυμο της θετικής ενέργειας, γιατί όσο κι αν ψάξεις χρυσάφι στην άμμο δεν θα το βρεις ποτέ. Η επιθυμία φουντώνει ακόμη περισσότερο, επειδή τα βέλη της δεν συναντούν καμία αντίσταση. Και η αδυναμία αποδεικνύεται πιο δυνατή από τη δύναμη. Τελικά, η ελαφρότητα της νεότητας αίρει το βάρος από τα εγκλήματα και τις αμαρτίες.
Ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς γύρισε στην Ευρώπη το 1963 και εγκαταστάθηκε στη Γαλλική Ριβιέρα. Εξι χρόνια μετά πέθανε, αφού το 1968 είχε προταθεί υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Πηγή:ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου