Η τελετουργία του τσαγιού στην Ιαπωνία με αγάπη από τον Fuji Tomo Kazu

Το τσάι εισήχθη στην Ιαπωνία από την Κίνα τον 8^ο αι. Οι Κινέζοι από πολύ παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν σαν γιατρικό και του απέδιδαν θαυματουργικές ιδιότητες όπως η ενδυνάμωση της όρασης , η τόνωση της θέλησης, η γαλήνη της ψυχής. Συχνά οι βουδιστές ασκητές έπιναν τσάι για να μην εξαντλούνται εύκολα και γιατί πίστευαν πως τους βοηθούσε να βρίσκονται σε ετοιμότητα. Έτσι άρχισαν να το πίνουν σύμφωνα με συγκεκριμένο θρησκευτικό τυπικό. Με τη διάδοση του βουδισμού στην Ιαπωνία άρχισε σιγά-σιγά να διαδίδεται και το τσάι που πρώτοι το έπιναν οι ευγενείς στις πολυτελείς γιορτές τους . Τον 14^ο αι. ο Μουράκο-Σούκο ανέπτυξε τις πνευματικές πλευρές του εθίμου, που έγιναν αρεστές στους Σαμουράι, ενώ μερικά χρόνια αργότερα ο Σεν νο Ρικυού, διάσημος ιερέας Ζεν και μαθητής του Σούκο επισημοποίησε την τελετή του τσαγιού αντικαθιστώντας τα κινεζικά σκεύη με ντόπια, καθιέρωσε αυστηρούς κανόνες και την απλότητα.

Η τελετή πήρε το όνομα ‘Τσα-νο-γιού’(chanoyu) αλλά είναι γνωστή και ως Sado– ιεροτελεστία του τσαγιού. Άλλοι δάσκαλοι του τσαγιού συνέχισαν την παράδοση προσεγγίζοντας όμως το θέμα από διαφορετική πλευρά ο καθένας με αποτέλεσμα να έχουν προκύψει σήμερα πολλές σχολές (Ura, Omote, Mushakoji, κ.α.) Σήμερα η γνώση της εθιμοτυπίας για την προετοιμασία του τσαγιού αποτελεί μέρος της καλής ανατροφής μιας κοπέλας.

Η ιεροτελεστία είναι μια άριστα ενορχηστρωμένη σειρά γεγονότων. Ξεκινά με την συνάντηση των καλεσμένων και τον περίπατό τους στο μονοπάτι ενός κήπου που οδηγεί σε ένα τελετουργικό τεϊοποτείο. Το μονοπάτι δεν ξεπερνάει τα 9 μέτρα και συνήθως στον κήπο βρίσκονται υποβλητικά τοποθετημένοι βράχοι, δενδράκια, και πέτρινα φανάρια που έχουν ως στόχο την δημιουργία κλίματος απόλυτης μοναξιάς . Στην άκρη του μονοπατιού πάντα βρίσκεται μια βρύση ή πηγή ώστε να πλένουν τα χέρια και το στόμα τους οι επισκέπτες που πρόκειται να μετέχουν στην τελετή. Ακολουθεί η είσοδος στο τεϊοποτείο και η γνωριμία με τον οικοδεσπότη. Η ατμόσφαιρα διαφέρει ανάλογα με την εποχή(καλοκαίρι ή χειμώνας )και ανάλογα με την ώρα της ημέρας (πρωί ή απόγευμα).

Το εσωτερικό του τεϊοποτείου είναι απλό, συνήθως στρωμένο με ψάθες , χωρίς έπιπλα με εξαίρεση ενός μικρού τραπεζιού. Συνθέσεις ικεμπάνα αποτελούν την μόνη διακόσμηση του χώρου ενώ σε κάποια γωνία βρίσκεται μια φωτιά όπου βράζει η τσαγιέρα. Στο παρελθόν πρόσθεταν κομμάτια σιδήρου μέσα στην τσαγιέρα για να βγαίνει κάποια μελωδία καθώς το νερό έβραζε η οποία θα έφτανε στα αυτιά των φιλοξενούμενων.

Oι καλεσμένοι κάθονται γονατιστοί στα χαλάκια και επιδοκιμάζουν τα σκεύη που θα χρησιμοποιηθούν στην τελετή καθώς τους τα επιδεικνύει ο οικοδεσπότης .Τα σκεύη αυτά αντικατοπτρίζουν τις αξίες του ζεν(απλότητα, ευγένεια, αυτοσυγκράτηση) και είναι τα εξής: τσαγιέρα(από σφυρηλατημένο σίδερο με ανάγλυφα), κουτάλια(από ανοιχτόχρωμο λείο ξύλο), φλιτζάνια τσαγιού(φτιαγμένα στο χέρι με ανοιχτό χρώμα και απλές γραμμές), σουρωτήρι(από πλεγμένο μπαμπού), χτυπητήρι(που μοιάζει με πινέλο ξυρίσματος), κανάτες νερού και τσαγιού. Συνήθως προτιμάται λεπτοαλεσμένο πράσινο τσάι(μάτσα).

Το τσάι ετοιμάζεται από γκέισες οι οποίες ακολουθούν συγκεκριμένο εθιμοτυπικό. Πρώτα σκουπίζουν με μεταξωτό πανί όλα τα σκεύη, έπειτα προσφέρουν γλυκίσματα στους καλεσμένους καθώς ετοιμάζουν το τσάι. Μια κουταλιά τσαγιού τοποθετείται στο φλιτζάνι του καθενός και χύνουν μέσα ζεστό νερό ανακατεύοντας με το ειδικό σκεύος ώσπου το ποτό να γίνει αφρώδες και ομοιογενές . Το πρώτο φλιτζάνι προσφέρεται στον πιο σημαντικό καλεσμένο ο οποίος πρέπει να το κρατήσει με το δεξί του χέρι, να το τοποθετήσει στην παλάμη του αριστερού του χεριού, να το φέρει στο μέτωπο, έπειτα να το στρέψει κατά 90^ο σύμφωνα με τη φορά του ρολογιού, να το χαμηλώσει στο στόμα και να πιει τρεις γουλιές. Στη συνέχεια πρέπει να περάσει το ποτήρι στον διπλανό του αφού εκείνος του υποκλιθεί καθώς του προσφέρεται. Το φλιτζάνι κατά αυτόν τον τρόπο κάνει τον κύκλο των καλεσμένων.

Το τσάι έχει πικρή γεύση και η τελετή κυλάει σε πολύ αργούς ρυθμούς κάτω από απόλυτη σιωπή. Πρόκειται δηλαδή για έναν απολαυστικό τρόπο σιωπηλής συναναστροφής(σαν να είναι κανείς μόνος με συντροφιά.) Η προετοιμασία και η πόση του τσαγιού στο παρελθόν αποτελούσε σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης των σαμουράι που συντελούσε στην απόκτηση πνευματικής πειθαρχίας . Εκφράζανε αυτές τις μοναδικές στιγμές με ένα ρητό : “Itsigo Itsie”-«Μια ζωή, μια συνάντηση.»