2. Δίκαιος πόλεμος (Θωμάς Ακινάτης). Είναι δικαιολογημένο να εμπλακεί κανείς σε πόλεμο μόνο αν αυτός αποτελεί έσχατη επιλογή, αν η χρήση στρατιωτικής δύναμης μεταξύ των αντιπάλων παραμένει ανάλογη, αν υπάρχουν καλές πιθανότητες επιτυχίας και αν η πλευρά που μάχεται κατέχει νόμιμα την εξουσία και έχει δίκαιες προθέσεις. Κατά τον πόλεμο οι άμαχοι πρέπει να προστατεύονται και οι πολεμικές επιχειρήσεις να διατηρούνται σε αναλογία.
3. Η λεπίδα του Όκαμ (William of Occam). Οι οντότητες δεν πρέπει να πολλαπλασιάζονται πέραν του απολύτου αναγκαίου. Με άλλα λόγια, εφόσον όλες οι άλλες συνθήκες είναι όμοιες (σημαντικός όρος), οι απλούστερες εξηγήσεις προτιμώνται από τις πιο πολύπλοκες.
4. Η αρχή του αποχρώντος λόγου (Gottfried Wilhelm Leibniz). «Τίποτα δεν υπάρχει δίχως έναν λόγο γιατί να υπάρχει, αντί να μην υπάρχει».
5. Η αρχή των δεδομένων (David Hume). «Ο συνετός άνθρωπος εναρμονίζει την πίστη του με τα εμπειρικά δεδομένα» και «Ένα λιγότερο ισχυρό εμπειρικό δεδομένο δεν μπορεί ποτέ να αναιρέσει ένα ισχυρότερο».
6. «Οφείλω» σημαίνει «μπορώ» (Immanuel Kant). Δεν μπορούμε να πούμε ότι κανείς οφείλει να κάνει κάτι παρά μόνο αν μπορεί να το κάνει.
7. Η αρχή της βλάβης (John Stuart Mill). «Ο μόνος σκοπός για τον οποίο οι άνθρωποι, ατομικά ή συλλογικά, έχουν το δικαίωμα να επεμβαίνουν στην ελευθερία δράσης οποιουδήποτε συνανθρώπου τους είναι η αυτοπροστασία τους. Ο μόνος σκοπός για τον οποίο μπορεί νόμιμα να ασκηθεί εξουσία σε οποιοδήποτε μέλος μιας πολιτισμένης κοινότητας, ενάντια στη θέλησή του, είναι η αποτροπή της βλάβης των άλλων. Το προσωπικό όφελος, σωματικό ή ηθικό, δεν συνιστά επαρκή δικαιολογία».
8. Η αρχή της διαψευσιμότητας (Karl Popper). Για να είναι επιστημονικός ένας ισχυρισμός, πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί με τέτοιον τρόπο ώστε η αποτυχία σε αυτόν τον έλεγχο να αποδεικνύει ότι είναι εσφαλμένος. Ή πιο απλά για να είναι χρήσιμη (ή έστω επιστημονική) μια επιστημονική θέση (θεωρία, "νόμος", αρχή κ.λ.π.) πρέπει να είναι διαψεύσιμη, δηλαδή να μπορεί να ελεγχθεί και να αποδειχτεί λανθασμένη.
9. Η αρχή της επιείκειας (Donald Davidson). Όταν ασκούμε κριτική σε απόψεις άλλων, πρέπει να τις ερμηνεύουμε κατά τέτοιον τρόπο ώστε να παρουσιάζονται όσο το δυνατόν πιο λογικές.
10. Η αρχή της διαφοράς (John Rawls). Αύξηση της ανισότητας επιτρέπεται μόνο όταν ωφελεί τα ασθενέστερα στρώματα της κοινωνίας.
Πηγή: Φιλοσοφία Τζούλιαν Μπαγκίνι, εκδ. Μίνωας
Ανιχνευτής Επικούρειος Πέπος.
===================
Με δεδομένο ότι η γνώση αυτή για τον άνθρωπο δεν είναι ποτέ πλήρης, δικαιολογεί και τη διαρκή αναζήτηση, το αδιάκοπο κυνήγι της γνώσης, τη συνεχή έρευνα. Έτσι, είναι ευνόητο πως η μάθηση που παράγεται και δημιουργείται από την πίεση της φιλίας αυτής προς τη γνώση ονομάζεται Φιλοσοφία.
Ο όρος φιλοσοφία, φιλόσοφος, φιλοσοφικός είναι καθαρά ελληνικός και με τον ελληνικό τύπο χρησιμοποιείται σε όλες τις γλώσσες της οικουμένης.
Πρώτος ο Πλάτων χρησιμοποιεί στα έργα του τον όρο φιλοσοφία, αλλά από τους προσωκρατικούς ο Ηράκλειτος αναφέρει τον όρο φιλόσοφος στο απόσπασμα 35: «Χρη γαρ ευ μάλα πολλών ιστόρας φιλοσόφους άνδρας είναι» (είναι απαραίτητο οι άνδρες που είναι φίλοι της σοφίας να έχουν ερευνήσει πάρα πολλά πράγματα).
Ωστόσο, ο Διογένης ο Λαέρτιος και ο Κικέρων αναφέρουν ότι πρώτος ο Πυθαγόρας (580 – 500 π.Χ.) έκανε χρήση του όρου φιλόσοφος:
«Ερωτηθέντα υπό Λέοντος του Φλειασίων τυράννου τις είη, φιλόσοφος ειπείν· και τον βίον εοικέναι πανηύρει· ως ουν εις ταύτην οι μεν αγωνιούμενοι, οι δε κατ’ εμπορίαν, οι δε γε βέλτιστοι έρχονται θεαταί, ούτως εν τω βίω, οι μεν ανδραποδώδεις, έφη, φύονται δόξης και πλεονεξίας θηραταί, οι δε φιλόσοφοι της αληθείας» (Διογ. Λαέρτ. 8,8).
Όταν ο Λέων, ο τύραννος των Φλειασίων ρώτησε τον Πυθαγόρα τι είναι, του απάντησε πως είναι φιλόσοφος. Είπε ακόμη ο Πυθαγόρας ότι η ζωή μοιάζει με πανηγύρι· όπως λοιπόν άλλοι έρχονται στο πανηγύρι για να αγωνισθούν, άλλοι για να εμπορευθούν, ενώ οι καλύτεροι έρχονται για να απολαύσουν το θέαμα του πανηγυριού, έτσι κατά τον ίδιο τρόπο και στη ζωή, εκείνοι που έχουν φύση δουλική, γεννιούνται από τη φύση τους με έμφυτη επιθυμία να επιδιώκουν τη δόξα και την πλεονεξία, αλλά όμως οι φιλόσοφοι έχουν έμφυτο τον έρωτα της αλήθειας.
Επίσης, ο Ρωμαίος ρήτορας, Κικέρων, στο σύγγραμμά του «Τουσκουλαναί διατριβαί» μας πληροφορεί ότι ο Πυθαγόρας αποκρίθηκε στον Τύραννο Λέοντα: «Δεν γνωρίζω καμία τέχνη, αλλά είμαι φιλόσοφος». Με τον Κικέρωνα συμφωνεί και ο Ιάμβλιχος.
Ο Πυθαγόρας πρόσθεσε ότι «υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι καταφρονούν όλα τα άλλα πράγματα ασχολούνται μετά ζήλον εις την έρευναν της φύσεως όντων»· αυτούς ονόμαζε φιλοσόφους.
Ωστόσο, η κριτική έρευνα έδειξε πως τα σχετικά με τον Πυθαγόρα και τον Λέοντα είναι μεταγενέστερης εποχής και πλασμένα από τον Ηρακλείδη τον Ποντικό, μαθητή του Πλάτωνα, ο οποίος ήθελε να παρουσιάσει τον Πυθαγόρα ως αρχηγέτη του θεωρητικού βίου.
Μετά από την αποδεικτική αυτή έρευνα, η αρχαιότερη χρήση της λέξης φιλόσοφος απαντάται στον Ηράκλειτο.
Όσον αφορά στο ρήμα φιλοσοφέω-ώ απαντάται στον Ηρόδοτο (Α, 30), όπου ο βασιλέας των Λυδών, Κροίσος, λέει στον Σόλωνα «… ως φιλοσοφέων γην πολλήν θεωρίης είνεκεν επελήλυθας» (από αγάπη προς τη γνώση, από έρωτα προς τη σοφία έχεις περιέλθει πολλές φορές).
Το ρήμα αυτό το συναντούμε και στα Ιπποκρατικά συγγράμματα (Ι 620 και ΙΧ 232 L). Ο Θουκυδίδης δεν αναφέρεται στη φιλοσοφία ως μια ιδιαίτερη επιστήμη, αλλά με τον όρο αυτόν εννοεί μια βαθύτερη εξέταση των πραγμάτων με όργανο τη σκέψη.
Ο Ξενοφών στα «Απομνημονεύματα» χρησιμοποιεί το ρήμα φιλοσοφώ. Ο Ευθύδημος συνομιλώντας με τον Σωκράτη λέει «ώμην φιλοσοφείν φιλοσοφίαν…» (Φανταζόμουν ότι ασχολούμαι με τη φιλοσοφία, με την οποία πίστευα πως θα μορφωθώ).
Ο Ξενοφών, επίσης, παρουσιάζει τον Σωκράτη στο «Συμπόσιον» να λέει πως είναι αυτουργός φιλοσοφίας (= αυτοδίδακτος στη φιλοσοφία).
Ωστόσο, κατά τον Πλάτωνα, η σοφία είναι κτήμα του Θεού. Άλλωστε, και στην «Απολογία», ο Σωκράτης δηλώνει απερίφραστα πως «η μόνη αληθινή σοφία είναι η θεϊκή σοφία, ενώ η ανθρώπινη είναι μηδαμινή». Επομένως, η μάθηση και η έφεση για μάθηση συνιστούν τον όρο φιλοσοφία.
Υπό την έννοια της γενικής μόρφωσης θεωρεί τη φιλοσοφία και ο Αριστοτέλης. Στα «Μετά τα φυσικά» διατυπώνει την άποψη ότι «έστι του φιλοσόφου περί πάντων δύνασθαι θεωρείν» (= γνώρισμα του φιλοσόφου είναι η ικανότητα να μπορεί να εξετάζει θεωρητικώς όλη γενικώς την πραγματικότητα).
Για τους Στωϊκούς φιλοσόφους, η φιλοσοφία ορίζεται ως τέχνη, υιοθετώντας μια πρακτική αντίληψη για τη φιλοσοφία. Θεωρούν, δηλαδή, ότι η φιλοσοφία είναι τέχνη με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να κάνει κτήμα του την αρετή και να την εφαρμόζει στη ζωή του.
Παρόμοια αντίληψη έχει για τη φιλοσοφία και ο Επίκτητος, που την ορίζει ως «τέχνην περί βίου» και «εφόδιον εις τον βίον», ενώ κατά τον Επίκουρο, η φιλοσοφία είναι η τέχνη που εξασφαλίζει στον άνθρωπο την ευδαιμονία της ζωής.
Μάλιστα, έλεγε το εξής: «Την φιλοσοφίαν, έλεγεν, είναι λόγος και διαλογισμός του ευδαίμονα βίου περιποιούσαν». Το φυσικό μέρος της φιλοσοφίας – κατά τον Επίκουρο – χρησιμεύει για να απαλλάξει τον άνθρωπο από τον φόβο του θανάτου και από την ιδέα της ύπαρξης θεών.
Ως προς τις απόψεις του Πλωτίνου και των νεοπλατωνικών φιλοσόφων, επαναλαμβάνουν τα όσα είχαν υποστηρίξει περί της Φιλοσοφίας ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης. Θεωρούν ότι η Φιλοσοφία είναι γενική επιστήμη που μελετά το σύνολο της πραγματικότητας (Η φιλοσοφία περί πάντα τα όντα καταγίνεται).
Ως κυριότερο κλάδο αυτής δέχονται «την πρώτην φιλοσοφίαν, την οποίαν ο Πρόκλος, ακολουθώντας τον Αριστοτέλη ονομάζει και θεολογικήν».
Στους κόλπους της Νεοπλατωνικής φιλοσοφίας αναπτύσσεται και η θεωρία περί τριαδικής εξελικτικής αναπτύξεως των όντων (μονή, πρόοδος, επιστροφή), την οποία ο Γερμανός Φιλόσοφος Hegel (Έγελος) ανανέωσε κατά τον παρελθόντα αιώνα, και έγινε ο ιδρυτής – εισηγητής της νεότερης Διαλεκτικής, την οποία αργότερα παρέλαβε και υιοθέτησε ο Καρλ Μαρξ.
Οι κατοπινοί Νεοπλατωνικοί του 5ου αιώνα, και ιδίως ο μαθητής του Πρόκλου Αμμώνιος έδιναν τους εξής ορισμούς στη φιλοσοφία:
1. «Φιλία της σοφίας», κατά τον Πλάτωνα,
2. «Γνώσις των όντων ή όντα» ( = γνώση των όντων από τη γενική οντολογική κατασκευή τους), κατά τον Αριστοτέλη,
3. «Γνώσις θείων και ανθρωπίνων», κατά τους Στωϊκούς,
4. «Τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών», κατά τον Αριστοτέλη,
5. «Ομοίωσις θεώ κατά το δυνατόν ανθρώπω», κατά τον Πλάτωνα [Θεαίτητος 176 Α, Νομ. 716 D ],
6. «Μελετητής θανάτου», κατά τον Πλάτωνα [Φαίδων 64 Α και 67 Α].
Ανιχνευτής Επικούρειος Πέπος.
===================
Γίνε φιλόσοφος, αλλά μέσα σε όλη τη φιλοσοφία σου εξακολούθησε να είσαι άνθρωπος 
Ντέιβιντ ΧιουμΜε αγάπη για την σοφία (φιλείν + σοφία) η επιστήμη της Φιλοσοφίας, η επιστήμη των επιστημών, αναζητά απαντήσεις σε ερωτήματα που συχνά ξεπερνούν τις γνωστικές δυνατότητες του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί μεν να διευρύνει τα όρια της ανθρώπινης σκέψης, αλλά και ότι μπορεί να μην δώσει λύση στον αρχικό προβληματισμό, παρά να γεννήσει σκέψεις πάνω στην ίδια την σκέψη. Ωστόσο, τελικός σκοπός του φιλοσόφου οφείλει να είναι η δημιουργία προτάσεων για το πώς θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα, για το πώς θα μπορούσαν να δοθούν απαντήσεις. Και για να δημιουργηθεί η πρόταση, όπως συμβαίνει με όλες τις επιστήμες, θα πρέπει να προηγηθούν η παρατήρηση, η υπόθεση, το πείραμα, η απόδειξη και η επανάληψη.
Η ηθική, η αισθητική, η μεταφυσική, η λογική, η πολιτική φιλοσοφία κ.α. είναι κλάδοι της Φιλοσοφίας που συχνά εμπλέκονται μεταξύ τους και που αφορούν ανέκαθεν την ανθρωπότητα, με διαφορετική ίσως βαρύτητα ανά εποχή.
Εδώ, ας αναφέρουμε πως η Παγκόσμια Οργάνωση Φιλοσοφικών Εταιριών είχε αποφασίσει και πρότεινε στην UNESCO η Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας να εορτάζεται την ημέρα θανάτου του Σωκράτη, στις 5 Μαρτίου του 399 π.Χ. Για αδιευκρίνιστους λόγους η UNESCO αποφάσισε τελικά η ημέρα εορτασμού της Φιλοσοφίας να είναι την τρίτη Πέμπτη του Νοεμβρίου.
Ως προς το επίκαιρο ερώτημα αν υπάρχει χώρος για φιλοσοφία σε θέματα επικαιρότητας, αυτό το ζήτημα έχει νόημα μόνο για ανθρώπους που είναι φιλοσοφημένοι, που έχουν δηλαδή διδαχθεί την ελληνική φιλοσοφία, που την έχουν δεχθεί ως διδασκαλία, έρευνα, τρόπο ζωής. Για ανθρώπους που έχουν μάθει να προσφέρουν στα κοινά και να προστατεύουν τα πολιτιστικά στοιχεία της χώρας. Για αυτούς τους ανθρώπους η φιλοσοφία έχει πολύ μεγάλη σημασία στη ζωή και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων τους.
Σήμερα, άλλωστε, δεν είναι ο φιλόσοφος που παίρνει αποφάσεις για τον λαό, όπως συνέβαινε στην αρχαιότητα, αλλά κάποιες πολιτικές ομάδες στις οποίες ζητήθηκε από τον λαό να το κάνουν. Συνεπώς η φιλοσοφία δε θα μπορούσε να απαντήσει στη σημερινή κρίση, αφενός γιατί δεν είναι ειδική να απαντήσει στα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία σήμερα, αφετέρου γιατί δεν ζητάται ποτέ από τους πολιτικούς η γνώμη των σύγχρονων φιλοσόφων. Αν ζητιόταν, σίγουρα θα μπορούσαμε να έχουμε κάποιες προτάσεις, είτε βραχυπρόθεσμες είτε μακροπρόθεσμες.● Θα μπορούσαν, άραγε οι προτάσεις αυτές να δώσουν λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία σήμερα;
Η Φιλοσοφία δεν είναι μία επιστήμη σαν τις άλλες, π.χ. Βιολογία, Χημεία, κατά την οποία πραγματοποιούνται πειράματα, τα αποτελέσματα των οποίων μπορούν να δώσουν άμεσες λύσεις στην ανθρωπότητα. Πρόκειται για ένα μάθημα ζωής που διαμορφώνει ήθος, φρόνημα, ανοίγει το μυαλό. Όσο πιο ανοιχτό μυαλό έχει κανείς τόσο καλύτερα μπορεί να δεχθεί την Φιλοσοφία και να λειτουργήσει σύμφωνα με αυτήν στην ζωή του. Για να γίνει όμως αυτό, και για να διαμορφωθεί το ήθος, χρειάζεται δουλειά όχι μόνο από τους ειδικούς (π.χ. καθηγητές Φιλοσοφίας) αλλά και από την συνολική εκπαίδευση που δέχεται ένας άνθρωπος, ήδη από το δημοτικό σχολείο. Ένας ανοιχτόμυαλος δάσκαλος ή καθηγητής μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να πορευθεί στην κοινωνία που ζει.
Φιλοσοφίες υπάρχουν αμέτρητες σε όλον τον κόσμο, πόσο μάλλον στην Ελλάδα που είναι η μητέρα της επιστήμης αυτής. Έτσι, στην ελληνική κοινωνία θα έπρεπε να πορευόμαστε σύμφωνα με την ελληνική φιλοσοφία, με τις αρχές και τα ήθη της, η οποία θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία σύμφωνα με τεχνικές που υπάρχουν ήδη από την εποχή του Πλάτωνα.● Πώς θα μπορούσε, λοιπόν, η Φιλοσοφία να γίνει αντιληπτή από όλους; Πώς θα μπορούσε να μιλά με πιο απλά λόγια;
Το πρόβλημα της εκλαΐκευσης της Φιλοσοφίας υπήρξε ήδη από την εποχών των Πυθαγορείων, οπότε υπήρχαν αυτοί που εισέπρατταν επιφανειακά αυτά που δίδασκε ο Πυθαγόρας και αυτοί που μάθαιναν σε βάθος από τα λεγόμενά του (-αξίζει να αναφερθεί ότι η μετάδοση των γνώσεων εκείνη την εποχή γινόταν πάντοτε προφορικά. Ο Πυθαγόρας δεν άφησε τίποτε γραπτό.)
Μπορεί σήμερα να είναι πολλοί αυτοί που αμφισβητούν τη χρησιμότητά της ή την ίδια της την υπόσταση, η σχέση, όμως, που διατηρεί στο διάβα των αιώνων με τις ιδέες την κρατά ζωντανή και ζωτική για τον άνθρωπο του σήμερα, αυτόν που τόσο εύστοχα κινηματογράφησαν να είναι χαμένος στη μετάφραση.
Ο έρωτάς της με τις ιδέες γεννιέται με τη δημιουργία τους, εκδηλώνεται με την αμφισβήτησή τους, κορυφώνεται με την ανάλυση και κατανόησή τους και καρπός της συνύπαρξής τους είναι η επιστροφή στην ίδια την ιδέα, καθάρια και σχηματοποιημένη.
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η φιλοσοφία εδρεύει στον κόσμο των ιδεών. Εκεί αναπνέει, εκεί αναπτύσσεται, εκεί προσεγγίζεται. Για να δοθεί, λοιπόν, μία πειστική απάντηση στο ερώτημα «ποια η χρησιμότητα της φιλοσοφίας;» πρέπει να προσεγγιστεί ο κόσμος των ιδεών, έτσι όπως εμφανίστηκε μέσα από το ανθρώπινο πνεύμα. Μία μικρή και σύντομη περιήγηση στον πνευματικό κόσμο του Σωκράτη, του Αριστοτέλη, του Ζαν Ζακ Ρουσό, του Νίτσε δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφισβήτησης για την αναγκαιότητά της και τη σημασία της.
Οι θέσεις και οι απόψεις που εξέφρασαν, όχι μόνο δημιούργησαν νέα πεδία ιδεολογικής ανάπτυξης αλλά μετέβαλλαν ουσιαστικά και πρακτικά τον κόσμο γύρω τους. Ο Σωκράτης υπεράσπισε τις θέσεις του και την ηθική του με την ίδια του τη ζωή. Η σκέψη του Αριστοτέλη αποτέλεσε δομικό υλικό του πολιτισμού της Δύσης ενώ το κοινωνικό συμβόλαιο του Ρουσό αποτέλεσε το ιδεολογικό όπλο της Γαλλικής Επανάστασης.
Το ζήτημα, λοιπόν, που γεννάται δεν είναι αν η φιλοσοφία είναι χρήσιμη στο σημερινό άνθρωπο, αλλά γιατί αυτός λησμόνησε τη σημασία της. Γιατί δεν γίνεται άμεσα κατανοητή η αξία της, γιατί η κοινωνία εμφανίζεται αποκομμένη από τη φιλοσοφική σκέψη.
Ανιχνευτής Επικούρειος Πέπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου