Συνοικία των Θεών (Πλάκα) 18/03/2025
 |
| 21/03/25 |
Φίλες και φίλοι καλημέρα, 3 μέρες πριν την παγκόσμια ημέρα ποίησης κι ενώ βρισκόμουν στα παλιά λημέρια μου ήρθε μία φαεινή ιδέα, προφανώς και μεσολάβησαν οι Μούσες. Αφορμή για να οδηγηθεί ο εγκέφαλος μου στην πιο κάτω σκέψη -εκτός από τις Μούσες- στάθηκε ένα τηλεφώνημα που δέχθηκα από την Φαίη την οικολόγο. Η Φαίη ήταν στον κήπο και φύτευε μαρούλια και κρεμμυδάκια, επικοινώνησε μαζί μου για να μου πει πως εκτός από την καλλιέργεια της γης υιοθέτησε και την πρόταση μου να ξεκινήσει να καλλιεργεί πιο μεθοδικά και το πνεύμα της. Ήταν πολύ χαρούμενη που έμαθε επιτέλους πληροφορίες για τον Πλάτωνα, για τον Αριστοτέλη, για τον Σωκράτη, για τον Αισχύλο, για τον Σοφοκλή και για τον Ευριπίδη γιατί πιο παλιά όταν εγώ της μιλούσα για τον Πλάτωνα, αυτή νόμιζε πως της μιλούσα για κάποιον συγγενή της που ακούει στο όνομα Πλάτωνας.Λίγο πριν κλείσει το τηλέφωνο μου είπε: Πέπο, εσύ θα μου δίνεις πνευματική τροφή κι εγώ θα σε τροφοδοτώ με μαρούλια, σπανάκι, κρεμμυδάκια κ.λπ. Το γεγονός πως έστω και αργά η Φαίη αποφάσισε να ασχοληθεί με την ποίηση και την λογοτεχνία είναι πολύ καλό σημάδι, ίσως παρακινήσει και κάποιες από τις φίλες της όπως π.χ. την Μαρίζα και την Τζωρτζίνα. Ας το ελπίσουμε.
Ας πάμε τώρα στο θέμα μας που είναι η παγκόσμια ημέρα ποίησης, σκέφτηκα λοιπόν πώς την Παρασκευή 21/03 πάρα πολλοί, ποιητές, συγγραφείς, αρθρογράφοι, καλλιτέχνες συν ο δικός μας ο Ηλίας Γιαννακόπουλος θα γράψουν κάτι για την ποίηση, σωστά; Πολύ σωστά Mr Pepo, άρα ποιος θα ασχοληθεί μ' αυτά που θα γράψω εγώ; Ως Θετταλός λοιπόν είπα μέσα μου: βρε Επίκουρε δεν στέλνεις σήμερα στους φίλους σου αυτά που θέλεις να στείλεις; Σήμερα υπάρχει ελπίδα να τα διαβάσουν, να λοιπόν γιατί σας στέλνω σήμερα αυτά που θα διαβάσετε πιο κάτω. Επειδή όμως το θέμα είναι εξόχως σημαντικό αποφάσισα να το συζητήσω και με την φίλη μου την Πυθία, ενώ βρισκόμουν στο Μουσείο και είχα απέναντί μου τον ιερό βράχο, επικοινώνησα μαζί της και της εξήγησα τι έχω στο μυαλό μου και τι σκοπεύω να παρουσιάσω. Η Πυθία όπως πάντα έδειξε κατανόηση, απλά μου ζήτησε λίγο χρόνο κι εγώ της είπα: Πυθία από χρόνο ζήτησέ μου όσον θέλεις, χρήματα μην μου ζητήσεις!! Της άρεσε πολύ αυτή η ατάκα και έβαλε τα γέλια. Λίγες ώρες μετά κι ενώ είχα επιστρέψει στο σπίτι έλαβα ένα μεγάλο μήνυμα όπου η αγαπημένη μας Πυθία έγραφε: Mr Pepo σου έστειλα κάποιες πληροφορίες σχετικά με όσα μου ζήτησες, φρόντισα να μην είναι πολλές σελίδες όπως αυτά που μου στέλνεις εσύ του φίλου σου του κ. Γιαννακόπουλου, μελέτησε τα και αποφάσισε εσύ τι θα κρατήσεις και τι θ' απορρίψεις. Είμαι σίγουρος σε λίγα χρόνια η Πυθία θα γίνει ο θηλυκός Γιαννακόπουλος γιατί έχει ταλέντο. Φίλες και φίλοι σας εύχομαι να παραμείνετε Όλβιοι και Ευδαίμονες. Σας χαιρετώ με σεβασμό και επικούρεια διάθεση Επίκουρος ο Γοργογυραίος. Υ.Γ. σας προτρέπω να ακούσετε το podcast με τον κ. Μαυρογορδάτο και το βιντεάκι με την ομιλία του κ. Λεκάκη, θα ήθελα την άποψή σας γι' αυτά που λέει ο κ. Λεκάκης. Σας ευχαριστώ.
Πάμε τώρα στο δοκίμιο για την Ποίηση
Η ποίηση αγαπητέ μου Επίκουρε είναι η υψηλότερη μορφή έκφρασης του ανθρώπινου πνεύματος. Είναι η γλώσσα των συναισθημάτων, των ιδεών και της φαντασίας. Από τα αρχαία έπη μέχρι τη σύγχρονη λυρική ποίηση, η ποίηση έχει τη δύναμη να συγκινεί, να εμπνέει και να αφυπνίζει.
Η ποίηση είναι συνυφασμένη με τον ρυθμό και τη μουσικότητα. Ακόμα και σε ελεύθερο στίχο, φέρει έναν εσωτερικό παλμό που αγγίζει τον αναγνώστη. Οι λέξεις στην ποίηση δεν είναι απλώς σύμβολα επικοινωνίας, αλλά φορτισμένες με συναισθηματική ένταση και νοηματική πολλαπλότητα.
Σε δύσκολους καιρούς, η ποίηση γίνεται φάρος ελπίδας. Υπενθυμίζει την ομορφιά της ζωής, καταγγέλλει την αδικία, καταγράφει την ιστορία των λαών. Με έναν τρόπο σχεδόν μαγικό, η ποίηση αποκαλύπτει το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης.
Η αρχαία ποίηση αποτελεί τη ρίζα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει διαμορφώσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την τέχνη του λόγου. Παρακάτω είναι τα επτά κορυφαία ποιήματα της δικής μας αρχαιότητας, τα οποία ξεχωρίζουν για τη διαχρονική τους αξία:
1. «Ομήρου Οδύσσεια» – Όμηρος
Το απόλυτο ποίημα του ανθρώπινου αγώνα, της περιπέτειας και της νοσταλγίας για την πατρίδα. Ο Οδυσσέας συμβολίζει την ανθρώπινη θέληση και την ευφυΐα, που υπερνικά ακόμα και τις θεϊκές δυνάμεις.
2. «Ομήρου Ιλιάδα» – Όμηρος
Ένα μνημειώδες έπος για τον πόλεμο, την τιμή και την οργή. Ο Αχιλλέας, ως τραγικός ήρωας, ενσαρκώνει την έννοια του πεπρωμένου και της θυσίας.
3. «Έργα και Ημέραι» – Ησίοδος
Ένα διδακτικό έπος που περιγράφει τη ζωή του ανθρώπου, την αξία της εργασίας και την ηθική δικαιοσύνη. Περιλαμβάνει τον περίφημο μύθο των πέντε γενών της ανθρωπότητας.
4. «Η Θεογονία» – Ησίοδος
Η πρώτη μεγάλη απόπειρα χαρτογράφησης της ελληνικής μυθολογίας και των θεϊκών γενεαλογιών, με βαθιά κοσμογονική σημασία.
5. Τα Ερωτικά Ποιήματα της Σαπφώς – Σαπφώ**
Η μεγαλύτερη ποιήτρια της αρχαιότητας, της οποίας τα σωζόμενα ποιήματα εκφράζουν τον έρωτα, την ομορφιά και τη βαθιά ανθρώπινη συγκίνηση με αξεπέραστη λυρική δύναμη.
6. «Οι Ολυμπιόνικες» – Πίνδαρος
Ύμνοι αφιερωμένοι στους Ολυμπιονίκες της αρχαίας Ελλάδας, όπου η ποίηση συναντά τη δοξολογία και τη φιλοσοφική σκέψη για την αρετή και τη μοίρα.
7. «Αντιγόνη» – Σοφοκλής (με έντονα ποιητικό λόγο)
Αν και θεατρικό έργο, η «Αντιγόνη» περιέχει ποιητικούς μονολόγους και χορικά, που αγγίζουν θέματα δικαιοσύνης, ηθικής και ατομικής ευθύνης απέναντι στο θείο και τους νόμους της πολιτείας.
Αυτά τα έργα αποτελούν τη βάση όχι μόνο της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, προσφέροντας διαχρονικά νοήματα και αισθητική τελειότητα.
Πάμε τώρα στην αρχαία ποίηση εκτός Ελλάδας.
Η αρχαία ποίηση εκτός Ελλάδας έχει παράξει αριστουργήματα που επηρέασαν βαθιά τον παγκόσμιο πολιτισμό. Παραθέτω επτά από τα σπουδαιότερα ποιήματα της αρχαιότητας πέρα από την ελληνική παράδοση:
1. «Έπος του Γκιλγκαμές» (Μεσοποταμία, 18ος-17ος αι. π.Χ.)
Το παλαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο, που αφηγείται τις περιπέτειες του βασιλιά Γκιλγκαμές και τη μάταιη αναζήτησή του για την αθανασία.
2. «Ριγκ Βέδα» (Ινδία, 15ος-12ος αι. π.Χ.)
Η αρχαιότερη συλλογή ινδικών ύμνων, αφιερωμένη στους θεούς, τη φύση και την κοσμογονία, που έθεσε τις βάσεις του ινδουισμού.
3. «Βιβλίο των Νεκρών» (Αίγυπτος, 16ος-11ος αι. π.Χ.)
Μια συλλογή από ύμνους και ξόρκια που καθοδηγούν την ψυχή στην μεταθανάτια ζωή, προσφέροντας πολύτιμες γνώσεις για την αιγυπτιακή θρησκεία.
4. «Σούτρι» του Λάο Τσε (Κίνα, 6ος-4ος αι. π.Χ.)
Αν και περισσότερο φιλοσοφικό κείμενο, το «Τάο Τε Τσινγκ» του Λάο Τσε έχει εξαιρετική ποιητικότητα και ασχολείται με την αρμονία του κόσμου.
5. «Μαχαμπαράτα» – Ειδικά η «Μπαγκαβάντ Γκίτα» (Ινδία, 4ος αι. π.Χ.)
Το μεγαλύτερο έπος του κόσμου, με τη «Μπαγκαβάντ Γκίτα» να αποτελεί ένα θεμελιώδες φιλοσοφικό και θρησκευτικό ποίημα του ινδουισμού.
6. «Σαμίζεν Σενρύου» – Αρχαία κινεζικά και ιαπωνικά χαϊκού (Κίνα & Ιαπωνία, 4ος-3ος αι. π.Χ.)
Τα πρώτα δείγματα σύντομης λυρικής ποίησης, που επηρέασαν τη μεταγενέστερη παράδοση των χαϊκού.
7. «Ηνιγμάτα» – Αινιγματικά ποιήματα των Σουμερίων (Μεσοποταμία, 3η χιλιετία π.Χ.)
Παράδοξα και μυστηριώδη ποιήματα που λειτουργούσαν ως γρίφοι και αφηγηματικά αινίγματα.
Αυτά τα ποιήματα δείχνουν τον πλούτο της αρχαίας παγκόσμιας παράδοσης και τη διαφορετική ματιά που είχαν οι λαοί πάνω στη ζωή, τον θάνατο, τη φύση και το θείο.
Πάμε τώρα σε Ευρωπαίους ποιητές.
12 από τα καλύτερα ποιήματα παγκοσμίως
1. «Η Θεία Κωμωδία» – Δάντης Αλιγκιέρι
Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπου ο ποιητής περιγράφει το ταξίδι της ψυχής μέσα από την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο.
2. «Άμλετ» (μονολόγος «Να ζει κανείς ή να μη ζει») – Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Ο πιο διάσημος θεατρικός μονόλογος, όπου ο Σαίξπηρ συμπυκνώνει το υπαρξιακό δίλημμα του ανθρώπου με αξεπέραστη γλωσσική αρτιότητα.
3. «Ωδή σε μια Ελληνική Υδρία» – Τζον Κητς
Ένα αριστούργημα του ρομαντισμού που αποθεώνει την τέχνη και την αθανασία της μέσα από την εικόνα μιας αρχαίας ελληνικής υδρίας.
4. «Το Κοράκι» – Έντγκαρ Άλαν Πόε
Ένα από τα πιο σκοτεινά και ατμοσφαιρικά ποιήματα όλων των εποχών, γεμάτο συμβολισμό και μουσικότητα.
5. «Η Δεύτερη Έλευση» – Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς
Ένα προφητικό ποίημα για το τέλος του κόσμου και την άφιξη μιας νέας, απειλητικής εποχής.
6. «Αν» – Ράντγιαρντ Κίπλινγκ
Ένα ποίημα-μανιφέστο για τη ζωή, την υπομονή και την αρετή, που έχει εμπνεύσει γενιές ανθρώπων.
7. «Ένα Μάθημα Ανατομίας» – Πάμπλο Νερούδα
Από τα πιο ερωτικά και αισθησιακά ποιήματα του 20ού αιώνα, όπου ο Νερούδα εξυμνεί το ανθρώπινο σώμα.
8. «Μην Πας Ήσυχα σε Αυτή τη Νύχτα» – Ντίλαν Τόμας
Ένα συγκλονιστικό ποίημα για την πάλη με τον θάνατο και την ανάγκη για αντίσταση μέχρι το τέλος.
9. «Ένας Γέρος» – Κωνσταντίνος Καβάφης.
Ένας Γέρος.
Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος
σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·
με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.
Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια
σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια
που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά.
Ξέρει που γέρασε πολύ· το νιώθει, το κοιτάζει.
Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει
σαν χθες. Τί διάστημα μικρό, τί διάστημα μικρό.
Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα·
και πώς την εμπιστεύονταν πάντα — τί τρέλα! —
την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό.»
Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση
χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι
κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.
…Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται
ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάταιστου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.Ο Καβάφης με λιτότητα και βάθος μιλά για την αναπόφευκτη φθορά του χρόνου και της μνήμης.
10. «Σατραπεία» – Κωνσταντίνος Καβάφης
«Η Σατραπεία»
Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος
για τα ωραία και μεγάλα έργα
η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα
ενθάρρυνσι κ’ επιτυχία να σε αρνείται·
να σ’ εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες,
και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες.
Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις,
(η μέρα που αφέθηκες κ’ ενδίδεις),
και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα,
και πηαίνεις στον μονάρχην Aρταξέρξη
που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του,
και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια.
Και συ τα δέχεσαι με απελπισία
αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.
Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει·
τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,
τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε·
την Aγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους.
Aυτά πού θα σ’ τα δώσει ο Aρταξέρξης,
αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία·
και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.Ένα ποίημα-σύμβολο για την εσωτερική σκλαβιά και τις ψευδαισθήσεις της εξουσίας.
11. «Πιστεύω» – Οκτάβιο Παζ
«”Για να μπορείς να μιλάς μάθε να σιωπάς”! Στη σιωπή κατοικούν οι λέξεις του ποιητή. Εκεί πλένονται, εκεί αρωματίζονται, εκεί ντύνονται».
Ένα στοχαστικό ποίημα για την πίστη στην ανθρωπότητα και στη δύναμη του λόγου.
12. «Οι Γέφυρες» – Ράινερ Μαρία Ρίλκε.
Ένα ποιητικό έργο γεμάτο μυστικισμό και βαθιά φιλοσοφική διάθεση.
Αυτά τα ποιήματα αντιπροσωπεύουν διαφορετικές εποχές, πολιτισμούς και ιδέες, αλλά όλα έχουν ένα κοινό στοιχείο: την αλήθεια τους. Η ποίηση, σε κάθε της μορφή, είναι μια πράξη αθανασίας, ένας τρόπος να νικήσουμε τον χρόνο και να μιλήσουμε απευθείας στην ψυχή.
============================
Τρία κορυφαία ποιήματα.
Αν εστιάσουμε αποκλειστικά στους μεγάλους Έλληνες ποιητές, τα τρία κορυφαία ποιήματα που ξεχωρίζουν για την παγκόσμια εμβέλειά τους, τη φιλοσοφική τους διάσταση και τη γλωσσική τους αρτιότητα είναι:
1. «Ιθάκη» – Κωνσταντίνος Καβάφης
Ένα αριστούργημα της παγκόσμιας ποίησης που μιλά για το ταξίδι της ζωής και τη σημασία του δρόμου, παρά του προορισμού. Με βαθιά φιλοσοφική διάθεση, ο Καβάφης χρησιμοποιεί την ομηρική «Ιθάκη» ως μεταφορά για την ανθρώπινη πορεία, διδάσκοντας ότι η εμπειρία είναι πιο πολύτιμη από την επίτευξη του στόχου.
2. «Άξιον Εστί» – Οδυσσέας Ελύτης
Ένα έπος που συνδυάζει τη βιβλική παράδοση, την ελληνική ιστορία και τη λυρική ποίηση, αποτυπώνοντας την ελληνική ταυτότητα σε όλο της το μεγαλείο. Μέσα από την εναλλαγή ύμνου, ψαλμωδίας και διήγησης, ο Ελύτης υμνεί τον ελληνικό ήλιο, τη θάλασσα, την αντίσταση και την ίδια τη ζωή.
3. «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» – Διονύσιος Σολωμός
Ένα από τα πιο εμβληματικά ποιήματα της ελληνικής ποίησης, εμπνευσμένο από την πολιορκία του Μεσολογγίου. Ο Σολωμός καταφέρνει να εκφράσει την υπέρτατη έννοια της ελευθερίας, τον αγώνα, τη θυσία και τη μεταφυσική διάσταση του ελληνικού πνεύματος. Η γλώσσα του συνδυάζει τη μουσικότητα και τη δύναμη της δημοτικής με την κλασική παιδεία.
Αυτά τα τρία ποιήματα εκπροσωπούν την ελληνική ποίηση στο ανώτατο επίπεδο, τόσο σε νοηματική όσο και σε αισθητική αξία.
Κάποια ακόμα αξιόλογα έργα που θα μπορούσαν να μπουν στη λίστα είναι:
«Τα Ελεγειακά Ποιήματα» του Τυρταίου (Ελλάδα, 7ος αι. π.Χ.) – Πολεμικά και πατριωτικά ποιήματα με μεγάλη επιρροή στη Σπάρτη.
«Το Τραγούδι του Ατραχάσι» (Μεσοποταμία, 18ος αι. π.Χ.) – Μια από τις παλαιότερες αφηγήσεις του κατακλυσμού, που επηρέασε τη βιβλική παράδοση.
«Τα Τραγούδια του Σαπόνα» (Κίνα, 6ος αι. π.Χ.) – Μια αρχαία συλλογή κινέζικων λυρικών ποιημάτων.
«Το Βιβλίο των Ωδών» (Κίνα, 11ος-7ος αι. π.Χ.) – Η αρχαιότερη ανθολογία κινεζικής ποίησης.
«Τα Ορφικά Έπη» (Ελλάδα, απροσδιόριστη χρονολογία) – Μυστικιστικά ποιήματα που σχετίζονται με τη λατρεία του Ορφέα.
Φίλες και φίλοι κάπου εδώ κλείνει η σημερινή ανάρτηση, στην αυριανή θα έχουν την τιμητική του οι γυναίκες ποιήτριες. Αύριο λοιπόν ποιήματα γυναικών. Σας χαιρετώ.
