Ελευθερώστε τα γλυπτά του Παρθενώνα (ανοιχτή επιστολή του Ηλία Γιαννακόπουλου στον Άγγλο Πρωθυπουργό)

Ο Άγγλος Πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον σε συνέντευξή του σε αθηναϊκή εφημερίδα απέκλεισε κατηγορηματικά την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Ειδικότερα ο «Φιλέλλην» πρωθυπουργός δήλωσε:

«Ωστόσο η βρετανική κυβέρνηση έχει μία σταθερή και μακροχρόνια θέση για τα Γλυπτά: Αποκτήθηκαν νομίμως από τον λόρδο Έλγιν, σύμφωνα με τους νόμους που ίσχυαν εκείνη την εποχή. Ο νόμιμος ιδιοκτήτης τους είναι οι Επίτροποι του Βρετανικού Μουσείου από τότε που περιήλθαν στην κατοχή τους».

Οι αντιδράσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού, των πνευματικών ανθρώπων της χώρας μας και της κοινής γνώμης ήταν άμεσες και έντονες. Στην επιχειρηματολογία για την επιστροφή των Γλυπτών θα μπορούσε να προστεθεί και η παρακάτω ανοικτή επιστολή προς τον Άγγλο Πρωθυπουργό:

Κύριε  Πρωθυπουργέ,

Τα τελευταία χρόνια στη μικρή μας χώρα που βρίσκεται στην επικαιρότητα και προκαλεί το ενδιαφέρον όλων είναι αυτό της επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα, γνωστά και ως «Ελγίνεια Μάρμαρα». Η επιστολή μου αυτή αισθητοποιεί το ενδιαφέρον αλλά και την ευαισθησία της νέας γενιάς των Ελλήνων προς την πνευματική τους κληρονομιά.

Όπως γνωρίζετε πριν από χρόνια η αείμνηστη υπουργός πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη υπέβαλε αίτηση στο αρμόδιο  υπουργείο και μουσείο της χώρας σας ζητώντας την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Τα Μάρμαρα αυτά βρίσκονται σε μουσείο της Αγγλίας από το 1816, αφότου δηλαδή ο Έλγιν τα αφαίρεσε από το «φυσικό» τους χώρο (Παρθενώνα). Η Ελλάδα τότε ήταν υποδουλωμένη και δεν υφίστατο ως ελεύθερο και αυτοδιοικούμενο κράτος. Η αδιαφορία των Τούρκων απέναντι στην ελληνική παράδοση (αρχαίοι ναοί), η άγνοια των υποδουλωμένων Ελλήνων σε θέματα αρχιτεκτονικής και η υποκριτική «ευαισθησία» του συμπατριώτη σας σε θέματα αρχαίας τέχνης στέρησαν από τη χώρα μας ένα λαμπρό κομμάτι από τον περίτεχνο ναό του Παρθενώνα. Η ενέργεια αυτή του Έλγιν από τους Έλληνες χαρακτηρίζεται ως «κλοπή» και από τους συμπατριώτες σας ως «νόμιμη» πράξη.

Επειδή όμως, κύριε πρωθυπουργέ, η αντιπαράθεση γύρω από τους χαρακτηρισμούς μιας πράξης του παρελθόντος δεν λύνει προβλήματα αλλά δημιουργεί εντάσεις, έκρινα ως Έλληνας Πολίτης να σάς εκθέσω τους λόγους για τους οποίους επιβάλλεται να επιστραφούν στη χώρα μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα.

Α. Οι τίτλοι ιδιοκτησίας των Γλυπτών ανήκουν στη χώρα - δημιουργό

Πρωτίστως η επιστροφή συνιστά μια πράξη σεβασμού στις αρχές του διεθνούς δικαίου. Η επιχειρηματολογία ότι τα μάρμαρα τα κατέχει «νόμιμα» το Αγγλικό κράτος, αφού η ενέργεια του Έλγιν έγινε κατόπιν συμφώνου γνώμης και της Οθωμανικής κυβέρνησης, δεν ευσταθεί∙ αφενός μεν γιατί δεν υπάρχουν τα απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία (σχετικά έγγραφα) και αφετέρου επειδή η αφαίρεση έγινε σε μια εποχή και με έναν τρόπο που περισσότερο προσεγγίζει την «κλοπή» και λιγότερο μια πράξη «εμπορική» - «αγοραπωλησία». Εξάλλου κανείς δεν διανοείται σήμερα να υποστηρίξει ότι κατέχει τίτλους ιδιοκτησίας αρχαιολογικών θησαυρών ξένων χωρών. Τα πολιτιστικά προϊόντα βέβαια ανήκουν σε όλον τον κόσμο αλλά οι «τίτλοι» ιδιοκτησίας ανήκουν στο δημιουργό και στο λαό του.

Β. Σεβασμός στο διεθνές δίκαιο και στις αρχές της Ηθικής

Πέρα όμως από το σεβασμό στους κανόνες του διεθνούς δικαίου η επιστροφή συνιστά και μια πράξη σεβασμού στις αξίες και αρχές της ηθικής. Αισθητοποιεί, δηλαδή, την πειθαρχία και συμμόρφωση σε κανόνες και αξίες που υπερβαίνουν την κυρίαρχη οικονομική και εθνικιστική λογική και αναδεικνύουν την αυταξία του σεβασμού απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά ενός λαού.

 

Γ. Η καλύτερη διαφήμιση των Γλυπτών είναι ο φυσικός τους χώρος – ο Παρθενώνας

Σε ένα δεύτερο επίπεδο η επιχειρηματολογία ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα ευρισκόμενα στο Μουσείο της χώρας σας συνιστούν μια διαφήμιση της Ελλάδας στο εξωτερικό είναι διάτρητη. Η χώρα μας διαφημίζεται αποτελεσματικότερα, αν τα αρχαιολογικά της ευρήματα βρίσκονται στην πατρίδα τους. Κάθε καλλιτεχνικό ιστορικό δημιούργημα φωτίζεται καλύτερα στο χώρο που γεννήθηκε και ανάλογα λαμπρύνει αυτόν. Οι επισκέπτες και οι τουρίστες κατανοούν καλύτερα το «μέγεθος» και την αξία ενός γλυπτού, όταν το δουν στο φυσικό του χώρο και όχι ως «έκθεμα» στα ψεύτικα φώτα μιας αίθουσας.

Επί πλέον, στις μέρες μας οι ανταλλαγές και οι διακρατικές εκθέσεις αριστουργημάτων της τέχνης είναι σύνηθες φαινόμενο (έργα Picasso στην Αθήνα…) κι αυτό δίνει την ευκαιρία σε ντόπιους και ξένους να θαυμάσουν όλα τα εκθέματα της παγκόσμιας τέχνης (αρχαίας και νεότερης). Η καλύτερη διαφήμιση λοιπόν μιας χώρας είναι όταν ο επισκέπτης γνωρίζει και το λαό όπως και το φυσικό περιβάλλον αυτής, τμήμα και προϊόν της οποίας είναι και το άγαλμα ή το γλυπτό.

Δ. Το μουσείο Ακρόπολης

Τα επιχειρήματα,επίσης, των υπεύθυνων του μουσείου, όπου βρίσκονται τα γλυπτά του Παρθενώνα, περί κινδύνων καταστροφής λόγω της ρύπανσης της ατμόσφαιρας δεν ευσταθούν, γιατί είναι υπερβολικοί οι φόβοι για την «μολυσμένη» ατμόσφαιρα της Αθήνας. Εξάλλου και στη δική σας χώρα, όπως ομολόγησαν οι υπεύθυνοι συντήρησης αρχαιολογικών ευρημάτων, τα μάρμαρα υπέστησαν ζημιές (1938) κατά τη διάρκεια της συντήρησής τους. Οι Έλληνες έχουν περισσότερους επίσης λόγους να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί τόσο στη συντήρηση και προστασία από τη μόλυνση του περιβάλλοντος όσο και στην ασφαλή φύλαξή τους.

Αν η δυσπιστία των Άγγλων αρχαιολόγων για την ασφαλή φύλαξη ήταν δικαιολογημένη κατά το παρελθόν, σήμερα είναι χωρίς περιεχόμενο, γιατί ήδη στη χώρα μας λειτουργεί το μουσείο της Ακρόπολης, όπου εκτίθενται όλα τα αρχαιολογικά ευρήματα του Ιερού βράχου.

 

Ε. Το επιχείρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς

(Οι φόβοι για οικονομική ζημιά)

Ωστόσο θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τους φόβους σας για τυχόν οικονομική ζημιά από την επιστροφή των γλυπτών στην Ελλάδα. Η οικονομική όμως και καλλιτεχνική ζημιά του μουσείου – ων σας θα μπορούσε να ελαχιστοποιηθεί, αν στη θέση των αυθεντικών γλυπτών τοποθετούσατε αντίγραφα. Η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει σε αυτό. Στους παραπάνω φόβους σας ίσως προστίθεται κι ένας άλλος, κατανοητός μεν αλλά όχι και ικανός να αποτρέψει την επιστροφή των γλυπτών, και αφορά στην απογύμνωση πολλών ξακουστών μουσείων από διεκδικήσεις παρόμοιες με τις Ελληνικές θα αποτελέσει, δηλαδή, «άλλοθι» για πολλές χώρες μια τυχόν επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα.

Σε αυτούς τους ενδοιασμούς μπορούμε να αντιτείνουμε πως ο σεβασμός της πατρότητας – εθνικότητας των έργων τέχνης υπερτερεί έναντι οποιασδήποτε σκοπιμότητας από την πλευρά των χωρών που εκθέτουν στα μουσεία τους έργα τέχνης που ανήκουν σε άλλους λαούς. Μπορεί τα διάφορα έργα τέχνης της Ελληνικής αρχαιότητας που κοσμούν τα ξένα μουσεία να είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές της Ελλάδας στο Εξωτερικό, αυτό όμως δεν νομιμοποιεί και τη «μόνιμη απουσία» τους από το φυσικό τους χώρο.

ΣΤ. Τα Γλυπτά είναι η Ταυτότητά μας

Πέρα όμως από όλους τους παραπάνω λόγους, κ. Πρωθυπουργέ, που επιχειρηματολογούν υπέρ της επιστροφής των «Μαρμάρων του Παρθενώνα», υπάρχει κι ένας άλλος που συνθέτει όλους αυτούς.

Για τους σύγχρονους Έλληνες τα γλυπτά αυτά αποτελούν κομμάτι της εθνικής μας παράδοσης και με την έννοια αυτή η αξία τους είναι καταλυτική στη διαμόρφωση της εθνικής μας ταυτότητας μέσα από τη διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης. Η ατομική και εθνικής μας αυτογνωσία προϋποθέτει – χωρίς αυτό να συνιστά εθνικιστική συμπεριφορά – τη συνεχή επαφή με έργα τέχνης που σημάδεψαν ανεξίτηλα τον πνευματικό μας πολιτισμό. Η παρουσία των γλυπτών του Παρθενώνα σε Ελληνικό Μουσείο προβάλλει την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού σε μια εποχή που διάφοροι εχθροί απεργάζονται την παραχάραξη της ιστορίας μας.

Για τους Έλληνες το «λαξευμένο μάρμαρο» δεν είναι ένα ψυχρό υλικό αλλά μια «πανοπλία» που μας προστατεύει από το σύγχρονο πνεύμα της παγκοσμιοποιημένης ομοιομορφίας και αλλοίωσης των εθνικών ιδιαιτεροτήτων. Οι θεσπέσιες μορφές των αγαλμάτων, πέρα από την αισθητική τους αξία, αισθητοποιούν και προβάλλουν τη μοναδικότητα ενός λαού αλλά και τη δυναμική αυτού – ικανότητα να γονιμοποιεί με νέους τρόπους το σύγχρονο παγκόσμιο πολιτισμό.

Τα γλυπτά είναι η εθνική μας μνήμη – Το πρόσωπό μας

κ. Πρωθυπουργέ,

Η αίτησή μας για επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα δεν πηγάζει λοιπόν από μια ανομολόγητη επιθυμία να «ξεχωρίσουμε» από τα άλλα έθνη, αλλά από την αταλάντευτη απόφασή μας να εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε στο νέο παγκόσμιο τοπίο μαζί με τους άλλους, χωρίς να χάσουμε το «πρόσωπό» μας. Δεν είναι λόγοι μιας «τραγικής» εθνικής υπεροψίας αλλά η θέληση ενός μικρού και ειρηνικού λαού να έχει ταυτότητα σε ένα απρόσωπο ομογενοποιημένο κόσμο.

Ως ηγέτης ενός ιστορικού λαού με ευαισθησία σε θέματα εθνικής παράδοσης μπορείτε να βοηθήσετε στην επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Μια τέτοια απόφαση θα τιμήσει της χώρα σας και θα αναδείξει το σεβασμό σας προς το διεθνές δίκαιο και την ηθική.

Είμαστε όλοι Έλληνες…

Ο Άγγλος ποιητής Persy Shelley είχε διακηρύξει πως:

«Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι μας, η λογοτεχνία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας, έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα».

Ένας άλλος Άγγλος, κ. Πρωθυπουργέ, ο Λόρδος Βύρων, αγωνίστηκε και πέθανε στη χώρα μας υπερασπιζόμενος το δικαίωμα της ελευθερίας του λαού μας. Ο θάνατός του συγκίνησε το πανελλήνιο και αποτέλεσε την κορυφαία στιγμή του Φιλελληνισμού του 19ου αιώνα. Μια θετική πρότασή σας για επιστροφή των γλυπτών στην Ελλάδα θα σας κατατάξει – αναβιβάσει στο βάθρο του πρώτου Φιλέλληνα του 21ου αιώνα.

Τα μάρμαρα του Παρθενώνα 206 χρόνια «ζουν» κάτω από το τεχνητό φως των προβολέων του μουσείου σας. Είναι καιρός να επιστρέψουν στο Ελληνικό Φως που ύμνησαν και πολλοί Άγγλοι ποιητές. Ο Φειδίας θα μπορούσε να συγχωρέσει τον Έλγιν. Μπορεί τα πολιτιστικά προϊόντα να μην έχουν «ιδιοκτήτες» αλλά σίγουρα έχουν έναν τόπο που τα γέννησε. Ένα χώμα κι ένα φως που τα ανέδειξε και προ πάντων έναν λαό που τα αγκάλιασε…-

 

Με τιμή,

Ηλίας Γιαννακόπουλος

Έλληνας Πολίτης

ΙΔΕΟπολις

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ Δήμος Κυδαθηναίων Αθήνας, περ. 445 - 385 π.Χ. ''ΟΣΟ ΜΑΚΡΙΑ ΚΙ ΑΝ ΕΙΣΑΙ, ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΣ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ''

Μεγάλος αρχαίος Έλληνας κωμικός, από τους διασημότερους και δημοφιλέστερους. Γεννήθηκε στην Αθήνα (στη δήμο Κυδαθηναίων) στα 456 π.Χ. Ο πατέρας του Φίλιππος, όταν μοιράσθηκε το έδαφος της Αίγινας σε κληρούχους, έλαβε τον κλήρο του και πήγε και κατοίκησε εκεί (430). Ίσως ο ποιητής να γεννήθηκε και στην Αίγινα και να ήρθε στην Αθήνα ύστερα από το θάνατο του πατέρα του.

Γι' αυτό και ο διαβόητος δημαγωγός Κλέων, που επανειλημμένα διακωμώδησε ο Αριστοφάνης, στα 427 κατήγγειλε εγγράφως ότι ο ποιητής ήταν ξένος και όχι Αθηναίος (οι ξένοι πλήρωναν ειδικό φόρο στην πολιτεία), όμως ο Αριστοφάνης αποτίναξε την κατηγορία. Πάντως ο Αριστοφάνης ήταν γνήσιος Αθηναίος πολίτης, ακόμα και γιατί ανήκε στους αριστοκρατικούς, και οι κωμωδίες του είναι γεμάτες σκώμματα κατά των δημοκρατικών. Σαν ιδανικό πολίτευμα θεωρούσε εκείνο του Αριστείδη και του Κίμωνα, και διακωμωδούσε όλους τους σύγχρονους δημαγωγούς, ιδιαίτερα τον Κλέωνα, που τον ονόμαζε «πολιτικόν τέρας». Σαν κοινωνικό πρότυπο θεωρούσε τους Μαραθωνομάχους, αγωνιζόταν να ξαναφέρει τους συμπολίτες του στην απλότητα και την ευσέβεια και συμβουλεύει τη βελτίωση της δημόσιας και οικιακής αγωγής, που είχαν παραμελήσει και αυτοί οι Μαραθωνομάχοι, οι οποίοι είχαν εξελιχθεί σε πανούργους σοφιστές. Αυτή την αντίθεση, της φρόνιμης και κόσμιας αγωγής προς την καινούρια, την ακόλαστη και απείθαρχη των σοφιστών, παρουσιάζει στις κωμωδίες του.

Μισώντας δε τους σοφιστές, διακωμωδεί και το Σωκράτη, τον οποίο συγχέει μ' εκείνους, καθώς και τον Ευριπίδη, που τις τραγωδίες τους τις νομίζει σοφιστικές. Πάντως είναι αδικαιολόγητος για την πρόθεσή του να διασύρει δύο μεγάλους άνδρες της εποχής του. Βλέποντας ότι ο δήμος είχε διαφθαρεί, είχε το θάρρος να τα βάλει και μ' αυτό και να τον διακωμωδήσει. Παρ' όλα αυτά, οι Αθηναίοι, αγαπούσαν τόσο πολύ τον κωμικό ποιητή του, που στα 405 τον έστεψαν με θαλλό απ' την ιερή ελαία, στεφάνι που εθεωρείτο ισότιμο με το χρυσό.

Ο Αριστοφάνης εκπροσωπεί την αρχαία αττική κωμωδία, όπως καλείτε, που τα θέματά της δεν περιορίζονταν σε γενικούς χαρακτήρες και ανθρώπινα ελαττώματα, αλλά (και αυτό έκανε συνηθέστερα) αναφέρονταν ονομαστικά σε πρόσωπα, και μάλιστα πολιτικών ανδρών, που διακωμωδούσε. Και συγκινώντας το σφοδρό πάθος του Κρατίνου και τη χάρη του Ευπόλιδος, κυριάρχησε επί 40 έτη στην κωμική σκηνή των Αθηνών (427 - 388) που μετέτρεψε αληθινά σε εστία μορφώσεως και ανυψώσεως του λαού.

ΕΙΔΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΚΑ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΙΔΑ ΑΚΟΜΑ ΦΛΟΓΕΡΑ, ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΜΕ ΕΠΙΣΤΟΜΙΟ, ΣΕ ΣΤΟΜΑ ΚΟΡΑΚΟΥ

ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΟ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΑΠΟΚΤΑΣ ΦΤΕΡΑ

ΑΠ' ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΠΟΛΛΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΔΙΔΑΧΘΟΥΝ ΟΙ ΣΟΦΟΙ

ΚΡΑΤΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΜΟΥ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΟΜΠΡΕΛΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΜΕ ΒΛΕΠΟΥΝ ΟΙ ΘΕΟΙ

ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΒΡΙΣΚΕΙΣ ΠΟΤΕ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ

ΟΣΟΙ ΠΛΟΥΤΙΖΟΥΝ ΑΠ' ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΑΜΕΣΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΔΙΚΟΙ, ΕΠΙΒΟΥΛΕΥΟΝΤΑΙ ΤΟΝ ΛΑΟ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ

ΤΟ ΝΑ ΦΟΒΑΤΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ, ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ, ΓΙΑΤΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΟΣ

ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΣ ΔΟΡΑΤΩΝ Η, ΠΩΛΗΤΗΣ ΑΣΠΙΔΩΝ, ΓΙΑ ΝΑ ΠΟΥΛΑΕΙ ΕΥΚΟΛΟΤΕΡΑ, ΕΠΙΘΥΜΕΙ ΠΟΛΕΜΟ

Από τις 40 κωμωδίες που έγραψε μονάχα 11 διασώθηκαν:

Έργα

• Αχαρνής
• Νεφέλαι
• Πλούτος
• Σφήκες
• Λυσιστράτη
• Βάτραχοι
• Ειρήνη
• Ιππής
• Εκκλησιάζουσαι
• Θεσμοφοριάζουσαι
• Όρνιθες
• ΠΗΓΗ: https://mousa.gr/el/aristofani

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ Σαλαμίνα, περ. 480 - 406 π.Χ ''Η ΑΡΕΤΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΛΑΜΠΕΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ''

 Ένας από τους μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδος. Σύμφωνα με πληροφορία που επικράτησε, γεννήθηκε στο 480 π.Χ. στη Σαλαμίνα και, μάλιστα, την ίδια μέρα που κατατροπώθηκε ο στόλος του Ξέρξη. Το πιθανότερο όμως είναι ότι γεννήθηκε στα 485 π.χ., όπως μαρτυρεί, το λεγόμενο Πάριο μάρμαρο. Σύμφωνα με αυτό, ήταν υιός του Μνησάρχου, από τον αττικό δήμο Φλύας (σημερινό Χαλάνδρι). Πολλοί από τους αρχαίους υποστήριζαν ότι ο Ευριπίδης δεν καταγόταν από αριστοκρατικό γένος, η δε μητέρα του Κλειτώ συχνά γινόταν στόχος σκωμμάτων από τους κωμικούς ποιητές, επειδή ασκούσε το ταπεινό επάγγελμα της λαχανοπώλιδος. Ωστόσο άλλες πηγές αποδεικνύουν πως η γενιά του Ευριπίδη, όπως και των δύο παλαιότερων συναδέλφων του, Αισχύλου και Σοφοκλή, ήταν επίσης ευγενής. Ο πατέρας του είχε σημαντική κτηματική περιουσία στη Σαλαμίνα, την οποία μάλιστα ο υιός εξυμνεί σε κάποιο από τα έργα του.

Ο Ευριπίδης έλαβε επιμελημένη μόρφωση, όπως δείχνουν τα πνευματικά προϊόντα του. Νεαρός, έλαβε μέρος σε εορτές, στη γενέτειρά του, σαν ορχηστής και πυρφόρος του Απόλλωνα, και διακρινόταν στην πάλη και στην πυγμαχία. Γρήγορα όμως άφησε τις σωματικές ασκήσεις και επιδόθηκε στις πνευματικές ασχολίες. Από φύση του θεωρητικός, και ρέποντας προς τη φιλοσοφία, μελέτησε τα συγγράμματα των παλαιότερων φιλοσόφων, και παρακολουθούσε τη διδασκαλία των συγχρόνων του, Αναξαγόρα, Προφίκου, Πρωταγόρα. Σύχναζε στον κύκλο του Σωκράτη, ο οποίος, αναφέρεται, μολονότι σπανιότατα πήγαινε στο θέατρο, του άρεσε να παρακολουθεί τα έργα του Ευριπίδη, κάθε φορά που αυτός πρωτοπαρουσίαζε ένα νέο έργο του. Είναι φυσικό να άσκησε μεγάλη επίδραση τον Ευριπίδη η συναναστροφή του με τους σοφούς, στους οποίους όχι λίγα οφείλει η ανάπτυξη της διάνοιάς του. Είχε, λέγεται, πλούσια βιβλιοθήκη, ήταν μελετηρός, και αυτό συνάγεται και από τη γνώση που πλούσια είναι διαχυμένη σε όλα τα έργα του. Από αυτά φαίνεται, επίσης, πως αν ο Ευριπίδης απείχε από την ενεργό πολιτική, πρόσεχε όμως και παρακολουθούσε τα πολιτικά ζητήματα της ημέρας και είχε μέγιστο ζήλο να διδάξει τις υγιείς πολιτικές θεωρίες του.

Ο Ευριπίδης αποδοκίμαζε την οχλοκρατία, καταφερόταν όμως και κατά της ολιγαρχίας και των εκπροσώπων την, των πλουσίων και, γενικά, των αλαζόνων και των σκληρών, και προτιμούσε να επικρατήσει η μέση τάξη των πολιτών, τους οποίους θεωρεί σωτήρες της πόλεως και σταθερούς φύλακες της τάξεως. Η φιλοπατρία του είναι φλογερή και ενθουσιαστική, γι' αυτήν τον εγκωμιάζει ο ρήτων Λυκούργος, ο οποίος και διέσωσε μερικούς στίχους του ποιητού, που μαρτυρούν την πίστη του και την αγάπη του προς τη πατρίδα:

Ώ πατρίς είθε πάντες, οι ναίουσί σε,
ούτω φιλοΐεν ως εγώ και 'ραδίως
οικοΐμεν αν σε κ' ουδέν αν πάρχοις κακόν

Επί πλέον, ο Ευρυπίδης δεν αφήνει καμία ευκαιρία, για να καυτηριάσει τους εχθρούς της πατρίδας, τους Λακεδαιμόνιους. Στον οικογενειακό του βίο είχε ατυχήματα, αν και όσα οι κωμωδοποιοί παρέδωσαν στη δημοσιότητα, δεν είναι και πολύ αξιόπιστα. Λέγεται ότι η γυναίκα του Μελιτώ τον απατούσε. Είχε τρεις υιούς, ο δε τρίτος, Ευριπίδης επίσης στο όνομα, παρουσίασε δράματα του πατέρα του, ύστερα από το θάνατό του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην Αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαου, που όντας φιλόμουσος, προσκαλούσε στην Πέλλα πολλούς ποιητές, λογίους και καλλιτέχνες, για να λαμπρύνει τη βασιλεία του.

Για να τιμήσει το βασιλικό αυτό προστάτη, ο Ευριπίδης, έγραψε την τραγωδία «Αρχέλαος», όπου εγκωμιάζει τον ηρακλείδη, σαν ιδρυτή της Μακεδονικής δυναστείας. Ακόμα και οι «Βάκχες» του, λέγεται, γράφτηκαν για να παιχθούν στο θέατρο του Αρχέλαου. Το φθινόπωρο του 407, ο μέγας τραγικός πέθανε στη Μακεδονία και ετάφη εκεί.

Λέγεται, ότι τον κατασπάραξαν άγρια σκυλιά, αλλά αυτό μπορεί και να είναι φανταστικό. Ο τάφος του, κοντά στην Αμφίπολη, έγινε προσκυνητήριο των Αθηναίων θαυμαστών του, κοντά δε στην Αθήνα, προς τιμήν του, ανεγέρθηκε κενοτάφιο, με το εξής επίγραμμα:

Μνήμα μεν Ελλάς άπασα Ευριπίδου· δ' ισχύει
Γη Μακεφών η γάρ δέξατο τέρμα βίου·
Πατρίς δ' Ελλάδος Ελλάς, Αθήναι· πλαίστα δε Μούσαις
Τέρψας, εκ πολλών και τον έπαινον έχει.

Αργότερα, με πρόταση του ρήτορος Λυκούργου, στήθηκε στο θέατρο Διονύσου ο χάλκινος ανδριάντας του. Κατά την παράδοση, ο Ευριπίδης ήταν σκυθρωπός, σκεπτικός και σπάνια γελούσε. Είχε, δηλαδή, την αυστηρή φυσιογνωμία πιο πολύ ενός λεπτολόγου ηθικολόγου, παρά τη δημιουργική ευθυμία του θεόπνευστου ποιητή.

Ο Ευριπίδης, εκτός από ένα επινίκιο που έγραψε για τον Αλκιβιάδη, όταν είχε νικήσει σε αρματοδρομίες, και μια ελεγεία για τους Αθηναίους που έπεσαν στις Συρακούσες, στην καταστρεπτική εκείνη εκστρατεία, (415 - 413 π.Χ.), έγραψε 92 δράματα και 3 τετραλογίες, από τις οποίες, ελάχιστες διασώθηκαν. Στο πίσω μέρος του ανδριάντα, που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, και ο Ευριπίδης παρίσταται καθήμενος, αναγράφονται με αλφαβητική σειρά 37 δράματά του μέχρι του «Ορέστη». Σε μας έφθασαν μόνο 19, ανάμεσα στα οποία και ένα σατυρικό, ο «Κύκλωψ».

Ο Ευριπίδης, σαν νεωτεριστής, προκαλούσε συχνά τις επιφυλάξεις των καθιερωμένων, των κριτών και των συντηρητικών. Η νεολαία όμως τον υπεραγαπούσε και τον αποκαλούσε σοφότατο.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΕ ΙΣΟ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Η ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΝΑ ΔΟΥΝ ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΔΙΔΑΞΕΙ ΜΕ ΑΠΛΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΤΙΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΔΙΚΙΑΣ

ΑΝ ΟΙ ΘΕΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟΙ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΙ

ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΜΕΡΟΙ ΟΙ ΠΟΝΟΙ ΤΟΥ ΤΟΚΕΤΟΥ, ΟΜΩΣ Η ΨΥΧΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΦΙΛΟΤΕΚΝΗ

Η ΕΧΘΡΟΤΗΤΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΦΟΒΕΡΗ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΑ ΕΙΡΗΝΕΥΕΙ

ΑΠΑΙΣΙΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΛΟΥΤΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΡΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ

ΝΑ ΜΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΣ ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ, ΕΝΩ ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ ΓΕΜΑΤΟΣ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ

ΟΤΙ ΜΑΘΑΙΝΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ Μ' ΑΓΑΠΗ, ΤΟ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΣΤΟΡΓΙΚΑ ΜΕΧΡΙ ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ. ΠΡΕΠΕΙ ΛΟΙΠΟΝ, ΝΑ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥΝΤΑΙ ΚΑΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΜΥΑΛΟ ΕΙΝΑΙ ΦΟΒΕΡΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΩΣΗ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΩΝ

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ, ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΤΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΟ ΦΥΛΑΞΕΙΣ ΕΥΚΟΛΑ, ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΟΜΩΣ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΑ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΤΗ ΦΥΛΑΞΕΙΣ

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΛΥΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΔΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΑ

ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΔΕ ΦΕΡΝΟΥΝ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΟΥ ΦΕΡΝΕΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ

ΔΕΝ ΩΦΕΛΕΙ ΝΑ ΟΡΓΙΖΟΜΑΣΤΕ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ, ΑΦΟΥ ΟΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΚΟΥΦΕΣ

ΕΥΤΥΧΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΣΕ ΝΑ ΔΙΑΣΧΙΣΕΙ ΜΙΑ ΦΟΥΡΤΟΥΝΙΑΣΜΕΝΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΦΕΡΕ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΣΩΟΣ ΣΕ ΛΙΜΑΝΙ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟ

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΤΙΠΟΤΕ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ. ΟΛΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΚΟΙΝΑ

Έργα

• Ρήσος
• Ικέτιδες
• Εκάβη
• Τρωάδες
• Ιφιγένεια η εν Αυλίδι
• Μήδεια
• Ιφιγένεια η εν Ταύροις
• Ορέστης
• Ηλέκτρα
• Ηρακλείδαι
• Φοίνισσαι
• Ελένη
• Ίων
• Βάκχαι
• Ηρακλής μαινόμενος
• Ανδρομάχη
• Ιππόλυτος
• Κύκλωψ
• Άλκηστις
• ΠΗΓΗ: https://mousa.gr/el/eyripidis?q

ΑΙΣΧΥΛΟΣ Ελευσίνα, 525 - 456 π. Χ. ΣΤΟΝ ΦΙΛΟ ΤΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΟΥ, ΝΑ ΛΕΓΕΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ.

Ο πατέρας της ελληνικής τραγωδίας και μέγιστος των τραγικών ευπατρίδης, από το γένος των Κοδριδών. Γεννήθηκε και ανατράφηκε στην Ελευσίνα και είχε πατέρα τον Ευφορίωνα. Ο χώρος των Ελευσινίων Μυστηρίων συνετέλεσε ώστε να διαπλαστεί το ήθος του ποιητή υψηλό, γενναίο και ευσεβές, γι' αυτό και μετέχει σε όλους τους υπέρ της ελευθερίας αγώνες του έθνους, στο Μαραθώνα, στο Αρτεμίσιο, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές. Ολόκληρη η ποίησή του απεικονίζει το γενναίο και υπερήφανο φρόνημα του Μαραθωνομάχου. Είναι ο κατ' εξοχήν εκπρόσωπος της αγνής και γενναίας εκείνης γενεάς των Μαραθωνομάχων, στο όνομα των οποίων ορκίζονταν οι Αθηναίοι «μα τους Μαραθώνι αγωνισαμένους», λέγει ο Δημοσθένης. Αντίθετα προς τον Πίνδαρο, που ύμνησε τους αθλητές, ο μέγας τραγικός υμνεί τους ελευθερωτές της Ελλάδος.

Ο Αισχύλος, ηρωικά μαχόμενος στο Μαραθώνα «και πολλά τρωθείς απηνέχθη φοράδην εκ μάχης». Ο δε αδελφός του ήταν ο Κυνέγειρος, ο οποίος με τον υπεράνθρωπο ηρωισμό του είχε καταπλήξει τον αρχαίο κόσμο. Έτσι, όλη η οικογένεια του ποιητή φλογιζόταν από πατριωτισμό και γενναιότητα. Γι' αυτές τις ιδιότητες ο ποιητής επαίρεται, όπως δείχνει το επιτύμβιο επίγραμμα, που ο ίδιος έγραψε: «αλκήν δ' ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι / και βαθυχετήσεις Μήδος επιστάμενος».

Έγραψε 70 έως 90 τραγωδίες και δράματα. Το πρώτο του έργο ανέβηκε στη σκηνή στα 500, όταν δηλαδή ήταν εικοσιπενταετής. Από τότε και μέχρι το 468 ήταν ο μόνος ήρωας του θεάτρου. Το έτος αυτό νικήθηκε από το Σοφοκλή, που πρωτοεμφανιζόταν στο θεατρικό αγώνα. Από τότε, πότε ο ένας νικά, πότε ο άλλος. Στο μεταξύ προσκλήθηκε από τον φιλόμουσο τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα και πήγε στις Συρακούσες, όπου έγραψε την τραγωδία «Αιτναία».

Το δε 456, όταν πέθανε ο Αισχύλος, παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά στο θέατρο της Γέλας (Σικελία) και ο Ευρυπίδης, για να κερδίσει 13 νίκες, τις μισές όλης του της ζωής. Το μέγιστο του Αισχύλου πλεονέκτημα είναι η ποιητική του μεγαλοφυΐα, και ο σχεδόν διονυσιακός ενθουσιασμός του. Τα έργα του, που έγραφε σαν να κατεχόταν από θεόληπτη μανία, είναι περισσότερο δώρα θείας εμπνεύσεως, παρά δημιουργήματα τέχνης.

Από τις τραγωδίες του που διεσώθησαν, και είναι γνωστέ σε ολόκληρο τον κόσμο, ο Αισχύλος πείθει αληθινά πώς είναι ο μέγιστος τραγικός του αρχαίου κόσμου, ο ανεπανάληπτος σε μεγαλείο, δύναμη και προφητικούς οραματισμούς ποιητής. Με τον «Προμηθέα» του παρουσίασε, για πρώτη φορά, την οδυνηρή ανθρώπινη εποποιία πάνω στη Γη.

ΟΙ ΑΔΥΝΑΜΟΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΜΙΛΟΥΝ ΞΕΚΑΘΑΡΑ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΑΣ ΒΛΑΨΕΙ

ΚΑΡΠΟΣ ΠΟΥ ΩΡΙΜΑΣΕ, ΕΥΚΟΛΟΦΥΛΑΚΤΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ

ΜΗΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΡΧΙΑ ΜΗΤΕ ΤΟ ΔΕΣΠΟΤΙΣΜΟ ΝΑ ΣΕΒΕΣΑΙ

ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΣ ΤΟ ΛΑΟ ΝΑ ΚΡΥΦΟΨΙΘΥΡΙΖΕΙ, ΕΙΝΑΙ ΘΥΜΩΜΕΝΟΣ ΤΡΟΜΕΡΑ

ΟΙ ΔΙΚΑΙΟΙ ΚΑΙ ΣΟΦΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΥΜΦΟΡΕΣ ΔΕΝ ΤΑ ΒΑΖΟΥΝ ΜΕ ΤΟ ΘΕΟ

ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΔΕΝ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

ΤΑ ΠΛΟΥΤΗ ΔΕΝ ΩΦΕΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ

ΣΟΦΟΣ ΕΙΝΑΙ ΟΠΟΙΟΣ ΞΕΡΕΙ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΑ ΟΧΙ ΤΑ ΠΟΛΛΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΓΕΝΝΙΟΥΝΤΑΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ.

Έργα

• Προμηθεύς Δεσμώτης
• Πέρσαι
• Ικέτιδες
• Αγαμέμνων
• Χοηφόροι
• Ευμενίδες
• Επτά επί Θήβας
• Αποσπάσματα
• ΠΗΓΗ: https://mousa.gr/el/esx

ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΔΕ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΣΩ, ΑΛΛΑ ΓΙΑ Ν' ΑΓΑΠΩ. -- ΤΙΠΟΤΕ ΠΙΟ ΚΑΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΦΑΝΕΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

 ΣΟΦΟΚΛΗΣ  Αθήνα, 496 - 406 π.Χ.

Ο δεύτερος από τους τρεις μέγιστους τραγικού του Ε' αιώνος, και ένας από τους επιφανέστερους που είδε ο κόσμος. Υιός του Σόφιλλου, γεννήθηκε στον αττικό δήμο του Κολωνού στα 496 π.Χ., μέσα σε πλούσια οικογένεια. Μορφώθηκε άρτια και από παιδί πρώτευε στους αγώνες της μουσικής και της γυμναστικής. Κατά τα επινίκια, μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνος, ο Σοφοκλής, κρατώντας λύρα, παιάνιζε μπροστά στην πομπή. Είχε διδαχθεί τόσο καλά μουσική, ώστε τα χορικά των τραγωδών του τα συνέθετε ο ίδιος. Την τραγωδία τη διδάχθηκε από τον Αισχύλο, για να νικήσει το δάσκαλό του, με την πρώτη του εμφάνιση σαν δραματικός ποιητής στον αγώνα του 468, με την τετραλογία του «Τριπτόλεμος», και με κριτές τον Κίμωνα και τους συστράτηγούς του. Επί δέκα έτη, οι δύο αυτοί μεγάλοι τραγικοί, κυριαρχούσαν στο θέατρο. Ο Σοφοκλής ενδιαφέρθηκε για τα πολιτικά πράγματα και τιμήθηκε από τους Αθηναίου, και μάλιστα, ύστερα από την παρουσίαση της «Αντιγόνης», τον εξέλεξαν στρατηγό στον κατά των Σαμίων πόλεμο (441 - 439). Ο Περικλής τον έστειλε στη Λέσβο και στη Χίο, όπου γνώρισε τον ποιητή Ίωνα. Την εποχή αυτή έγινε φίλος με τον Ηρόδοτο, του οποίου το ιστορικό έργο φαίνεται μελέτησε. Στα 443/2 τιμήθηκε και με άλλα αξιώματα, ακόμα και ιερατικά. Ίδρυσε το ιερό του Μηνυτού Ηρακλέους και έγραψε και μελοποίησε παιάνα στον Ασκληπιό. Όντας φίλος του αθηναϊκού λαού και φιλελεύθερος, ουδέποτε προσήλθε σε Αυλή τυράννου ή βασιλιά όπως ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Αγάθων κ.α.

Στον ιδιωτικό του βίο ο Σοφοκλής ήταν φιλόφρων, χαριτωμένος και φίλος του έρωτος. Από τη γυναίκα του Ανεμοστάτη απέκτησε υιό, τον Ιοφώντα, ο οποίος ως λέγεται, κατέφυγε στο δικαστήριο για να ζητήσει να τεθεί ο πατέρας του υπό απαγόρευση, «ως μη έχων σώας τας φρένας». Πέθανε σε ηλικία 90 ετών το φθινόπωρο του 406. Λίγο πρωτύτερα είχε πεθάνει ο Ευριπίδης, τον οποίο ο Σοφοκλής πένθησε, φορώντας ιμάτιο φαιό και αφήνοντας τους ηθοποιούς και το χορό αστεφάνωτους στις παραστάσεις του. Ετάφη στον πατρικό τάφο, που ήταν στο δρόμο προς τη Δεκέλεια και πάνω στο μνήμα του τοποθετήθηκε μια σειρήνα. Αποτιόντας φόρο τιμής, ο δήμος, με ψήφισμά του, όρισε να προσφέρεται κάθε χρόνο θυσία προς την αρετή του ανδρός. Μέγας ανδριάς του ποιητή στήθηκε στο θέατρο του Διονύσου, με πρόταση του ρήτορα Λυκούργου, αντίγραφο δε αυτού είναι ο μαρμάρινος ανδριάντας που βρίσκεται στο Μουσείο Λατερανού, στη Ρώμη. Κατά τον γραμματικό Αριστοφάνη του Βυζάντιο, ο Σοφοκλής έγραψε 123 δράματα, ακόμα δε και ελεγείες και παιάνες. Και στους δραματικούς αγώνες κέρδισε περισσότερες νίκες και από τον Αισχύλο και από τον Ευριπίδη. Σώθηκαν μονάχα επτά τραγωδίες του.

ΟΛΑ ΤΑ ΜΑΡΑΙΝΕΙ Ο ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΑΓΑΠΑ ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ ΤΗ ΖΩΗ ΟΣΟ Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΑΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΡΧΙΑ

ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΟΡΕΣ, ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΙΔΕΑ ΒΓΑΖΕΙ ΕΣΦΑΛΜΕΝΗ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΑΣ ΣΚΕΨΗ

ΜΟΝΟΝ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟ

ΦΙΛΟΧΡΗΜΑΤΟ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ

ΟΠΟΥΔΗΠΟΤΕ ΚΙ ΑΝ ΨΑΞΕΙΣ, ΠΟΝΟ ΘΑ ΒΡΕΙΣ

ΕΙΝΑΙ ΟΔΥΝΗΡΟ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΝΑ ΜΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΕΙ

ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥ ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΣ, ΘΑ ΦΑΝΕΙ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΑΞΙΟΣ

ΠΟΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΑΛΛΑ ΤΙΠΟΤΕ ΠΙΟ ΔΕΙΝΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

ΚΑΛΛΙΣΤΟΝ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΑΡΙΣΤΟΝ Η ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΓΛΥΚΥΤΑΤΟ ΟΤΙ ΕΠΙΘΥΜΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ Ν' ΑΠΟΛΑΥΣΕΙ

Η ΕΛΠΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ ΣΥΝΤΗΡΕΙ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΘΝΗΤΟΥΣ

ΚΑΝΕΝΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΛΟΤΥΧΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟΝ, ΑΝ ΔΕ ΤΟΝ ΔΕΙ ΝΑ ΕΥΤΥΧΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ

ΟΠΟΙΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΝΑ ΜΙΛΑΕΙ ΔΙΑΡΚΩΣ ΛΗΣΜΟΝΕΙ, ΟΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΟΣ ΣΤΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΤΟΥ

ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ ΔΕΝ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΜΟΝΑ ΤΟΥΣ, ΤΟ ΙΔΙΟ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

ΑΝ ΔΕ ΣΤΗΡΙΖΟΝΤΑΝ ΣΤΟ ΦΟΒΟ, ΠΟΤΕ ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΔΕ ΘΑ ΕΙΧΑΝ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ, ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ

ΔΕΝ ΑΡΜΟΖΕΙ ΣΤΟΝ ΚΑΛΟ ΓΙΑΤΡΟ ΝΑ ΕΠΙΚΑΛΕΙΤΑΙ ΜΑΓΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, ΟΤΑΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΓΛΙΤΩΣΕΙ Ο ΑΡΡΩΣΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΚΟ

ΟΠΟΙΑ ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΔΕ ΘΑ ΒΡΕΙ ΤΡΟΠΟ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΑΠΟΦΥΓΕΙ

Έργα

• Φιλοκτήτης
• Αντιγόνη
• Ηλέκτρα
• Τραχίνιαι
• Αίας
• Οιδίπους Τύραννος
• Οιδίπους επί Κολωνώ.
• ΠΗΓΗ: MOUSA.GR

Εντελέχεια: Μια λέξη που «γέννησε» ο Αριστοτέλης Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης*

 Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στη γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και το εννοιολογικό της περιεχόμενο. Werner Heisenberg, 1901-1976, Γερμανός φυσικός (απόσπασμα από την ομιλία του κατά τη βράβευσή του από το ΕΜΠ το 1966).

Τη λέξη  εντελέχεια την έπλασε ο Αριστοτέλης, όπως και πολλές άλλες λέξεις, για να κατανοήσει, να αναλύσει, να ερμηνεύσει, και να διδάξει παλιότερες λέξεις, εκφράσεις, απόψεις ή νέες επιστημονικές και φιλοσοφικές  έννοιες δικές του. Η εντελέχεια είναι ένας, καθαρά, αριστοτελικός όρος που δηλώνει τη μετάβαση της ύλης από την αδρανή στην ενεργό κατάσταση, με την λήψη μορφής (είδος, αρχ.) αλλά και την αιτία αυτής της μετάβασης.

Τη λέξη  εντελέχεια την χρησιμοποιεί  πολλές φορές στα έργα του ο Αριστοτέλης, ως «εργαλείο», για να εκφραστεί πληρέστερα, καθαρότερα, σαφέστερα, επιστημονικότερα και με φιλοσοφικό τρόπο.

Η λέξη εντελέχεια, αποτελεί απόδειξη ότι η ελληνική γλώσσα έχει πλήρη και ουσιαστική αντιστοιχία ανάμεσα στην ίδια την λέξη και στην έννοια της (στο εννοιολογικό της περιεχόμενο). Αυτός ο όρος δημιουργήθηκε από τον Αριστοτέλη από τις δύο λέξεις εντελές + έχειν άρα εντελεχής είναι ο έχων το «τέλος», τον σκοπό εντός του, συνεπώς ο πλήρης, ο ολοκληρωμένος.

Παραδείγματα για την κατανόηση της εντελέχειας

-Η ψυχή για τον Αριστοτέλη είναι η εντελέχεια του σώματος.

 Αναγκαίον άρα την ψυχήν ουσίαν είναι ως είδος σώματος φυσικού δυνάμει ζωήν έχοντος, η δ` ουσία εντελέχεια, τοιούτου άρα σώματος εντελέχεια.

Η πορεία από το σώμα στην ψυχή είναι εντελέχεια.

Αριστοτέλους, Περί ψυχής, Β, 412α, 20-22.

- Ο τελικός σκοπός  του σπόρου που έγινε φυτό, είναι  και εκφράζεται με την λέξη εντελέχεια διότι η τέλεια- τελική μορφή του φυτού προέκυψε από το σπόρο. Έτσι περάσαμε από την φαινομενικά αδρανή κατάσταση της ύλης( από τον σπόρο) σε μια ζωντανή- ενεργό φάση που είναι το φυτό που προήλθε από το σπόρο. Η πορεία από τον σπόρο στο φυτό είναι εντελέχεια.

- Ο όγκος μαρμάρου που από το λατομείο μεταφέρεται στο εργαστήριο του γλύπτη και ο γλύπτης μετατρέπει τον μαρμάρινο όγκο σ` ένα περίτεχνο ιωνικό κιονόκρανο ή σ` ένα γλυπτό, με ζωτικόν φαίνεσθαι και κάλλος, εκφράζεται πάλι με την λέξη εντελέχεια. Η πορεία από τον μαρμάρινο ογκόλιθο στο άγαλμα είναι εντελέχεια.

- Ο κορμός ενός δέντρου που ο τεχνίτης, το μετατρέπει σε ξυλόγλυπτο ή έπιπλο είναι πάλι εντελέχεια. Το ωραίο έπιπλο ή ξυλόγλυπτο είναι η εντελέχεια του ξύλινου κορμού.

Η μετεξέλιξη από την αρχική κατάσταση στην εν ενεργεία κατάσταση εκφράζεται από την λέξη εντελέχεια.

-Οι δύο λέξεις της φράσεως εντελές έχειν, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, βοήθησαν τον Αριστοτέλη να συλλάβει και να συνθέσει εκ συναρπαγής τη λέξη εντελέχεια. Αυτή η πράξη του Αριστοτέλη είναι μία εντελεχής πράξη. Η λέξη εντελέχεια πλάστηκε από τον εντελεχή Αριστοτέλη με εντελέχεια.

Στη λέξη εντελέχεια υπάρχει μια μαθηματική, μια γεωμετρική ακρίβεια. Πρόκειται για μια υπέρκομψη μαθηματική εξίσωση, ή για ένα γεωμετρικό τόπο.

-Η εξίσωση εντελές έχειν= εντελέχεια είναι μια εντελεχής εξίσωση.

-Η γεωμετρική πρόταση: Δύο παράλληλες ευθείες δεν τέμνονται ποτέ όσο και να προεκταθούν είναι μια εντελέχεια, μία εντελεχής γεωμετρική πρόταση.

-Η εξίσωση του Αϊνστάιν E=mc2  είναι μια εξίσωση εντελεχής( χαρακτηρίζεται από τελειότητα και αυτάρκεια)

-Η γεωμετρική πρόταση: Ο Γεωμετρικός Τόπος των άπειρων σημείων που απέχουν ίδια απόσταση R, από ένα σημείο Κ, είναι ο κύκλος με κέντρο το Κ και ακτίνα R. Η γεωμετρική αυτή πρόταση που είναι πρόταση ενός γεωμετρικού τόπου χαρακτηρίζεται από τελειότητα και αυτάρκεια, είναι μια εντελεχής πρόταση. Ο Γεωμετρικός Τόπος- κύκλος είναι η εντελέχεια των άπειρων σημείων που ανήκουν σ` αυτόν και απέχουν όλα, ίδια απόσταση R από το σημείο Κ που είναι το κέντρο του κύκλου.

Το τέλος, μέσα στη λέξη εντελέχεια, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, προσδίδει σε κάθε ον τη μορφή(αρχ.είδος), την πληρότητά του. Έτσι το τέλος είναι το τέλειον. Άρα, όταν μια μορφή έμψυχης ή άψυχης ύλης φθάσει στο τέλος της( την τελειότητα της), την πληρότητά της, τότε πραγματώνει τη φύση της, δεν έχει καμιά έλλειψη, γίνεται βέλτιστη, αποκτά αυτάρκεια.

…η δ' αὐτάρκεια καὶ τέλος καὶ βέλτιστον. Εκ τούτων ούν φανερόν ,ότι των φύσει η πόλις εστί, και ότι ο άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον, (Αριστοτέλης,Πολιτικά" 1253a).

Άλλο εντελέχεια, άλλο ενδελέχεια

Πρόκειται για δύο διαφορετικές λέξεις που, πολλές φορές, μπερδεύουν τους ανθρώπους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αφού είναι σχεδόν ομόηχες. Διαφέρουν όμως και στην ετυμολογία και στη σημασία. Ενδελεχής είναι ο μακρύς, σχοινοτενής, εκτενής, διηνεκής, ακατάπαυστος, συνεχής, επιμελημένος, λεπτομερής, προσεκτικός.

* Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

** Στον φίλο, αληθινό καλλιτέχνη και σκεπτόμενο άνθρωπο, Γιάννη Βέτσο που  μελετώντας τον αριστοτελικό Λόγο ατενίσαμε, πολλά χρόνια μετά και από πολύ μακριά, την εντελέχεια.

ΠΗΓΗ: https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/250

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΜΙΣΤΟΣ ΠΛΗΘΩΝ Κωνσταντινούπολη, περ. 1355 – Σπάρτη, 1452)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από επιφανή οικογένεια, απέκτησε πολύ καλή γενική παιδεία και το 1380 εγκαταστάθηκε στην τότε πρωτεύουσα του οθωμανικού κράτους Αδριανούπολη, όπου μαθήτευσε δίπλα σε έναν ελληνιστή Εβραίο, πολυθεϊστή ή οπαδό του Ζωροαστρισμού, τον Ελισσαίο, με αποτέλεσμα να κατανοήσει έγκαιρα τόσο την πνευματική αθλιότητα της βυζαντινής θεοκρατίας όσο και την κραυγαλέα φιλοσοφική και θεολογική ανεπάρκεια του Χριστιανισμού.

Δίπλα στον Ελισσαίο (που πιστεύεται ότι τελικά κατηγορήθηκε ως «ειδωλολάτρης» από τους οθωμανούς και κατέληξε στην πυρά) μελέτησε ιδιαίτερα τον Πλάτωνα, ενθουσιάστηκε από το έργο του και πρόσθεσε στο βυζαντινό επώνυμό του «Γεμιστός» το ελληνικό «Πλήθων» (το οποίο ο φανατικός εχθρός του μετέπειτα υπότουρκος πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος ισχυρίστηκε ότι… «του εδόθη υπό των δαιμόνων»!). Όταν όμως επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, οι νέες ιδέες του άρχισαν να ενοχλούν τους θεοκράτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου (που αργότερα εξόντωσαν στην Πελοπόννησο τον μαθητή του Ιουβενάλιο), με αποτέλεσμα το 1393 (ή το 1400 κατά τον Καζάζη ή το 1414 κατά τον Μανδηλά) να εγκατασταθεί οικογενειακώς στο υπό τον Θεόδωρο (τον Α ή τον Β, ανάλογα με την χρονολογία που θα υιοθετήσει κανείς,

1383 – 1407 ο πρώτος και 1407 – 1443 ο δεύτερος) Παλαιολόγο Δεσποτάτο του Μυστρά στην Λακωνία, με την ανοχή του φίλου του αυτοκράτορα Μανουήλ Β του Παλαιολόγου. 

Η «δραπέτευση» του «αποστάτη» Πλήθωνος στην Ελλάδα εξόργισε τον προσωπικό εχθρό του μετέπειτα υπότουρκο (1454 - 1464) πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο, ο οποίος ήθελε να τον δει να εξορίζεται «σε χώρα βαρβάρων» ή να εξουδετερώνεται «με κάποιον άλλον τρόπο» (…), ωστόσο ο ίδιος εγκαταστάθηκε με ιδιαίτερη χαρά στην Πελοπόννησο, την οποία, όπως και την υπόλοιπη Ελλάδα θεωρούσε κοιτίδα του ανθρώπινου πολιτισμού:

«Εσμέν γαρ ουν ων ηγείσθε τε και βασιλεύετε Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί. Έλλησι δε ουκ έστιν ευρείν ήτις άλλη οικειοτέρα χώρα, ουδέν μάλλον προσήκουσα η Πελοπόννησος τε και όση δη ταύτη της Ευρώπης προσεχής των τε αυ νήσων επικείμεναι. Ταύτην γαρ δη φαίνονται την χώραν Έλληνες αεί οικούντες οι αυτοί εξ ότουπερ άνθρωποι διαμνημονεύουσιν, ουδενών άλλων προενωκηκότων…» γράφει απευθυνόμενος προς τον Παλαιολόγο, δηλαδή «…εμείς πάνω στους οποίους είστε ηγεμόνας και βασιλεύς, είμαστε Έλληνες κατά την καταγωγή, όπως μαρτυρεί η γλώσσα και η πατροπαράδοτος παιδεία. Είναι αδύνατον δε να βρει κανείς μίαν άλλη χώρα που να είναι περισσότερο οικεία  και συγγενική στους Έλληνες από την Πελοπόννησο, καθώς και από το τμήμα της Ευρώπης που γειτονεύει με την Πελοπόννησο και από τα νησιά που γειτονεύουν προς αυτή. Γιατί είναι φανερό ότι οι Έλληνες κατοικούσαν πάντοτε σε αυτήν τη χώρα, από τον καιρό που αρχίζει η μνήμη των ανθρώπων, χωρίς προηγουμένως κανένας άλλος να έχει κατοικήσει πάνω σε αυτήν…»   

Στον Μυστρά ο Πλήθων έλαβε το αξίωμα του ανώτατου δικαστικού, το οποίο χρησιμοποίησε με υποδειγματική αμεροληψία (όπως μαρτυρείται από τον επικήδειο που εκφώνησε ο μαθητής του Ιερώνυμος Χαριτώνυμος, απόσπασμα του οποίου παραθέτει ο Μανδηλάς: «…και μην δικαιοσύνη τοιαύτη τις ή τώ ανδρί, ως λήρον είναι Μίνω εκείνον και Ραδάμανθυν τούτω παραβαλλομένους»), καθώς επίσης είχε και την κηδεμονία δύο γειτονικών πόλεων, του Φαναρίου και των Βρυσών, η οποία κηδεμονία του εξασφάλιζε οικονομική άνεση. Πολύ σύντομα συγκρότησε τον φιλοσοφικο-λατρευτικό «Κύκλο» του Μυστρά, συνέθεσε πολλούς ύμνους προς τους Έλληνες Θεούς, συνέγραψε τα βιβλία «Περί ων Αριστοτέλης προς Πλάτωνα διαφέρεται» και «Περί Νόμων» και προέβαλε δυναμικά ένα αίτημα για άμεση επανελλήνιση.   

Στο 16ο κεφάλαιο του βιβλίου του, ο Μανδηλάς γράφει: «από την καρδιά της Πελοποννήσου άρχισε λοιπόν ο σοφός Πλήθων να βάζει τα θεμέλια μίας νέας μεταρρύθμισης, όχι για την ανάκαμψη της πάλαι ποτέ ‘‘κραταιάς’’ αυτοκρατορίας των Βυζαντινών, αλλά μόνο για την δημιουργία των προϋποθέσεων ενός εντελώς καινούργιου ξεκινήματος του Ελληνισμού μέσα στον ίδιο τον γεωγραφικό χώρο της Κλασικής Ελλάδος. Ο φιλοσοφικός του λόγος φιλοδοξούσε ν’ αντικαταστήσει τον κυρίαρχο Χριστιανισμό και να οδηγήσει στην ανάσταση του παλιού, αρχαίου, εθνικού μεγαλείου των Ελλήνων. Απογοητευμένος από την ησυχαστική τάση του ανατολικού Χριστιανισμού που εκείνη την εποχή ήταν πλέον κυρίαρχη σε όλα τα επίπεδα, ο Πλήθων αναζήτησε, συνέλαβε και πρότεινε μία περισσότερο πολιτική θρησκεία, ικανή να ανασυντάξει τον κατεστραμμένο ιστό στην προετοιμασία για ένα εντελώς νέο ευνομούμενο Κράτος των Ελλήνων, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νέου κόσμου που τότε διαμορφωνόταν. Η ανάδειξη της σημασίας του Φυσικού Κόσμου, η θέληση για ζωή μέσα σε αυτόν και όχι στους νεφελώδεις υπερβατικούς ουρανούς, τού ήταν γνωστό ότι θα γεννούσε στις ψυχές των ανθρώπων την ανάγκη για μία διαφορετική, πολύ πιο ανθρώπινη και ελπιδοφόρα οργάνωση της επίγειας ζωής τους. Προς αυτήν λοιπόν την κατεύθυνση, η πραγμάτωση της περίφημης Πολιτείας του Πλάτωνος στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας και στην ασφαλή σχετικά χώρα των αρχαίων Λακεδαιμονίων έγινε το μεγάλο όραμα του Γεωργίου Γεμιστού».

Το «Περί Νόμων» βιβλίο του, ένα πλήρες σχέδιο για επανελληνοποίηση της Πελοποννήσου, δυστυχώς κάηκε δημόσια μετά τον θάνατό του από τον μετέπειτα πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο, καθώς θεωρήθηκε «ειδωλολατρικό» και «σατανικό» βιβλίο, το οποίο έβριθε από τα… «σαπρά των Ελλήνων ληρήματα». Ο ίδιος ανθέλληνας θεοκράτης («Έλλην ων τήι φωνήι, ουκ αν ποτέ φαίην Έλλην είναι, δια το μη φρονείν ως εφρόνουν ποτέ οι Έλληνες' αλλ' από της ιδίας μάλιστα θέλω ονομάζεσθαι δόξης. Και ει τις έροιτό με τις ειμί, αποκρινούμαι χριστιανός είναι») ήταν άλλωστε που διέταξε και τον βασανισμό και την θανάτωση του μαθητή του Πλήθωνος Ιουβενάλιου, όταν περιερχόταν όλη την Πελοπόννησο, βγάζοντας λόγους κατά της βυζαντινής εξουσίας και της Εκκλησίας.   

Όταν κατά την περίοδο 1438 - 1439 συνόδευσε τον αυτοκράτορα Ιωάννη τον Η και τον πατριάρχη Ιωσήφ στην εκκλησιαστική Σύνοδο της Φεράρας – Φλωρεντίας, ο Πλήθων έδωσε διαλέξεις και άφησε άριστες εντυπώσεις στους κύκλους των Ιταλών ουμανιστών, κερδίζοντας ιδιαιτέρως τον θαυμασμό του μετέπειτα ιδρυτή της «Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας» Κόζιμο Μέδικο (Cosimo di Giovanni de' Medici, 1389 - 1464). Ο μεγάλος ουμανιστής και πρώτος διευθυντής της «Ακαδημίας» Μαρσίλιο Φιτσίνο (Marsilio Ficino, 1433 - 1499) απεκάλεσε αργότερα τον μεγάλο διδάσκαλο Πλήθωνα «δεύτερο Πλάτωνα». 

Ο Πλήθων πέθανε υπέργηρος από φυσικά αίτια το 1450 στην «Λακεδαίμονα» (όπως αποκαλούσαν την Σπάρτη οι Βυζαντινοί). Μετά από λίγο έπεσε η «Νέα Ρώμη» του Βοσπόρου και έφθασαν στην περιοχή οι Οθωμανοί Τούρκοι, υποχρεώνοντας εκ των πραγμάτων τους Ελληνιστές του «Κύκλου» του Πλήθωνος να φύγουν στην Δύση, κυρίως στην Ιταλία, συμβάλλοντας σημαντικά στην λεγόμενη «Αναγέννηση». Γνωστοί μαθητές του ήσαν οι Ιωάννης Αργυρόπουλος, Μιχαήλ Αποστόλης, Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, Γεώργιος Ερμητιανός, καθώς και ο ουμανιστής Βησσαρίων, ο οποίος όμως αργότερα προσχώρησε στον Ρωμαιοκαθολικισμό και έγινε καρδινάλιος.

Δεκαέξι χρόνια μετά τον θάνατό του, το έτος 1466, και ενώ ήδη το όνομά του αποτελούσε έναν θρύλο για όλους τους καλλιεργημένους Ιταλούς, μία ένοπλη ομάδα θαυμαστών του με αρχηγό τον, κατά τον πάπα «αντίθεο λύκο του Ρίμινι», Σιγισμόνδο Μαλατέστα (Sigismondo Pandolfo Malatesta, 1417 - 1468) εισέβαλαν στην Λακεδαίμονα, πήραν τα οστά του και τα μετέφεραν στο Ρίμινι, στον γνωστό «Ναό των Μαλατέστα» («Tempio Malatestiano»), όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα, «για να αναπαύεται ο μεγάλος διδάσκαλος μεταξύ ελευθέρων ανθρώπων». Επάνω στην σαρκοφάγο του έγραψαν:

«GEMISTII ΒΙΖΑΝΤΙΙ PHILOSOPHOR. SVA. TEMP.
PRINCIPIS RELIQVVM SIGISMVNDVS PANDVLFVS MAL. PAN. F.
BELLI PELOP. ADVERSVS TVRCO. REGEM IMP. OB. INGENTEM
ERVDITORVM QVO FLAGRAT AMOREM HVC AFFERENDVM
INTROQVE MITTENDVM CVRAVIT. MCCCCLXV»

«Τα λείψανα του Γεμιστού από το Βυζάντιο, ηγεμόνα των σύγχρονων φιλοσόφων,
ο Σιγισμόνδος Παντόλφο Μαλατέστα, υιος τον Παντόλφο,
κατά τον πόλεμο στην Πελοπόννησο εναντίον τον βασιλιά και αυτοκράτορα των Τούρκων,
από την αμέτρητη αγάπη για τους λογίους που τον διακαίει, φρόντισε
εδώ να μεταφερθούν και να ενταφιασθούν, εν έτει 1465».

Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2006

7ος ΥΜΝΟΣ ΠΛΗΘΩΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ ΑΠΟΛΛΩΝΑ
Άναξ Άπολλον, Φύσεως της ταυτού εκάστης προστάτα ηδ' ηγήτορ, ως άλλα τε αλλήλοισιν εις Έν άγεις, και δη το παν αυτό, το πουλυμερές και πουλύκρεκόν τε εόν, μιήι αρμονίηι υποτάσσεις. Συ τοι εκ γ' ομονοίης και ψυχήισι φρόνησιν, ηδέ δίκην παρέχεις, τα τε δη κάλλιστα εάων, και ρ' υγείαν σώμασι, κάλλος τ' αρ και τοίσιν. Συ δη και ίμερον θείων καλλών δίδου αιέν, άναξ, ημετέρηισι ψυχαίς, ωή Παιάν.	Απόλλων άνακτα, προστάτη των πάντων μέσα στην Φύση και οδηγητή, που τα πολλά και τα διαφορετικά στο Ένα κατευθύνεις, και μάλιστα το σύμπαν, που 'ναι πολύμορφο και πολυφωνικό, μπορείς και το υποτάσσεις υπό μία συμφωνία. Εσύ παρέχεις, από τον ομόνοια, φρόνηση στις ψυχές και δικαιοσύνη, τα πιο όμορφα από τα δικά σου δώρα, καθώς και υγεία στα σώματα και κάλλος. Δίνε πάντα στις ψυχές μας, άνακτα, επιθυμία για τα θεία κάλλη και χαίρε Παιάν.
22ος ΥΜΝΟΣ ΠΛΗΘΩΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥΣ
Μη υμίν εσθλών την χαράν, ώ Μάκαρες Θεοί, ειδώς παυσαίμην, τα τε μοι δια υμέων σύμπαντ’ εστίν ηδ’ αιέν γέγονεν, τών δώτης δη ύπατος Ζευς. Μη κοινού αγαθού γένεος ολιγωρήσαιμι του μου, ότου τις μοι δύναμις. Πρόφρων δε το κοινόν δρων ευ, τουθ’ άμα και εμόν ειδοίην μεγ’ όνειαρ. Μη κακού, ω κεν εκάστοτε συμβάλλοι, γιγνοίμην αίτιος ανθρώπων, αγαθοίο δε, η κε δυναίμην, ως μάκαρ ύμμιν εϊσκόμενος κ’αγώ γιγνοίμην.	Ας μην παύσω ώ Μάκαρες Θεοί, να σας χρωστώ ευγνωμοσύνη, για όλα τ' αγαθά που από εσάς λαμβάνω και έχω λάβει με δωρητή τον Ύπατο Δία. Ας μην παραμελήσω, αναλόγως της δύναμης μου το καλό του γένους μου. Το να υπηρετώ πρόθυμα το κοινό καλό, αυτό ας θεωρώ και δικό μου μεγάλο όφελος. Ας μην γίνομαι αίτιο κανενός κακού, από αυτά που τυχαίνουν στους ανθρώπους, αλλ’ αγαθού, όσον δύναμαι, ώστε να γίνομαι κι εγώ ευτυχής,    ομοιάζοντας σ' εσάς.
26ος ΥΜΝΟΣ ΠΛΗΘΩΝΟΣ
Όλβιος, ος κεν μη μερόπων δόξαις κενεήισιν αφραδέως προσέχων, αλλ’ αυτώι ευ φρονέοντι, ιθείηι γνώμηι αρετήν θείην μελετώιη. Όλβιος, ος κεν μη κτεάνων απερείσιον αιέν πληθύν μαψ εική τε διώκηι, αλλά χρέεσσιν σώματος εμμελέεσσι, το αυτόν μέτρον ορίζηι. Όλβιος, ος κεν τέρψιος αίσιμον ούρον άγηισιν, ή κεν μη ψυχήι προσεφέλκηται κακίης τι, ή και σώματι, αλλ’ αρετήι θείηι συναείδηι.	Όλβιος εκείνος που τις ανόητες γνώμες των ανθρώπων δεν ακούει αλόγιστα, αλλ’ ορθώς φρονεί, και με ορθή γνώμη μελετά την θεϊκή Αρετή. Όλβιος εκείνος που δεν επιδιώκει, συνεχώς και απερίσκεπτα, άπειρο πλήθος πραγμάτων ν’ αποκτήσει, αλλά στις ανάγκες του σώματος, ορίζει το δικό του μέτρο. Όλβιος εκείνος που τα απ’ τους Θεούς καθορισμένα όρια στην απόλαυση θέτει, ώστε να μην παρασυρθεί από κάποια κακία η ψυχή του, ή το σώμα του, αλλά κοινωνός να ‘ναι της θεϊκής Αρετής.

Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΩΝΑ

«Οι πολύθεοι»

Μακαρισμένος εσύ που μελέτησες  
να τον ορθώσης απάνω στους ώμους σου  
το συντριμμένο ναό των Ελλήνων!  
Του Νόμου τ’ άγαλμα σταίνεις κορώνα του,  
στις μαρμαρένιες κολώνες του σκάλισες  
τους λογισμούς των Πλωτίνων.     
Είδες τον κόσμο κι ατέλειωτο κι άναρχο  
ψυχών και θεών, μαζί κύριων και υπάκουων,  
σφιχτοδετά κρατημένη αρμονία  
και των καπνών και των ίσκιων τα είδωλα  
παραμερίζοντας όλα, ίσα τράβηξες  
προς την Αιτία  
και σε κρυψώνα ιερό, και σωπαίνοντας  
έσπειρες, έξω απ’ το μάτι του βέβηλου,  
κ’ έπλασες λιόκαλη εσύ σπαρτιάτισσα  
τη θυγατέρα σου την Πολιτεία.     
Στους χριστιανούς τους μισόζωους ανάμεσα  
ξαναζωντάνεψες Ολυμπους άγνωρους,  
έθνη καινούριων αθανάτων κι άστρων  
μέσα σε σένα Λυκούργοι και Πλάτωνες  
απαντηθήκαν, το λόγο ξανάνιωσες  
των Ζωροάστρων.    
Κι αφού το τέκνο μεγάλωσες, ένιωσες  
τότε μονάχα την κούραση, κ’ έγυρες  
ζωή κατόχρονη ισόθεης σκέψης,  
κι αλαφροπήρε σε ο θάνατος κ’ έφυγες  
το μυστικό, τρισμκάριε, τον ίακχο  
με τους Ολύμπιους θεούς να χορέψης.  
Σοφός, κριτής και προφήτης μας μοίρασες  
από το γάλα που εσένα σε πότισε  
της Ουρανίας Αφροδίτης η ρώγα.     
Του κόσμου αφήνεις το τέκνο, το θάμα σου  
μα ο μισερός κι ο στραβός κι ο ζηλόφτονος  
λυσσομανάει και το ρίχνει στη φλόγα.  
Όμως ο αέρας τριγύρω στη φλόγα σου  
πνοή σοφίας κι αλήθειες πνοή γίνεται,  
κι από τη θράκα της φλόγας πετάχτη  
στον ήλιο ολόισα ένας νους μεγαλόφτερος  
τ’ αποκαίδια σου κρύβουμε γκόλφια μας,  
και θησαυρός της φωτιάς σου είν’ η στάχτη!