Η περίπτωση του κορυφαίου μας γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά είναι μοναδική και άκρως διδακτική.

Η περίπτωση του κορυφαίου μας γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά είναι μοναδική και άκρως διδακτική. Έχει ήδη φτιάξει το αριστούργημα του την "Κοιμωμένη" του στο Α’ Νεκροταφείο, μόλις στα 24 του, όταν εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της ψυχικής του ασθένειας πιθανώς κάποια ερωτική απογοήτευση σε συνδυασμό με κληρονομική προδιάθεση. 

Η αυταρχική μάνα του θεωρεί ότι αυτή που τον τρελαίνει είναι η γλυπτική, ενώ συμβαίνει ακριβώς το ανάποδο. Μόνο η γλυπτική θα μπορούσε να τον γλιτώσει, όπως φάνηκε αργότερα. Του απαγορεύει αυστηρά να ασκεί την τέχνη του. Τον πάνε στο εξωτερικό, αλλά δε βλέπει βελτίωση. Δέκα χρόνια βολοδέρνει στην Τήνο, αποπειράται να αυτοκτονήσει κι έπειτα τον κλείνουν για 16 χρόνια στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Εκεί, χωρίς φάρμακα, μέσα στη βρόμα, δεμένος με αλυσίδες, αποτρελαίνεται. Η προσωπικότητα του μεγάλου καλλιτέχνη αποδομείται εντελώς. 

Όταν πεθαίνει ο πατέρας του, η μάνα του τον ξαναπαίρνει στην Τήνο, ενώ είναι πια 51 ετών. Η γριά συνεχίζει να του απαγορεύει κάθε επαφή με το μάρμαρο και τη γλυπτική. Έχει πετάξει ανάκατα τα έργα του στο υπόγειο που το έχει κλειδωμένο. Μερικές φορές τον πιάνει να φτιάχνει κάποια προπλάσματα κρυφά και του τα σπάει. Ο μπάρμπα-Γιάννης είναι ο τρελός του χωριού. Γίνεται νεροκουβαλητής, οι χωριανοί του δίνουν τις κατσίκες τους να τις βοσκήσει, τα παιδιά τον κοροϊδεύουν κι αυτός τριγυρίζει κουρελής, μαζεύοντας από χάμω τις γόπες για να καπνίσει. Το βράδυ γυρίζει στο σπίτι του και κάθεται αμίλητος σε μια γωνιά, για να μην τον μαλώσει η γριά μάνα του. Η Αθήνα τον έχει ξεχάσει, το έργο του έχει τελειώσει πρόωρα. 

Και γίνεται το θαύμα! Το 1916, η μάνα του πεθαίνει. Και τότε ο 65χρονος Γιαννούλης κάνει το απίστευτο. Δε χύνει σταγόνα δάκρυ, δεν ακολουθεί την κηδεία της, αλλά ανοίγει το υπόγειο και αρχίζει αμέσως να δουλεύει. Οι χωριανοί το θεωρούν ως την αναμενόμενη αντίδραση ενός τρελού, αλλά δεν είναι έτσι. Η καταπιεσμένη τέχνη του εκρήγνυται. 

Μέσα σε λίγους μήνες έχει θεραπευτεί εντελώς. Η σμίλη του αρχίζει να βγάζει και πάλι αριστουργήματα, και μάλιστα με μια εντελώς νέα τεχνοτροπία. Το φαινόμενο μοναδικό. 40 χρόνια δε δούλεψε την τέχνη του, δεν ενημερώθηκε για τις εξελίξεις και ξαφνικά αναδύθηκε ένας ολοκαίνουριος καλλιτέχνης, σαν να φοιτούσε σε ένα δικό του εσωτερικό σχολείο. Από τα 65 του χρόνια ως τα 84 - που πέθανε σαν σήμερα το 1938- έφτιαξε μια ολόκληρη σειρά από αριστουργήματα. Η Αναπαυμένη, η Μήδεια, ο Οιδίπους κλπ. Πεθαίνοντας, συγκέντρωσε την αγάπη και τον σεβασμό ολόκληρης της Ελλάδας. Κι όλοι αναρωτιόντουσαν πόσα θα είχε κερδίσει η Ελληνική Τέχνη αν ο γλύπτης δεν είχε χάσει αυτά τα 40 πιο παραγωγικά χρόνια της ζωής του. 

Ηθικό δίδαγμα: Αποβάλετε τους τοξικούς ανθρώπους από την ζωή σας και θα ξαναγεννηθείτε! 

Δημήτρης Τριάντος

Βασίλης Ντζιαχρήστος: Ο ελληνας που κέρδισε το "γερμανικό Νόμπελ"

Στα 44 του χρόνια, ο Λαρισαίος Βασίλης Nτζιαχρήστος, καθηγητής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, βραβεύτηκε με το Leibniz Prize του 2013, το «γερμανικό Νομπέλ», για την πρωτοποριακή μέθοδο απεικόνισης των καρκινικών κυττάρων που αναπτύχθηκε στο εργαστήριό του. Aν και το επίτευγμα αυτό τον τοποθετεί στην αφρόκρεμα της διεθνούς επιστήμης, μια άλλη πρωτοβουλία του, για τη διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με την αγορά με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη, καθιστά το λόγο του εξαιρετικά επίκαιρο. Το νέο «κλειδί» είναι ο όρος Uni-preneur, από τις αγγλικές λέξεις «University» και «Εntrepreneur», που καθιερώθηκε με πρότασή του από τον οργανισμό DAAD, τον μεγαλύτερο γερμανικό φορέα προαγωγής της διεθνούς ακαδημαϊκής συνεργασίας, και αναπτύσσεται με τη συνεργασία του Technische Universität München και εξωστρεφών ελληνικών πανεπιστημίων - του ΑΠΘ και του Π. Κρήτης. «Το Uni-preneur περιγράφει τη στροφή του πανεπιστημίου στην εκμετάλλευση της γνώσης που παράγει - και αυτό ίσως είναι η σημαντικότερη ευκαιρία ανάπτυξης που έχει η χώρα», λέει ο ίδιος. «Ουσιαστικά, είναι η αρχή ενός διαλόγου για τη δημιουργία κανόνων και κινήτρων που θα επιτρέψουν στο ελληνικό πανεπιστήμιο να μην είναι παθητικός θεατής στα οικονομικά προβλήματα της χώρας, αλλά απεναντίας να γίνει ο βασικός της επιθετικός παίκτης... ο γκολτζής!» Αυτή είναι η πρώτη μεγάλη συνέντευξή του σε ελληνικό περιοδικό.

Πώς βλέπετε την επιχειρούμενη στροφή της Ελλάδας στην καινοτομία;
Συνεχώς ακούγεται η λέξη «ανάπτυξη», αλλά τέσσερα χρόνια μετά την απαρχή των οικονομικών δεινών δεν υπάρχει ουσιαστικός δημόσιος διάλογος για τους μηχανισμούς με τους οποίους αυτή θα δημιουργηθεί. Ολο λέμε παθητικά «θα έρθει ανάπτυξη». Αντιθέτως, η επιχειρηματικότητα σχετίζεται με την αναγνώριση καινοτόμων ιδεών και στη συνέχεια με ενεργά βήματα συγκέντρωσης πόρων, πρόσληψης και οργάνωσης μιας ομάδας ικανών συνεργατών και με τη δημιουργία των απαραίτητων δομών και δραστηριοτήτων ώστε να μετατραπεί η ιδέα σε επιτυχημένο προϊόν. Πού παράγονται όμως οι καινοτόμοι ιδέες; Στο πανεπιστήμιο.
...όπου η επιχειρηματικότητα πρέπει να πάψει να είναι ταμπού.
Ακριβώς. Ηγετικές μορφές του ακαδημαϊκού χώρου της Ελλάδας περιγράφουν το πανεπιστήμιο ως ένα χώρο με πρωταρχικό ρόλο την εκπαίδευση των φοιτητών. Φυσικά είναι αυτός, αλλά είναι και η παραγωγή και η μετάδοση νέας γνώσης. Στα καλά πανεπιστήμια του κόσμου σημαντικότερο κριτήριο πρόσληψης είναι η ερευνητική ικανότητα, όχι η διδακτική. Φυσικά, ένα πανεπιστήμιο θέλει να επενδύει σε καλούς δασκάλους, αλλά πολύ περισσότερο σε καλούς ερευνητές.
Ποιο είναι το ζητούμενο της ερευνητικής ικανότητας;
Η εφεύρεση, που ήταν έως πρότινος απούσα από τα σύγχρονα ελληνικά πράγματα, ενώ τουλάχιστον η λέξη «καινοτομία», δηλαδή η ανάπτυξη νέων μεθόδων, έχει αρχίσει να κάνει δειλά την εμφάνισή της. Ποιο είναι ωστόσο το μέλλον των ιδεών και ελπίζω εφευρέσεων που δημιουργούνται στο ελληνικό πανεπιστήμιο χρηματοδοτούμενες από τον Ελληνα και τον Ευρωπαίο φορολογούμενο; Ποιο είναι το μέλλον, π.χ., ενός νέου αντικαρκινικού φαρμάκου; Να μεταδοθεί ως γνώση στους φοιτητές; Ή να δοθεί αφιλοκερδώς σε μια ξένη εταιρεία; Το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν συνδέει την παραγωγή γνώσης με την πατέντα, για ιδέες που δημιουργούν πραγματικό value στη χώρα.
Δεν ενισχύει δηλαδή τη διασύνδεση με τη βιομηχανία.
Η Νότιος Κορέα ή και το Ισραήλ μετατράπηκαν μέσα σε δύο δεκαετίες από αγροτικές χώρες σε εύρωστες τεχνολογικές δυνάμεις, με το πανεπιστήμιο να προτρέπει στην παραγωγή νέας γνώσης ως τον σημαντικότερο άξονα ανάπτυξης. Επένδυσαν στα πανεπιστήμιά τους και στη μεταφορά της γνώσης και της τεχνολογίας σε επιχειρηματικότητα. Τα πράγματα δουλεύουν όταν όλοι μπορούν να παραγάγουν και να μοιραστούν τα κέρδη μιας επιτυχίας. Με λύπη πρέπει να πω από την εμπειρία μου ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο στην πλειονότητά του (πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις) δεν εμπνέει καμία φιλοδοξία και δημιουργικότητα στον φοιτητή - στην καλύτερη περίπτωση τον κάνει αόριστα να ελπίζει ότι θα βρει κάπου μια δουλειά.
Πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;
H ανάπτυξη των μηχανισμών που προωθούν την καινοτομία και την εκμετάλλευσή της είναι η λύση σε πολλές ελληνικές παθογένειες. Μοχλοί μπορεί να είναι η δημιουργία βιώσιμης και μακροχρόνιας ανάπτυξης, η αναστροφή της φυγής των νέων προς το εξωτερικό και κυρίως η αλλαγή της νοοτροπίας και της κακής ψυχολογίας, που αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημά μας. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει λόγος να μην είμαστε σαν την Καλιφόρνια, εφόσον εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητές μας και, αντί να μεμψιμοιρούμε, να καθορίσουμε την ευτυχία μας μέσα από μια πορεία τεχνολογικής προόδου. Μεγάλο μέρος του ελληνικού ακαδημαϊκού - ερευνητικού προσωπικού είναι άνθρωποι ικανότατοι. Το αποδεικνύουν οι επιτυχίες τους, ειδικά όταν βρεθούν στο εξωτερικό.
Είναι ανταγωνιστικοί οι Ελληνες ερευνητές;
Η Ελλάδα είναι πολύ ανταγωνιστική στη διεκδίκηση ευρωπαϊκών κονδυλίων για πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Αυτό που χρειάζεται είναι να πιστέψουμε ότι έχει το δυναμικό για να δημιουργήσει - και εδώ τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να βοηθήσουν προβάλλοντας επιτυχημένα παραδείγματα. Χρειάζεται αλλαγή κανόνων και αντιλήψεων, ώστε να υποστηριχθεί η δημιουργία καινοτομίας προς ένα ισορροπημένο όφελος του ερευνητή, του πανεπιστημίου και της πολιτείας. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ένας θετικός κύκλος δημιουργίας και ανταμοιβής, κάτι απαραίτητο για την προώθηση θετικής ψυχολογίας. Ενας κατάλληλος μηχανισμός γι’ αυτό είναι π.χ. η δημιουργία μιας μικρής εταιρείας (start-up), υπό την αιγίδα ή τη συμμετοχή του πανεπιστημίου, που θα προωθεί τις νέες ιδέες, με ανταλλάγματα φυσικά για τον καινοτόμο ερευνητή, για το πανεπιστήμιο και το κράτος. Στη Γερμανία, όταν το πανεπιστήμιο συμμετέχει, δημιουργεί κίνητρα ώστε η γνώση σου να γίνει προϊόν και να πουληθεί σε όλο τον κόσμο. Μεγάλη ικανοποίηση!
Χρειάζονται όμως και χρήματα...
Χρειάζεται η αναγνώριση επενδυτικών πηγών. Ο όρος «επενδυτής» αποκτά το σωστό του νόημα όταν μιλάμε για επένδυση σε θέματα καινοτομίας και όχι με την έννοια που προβάλλεται σήμερα, της αγοράς και της εκμετάλλευσης δημόσιας περιουσίας. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να διατεθεί ένα μεγάλο μέρος του ΕΣΠΑ σε αυτήν τη δραστηριότητα. Μία ακόμη προϋπόθεση είναι η έξυπνη επιλογή ερευνητικών περιοχών που να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες της Ελλάδας και να έχουν στρατηγική σημασία γι’ αυτήν. Οπως π.χ. αποτελεσματικές τεχνικές εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας, που έχουμε άφθονη.
Πώς βιώνετε στη Γερμανία την αλληλεπίδραση πανεπιστημίου, βιομηχανίας και αγοράς;
Οι  προηγμένες χώρες έχουν αναδείξει το πανεπιστήμιο στον πραγματικό του ρόλο, την παραγωγή σκέψης και γνώσης. Εχουν επίσης δημιουργήσει τους μηχανισμούς προώθησης αυτής της γνώσης στην παραγωγική διαδικασία. Παράδειγμα, η δημιουργία βιοτεχνιών με μερική συμμετοχή του πανεπιστημίου. Είναι οι μικρές εταιρείες (GmbH), και όχι εταιρείες κολοσσοί, όπως η ΒΜW ή η Zeiss, που θεωρούνται πυλώνες της γερμανικής οικονομίας. Πολλές φορές λοιπόν, όταν μιλάμε για «βιομηχανία», αναφερόμαστε στη σύνδεση της καινοτόμου ιδέας με μια μικρή εταιρεία που προωθεί τα συμφέροντά της, καθώς και του πανεπιστημίου.
Γιατί φύγατε από τις ΗΠΑ;
Η Αμερική έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά η Γερμανία προσφέρει υποδομές που δεν συγκρίνονται με αυτές των αμερικανικών πανεπιστημίων. Η Γερμανία διατηρεί ακόμη την έννοια της «έδρας» που υπήρχε και στην Ελλάδα, αλλά έχει προ πολλού καταργηθεί. Η έδρα σηματοδοτεί την επένδυση ενός πανεπιστημίου σε ένα γνωστικό αντικείμενο, τη δέσμευση και την υποστήριξη πλέον σε επίπεδο προέδρου του πανεπιστημίου αλλά και σε επίπεδο κυβέρνησης. Στην Αμερική μόνο ένα μέρος των πανεπιστημιακών θέσεων ονομάζονται «έδρες», συνήθως στο όνομα μιας δωρεάς. Ακόμη, το αμερικανικό πανεπιστήμιο επενδύει πολύ λιγότερο σε έναν καθηγητή απ’ ό,τι το γερμανικό. Ως μοντέλο θεώρησα ότι ανταποκρινόταν καλύτερα στο πώς ήθελα να αναπτύξω το εργαστήριό μου.
Πώς νιώσατε την ελληνικότητά σας χτίζοντας μια καριέρα στο εξωτερικό;
Το σίγουρο είναι ότι βρήκα την ελληνικότητά μου στο εξωτερικό. Μέσω της σύγκρισης με τις φιλοσοφίες και τις αξίες άλλων λαών καταλαβαίνει κανείς καλύτερα, αλλά και κρίνει πιο σφαιρικά, τη δική του ταυτότητα.
Τι απαιτεί η έρευνα;
Φιλοδοξία. Επιμονή. Αγάπη για εξερεύνηση, για το άγνωστο. Ε, και λίγη εγκεφαλική ικανότητα δεν βλάπτει - αλλά είναι σχεδόν άχρηστη χωρίς τα τρία πρώτα.
Τι δεν θα διαπραγματευόσασταν ποτέ;
Την οικογένειά μου και τους φίλους μου.
Ενας καινοτόμος επιστήμονας καινοτομεί και στη ζωή του;
Κάποιοι συνάδελφοί μου λένε, και συμμερίζομαι την άποψή τους, ότι, εάν ζούσαν σε μια άλλη εποχή, όπου η επιστήμη δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη, τότε θα ήταν πιθανώς ταξιδευτές, εξερευνητές νέων τόπων. Για μένα, η καινοτομία είναι μέρος του τρόπου σκέψης μου. Καινοτομία σημαίνει να κάνεις τα πράγματα καλύτερα και πάντοτε υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται αυτό - δεν διαχωρίζεται σε εργασία και προσωπική ζωή.
Υπερ-όραση για τα καρκινικά κύτταρα
Ενα φθορίζον μόριο με την ιδιότητα να «αναγνωρίζει» καρκινικά κύτταρα εγχέεται ενδοφλεβίως στο σώμα μία - δύο ώρες πριν από την εγχείρηση. Η ουσία περνάει από όλα τα όργανα και βοηθά τον χειρουργό να διακρίνει ό,τι δεν θα ήταν ορατό με γυμνό μάτι - κάτω από την επιφάνεια του ιστού ή μικρές συστοιχίες κυττάρων.

Το μεγάλο πλεονέκτημα της Οπτικής Απεικόνισης (Optical Imaging) σε σχέση με άλλες τεχνικές της ακτινολογίας είναι ότι βασίζεται σε μη ιονίζουσα ακτινοβολία και δεν προκαλεί επιβάρυνση στον οργανισμό, όπως π.χ. οι ακτίνες Χ. «Με τη δημιουργία της κατάλληλης φθορίζουσας ουσίας, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη ευαίσθητων πολυφασματικών συσκευών, μπορούμε να εντοπίζουμε με μεγάλη ακρίβεια ακόμη και μικρές εστίες καρκινικών κυττάρων σε μια ενδοσκόπηση ή μετά την αφαίρεση ενός κύριου όγκου, ώστε να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχουν μικρές εστίες καρκίνου μέσα στον ασθενή». Πριν από μερικά χρόνια, η τεχνική που αναπτύχθηκε στο εργαστήριο του κ. Ντζιαχρήστου εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε άνθρωπο, ενώ η προσπάθεια συνεχίζεται: «Δοκιμάζουμε καινούργιες φθορίζουσες ουσίες μεγαλύτερης ακριβείας και προωθούμε τη μέθοδό μας σε νοσοκομεία διάφορων χωρών. Αν και ο δρόμος μεταξύ κλινικής έρευνας και κλινικής εφαρμογής είναι μακρύς, ευελπιστούμε ότι θα μπορέσουμε σύντομα να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο “βλέπει” ένας επεμβατικός ιατρός».
Πριν εφαρμοστεί η μέθοδος κλινικά, πέρασαν πάνω από 10 χρόνια ερευνών σε ζώα, ώστε να πιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα της τεχνικής και το πόσο ασφαλής είναι για τον άνθρωπο. Ηδη το εργαστήριο, που αριθμεί 100 ερευνητές και υπαλλήλους από 34 (!) χώρες με σπουδές στη Βιολογία, στην Ιατρική, στα Μαθηματικά και στη Φυσική, προχωρεί στο επόμενο μεγάλο βήμα, που αλλάζει τα δεδομένα τεσσάρων αιώνων στην οπτική απεικόνιση - από την ανακάλυψη δηλαδή του μικροσκοπίου. «Η νέα τεχνική ονομάζεται Πολυφασματική Οπτικοακουστική Τομογραφία και επιτρέπει για πρώτη φορά οπτική απεικόνιση υψηλής ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς. Ενα μικροσκόπιο δεν μπορεί να “δει” βαθύτερα από μισό χιλιοστό κάτω από το δέρμα. Η τεχνική μας μπορεί να δώσει εικόνες υψηλής ανάλυσης σε βάθος 20 - 30 χιλιοστών και να ανοίξει το δρόμο για νέες διαγνωστικές εφαρμογές που δεν ήταν εφικτές μέχρι τώρα». Και πού βασίζεται; «Ο οπτικοακουστικός τομογράφος φωτίζει τον ιστό με παλμούς laser σύντομης χρονικής διάρκειας και “ακούει” την απορρόφηση του φωτός από τον ιστό. Μετρώντας αυτούς τους υπέρηχους, μπορεί να παράγει για πρώτη φορά οπτικές εικόνες υψηλής ακρίβειας και ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς, συνδυάζοντας έτσι τα πλεονεκτήματα της οπτικής απεικόνισης και της τεχνολογίας των υπερήχων».
Οι τεχνολογίες που έχει παραγάγει η ερευνητική ομάδα του κ. Ντζιαχρήστου χρησιμοποιούνται σε πολλές χώρες της Ε.Ε., σε εργαστήρια των ΗΠΑ και του Καναδά, καθώς και στις προηγμένες ασιατικές χώρες - Ιαπωνία, Νότιο Κορέα, Σιγκαπούρη, Κίνα. •
Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ο Ιταλός που έδωσε τη ζωή του για την Ελλάδα και έγινε δρόμος στο κέντρο της Αθήνας. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Ο φιλέλληνας κόμης Σαντόρε ντι Σανταρόζα που έπεσε ηρωικά μαχόμενος για την ελευθερία της «πατρίδας του Σωκράτη»

Κοτζάμ στρατηγός στην πατρίδα του, ήρθε στην επαναστατημένη Ελλάδα για να καταταγεί στον αντάρτικο στρατό του ραγιά ως απλός στρατιώτης!

Κουντουριώτης και Παπαφλέσσας που υποδέχονταν στο Ναύπλιο τους φιλέλληνες που έρχονταν να πολεμήσουν για την ελευθερία της ρωμιοσύνης δεν πίστευαν στα μάτια τους. Ο ιταλός αξιωματικός είχε μια συστατική επιστολή από τον Μαυροκορδάτο στα χέρια του, μπας και γίνει πιστευτός από τους πάντα φιλύποπτους επαναστατημένους.

Τον ρωτούν κάποια στιγμή, βλέποντας την καλογυαλισμένη στολή του, τι βαθμό ζητούσε να καταλάβει στον ελληνικό στρατό: «Τον βαθμό του στρατιώτη», απαντά χωρίς δισταγμό εκείνος. «Μα δεν είστε αξιωματικός;», τον ρωτούν ξύνοντας το κεφάλι τους.

Ήταν και παραήταν, μόνο που ήταν πρωτίστως ένας άνθρωπος που ήθελε να πολεμήσει για τη λευτεριά μιας ξένης χώρας: «Τη στιγμή αυτή η Ελλάδα έχει ανάγκη από στρατιώτες και παρακαλώ να με δεχτείτε ως απλό στρατιώτη».

Ο Παπαφλέσσας επιμένει: «Και τι βαθμό είχατε στην πατρίδα σας;». «Στρατηγός και υπουργός των στρατιωτικών»! Αυτός ήταν ο φλογερός ιταλός επαναστάτης κατά της μοναρχίας και του ξένου ζυγού και μέγας φιλέλληνας Σαντόρε ντι Σανταρόζα, ο οποίος ζήτησε να τον στείλουν αμέσως στη Σφακτηρία, πάνω στην ώρα για τη μεγάλη μάχη δηλαδή.

«Ο ελληνικός λαός, καλός και γενναίος που έζησε αιώνες δουλείας, είναι δικός μας αδελφός», έλεγε ο κόμης Σανταρόζα που πολέμησε πλάι-πλάι με τους έλληνες οπλαρχηγούς στη Σφακτηρία, πριν χάσει τη ζωή του από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
Δεν ήταν φυσικά ο μόνος φιλέλληνας του Αγώνα του 1821, ήταν όμως ένας από κείνους που δεν έστειλαν απλώς λεφτά ή προπαγάνδισαν την επανάσταση των Ελλήνων, αλλά ήρθε εδώ να πολεμήσει αψηφώντας την ίδια του τη ζωή.

Στρατηγός στην Ιταλία και απλός στρατιώτης για τις ανάγκες της παλιγγενεσίας του ελληνικού έθνους, περιλαμβάνεται στη σωρεία των φιλελλήνων που απέδειξαν έμπρακτα την υποστήριξή τους στα ιδανικά της λευτεριάς και της αυτοδιάθεσης. Πλάι στους ρομαντικούς ιδεαλιστές (Λόρδος Βύρωνας), τους λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας (Ούγκο Φόσκολο), τους λόγιους και διανοούμενους (Ουγκό), τους πλούσιους (Δούκισσα της Πλακεντίας) και τους τραπεζίτες (Εϋνάρδος), τους πολιτικούς (Σατωβριάνδος) και τους στρατιωτικούς (Τόμας Γκόρντον) που μετατράπηκαν σε παθιασμένους φιλέλληνες, ο ευγενής Σανταρόζα παραμένει μοναδικός ίσως στην ιστορία της Επανάστασης του 1821.

Αυτός ούτε τιμές ζήτησε ούτε λεφτά, ούτε προνόμια ούτε και αναγνώριση. Έλληνες και ιταλοί πατριώτες πολεμούσαν για τη λευτεριά τους από κάθε είδους ζυγό και ένιωθαν συμμαχητές μέσα στις φιλελεύθερες ιδέες που τράνταζαν συθέμελα τη Νότια Ευρώπη και ένωναν λαούς, τάξεις και φυλές.

Πριν πέσει ηρωικά μαχόμενος στην πανωλεθρία της Σφακτηρίας τον Μάιο του 1825, πρόλαβε να γίνει γνωστός ως Ντερόσι, να αναγνωριστεί η δράση του από όλους και να πολεμήσει δίπλα στον Αναγνωσταρά, τον Τσαμαδό, τον Μιαούλη και τον Μαυροκορδάτο απέναντι στη λαίλαπα των Τουρκοαιγυπτίων του Ιμπραήμ.

Όταν έπεσε, οι σύντροφοί του έχασαν έναν Έλληνα που πολέμησε σαν θεριό…

Πρώτα χρόνια

O Σαντόρε Ανίμπαλε ντε Ρόσι ντι Πομερόλο, κόμης της Σάντα Ρόζα, γεννιέται στις 18 Νοεμβρίου 1783 στο Σαβιλιάνο του Πεδεμοντίου στο τότε Βασίλειο της Σαρδηνίας (και παλιότερο Δουκάτο της Σαβοΐας). Ήταν γιος ενός υψηλόβαθμου αξιωματικού του ιταλικού στρατού που σκοτώθηκε τελικά στη Μάχη του Μοντοβί το 1796 πολεμώντας τα γαλλικά στρατεύματα του Βοναπάρτη.

Παρά τον τίτλο ευγενείας του οίκου των Πομερόλο, η οικογένεια μόνο πλούσια δεν ήταν. Ο πάντα πατριώτης Σαντόρε, τελειώνοντας το σχολείο, κατατάχθηκε αμέσως στον βασιλικό στρατό της Σαρδηνίας για να υπερασπιστεί την πατρίδα του απέναντι στις επεκτατικές διαθέσεις του γάλλου αυτοκράτορα. Πήρε μέλος σε πολλές μάχες κατά των Γάλλων και ως ήρωας πολέμου επέστρεψε στη Σαβοΐα στις αρχές του 19ου αιώνα για να σπουδάσει.

Το 1808 διορίστηκε δήμαρχος του Σαβιλιάνο, έχοντας μόλις παραιτηθεί από την ενεργό στρατιωτική δράση. Το 1812 μάλιστα, με το Βασίλειο της Σαρδηνίας να έχει ήδη προσαρτηθεί στη Γαλλία, μετατρέπεται σε βοηθό επάρχου της γαλλικής πια κομητείας Λα Σπέτσια.

Ζει όμως σε ιστορικούς και ταραγμένους καιρούς και δεν θα μείνει για πολύ μακριά από την πολεμική δράση. Αμέσως μετά την πτώση του Ναπολέοντα και την ιδιαίτερα σύντομη παλινόρθωση της βασιλείας στην πατρίδα του (οι 100 μέρες του 1815), ο Σανταρόζα επανέρχεται στον στρατό και παίρνει μέρος στην περιβόητη Εκστρατεία της Γκρενόμπλ. Πατριώτης και φιλελεύθερος καθώς είναι, υποκινεί ταυτοχρόνως επανάσταση στο Πεδεμόντιο κατά της νέας και ακόμα πιο τυραννικής αυστριακής κατοχής.

Ως αρχηγός του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στο Πεδεμόντιο και μέλος της ιταλικής Καρμποναρίας, που ήθελε μια δημοκρατική, ενιαία αλλά ομόσπονδη Ιταλία, ο Σανταρόζα αναλαμβάνει τον ρόλο τόσο του στρατηγού των ανταρτών όσο και του υπουργού των Στρατιωτικών στην τοπική επαναστατική κυβέρνηση.

H συντηρητική πολιτική του βασιλιά Βίκτωρος Εμμανουήλ Α' προκαλούσε τα φιλελεύθερα αισθήματα πολλών υπηκόων του, ιδιαιτέρως αυτών που αγωνίζονταν για την ιταλική ενοποίηση. Ανάμεσά τους σημαίνοντα ρόλο διαδραμάτιζε ο κόμης Σανταρόζα, ο οποίος ίδρυσε εντωμεταξύ και τη μυστική επαναστατική εταιρεία «Ομόνοια» (Concordia), με δράση φαινομενικά επιμορφωτική.

Η αυστριακή καταπίεση πυροδότησε τελικά την αντίδραση των Καρμπονάρων και της ιταλικής διανόησης, η οποία εκδηλώθηκε με δυο επαναστάσεις, μία στο Βασίλειο της Νάπολης και των Δυο Σικελιών το 1820 και μία στο Βασίλειο της Σαρδηνίας και του Πεδεμοντίου το 1821, με αίτημα την εκχώρηση Συντάγματος. Παρά το γεγονός ότι οι επαναστάτες τα καταφέρνουν αρχικά, αναγκάζοντας τον βασιλιά να παραχωρήσει Σύνταγμα, ο ξεσηκωμός τους θα πνιγεί στο αίμα από τον αυστριακό στρατό στις 12 Μαρτίου 1821. Δύο μέρες δηλαδή πριν ξεκινήσει ένας άλλος ξεσηκωμός λίγο παραδίπλα…

Ο Σανταρόζα μόλις που γλιτώνει τον θάνατο (τον συνέλαβαν και θα τον έστηναν στο ικρίωμα αλλά κατάφερε να το σκάσει) και την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή θα βρει τον δρόμο του για την εξορία. Καταφτάνει αρχικά στη Γαλλία, όπου περνά ένα διάστημα στο Παρίσι και εκδίδει ένα ανατρεπτικό κείμενο (1822) για την επανάσταση στο Πεδεμόντιο. Οι γαλλικές αρχές τον ξετρυπώνουν όμως, τον φυλακίζουν αρχικά και τελικά τον διώχνουν από τη χώρα. Αφού περάσει ένα διάστημα στην Ελβετία, θα βρει τον δρόμο του για το Λονδίνο.

Εκεί θα έρθει αμέσως σε επαφή με τη Φιλελληνική Επιτροπή του Λονδίνου (Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου), καθώς είχαν φτάσει στα αυτιά του οι φήμες για την επανάσταση των γειτόνων και ήθελε να μάθει από πρώτο χέρι τι γινόταν. Η φιλελληνική μάλιστα κίνηση είχε συσταθεί τον Μάρτιο του 1823 και ο αυτοεξόριστος επαναστάτης διατήρησε σχέσεις μαζί της από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της. Εκεί γνώρισε τον ρομαντικό ποιητή Λόρδο Βύρωνα, εκεί συνάντησε τον ιταλό λάτρη της κλασικής ελληνικής αρχαιότητας Ούγκο Φόσκολο και εκεί πήρε την απόφαση να έρθει στην Ελλάδα για να συνεχίσει τον αγώνα του κατά της ξένης καταπίεσης.

Στην Αγγλία επιβίωνε διδάσκοντας ιταλικά και γαλλικά, αν και ήταν σαφές πως δεν ήταν φτιαγμένος για μια τέτοια ήρεμη ζωή. Ο ιταλικός φιλελληνισμός πατούσε άλλωστε πάνω στη μακραίωνη παράδοση και την ιστορική εμπειρία του παρελθόντος μεταξύ των δύο λαών, ενσταλάζοντας στους γείτονες την άμεση ανάγκη συμπαράστασης στους επαναστατημένους Έλληνες.

Ο ίδιος έλεγε άλλωστε όταν έβρισκε δεκτικό ακροατήριο: «Αγαπώ την Ελλάδα με μια αγάπη που έχει κάτι το υπέροχο. Ο ελληνικός λαός, καλός και γενναίος που έζησε αιώνες δουλείας, είναι δικός μας αδελφός. Είναι κοινές οι τύχες της Ιταλίας και της Ελλάδος και επειδή δεν μπορώ να κάνω τίποτε πια για την πατρίδα μου, έχω υποχρέωση να αφιερώσω στην Ελλάδα τα λίγα χρόνια και τις δυνάμεις που μου μένουν». «Αισθάνομαι αγάπη για την Ελλάδα. Είναι η πατρίδα του Σωκράτη», εκμυστηρευόταν στον συμπολεμιστή του Τζιατσίντο ντι Κολένιο, ηγετική μορφή αργότερα της ιταλικής ενοποίησης, με τον οποίο πήραν από κοινού την απόφαση να έρθουν στην Ελλάδα.

Το ημερολόγιο έδειχνε 1η Νοεμβρίου 1824 όταν αναχώρησε από το Λονδίνο. Έναν μήνα αργότερα, στις 10 Δεκεμβρίου, καταφτάνει στο Ναύπλιο για να περάσει από την επιτροπή που έκρινε τα κίνητρα των φιλελλήνων αγωνιστών που αποβιβάζονταν στην επαναστατημένη Ελλάδα…

Ένας αριστοκράτης στρατηγός στην Επανάσταση του 1821

Ο πρόεδρος του Εκτελεστικού, Γεώργιος Κουντουριώτης, υποδέχονταν πλάι στον Παπαφλέσσα στο Ναύπλιο τις ορδές των φιλελλήνων αγωνιστών, θέλοντας να διαλευκάνουν τα κίνητρα του καθενός. Γιατί πλάι στους άδολους μαχητές υπήρχαν και τυχοδιώκτες που καιροφυλακτούσαν για αξιώματα, προνόμια και χρηματικές απολαβές ή καταζητούμενοι και καταδικασθέντες εγκληματίες που νόμισαν πως θα βρουν στην Ελλάδα έναν νέο παράδεισο.

Στα μέσα Δεκεμβρίου ζητά λοιπόν ακρόαση ένας ιταλός αξιωματικός, ο οποίος ήταν πράγματι εξόριστος και κυνηγημένος από το καθεστώς της πατρίδας του. Και επειδή φοβόταν ακριβώς πως δεν θα τον έκαναν δεκτό οι Έλληνες στον στρατό τους, είχε φροντίσει να πάρει μια συστατική επιστολή από τον Μαυροκορδάτο στο Λονδίνο.

Μόλις είδε την επιστολή, ο Κουντουριώτης είπε στον Παπαφλέσσα: «Το δίχως άλλο, θα είναι κανένας λιποτάκτης ιταλός στρατιώτης και έβαλε μέσο τον Μαυροκορδάτο για να γίνει στρατηγός. Ας τον ακούσουμε». Ο Σανταρόζα πέρασε την πόρτα του γραφείου με την καλή του τη στολή και τα παράσημά του: «Ζητώ την άδειά σας να πολεμήσω υπό τη σημαία της Ελλάδας».

Οι δυο Έλληνες είναι αρκούντως επιφυλακτικοί: «Σας πληροφορώ ότι φτάνετε σε άσχημη στιγμή. Η Ελλάδα δεν μπορεί να σας προσφέρει καμιά αμοιβή για τις υπηρεσίες σας». Ο Σανταρόζα απαντά αγέρωχα: «Γνωρίζω ότι η Ελλάδα έχει ανάγκη και του τελευταίου στρατιώτη και δεν θα δεχόμουν καμιά αμοιβή ακόμη κι αν το προτείνατε».

«Η Ελλάδα σας ευχαριστεί», του λένε, «αλλά μένει να τακτοποιηθεί ένα σοβαρό ζήτημα. Βλέπω ότι φέρετε στολή με βαθμό αξιωματικού. Ποιον βαθμό ζητάτε να καταλάβετε στον ελληνικό στρατό;». Ο Σανταρόζα απαντά πως θα θέλει να γίνει απλός στρατιώτης! «Μα δεν είστε αξιωματικός;», τον ρωτά με απορία ο Παπαφλέσσας.

«Μάλιστα», αποκρίνεται εκείνος, «στην πατρίδα μου είμαι αξιωματικός, τον βαθμό αυτό απέκτησα αφότου γνώρισα την κακουχία και τη δυστυχία του στρατιώτη, την πείνα, τον τραυματισμό και τη φυλακή, και καμιά κακουχία στρατιώτη δεν μου είναι άγνωστη. Τη στιγμή αυτή η Ελλάδα έχει ανάγκη από στρατιώτες και παρακαλώ να με δεχτείτε ως απλό στρατιώτη», επιμένει.

Ο Κουντουριώτης θέλει να μάθει περισσότερα: «Και ποιον βαθμό είχατε στην πατρίδα σας;». «Στρατηγός και υπουργός των Στρατιωτικών», απαντά εκείνος. Κατάπληκτος ο Παπαφλέσσας και με μια έκδηλη δυσπιστία, τον ρωτά: «Και πώς ονομάζεστε;». «Σαντόρε Σανταρόζα»! Τον Σανταρόζα τον ήξεραν φυσικά όλοι και σίγουρα οι επαναστατημένοι Ρωμιοί. Ο Κουντουριώτης κατακόκκινος από την ντροπή του σηκώθηκε και τον ασπάστηκε.

«Αφού με δεχτήκατε», υπέθεσε ο ιταλός στρατηγός, «σας παρακαλώ να με στείλετε στη Σφακτηρία, διότι ο Μαυροκορδάτος με πληροφόρησε ότι χρειάζονται άντρες εκεί».

Παρά το γεγονός ότι και έμπειρος ήταν και μπαρουτοκαπνισμένος, θα έπρεπε να περιμένει τρεις μήνες για να ενταχθεί εθελοντικά στον επαναστατικό στρατό των Ελλήνων ως «Ντερόσι». Η απάντηση που περίμενε ήρθε μόλις τον Μάρτιο του 1825. Εκείνος δεν κάθισε με τα χέρια σταυρωμένα, αλλά περιηγήθηκε στην Επίδαυρο, την Αίγινα και την Αθήνα και έβγαζε πύρινους πατριωτικούς λόγους για να ξεσηκώσει τους κατοίκους.

Επιτέλους, στις 24 Απριλίου του επιτρέπουν να ακολουθήσει τον Κουντουριώτη και τον Μαυροκορδάτο στην εκστρατεία τους στην Πύλο. Ήταν παρών στην υπεράσπιση της Πύλου (φρούριο του Νεοκάστρου τότε) από την αιφνιδιαστική απόβαση του Ιμπραήμ στις 7 Μαΐου και πολέμησε με γενναιότητα. Ως ανώτερος αξιωματικός που ήταν, πρότεινε μάλιστα την άμεση επισκευή του κάστρου για την άμυνα των Ελλήνων, οι προτάσεις του δεν εισακούστηκαν όμως. Δεν έπαυε να είναι απλός στρατιώτης!

Άφοβος όμως στρατιώτης και πάντα στην πρώτη γραμμή. Κι έτσι όταν το ίδιο βράδυ (ξημερώματα 8ης Μαΐου) ο Αναγνωσταράς, που πολεμούσε απέναντι στη Σφακτηρία, την οποία είχε αποκλείσει εντωμεταξύ ο Ιμπραήμ, ζήτησε ενισχύσεις από το Νεόκαστρο, ο Ντερόσι ήταν μεταξύ των πρώτων εκατό αντρών που στάλθηκαν στο νησί.

Ο εχθρός κατέλαβε τελικά τη Σφακτηρία σκοτώνοντας τους 350 από τους 800 υπερασπιστές της. Μεταξύ των νεκρών μαχητών ήταν ο Φιλικός και αρχηγός των Ελλήνων στη μάχη, Αναγνωσταράς, ο χιλίαρχος Σταύρος Σαχίνης, ο πλοίαρχος Αναστάσιος Τσαμαδός και ο ιταλός κόμης Σανταρόζα, ο οποίος πολέμησε στην ξηρά στο πλευρό των αμυνομένων Ελλήνων ως ένας από αυτούς.

Ο Ντερόσι δεν πέθανε επιτόπου. Παρά το γεγονός ότι είχε τραυματιστεί σοβαρά, αρνήθηκε να παραδοθεί στους Τουρκοαιγύπτιους του Ιμπραήμ Πασά και συνέχισε να πολεμά όπως μπορούσε. Ένας εχθρός τον σκότωσε τελικά και από το πλιάτσικο στα προσωπικά του υπάρχοντα πληροφορήθηκε κατά τύχη ένας παλιός συνοδοιπόρος του Σανταρόζα το τέλος του μεγάλου φιλέλληνα. Παλιός συνοδοιπόρος που πολεμούσε πια στο πλευρό του αιγυπτιακού στόλου.

Εκατό χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1925, στήθηκε στη Σφακτηρία το Μνημείο του Φιλέλληνα Σανταρόζα για να υπενθυμίζει στους περαστικούς ποιος ήταν ο άδολος φιλέλληνας που έδωσε τη ζωή του για τη λευτεριά των Ελλήνων, προσδοκώντας τη λευτεριά και της δικής του πατρίδας.

Ο Δήμος Αθηναίων έδωσε κατόπιν το όνομά του σε έναν δρόμο του κέντρου της πρωτεύουσας ως υπόμνηση στον ηρωισμό ενός ανθρώπου που αναγνωρίστηκε και στις δύο πλευρές της Αδριατικής… Πηγή:https://www.newsbeast.gr/