10 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΖΗΤΟΥΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ, ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΤΙΣ ΔΩΣΕΙ? ο επιστήμονας; ο ποιητής; ο λογοτέχνης; ο αστροφυσικός; ο φιλόσοφος; εσείς τι λέτε;

Φίλες και Φίλοι καλημέρα, καλό ''ταξίδι'' στον παππούλη τής Ζαν Ντ' Αρκ, καλή μνήμη σε όσους τον αγαπούσαν. Αγαπητέ φίλε και γείτονα Ντίνο η γειτονιά μας είναι πλέον πολύ πιο φτωχή χωρίς εσένα. Στο ιστολόγιο της ΛΟΓ σήμερα θα σας παρουσιάσουμε κάποια επιστημονικά θέματα που ελπίζουμε να σας ενθουσιάσουν, και παράλληλα να σας κάνουν να προβληματιστείτε για την ασημαντοτητά μας. Ας υποθέσουμε πως είσαστε σε μια καταπληκτική παραλία της Κρήτης, ή ενός άλλου Ελληνικού νησιού με μία τεράστια παραλία, πόση σημασία θα δίνατε σ' έναν κόκκο άμμου? πιθανολογώ καμία, ε! αυτός ο κόκκος άμμου είναι ο πλανήτης μας στο γνωστό σύμπαν. Επομένως ας αναλογιστούμε τη δική μας ασημαντότητα. Τα διαστημικά-διαπλανητικά θέματα του ιστολογίου είναι επιλογές των ειδικών που έχουμε στην ομάδα μας, δηλαδή του Mr Alex, και του Πρύτανη της Πληροφορικής Γ. Γενικού.

10 ερωτήματα ζητούν απαντήσεις - προβληματισμοί που απασχολούν την ανθρώπινη σκέψηΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΑ ΝΕΑ

Είναι τα 10 ερωτήματα στα οποία πρέπει η επιστήμη να απαντήσει. 

Με αφορμή τα 350 χρόνια από την ίδρυση της Βασιλικής Εταιρείας, ο πρόεδρός της και ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες στον κόσμο, σερ Μάρτιν Ρις, συνόψισε ορισμένους από τους προβληματισμούς που ταλανίζουν εδώ και καιρό την ανθρώπινη σκέψη.
Πριν από τρεισήμισι αιώνες, όταν ακόμη η Γη ήταν terra incognita, μια ομάδα ανθρώπων προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο στηριζόμενη στην παρατήρηση και την απόδειξη και όχι στην ανάγνωση αρχαίων κειμένων. Πρόοδοι σημειώθηκαν πολλές. Γνώσεις κατακτήθηκαν.
Αλλά και νέες προκλήσεις ανέκυψαν που δελεάζουν την επιστήμη να προσπαθήσει ακόμη περισσότερο. Κανείς δεν έχει μία κρυστάλλινη σφαίρα για να δει πώς θα είναι ο κόσμος στα επόμενα 350 χρόνια.
Ωστόσο, όπως λέει ο σερ Μάρτιν Ρις, τα σημερινά παιδιά θα ζήσουν σ' έναν κόσμο όπου τα επιτεύγματα της επιστήμης θα διαδραματίζουν καθοριστικότερο ρόλο στην καθημερινή ζωή.
Ας δούμε πώς 10 άνθρωποι των γραμμάτων και της επιστήμης φαντάζονται τις απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν.

Τι είναι συνείδηση;
Της Κάθι Σάικς

Οι περισσότεροι από μας έχουν μία εικόνα τού τι εννοούμε με τον όρο αυτό. Η επιστήμη όμως δεν έχει καταφέρει ακόμη να την οριοθετήσει ή να την κατανοήσει. Κάποιοι λένε ότι η κβαντική μηχανική διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, ενώ κάποιοι άλλοι αποφαίνονται ότι πρόκειται για κάτι αντίστοιχο με την «υγρότητα του νερού». Μια ιδιότητα δηλαδή που απορρέει από τη δράση μεμονωμένων μορίων. Ακόμη και με τις πιο εξελιγμένες τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου, μετά βίας καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας, πολύ περισσότερο η συνείδηση. Στο μέλλον, όταν θα μπορούμε καλύτερα να συνθέτουμε οργανισμούς ή να φτιάχνουμε συναισθηματικά ρομπότ, ίσως να καταλάβουμε περισσότερο τι σημαίνει «ενσυνείδητος».
Μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητας ποια ζώα είναι «ενσυνείδητα»; Είναι ο σκύλος σας ενσυνείδητος; Και τι συμβαίνει με τη συνείδησή μας όταν παθαίνουμε Αλτσχάιμερή όταν γινόμαστε ψυχωτικοί; Ισως ποτέ να μην καταλάβουμε ολοκληρωτικά τι είναι συνείδηση. Ελπίζω στη διάρκεια της ζωής μας να έχουμε αποκτήσει μία μικρή έστω γεύση για το τι και ποιοι πραγματικά είμαστε.
Η Κάθι Σάικς είναι καθηγήτρια Επιστημών και Κοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ.

Τι συνέβη πριν από τη Μεγάλη Εκρηξη;
Της Τζόαν Μπέικγουελ

Για να το πω απλά, όπως κάνουν μερικοί επιστήμονες, δεν υπήρχε χώρος ή χρόνος πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη. Όμως δεν μπορώ να πω ότι η ερώτηση δεν έχει νόημα γιατί αυτό θα σήμαινε ότι η ύλη δημιουργήθηκε από το πουθενά. Από την άλλη πλευρά, αν προϋπήρχε κάποιο είδος αρχέγονου χάους από το οποίο το χέρι του Θεού έπλασε το σύμπαν, τότε από πού προήλθε αυτό το χάος; Κοιτάζοντας αντίστροφα στο μέλλον, θα ήθελα να ξέρω αν ποτέ τα ρομπότ θα εκτοπίσουν τους ανθρώπους.
Επιστήμονες μας είπαν ότι κατάφεραν να φτιάξουν κάποιο είδος τεχνητής νοημοσύνης που αντιδρά στην εκδήλωση αισθημάτων. Ομως, θα μπορέσουν να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο φτιάχνοντας ρομπότ που θα μπορούν να ερωτεύονται; Και τα ίδια τα ρομπότ μήπως πρόκειται ποτέ να καταφέρουν να ξεπεράσουν την αδυναμία φυσικής αναπαραγωγής τους και να βρουν τρόπο να αναπαράγουν τα συστατικά τους γεννώντας καινούργια μοντέλα;
Η Τζόαν Μπέικγουελ είναι δημοσιογράφος.

Πώς θ' αντιμετωπίσουμε την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού;
Της Τρέισι Σέβαλιέ

Όσο καλοί κι αν γίνουμε στην ανακύκλωση, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην παραγωγή φαγητού ή στη βιώσιμη ανάπτυξη, θα έλθει η στιγμή που ο παγκόσμιος πληθυσμός θα κάνει τη ζωή αφόρητη στον πλανήτη. Επιπλέον, η πίεση που ασκείται στους φυσικούς πόρους της Γης εντοπίζεται και στα δύο άκρα του πληθυσμιακού φάσματος. Οχι μόνο γεννιούνται συνεχώς μωρά, αλλά οι άνθρωποι ζουν όλο και περισσότερο. Κάποιοι, δε, υποστηρίζουν ότι μερικοί άνθρωποι θα ζουν κάποτε 200 και 300 χρόνια. Αυτό ίσως να αποτελεί θρίαμβο για την ιατρική, αλλά μπορεί να είναι καταστροφή για τον κόσμο. Επομένως θα ήθελα να δω τους επιστήμονες να δημιουργούν ένα λειτουργικό μοντέλο για την πληθυσμιακή αύξηση, το οποίο θα μπορεί να προβλέψει το σημείο κορεσμού της Γης, και οι κυβερνήσεις των χωρών να λαμβάνουν σοβαρά μέτρα γι' αυτό.
Η Τρέισι Σεβαλιέ είναι συγγραφέας.

Θα μας δώσουν πίσω η επιστήμη και η μηχανολογία τη χαμένη μας ατομικότητα;
Του Μαρκ Μιοντόβνικ

Αν κάνετε μία γρήγορη απογραφή των αντικειμένων που έχετε, θα δείτε ότι όλα είναι προϊόντα μαζικής παραγωγής. Αυτό είναι αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης κατά τη διάρκεια της οποίας τα εργοστασιακά προϊόντα αντικατέστησαν τα πιο εξατομικευμένα.
Αποδεχτήκαμε την ομοιομορφία σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Τα ρούχα, τα παπούτσια, τα αυτοκίνητα, τα σπίτια μας, είναι όλα μαζικά παρασκευασμένα. Πρόκειται για μια κυρίαρχη επιρροή στη ζωή μας, η οποία προσδίδει μορφή στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Κάτι όμως φαίνεται να αλλάζει μέσα από τα εργαστήρια των πανεπιστημίων, καθώς μια καινούργια τεχνολογία υπόσχεται να αντιστρέψει τη φορά των πραγμάτων. Η τεχνολογία αυτή λέγεται τρισδιάστατος εκτυπωτής. Και κάνει το εξής: παίρνει ένα σχέδιο από τον υπολογιστή σας και το μετουσιώνει σε ένα φυσικό αντικείμενο. Πατάςτο «print» και εμφανίζεται ένα ζευγάρι γυαλιά, ένα τηλέφωνο, ένα ξεχωριστό δαχτυλίδι για το αγαπημένο σου πρόσωπο! Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία. Απλώς για μια τεχνολογία στα σπάργανα, όπως ήταν τα κομπιούτερ στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Μήπως πρόκειται για την επόμενη βιομηχανική επανάσταση;
Ο Μαρκ Μιοντόβνικ είναι φυσικός στο Kings College του Λονδίνου.

Υπάρχει κάποιο υπόδειγμα για τους πρώτους αριθμούς;
Του Μάρκους Ντι Σοτουά

Για 2.000 χρόνια οι μαθηματικοί πασχίζουν να ξεκλειδώσουν το μυστικό των πρώτων αριθμών: για παράδειγμα, γιατί το 7 και το 17 δεν μπορούν να διαιρεθούν. Κάθε γενιά μαθηματικών έχει γράψει και από ένα κεφάλαιο σ' αυτή την οδύσσεια για την κατανόηση των θεμελιωδών αριθμών ωστόσο, ύστερα από τόσους αιώνες, υπάρχει η αίσθηση ότι η απάντηση στο αίνιγμα των πρώτων αριθμών ίσως να να βρίσκεται κοντά. Βέβαια, μπροστά στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος, όπως ο καρκίνος, η κλιματική αλλαγή, η ενέργεια,το θέμα των πρώτων αριθμών μοιάζει λιγότερο σημαντικό για να επικεντρώσει κάποιος τον ερευνητικό του μόχθο. Αυτό θα το κρίνει βέβαια η Ιστορία. Γεγονός είναι ότι οι πρώτοι αριθμοί είναι τα άτομα της αριθμητικής. Από τους αριθμούς παίρνεις μαθηματικά και από τη ροή των μαθηματικών όλες τις άλλες επιστήμες. Τα μαθηματικά απαντούν στα θεμελιώδη ερωτήματα της επιστήμης που έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίσουν την κοινωνία.
Ο Μάρκους ντι Σοτουά είναι καθηγητής Εκλαϊκευμένης Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και συγγραφέας του βιβλίου «Τhe Number Mysteries».

Μπορούμε να βρούμε έναν επιστημονικό τρόπο για να σκεφτόμαστε όλοι με ωφέλιμο τρόπο;
Του Μπράιαν Κοξ

Αυτό θα ήταν το σημαντικότερο επίτευγμα της επιστήμης στους αιώνες που έρχονται. Και το λέω αυτό γιατί πιστεύω ότι προς το παρόν δεν κυβερνούμε τον κόσμο σύμφωνα με αρχές που βασίζονται σε αποδείξεις. Αν το κάναμε, θα επενδύαμε σε ένα άλλου τύπου ενεργειακό «Πρόγραμμα Μανχάταν» για ν' αναπτύξουμε φθηνές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας. Ή θα δαπανούσαμε ακόμη μεγαλύτερα ποσά για την εξάλειψη ασθενειών όπως η ελονοσία. Και φυσικά θα μαθαίναμε να ζούμε και να εργαζόμαστε στο διάστημα, στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την επιβίωσή μας.
Πιστεύω ότι θα είμαστε ικανοί να χτίσουμε έναν ασφαλέστερο, δικαιότερο, πιο ευημερούντα και πιο ειρηνικό κόσμο, μόνο όταν η πλειονότητα του πληθυσμού καταλάβει τις μεθόδους της επιστήμης και δεχτεί την καθοδήγηση από τους ειδικούς που θα ερευνούν και θα αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του μέλλοντος με εμπεριστατωμένη μεθοδολογία η οποία θα βασίζεται σε αποδείξεις. Η επιστημονική παιδεία πρέπει επομένως να αποτελέσει το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα οικοδομηθεί το μέλλον μας.
Ο Μπράιαν Κοξ είναι φυσικός στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και στο CERN.

Πώς θα διασφαλίσουμε ότι η ανθρωπότητα θα επιβιώσει και θα ακμάσει;
Του Τζον Σάλτσον

Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο όλες οι συναρπαστικές ανακαλύψεις και εξερευνήσεις πρόκειται να πραγματοποιηθούν. Βεβαίως και μπορούμε να επιβιώσουμε αλλά πρέπει να το κάνουμε σκεφτόμενοι και δρώντες με ένα πιο συνεργατικό τρόπο. Οι φυσικές επιστήμες θα χρειαστεί να συνδυαστούν με τις κοινωνικές αποτελώντας μοχλό διακυβέρνησης, αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι οι προκλήσεις του μέλλοντος μπορούν ν' αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι πολλά. Φυσικοί πόροι διατροφής και πηγές ενέργειας σύντομα θα στερέψουν. Υπάρχει και η αλλαγή κλίματος καθώς οδεύουμε προς μια θερμότερη Γη με αυξημένο κίνδυνο να εκδηλωθούν νέες συγκρούσεις και να προκύψουν σοβαρές απειλές.
Η αλήθεια είναι βέβαια πως η ιστορία των τελευταίων 50 χρόνων μάς έχει δείξει ότι δεν είμαστε καλοί στο να συναποφασίζουμε και να δρούμε από κοινού. Αντ' αυτού, ανταγωνιζόμαστε. Επομένως, πρέπει ν' αναθεωρήσουμε κάποιες αρχές και να ευνοήσουμε τη συνεργασία θετικών και κοινωνικών επιστημών για να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που έρχονται.
Ο Τζον Σάλστον προεδρεύει των μελετών της Βασιλικής Εταιρείας για τον άνθρωπο και τον πλανήτη.

Μπορεί κάποιος να εξηγήσει επαρκώς το νόημα του άπειρου Σύμπαντος;
Του Άντριου Μόσιον

Η ιδέα ότι δεν υπάρχει τέλος στο Σύμπαν μοιάζει λογικά αδιανόητη. Πώς γίνεται να μην υπάρχουν όρια στο Σύμπαν; Ξέρουμε ότι το Σύμπαν διαστέλλεται, όμως μέσα σε τι συμβαίνει αυτή η διαστολή; Μήπως βρίσκεται στριμωγμένο σε κάτι άλλο ή απλώς τριγυρνά μέσα στο τίποτα; Σε κάθε περίπτωση, το κάτι και το τίποτα φαίνεται να είναι μάλλον το ίδιο πράγμα. Έχει ειπωθεί ότι το Σύμπαν ίσως να συστέλλεται μέσα στον χρόνο. Αυτό όμως εγείρει αντίστοιχα ερωτήματα. Τι αντικαθιστά το κενό που κάποτε κάλυπτε το Σύμπαν; Για να ελαφρύνω κάπως τη συζήτηση, θα ήθελα να ξέρω αν η γάτα μου έχει πλήρως εξελιχθεί ως είδος και κατ' επέκταση αν οι άνθρωποι αποτελούν το τελευταίο σκαλοπάτι στη σκάλα της εξέλιξης των πρωτευόντων θηλαστικών. Μήπως κάποια μέρα εμφανιστεί κάποιο άλλο είδος που θα κυριαρχήσει στον πλανήτη και εμείς θα είμαστε κλεισμένοι σε κελιά αναγκαζόμενοι να καπνίζουμε σε επιστημονικά εργαστήρια;
O Αντριου Μόσιον είναι βραβευμένος ποιητής.

Θα μπορώ στο μέλλον να καταγράφω τον εγκέφαλό μου με τον τρόπο που μαγνητοσκοπώ μια εκπομπή στην τηλεόραση;
Του Λάιονελ Σρίβερ

Θα ήθελα να μπορώ να ξαναβιώσω κάτι σημαντικό που έζησα στη ζωή μου, όπως κάποια στιγμή που ερωτεύτηκα. Ειδικότερα, θα ήθελα να καταφέρω κάποτε να καταγράφω τα όνειρά μου, και δεν εννοώ να σημειώνω στο ημερολόγιο ό,τι μετά βίας θυμάμαι το επόμενο πρωί. Θέλω να δω ξανά εκείνες τις εικόνες, γυρνώντας πίσω την εγγραφή, και να παρατηρήσω από πού άντλησα αυτές τις συναρπαστικές ιστορίες. δεν θα στέρευα ποτέ ξανά από φανταστικές ιδέες. Υποθέτοντας ότι άλλοι άνθρωποι θα μπορούσαν επίσης να αναπαράγουν τις κασέτες του εγκεφάλου σας στο δικό τους μυαλό, η τεχνολογία θα προκαλούσε ένα σωρό προβλήματα, αναδεικνύοντας την ύστατη εισβολή στην προσωπική ζωή. Κανένα είδος μυστικού δεν θα παρέμενε κρυφό. Από την άλλη πλευρά, η τεχνολογία αυτή θα μας έδινε τη δυνατότητα να βιώσουμε το πώς είναι να είσαι κάποιος άλλος, έστω κι αν οι μυθιστοριογράφοι έμεναν χωρίς δουλειά.
Ο Λάιονελ Σρίβερ είναι συγγραφέας.

Μπορεί η ανθρωπότητα να πάει στ΄ αστέρια;
Του Πιρς Σέλερς

Στα επόμενα100 χρόνια θα έχουμε εξερευνήσει τα όρια του ηλιακού μας συστήματος με επανδρωμένες αποστολές και θα έχουμε ανιχνεύσει κάθε γωνιά του με ρομπότ. Δεν ξέρω πότε οι άνθρωποι θ' αρχίσουν έπειτα από αυτό να κινούνται προς τα μακρινά αστέρια.Ξέρουμε πάντως ότι εκεί εξω υπάρχουν πολλοί πλανήτες και κάποιοι βρίσκονται στην εύκρατη ζώνη.
Πρώτα τα ρομπότ θα φθάσουν σε άλλα αστέρια και θα είσθε σε θέση να τα δείτε απο το σαλόνι σας. Στη συνέχεια θ' ακολουθήσουν οι άνθρωποι, αλλά δεν ξέρω με ποιον τρόπο θα τα καταφέρουν ώς εκεί, αν θα πάνε ζωντανοί, σε κατάσταση ψύξης, ή αλλιώς ανάλογα με την απόσταση που πρέπει να διανύσουν.
Αν καταφέρουμε να επιτύχουμε ταχύτητα ίση με το 1% της ταχύτητας του φωτός, τότε θα εχουμε εξαπλωθεί σε όλο το γαλαξία σε 10 εκατομμύρια χρόνια. Οι απόγονοι του ανθρώπινου είδους, όποια μορφή κι αν έχουν, θα πρέπει να φύγουν μακριά από αυτόν τον πλανήτη και το ηλιακό σύστημα για να επιβιώσουν.
Ο Πιρς Σέλερς είναι βρετανός αστροναύτης στη NASA.
Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΑ ΝΕΑ 11/02/2011

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΡΙΚΚΗΣ skiv@dolnet.gr ΕΥΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ elefthe@dolnet.gr