Κατά την επίσκεψή μας στην περιοχή των Μετεώρων, ψάξαμε να βρούμε τι θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο ενδιαφέροντος μέσα στην πόλη, ώστε να συνδυάσουμε τα φανταστικά Μετέωρα με την τεράστια πνευματική κληρονομιά και τη μοναδική θέα, με μια αστική εξερεύνηση της Καλαμπάκας. Έτσι, ανακαλύψαμε το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας. Ένα κρυμμένο διαμάντι στη μικρή πόλη της Καλαμπάκας!
Μετά από μια πρόσφατη επίσκεψη στο Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο, το οποίο αξίζει να επισκεφθεί αν τύχει και βρεθεί εκεί, είχα ήδη μια προσωπική άποψη και αν θέλετε και ένα μέτρο σύγκρισης. Ομολογουμένως, λοιπόν, λίγο πριν φτάσουμε στο Μουσείο Ελληνικής Παιδείας, έκανα τη σκέψη πως μια ιδιωτική πρωτοβουλία δεν θα μπορούσε να συναγωνιστεί μια πανεπιστημιακή.
Αυτό που είδαμε όμως όταν ο κύριος Παύλος Μπαλογιάννης, ο άνθρωπος πίσω από όλο αυτό το έργο και την ιδέα, ήρθε ο ίδιος να ανοίξει το Μουσείο μόνο για εμάς και να μας ξεναγήσει στην προσωπική του παρακαταθήκη στην ιστορία της ελληνικής παιδείας, ήταν κάτι που δεν χρειαζόταν συγκρίσεις και αξιολογήσεις και ήταν πέραν κάθε προσδοκίας. Στο τέλος της ξενάγησής μας, τον πλησίασα ενθουσιασμένη και του ζήτησα να μας παραχωρήσει μια συνέντευξη, την οποία με πολλή χαρά δέχτηκε και αξίζει να διαβάσετε παρακάτω… - Κύριε Μπαλογιάννη, κατ’ αρχήν, θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για το μουσείο…
Το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας βρίσκεται στην Καλαμπάκα Τρικάλων, στους πρόποδες των Μετεώρων. Άρχισε να λειτουργεί πριν από ενάμιση χρόνο περίπου και σκοπός του είναι η μελέτη, η διαφύλαξη, η προβολή και η ανάδειξη της Ελληνικής παιδείας και των αξιών που απορρέουν από αυτή. Τα εκθέματά του αποτελούνται από προσωπικές μου συλλογές που έχουν σχέση με την ελληνική εκπαίδευση και την παιδεία γενικότερα. Βιβλία με ελληνικό κείμενο που εκδόθηκαν από τα πρώτα χρόνια της ανακάλυψης της τυπογραφίας, καθώς και βιβλία και αντικείμενα της σχολικής ζωής του νέου ελληνικού κράτους από τα χρόνια του Καποδίστρια μέχρι σήμερα. Φιλοδοξία του Μουσείου είναι να φέρει σε επαφή τον επισκέπτη με τα ελληνικά Γράμματα και τον ελληνικό πολιτισμό, με τρόπο απλό και βιωματικό, ώστε το Μουσείο να αποτελέσει χώρο πολιτισμού, εκπαίδευσης, μάθησης και επιστήμης.
- Πώς πήρατε την απόφαση να ξεκινήσετε ένα τόσο μεγάλο και πολυδάπανο έργο; Πόσο εύκολο ήταν;
Σίγουρα δεν ήταν μια εύκολη απόφαση και μάλιστα σε αυτή την ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο της κρίσης. Βέβαια, ένα τέτοιο έργο χρειάζεται πάνω απ’ όλα μεράκι, χρειάζεται πάθος. Υπήρχε προβληματισμός και αγωνία πως θα διασωθεί όλο αυτό το υλικό που συγκεντρώθηκε σε διάστημα 35 χρόνων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και με ποιο τρόπο μπορεί να γίνει γνωστό και προσιτό στο ευρύτερο κοινό. Με αυτές τις σκέψεις και με τις μικρές οικονομικές δυνατότητες που είχα ξεκίνησα αυτό το έργο και πιστεύω ότι στην πορεία η προσπάθεια αυτή θα υποστηριχθεί, θα βελτιωθεί και θα καλύψει τις όποιες ελλείψεις παρουσιάζει σήμερα.
- Ποια ήταν η στάση της πολιτείας στο ξεκίνημα του έργου αυτού; Υπήρξε υποστήριξη από κάποιον φορέα, δεδομένου ότι το έργο πραγματώθηκε σε μια μικρή πόλη;
Δεν ξέρω πόσο βοηθάει σε μια τέτοια προσπάθεια η ανάμειξη της πολιτείας ή κάποιου δημοσίου ή και δημοτικού φορέα. Εγώ πάντως έχω κακή εμπειρία. Στο παρελθόν είχαν ξεκινήσει πολλές συζητήσεις με υπουργεία και με το Δήμο για τη δημιουργία του Μουσείου. Πάντα όμως, μέναμε στις συζητήσεις. Έτσι, ξεκίνησα την προσπάθεια αυτή μόνος μου, χωρίς καμία υποστήριξη ή συμμετοχή της πολιτείας ή άλλων φορέων. Αυτό βέβαια, δεν αποκλείει οποιαδήποτε πρόταση συνεργασίας με φορέα ή Οργανισμό ιδιωτικό ή δημόσιο, εφόσον έχει ως στόχο την βελτίωση της λειτουργίας του Μουσείου Ελληνικής Παιδείας.
- Από την εμπειρία σας, θεωρείτε ότι παρέχεται η δέουσα προβολή σε αντίστοιχου είδους ενέργειες από τη σημερινή πολιτεία; Είναι εφικτή η πραγμάτωση ενός τέτοιου έργου στην Ελλάδα του σήμερα;
Θα σας απαντήσω με ειλικρίνεια. Δυστυχώς η προβολή που παρέχεται από τη σημερινή πολιτεία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Είμαι περήφανος γιατί η προβολή του Μουσείου Ελληνικής Παιδείας γίνεται κυρίως από τους επισκέπτες του και ιδιαίτερα από τους εκπαιδευτικούς. Αυτονόητο είναι ότι είναι πολύ δύσκολη η πραγμάτωση ενός τέτοιου έργου.
- Ποιο είναι το σπανιότερο και ποιο το παλαιότερο έκθεμα του μουσείου;
Υπάρχουν αρκετές σπάνιες εκδόσεις βιβλίων που διαθέτει το Μουσείο, ιδίως εκείνες των πρώτων ετών, μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, αλλά και αργότερα κάποιες εκδόσεις από φημισμένα τυπογραφεία της Ευρώπης. Ασφαλώς, στα σπάνια εκθέματα του Μουσείου συγκαταλέγονται χειρόγραφα μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών.
- Υπάρχει κάποιο από αυτά με το οποίο θα λέγατε ότι είστε συναισθηματικά συνδεδεμένος;
Με όλα τα εκθέματα είμαι συναισθηματικά δεμένος, διότι με το καθένα υπάρχει μια ξεχωριστή ιστορία στην προσπάθεια ανεύρεσής του. Αν θα έπρεπε να αναφέρω κάποια από αυτά θα έλεγα τα χειρόγραφα των μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών που διαθέτει το Μουσείο.
- Εκτός των εκθεμάτων, με τι άλλου είδους δράσεις μπορεί κάποιος να έρθει σε επαφή ερχόμενος στο μουσείο;
Η φιλοσοφία του Μουσείου Ελληνικής Παιδείας είναι να βρίσκεται κοντά στον επισκέπτη, να παρέχει γνώσεις και πληροφορίες μέσα σε ένα ζεστό και φιλικό περιβάλλον. Έτσι, πέρα από τη σχολική τάξη, όπου οι επισκέπτες και ιδιαίτερα οι μαθητές, γνωρίζουν τον τρόπο λειτουργίας των σχολείων σε παλαιότερες εποχές χρησιμοποιώντας την πλάκα και το κονδύλι, την πέννα, τον κονδυλοφόρο και το μελάνι και μπορούν να φορέσουν τη σχολική ποδιά και το πηλίκιο υπάρχουν κι άλλα προγράμματα και δράσεις στο Μουσείο. Μπορεί ο επισκέπτης να παρακολουθήσει ειδικές προβολές που έχει επιμεληθεί το Μουσείο για την Ιστορία της Γραφής και της Τυπογραφίας. Οι μικροί μαθητές μπορούν να παρακολουθήσουν μύθους του Αισώπου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα πειράματα Φυσικής που γίνονται στο Μουσείο, καθώς και η επίδειξη παλιών παιχνιδιών. Ειδικά φέτος γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο ομηρικό παιχνίδι της σβούρας και επιδεικνύονται στα παιδιά είκοσι περίπου διαφορετικά είδη σβούρας.
- Tι είναι αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο τη νέα γενιά κατά την επίσκεψη στο μουσείο;
Νομίζω πραγματικά ότι η νέα γενιά εντυπωσιάζεται ιδιαίτερα από την παλιά σχολική τάξη: με την πλάκα, το κονδύλι, τις πέννες, τους κονδυλοφόρους και τις σχολικές ενδυμασίες. Αλλά το πλέον εντυπωσιακό είναι η έκπληξη που εγώ δοκίμασα από τις νεότερες ηλικίες οι οποίες πλησιάζουν στην αρχή με μια απλή περιέργεια που σε λίγη ώρα μετατρέπεται σε ζωηρό ενδιαφέρον, απρόσμενο, πρέπει να ομολογήσω, και πέραν των προσδοκιών μου. Έτσι, αυτή η επίσκεψη μετατρέπεται σε ένα πραγματικό εκπαιδευτικό ταξίδι, ένα ταξίδι στο οποίο το σχολείο των γονέων τους συναντιέται και συγκρίνεται με τη σημερινή σχολική τους πραγματικότητα.
- Φεύγοντας κάποιος από αυτό το χώρο τι πιστεύετε πως έχει εισπράξει;
Φεύγοντας από το Μουσείο ο επισκέπτης έχει εισπράξει γνώση, συναίσθημα και αισιοδοξία. Το τρίπτυχο αυτό εκφράζει νομίζω σε γενικές γραμμές ό,τι αντικρίζω καθημερινά στις αντιδράσεις των επισκεπτών μας. Κάθε μέρα μαζί με τους επισκέπτες μας ακολουθώ κι εγώ αυτό το νοσταλγικό και συναισθηματικό ταξίδι τους στα χρόνια της αθωότητας και των σχολικών χρόνων. Επιπλέον, είναι μια ιδιαίτερη και απρόσμενη ανταμοιβή για μένα το γεγονός ότι αντιμετωπίζουν όλο το εγχείρημα ως μια ακτίνα αισιοδοξίας μέσα σε καιρούς χαλεπούς, ότι φεύγουν από ‘δω με την πεποίθηση ότι η ύπαρξη του Μουσείου συμβάλλει στη διαφύλαξη της ταυτότητας και της ιστορικής μας μνήμης.
- Στο θέμα της ελληνικής παιδείας, ποιο εκτιμάτε ότι είναι το μεγαλύτερο έλλειμμα στην εγχώρια εκπαιδευτική πολιτική;
Υπάρχει ασάφεια και σύγχυση στους επιδιωκόμενους στόχους. Επιχειρούνται αποσπασματικές και κατακερματισμένες απόπειρες μεταρρυθμίσεων με παντελή έλλειψη μακρόπνοου οραματισμού και σχεδιασμού.
- Τέλος, και καθώς ασχολείστε σε όλη σας τη ζωή με την παιδεία και την εκπαίδευση, πώς βλέπετε την πορεία της ελληνικής παιδείας; Ποιες είναι οι προσωπικές σας εκτιμήσεις για το μέλλον;
Είναι προφανές ότι η ελληνική παιδεία ακολουθεί κατά πόδας της γενικότερη πορεία της ελληνικής κοινωνίας. Είμαι αισιόδοξος όμως, γιατί υπάρχει και η Ελλάδα που αντιστέκεται, η Ελλάδα που προσπαθεί να διαφυλάξει την ιστορική μας μνήμη. Υπάρχουν ακόμα φωτισμένοι δάσκαλοι και παιδαγωγοί που θα χαράξουν νέα πορεία, ώστε η ελληνική παιδεία να βρει το δρόμο που της ταιριάζει και της αξίζει.
Σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας και την συνέντευξη που μας παραχωρήσατε και θα χαρούμε να τα ξαναπούμε και από κοντά!
Κι εγώ σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε να παρουσιάσω τους σκοπούς και τη δράση του Μουσείου Ελληνικής Παιδείας.Πηγή: Μυρτώ Μαρκελλά.
ΟΙ φωτογραφίες είναι του παγκοσμίου φήμης φωτογράφου Fugi Tomo Kazu
.JPG)
