Ο εφιάλτης της Περσεφόνης Στίχοι: Νίκος Γκάτσος Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις 1η ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.

🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.

🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷

Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.

🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.

🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.

🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Καληνύχτα.

Ένα μικρό αφιέρωμα σε όλες τις δασκάλες και όλους τους δασκάλους που κατάφεραν με τον δικό τους τρόπο να γεμίσουν τις ψυχές παιδιών και να τους ωθήσουν στην αγάπη για το διάβασμα κ.ο.μ.

Μια δασκάλα δεν συμπαθούσε καθόλου ένα μαθητή της. Ώσπου έμαθε το τραγικό μυστικό του.

Την πρώτη μέρα της καινούργιας σχολικής χρονιάς, στάθηκε μπροστά από τα παιδιά της πέμπτης τάξης, τους συστήθηκε και στη συνέχεια τους είπε ένα μεγάλο ψέμα. Όπως και οι περισσότεροι άλλωστε δάσκαλοι, κοίταξε τους μαθητές της και τους είπε ότι τους θα τους αγαπάει και θα τους προσέχει όλους το ίδιο.
Αλλά αυτό ήταν αδύνατον, γιατί εκεί στην μπροστινή σειρά, κάθονταν ένα μικρό αγόρι, ο Τέντυ Στάλλαρντ.

Η κυρία Τόμπσον είχε παρατηρήσει τον Τέντυ από την προηγούμενη χρονιά και δεν τον συμπαθούσε ιδιαίτερα. Δεν έπαιζε με τα άλλα παιδιά, δεν συμμετείχε στην τάξη, τα ρούχα του ήταν συνέχεια βρώμικα και σίγουρα δεν έκανε όσο συχνά έπρεπε μπάνιο.
Ο Τέντυ ήταν ένα παιδί που την δυσαρεστούσε όποτε τον έβλεπε για αυτό και απολάμβανε τις στιγμές που σχημάτιζε με τον κόκκινο στυλό της τα τεράστια Χ στα τετράδια του, έσβηνε τα λάθη του ή βαθμολογούσε με 6 και με 5 τις εργασίες του.
Στο σχολείο, όπου δίδασκε η κυρία Τόμπσον, ήταν υποχρεωμένη να ελέγχει το παρελθόν όλων των παιδιών που υπήρχαν στη τάξη της. Ακόμη και του μικρού Τέντυ. Έτσι όταν άνοιξε τα αρχεία του, την περίμενε μια μεγάλη έκπληξη.
Ο δάσκαλος που είχε τον Τέντυ στην πρώτη τάξη του Δημοτικού έγραφε για αυτόν: «Ο Τέντυ είναι ένα υπέροχο παιδί όλο χαμόγελο. Είναι οργανωτικός, μελετηρός και έχει καλούς τρόπους. Είναι μια έμπνευση για τα παιδιά που βρίσκονται γύρω του.»
Η δασκάλα που είχε τον Τέντυ στη Δευτέρα Δημοτικού έγραφε: «Είναι εξαιρετικός μαθητής, τον συμπαθούν πολύ οι συμμαθητές του αλλά ο ίδιος μοιάζει πολύ προβληματισμένος επειδή η μητέρα του πάσχει από μια ανίατη ασθένεια και η ζωή στο σπίτι του πρέπει να είναι πολύ δύσκολη.»
Η δασκάλα που τον δίδαξε στην Τρίτη Δημοτικού έγραφε: «Ο θάνατος της μητέρας του του στοίχισε πολύ. Ο ίδιος προσπαθεί να κάνει ότι καλύτερο μπορεί, αλλά ο πατέρας του δεν του δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον. Η άσχημη κατάσταση στο σπίτι θα τον επηρεάσει πολύ σύντομα, αν δεν αλλάξει γρήγορα κάτι.»
Ο δάσκαλος του Τέντυ στην Τετάρτη Δημοτικού έγραφε: «Ο Τέντυ έχει παραιτηθεί και δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον για το σχολείο. Δεν έχει πολλούς φίλους και πολλές φορές κοιμάται στην τάξη.»
Η κυρία Τόμπσον συνειδητοποίησε το πρόβλημα και αισθάνθηκε ντροπή για τον εαυτό της. Αισθάνθηκε ακόμη χειρότερα, όταν όλοι οι μαθητές της, της έφεραν χριστουγεννιάτικα δώρα τυλιγμένα με αστραφτερά περιτυλίγματα και όμορφες κορδέλες. Όλοι, εκτός από τον Τέντυ. Το δικό του δώρο ήταν αδέξια τυλιγμένο σε ένα βρώμικο, καφέ χαρτί που μάλλον πριν ήταν η σακούλα ενός παντοπωλείου.
Η κυρία Τόμπσον δυσκολεύτηκε να το ανοίξει. Τα περισσότερα παιδιά γέλασαν όταν έβγαλε από μέσα ένα βραχιόλι που είχε φτιάξει ο ίδιος με σπάγκο και πέτρες αλλά και ένα ανοιχτό, μισογεμάτο μπουκάλι με άρωμα. Σηκώθηκε από τη θέση της και σταμάτησε απότομα των γέλιο των παιδιών όταν φώναξε δυνατά πόσο πολύ της άρεσε το δώρο του. Στη συνέχεια φόρεσε το βραχιόλι και έριξε λίγο από το άρωμα στο χέρι της.

Ο Τέντυ έφυγε τελευταίος εκείνη τη μέρα από την τάξη. Βγαίνοντας από τη πόρτα γύρισε προς τη δασκάλα του και της είπε με θλιμμένη φωνή «Σήμερα κυρία μυρίζετε σαν τη μαμά μου!»
Η κυρία Τόμπσον έκλαψε πολύ εκείνη τη μέρα. Από τότε σταμάτησε να μαθαίνει τα παιδιά ανάγνωση, γραφή και αριθμητική. Αντ “αυτού, άρχισε να τα διδάσκει.
Αγαπούσε όλα τα παιδιά αλλά έδινε ιδιαίτερη προσοχή στον μικρό Τέντυ. Κάθε φορά που τον βοηθούσε στα μαθήματα του, το μυαλό του έμοιαζε να ζωντανεύει. Όσο περισσότερο τον ενθάρρυνε, τόσο πιο γρήγορα απαντούσε στις ερωτήσεις της. Μέχρι το τέλος του έτους, ο Τέντυ είχε γίνει ένα από τα πιο έξυπνα παιδιά της τάξης και, παρά το ψέμα της ότι θα αγαπούσε όλα τα παιδιά το ίδιο, ο Τέντυ ήταν πλέον και επίσημα ο αγαπημένος της.
Την επόμενη χρονιά η κυρία Τόμπσον ανέλαβε πάλι την Πέμπτη Δημοτικού και έβλεπε τον Τέντυ μόνο στα διαλείμματα. Μια μέρα, προς το τέλος του έτους, βρήκε ένα σημείωμα κάτω από την πόρτα του σπιτιού της. Το σημείωμα είχε την υπογραφή του Τέντυ και έγραφε: «Είσαστε ακόμη η καλύτερη δασκάλα που είχα ποτέ στη ζωή μου».
Έξι χρόνια μετά η κυρία Τόμπσον έλαβε άλλο ένα σημείωμα, αυτή τη φορά με το ταχυδρομείο. Ήταν πάλι ο Τέντυ και της έγραφε ότι είχε τελειώσει τρίτος σε βαθμό το Λύκειο, αλλά εκείνη ήταν ακόμη η καλύτερη δασκάλα που είχε ποτέ στη ζωή του.
Τέσσερα χρόνια μετά, πήρε άλλη μια επιστολή από τον Τέντυ. Της έγραφε ότι είναι δύσκολα στο Πανεπιστήμιο αλλά πολύ σύντομα θα έπαιρνε το πτυχίο του και με καλό βαθμό. Τέλειωσε το γράμμα του γράφοντας ότι ακόμη εκείνη είναι η καλύτερη και η πιο αγαπημένη του δασκάλα που είχε ποτέ.
Έπειτα από τέσσερα χρόνια άλλο ένα γράμμα από τον Τέντυ έκανε την εμφάνιση του στο ταχυδρομικό κουτί της κυρία Τόμπσον. Της έγραφε ότι αφού πήρε το πτυχίο του, αποφάσισε να προχωρήσει λίγο ακόμη τις σπουδές του. Τέλειωνε την επιστολή γράφοντας ότι παραμένει η καλύτερη και η αγαπημένη του δασκάλα. Αλλά αυτή τη φορά το όνομα με το οποίο υπέγραφε ήταν διαφορετικό: Δρ. Θίοντορ Φ. Στάλλαρντ

Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Η κυρία Τόμπσον πήρε ακόμη ένα γραμμα από τον Τέντυ εκείνη την άνοιξη. Της έγραφε ότι είχε βρει μια κοπέλα και επρόκειτο να την παντρευτεί. Της έλεγε ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει μερικά χρόνια πριν και αναρωτιόταν αν θα μπορούσε εκείνη, να καθίσει στη θέση που κάθεται η μητέρα του γαμπρού. Φυσικά εκείνη το έκανε..
Πήγε στο γάμο φορώντας στο χέρι εκείνο το βραχιόλι από πέτρες που της είχε κάνει δώρο ο Τέντυ και φορώντας το άρωμα που του θύμιζε τη μητέρα του.

Την στιγμή που ο Δρ. Στάλλαρντ την αγκάλιασε της ψιθύρισε στο αυτί: «Σας ευχαριστώ, κυρία Τόμπσον, γιατί πιστέψατε σε μένα. Σας ευχαριστώ τόσο πολύ γιατί με κάνατε να αισθανθώ σημαντικός και μου δείξατε πως μπορώ να κάνω τη διαφορά».
Η κυρία Τόμπσον με δάκρυα στα μάτια του απάντησε: «Τέντυ, κάνεις πολύ μεγάλο λάθος. Εσύ είσαι αυτός που μου έμαθε ότι μπορώ να κάνω τη διαφορά. Δεν ήξερα πώς να διδάξω τους μαθητές μου μέχρι που σε γνώρισα.»
Βοηθήστε να διαδοθεί ένα πολύ όμορφο μήνυμα, κοινοποιώντας το άρθρο στους φίλους σας. Αν Προσπαθήστε να μην κρίνετε από το περιτύλιγμα και μην υποτιμάτε ποτέ μα ποτέ την δύναμη που έχετε και που μπορεί να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων γύρω σας.

ΥΓ. Αν είσαι δασκάλα η δάσκαλος και διαβάσεις αυτό το κείμενο σκέψου πως ανάμεσα στα παιδιά που διδάσκεις ίσως να βρίσκεται ένας Τέντυ. Σε χαιρετώ Επίκουρος ο Γοργογυραίος.

Donald Henderson Ένας ασήμαντος θάνατος και 74 εκατομμύρια ζωές Του Κωνσταντίνου Ν. Φουντουλάκη

 Σου στέλνω τη σημερινή μου καλησπέρα με ένα άρθρο που αφορά έναν πραγματικά σημαντικό άνθρωπο που θα έπρεπε να  γνωρίζουμε όλοι μας, αλλά δυστυχώς τον γνωρίζαμε  ελάχιστοι. Δυστυχώς τα μέσα μαζικής αποβλάκωσης κάνουν πολύ καλά τη δουλειά τους.

Ένας ασήμαντος θάνατος και 74 εκατομμύρια ζωές
Του Κωνσταντίνου Ν. Φουντουλάκη
Η χρονιά-δρεπάνι 2016 ήταν ίσως η χρονιά που περισσότερο από κάθε άλλη είδε τα social media να γεμίζουν από κλαψουρίσματα και νοσταλγίες για μια σειρά από διάσημα ονόματα που «έφυγαν».

Και φυσικά δεν υπάρχει τίποτα το κακό σε αυτό. Δεν υπάρχει τίποτα το κακό στο να αναπολείς τα τραγούδια του George Michael ή του Prince αλλά είναι απολύτως προβληματικό και ενδεικτικό των αξιών μας το ότι η κλάψα περιορίζεται σε ανθρώπους της εμπορικής λαϊκής διασκέδασης (ξέρω ότι δε θα αρέσει αυτός ο χαρακτηρισμός) και ούτε καν σε καλλιτέχνες, πολύ δε περισσότερο δε θα περιλάβει εκείνους που προσέφεραν πραγματικά στην ανθρωπότητα.
Το όνομά του ήταν Donald Henderson και γεννήθηκε το 1928 στο Λέικγουντ, στο Οχάιο. Πέθανε στις 19 Αυγούστου 2016 σε ηλικία 87 ετών στη Βαλτιμόρη. Προφανώς κανείς δεν τον έχει ακούσει, δεν ξέρει καν για το έργο του και φυσικά ούτε συζήτηση για το θάνατό του.
Στη δεκαετία 1967-77 ήταν επικεφαλής μιας μικρής ομάδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με την ονομασία Μονάδα Εκρίζωσης της Ευλογιάς (Smallpox Eradication Unit) και τη χρηματοδότηση της USAID.
Την εποχή εκείνη περίπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαιναν κάθε χρόνο από τη νόσο αυτή, κυρίως στη Βραζιλία και σε χώρες της Αφρικής. Ο ΠΟΥ βρέθηκε στην ευτυχή θέση να ανακοινώσει ότι από το 1979 δε σημειωνόταν πλέον κανένας θάνατος παγκοσμίως και η ευλογιά είχε εξαφανιστεί από προσώπου γης.
Αυτό είχε συμβεί λόγω της επιτυχημένης στρατηγικής της ομάδας αυτής. Είχε αποδειχτεί ότι ένα επιτυχημένο πρόγραμμα εμβολιασμών δεν ήταν αρκετό για να κερδηθεί η μάχη. Η επιτυχία ήρθε με την εγκατάσταση μηχανισμών «Παρακολούθησης και περιορισμού» (surveillance-containment) χάρη στους οποίους καταγραφόταν ταχύτατα όλα τα νέα κρούσματα και εμβολιαζόταν τάχιστα όλοι οι συγγενείς και κοντινοί κάτοικοι στη γύρω περιοχή. Η προσπάθεια ήταν γιγάντια, πήραν μέρος 73 χώρες και το τελευταίο κρούσμα αναφέρθηκε στη Σομαλία στις 26 Οκτωβρίου 1977.
Η ευλογιά ήταν η πρώτη νόσος από εκείνες που ταλαιπωρούν το ανθρώπινο είδος επί αιώνες η οποία εξαλείφθηκε. Η επιτυχία αυτή οδήγησε στην εκπόνηση παρόμοιων προγραμμάτων που έχουν φέρει στο όριο της εξάλειψης την πολιομυελίτιδα και άλλες ασθένειες, και σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία αυτή οφείλεται στον Henderson.
Τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία και ακαδημαϊκές θέσεις συμπεριλαμβανομένου του Albert Schweitzer International Prize for Medicine, Health for All Medal of the World Health Organization και του US Presidential Medal of Freedom.
Κανένα Nobel δε δόθηκε γι’ αυτό το επίτευγμα, τα Nobel πήγαν σε τρεις προέδρους των ΗΠΑ,  κανένα δάκρυ δε χύθηκε, όλη η κλάψα πήγε στον Johan Cruyff και τον David Bowie. Τυχαίο που σε όλους τους απολογισμούς των σημαντικών θανάτων για το 2016 έχει μόνο τραγουδιστές, ηθοποιούς και δευτεροκλασάτους συγγραφείς;
Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού δυσκολεύεται να βρει την Αγγλία και τη Γαλλία στο χάρτη και αμφιβάλω αν ξέρει με ποιους πολέμησε ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες. Ξέρει όμως πολύ καλά τα latest hits. Είναι δυνατόν να έχει κανείς την απαίτηση να ξέρει τι είναι ο ΠΟΥ, τι η ευλογιά και από τι αιτίες θανάτου έχουμε γλυτώσει την τελευταία δεκαετία;
Από το 1979 που αναφέρθηκε ο τελευταίος θάνατος από ευλογιά, έχουν περάσει 37 χρόνια και έχουν σωθεί 74 εκατομμύρια ζωές. Τόσοι πέθαναν και στους δυο παγκόσμιους πολέμους μαζί.
Δε χρειάζονται δάκρυα για τον Henderson. Δεν τα έχει ανάγκη, σε αντίθεση με τα δημοφιλή λαϊκά είδωλα.
Ο Κωνσταντίνος Ν. Φουντουλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής ΑΠΘ

ΙΑΠΩΝΙΑ η χώρα των θαυμάτων. ΙΑΠΩΝΕΣ οι οι λάτρεις της φύσης και των παραδόσεων. Η επιλογή έγινε από τον FUZI TOMO KAZU

 

Φίλες και Φίλοι Οhayo=καλημέρα από τον εκλεκτό μου φίλο και δίδυμη ψυχή τον Σουαχι-λογ-ίτη Fuji Tomo Kazu έλαβα το πιο κάτω μέϊλ και σκέφτηκα πως είναι μια καλή ευκαιρία για να διαβάσουμε κάτι ξεχωριστό, κάτι που θα μπορούσε να συμβεί μόνο σ'αυτή τη χώρα όπου οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι σκεπτόμενοι και ευαίσθητοι, μ'αυτή την ευκαιρία λοιπόν θα σας ξαναπαρουσιάσω κάτι που είχα αναρτήσει πριν λίγο καιρό στο filomatheia και αφορούσε τις Κερασιές. Παρακαλώ ξαναδιαβάστε εκείνη την καταπληκτική ιστορία και αναρωτηθείτε αν αυτό συνέβαινε στη χώρα μας,  θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα;  Ένυ γουέϊ που λένε και στο Κορωπί σας χαιρετώ και σας προτρέπω να δείτε το φιλμ που παρουσιάζουν στον 2ρο όροφο του Μουσείου της Ακρόπολης, φροντίστε το σύντομα γιατί υπάρχει κίνδυνος αόρατες δυνάμεις να ζητήσουν να αφαιρεθούν τα επίμαχα σημεία. Με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος.

'' πιο κάτω θα

σας διηγηθώ μια ιστορία που διάβασα στο περιοδικό ''ΕΠΙΛΟΓΕΣ''
[που δυστυχώς δεν κυκλοφορεί πια] και θα καταλάβετε την
ευαισθησία των Ιαπωνέζων, απλά θέλω να σκεφτείτε αν
αυτό το γεγονός που περιγράφει το άρθρο αν συνέβαινε στην
πατρίδα μας, θα είχε την ίδια αντιμετώπιση;

''Ένα τελευταίο άνθισμα.

Ένα ποιητικό συναπάντημα, κάτω απο τους ανθούς της κερασιάς,
κάποιον λογικών ανθρώπων.

ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΤΜΗΜΑ της πόλης Φουκουόκα, [Ιαπωνία] μιας

απο τις μεγαλύτερες της επαρχίας Κιούσου, και σε έναν δρόμο

πλάτους τεσσάρων μέτρων, δίπλα σε μια τεχνιτή λίμνη,

το μποτιλιάρισμα είχε γίνει μόνιμο φαινόμενο και τ'αυτοκίνητα

προχωρούσαν μόνο σημειωτόν. Έτσι, ο δήμος αποφάσισε να

διαπλατύνει τον δρόμο στα 12 μέτρα - πράγμα που σήμαινε

ότι μια δενδροστοιχία απο Κερασιές στην άκρη της λίμνης

θα έπρεπε να κοπούν. Ένα δέντρο, με τα μπουμπούκια του

ακόμα σφιχτοκλεισμένα, είχε ήδη πέσει απο το πριόνι των

εργατών. Ήταν αρκετά μεγάλο, όπως και οι συντροφοί του,

και θα έπρεπε να ήταν πάνω από 50 χρόνων.

Την επόμενη μέρα, μια κάρτα
ποιήματος -σαν αυτές όπου πάνω τους τα παλιά χρόνια οι
ποιητές έγραφαν στίχους εμπνευσμένους από την ομορφιάτων ανθών της κερασιάς

-βρέθηκε κρεμασμένη απο ένα κλαδί
του διπλανού δέντρου. Επάνω της ήταν γραμμένο ένα ποίημα
που απευθυνόταν στον δήμαρχο της Φουκουόκα:

''Προς τον φύλακα των
Δένδρων της Κερασιάς, 
τον Εξοχότατο Δήμαρχο Σίντο:
'''''Λυπήσου τα λουλούδια.
Παρακαλώ σε, χάρισέ τους
δεκαπέντε ημερών ζωή,
ώστε ν'ανθίσουν μια
τελευταία άνοιξη'''''.

Η είδηση για το ποίημα διαδόθηκε και πολύ σύντομα η κάρτα
με την απάντηση βρέθηκε να τρεμοπαίζει κρεμασμένη σ'ενα
διπλανό κλαδί. Στην κάρτα που λικνιζόταν στο δροσερό αεράκι
της άνοιξης που μόλις έμπενε, ήσαν γραμμένοι οι πιο κάτω στίχοι:

H καρδιά που θρηνεί για τους ανθούς
είναι η ευγενής και πιστή
καρδιά του Γιαμάτο [Ιαπωνία]
Είθε αυτό το ευγενικό
πνεύμα πάντα να επικρατεί.
Φύλακας των
Δένδρων Κερασιάς
της επαρχίας Τσικουζέν [Φουκουόκα]
Καζούμα-Σίντο.

Ο δήμαρχος ανέβαλλε το κόψιμο των δένδρων. Ευγνώμονες
οι κάτοικοι γέμισαν τα κλαδιά των δένδρων με στίχους που
επευφημούσαν τον δήμαρχο για την αποφασή του.
Αργότερα, οι κερασιές άνθισαν, και οι ανθοί τους έγιναν
ένα τεράστιο, διάχυτο ροζ σύννεφο στον γαλανό ουρανό
της Φουκουόκα, σαν σε μια ύστατη σπατάλη ενέργειας
τις τελευταίες μέρες της ζωής τους.

Υ.Γ. Χάρις στην ανταλλαγή ποιημάτων, οι δημοτικές Αρχές
της Φουκουόκα επανεξέτασαν τα τεχνικά τους σχέδια.
Άλλαξαν τη χάραξει του δρόμου, διαπλάτυναν το πεζοδρόμιο
και η δενδροστοιχία απο κερασιές έμεινε ανέπαφη,
όταν το 1990 επισκέφτηκα την Ιαπωνία ζήτησα απο τους
φίλους που με φιλοξενούσαν να πάμε στην περιοχή της
Φουκουόκα για να δω τις Κερασιές.

Ανιχνευτής ο FUJI TOMO KAZU.

Ο κορυφαίος Έλληνας καθηγητής Γεώργιος Χρούσος στην "Ε": «Έχουμε πολλά χαρίσματα που θα μπορούσαν να μας κάνουν καλύτερους και ευτυχέστερους»

 Μία μόνο ματιά, ακόμα και στο πιο σύντομο βιογραφικό του ακαδημαϊκού Γεωργίου Χρούσου, προκαλεί κυριολεκτικά ίλιγγο.

Οι κορυφές της διεθνούς επιστημονικής αναγνώρισης που έχει κατακτήσει ο Έλληνας κλινικός ερευνητής είναι τόσο υψηλές, που δημιουργούν αυτομάτως δέος. Διαβάζουμε, για παράδειγμα, ότι «είναι ένας από τους πιο υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες, όχι μόνο στην Κλινική Ιατρική, αλλά και στη Βιολογία και τη Βιοχημεία, καθώς και ο υψηλότερα αναφερόμενος κλινικός παιδίατρος ή ενδοκρινολόγος παγκοσμίως».

Ο Γεώργιος Χρούσος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στο βιβλίο της Βάσως Μιχοπούλου «Τα φωτεινά μυαλά δεν έχουν πατρίδα», που παρουσιάστηκε πριν από λίγο καιρό και στην Καλαμάτα. Και αύριο Πέμπτη στις 7 μ.μ., συνοδευόμενος από τη συγγραφέα αλλά και το γιατρό Μανώλη Μάκαρη, θα δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου με θέμα: «Οικονομική κρίση και διαχείριση του στρες». Προτού αδράξουμε λοιπόν αυτή τη σπάνια ευκαιρία, ας δούμε τι είπε ο καθηγητής στην «Ε» για την αριστεία, μα και για την υγεία, την ευτυχία και -τελικά- το νόημα της ζωής μας.

Συνέντευξη στην Πέπη Αλευρά 

- Ανήκετε στους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Τι ακριβώς πρέπει κανείς να διαθέτει, ώστε να κάνει κυριολεκτικά όλο τον κόσμο να τον ακούσει; 

 «Στην επιστήμη γενικότερα, αλλά συγκεκριμένα και στην Ιατρική που είναι τόσο επιστήμη όσο και τέχνη, όλο το οικοδόμημα της γνώσης στηρίζεται σε πρωτότυπα ισχυρά και σημαντικά δεδομένα, έννοιες κι εφαρμογές, τα οποία δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά, βιβλία, και σήμερα πλέον στον ηλεκτρονικό Τύπο. Οι δημοσιεύσεις αυτές είναι προσβάσιμες στους επιστήμονες, αλλά και στο κοινό - στο δεύτερο κυρίως μέσω εκλαΐκευσης από τους ίδιους τους επιστήμονες, καθώς και από ειδικούς δημοσιογράφους. Αυτά τα νέα δεδομένα, έννοιες και εφαρμογές αφορούν τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και της ανθρώπινης κοινωνίας, και χρησιμεύουν ως βάση για περαιτέρω πρόοδο. Φυσικά, όσο πιο σημαντική είναι η νέα γνώση, τόσο πιο πολύ θα αναφέρονται σε αυτήν τα άρθρα που έπονται, γιατί βασίζονται πάνω της. Η απάντηση λοιπόν στην ερώτησή σας, ως προς το τι πρέπει να διαθέτει κανείς για να ανήκει στους υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες, είναι οι ικανότητες της πρωτότυπης δημιουργικής σκέψης, της μεγάλης επιμονής και υπομονής, της σκληρής δουλειάς, αλλά και της σωστής έκφρασης στον προφορικό και τον γραπτό λόγο. 

Πολύ σημαντική είναι επίσης η υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα - δεδομένου ότι η επιστημονική έρευνα μέσα στο άγνωστο έχει αυξημένα ποσοστά αποτυχίας, τα οποία όχι μόνο δεν πρέπει να αποκαρδιώνουν τον επιστήμονα, αλλά αντίθετα, να τον οδηγούν σε παραπέρα προσπάθειες».

 - Στα ανώτατα αυτά κλιμάκια της επιστήμης όπου σας τοποθετούν οι διεθνείς βάσεις δεδομένων, δεν έχετε τη συντροφιά πολλών συμπατριωτών μας. Είστε η εξαίρεση, που επιβεβαιώνει... ποιον κανόνα; Φταίει το μέγεθος της χώρας μας ή όχι μόνο;

«Οι Ελληνες επιστήμονες γενικά παράγουν πολύ περισσότερη νέα γνώση από όση τους αναλογεί σε σχέση με τον πληθυσμό τους στον κόσμο. Σήμερα, περίπου το 85% των αναφορών στους Ελληνες επιστήμονες είναι προς ερευνητές που εργάζονται εκτός Ελλάδας. Ομως και οι ντόπιοι επιστήμονες, παρά τις γνωστές εγγενείς δυσκολίες της χώρας, οι οποίες έχουν επιταθεί λόγω της κρίσης, έχουν σημαντική παρουσία στη διεθνή επιστήμη. Υπάρχουν οάσεις αριστείας στη χώρα μας, που έχουν τεράστιες δυνατότητες. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που έχουμε στα πανεπιστήμιά μας και στα ερευνητικά μας ιδρύματα, εξακολουθούμε να παράγουμε νέα γνώση και να εκπαιδεύουμε νέους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι είναι περιζήτητοι στο εξωτερικό. 

Θα ήθελα να αναφέρω ότι ως λαός έχουμε πολλά χαρίσματα, που, με τις κατάλληλες θεσμικές αλλαγές στο κράτος μας, θα μπορούσαν να μας ξεχωρίσουν και να μας κάνουν καλύτερους, υγιέστερους και ευτυχέστερους».

 

- Αύριο θα μας μιλήσετε στην Καλαμάτα για την οικονομική κρίση και τη διαχείριση του στρες. Αν κάποιος μείνει άνεργος, υπάρχει κάποια «συνταγή» για άμεση βοήθεια ή η διαχείριση του άγχους απαιτεί μακρόχρονη εκπαίδευση; 

 «Η φτώχεια είναι εξ ορισμού στρεσογόνος, ενώ η ανεργία είναι η επιτομή του στρες: μια ισχυρή επίθεση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που μπορεί να οδηγήσει σε άγχος και κατάθλιψη. Οπωσδήποτε απαιτείται διαχείριση του στρες, ώστε να εξουδετερωθούν τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης, τα οποία καταστρέφουν την υγεία και εμποδίζουν την ευεξία και την ευτυχία. Η διαχείριση ξεκάθαρα βοηθάει, αλλά απαιτεί κατ’ αρχάς γνώση και επίγνωση του εαυτού μας και του περιβάλλοντός μας - και προϋποθέτει επίσης βούληση για ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής».   


- Απ' όσο γνωρίζουμε, είναι άλλο το θετικό κι άλλο το καταστρεπτικό άγχος. Πότε θεωρείτε ότι προκύπτει το δεύτερο; Οταν δεν επεξεργαζόμαστε λογικά τα δεδομένα ή όταν δεν αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας;

«Υπάρχει πράγματι θετικό και αρνητικό στρες, όπως επίσης οξύ και χρόνιο στρες. Το χρόνιο στρες είναι γενικά αρνητικό και μπορεί να καταλήξει σε άγχος που είναι μια παθολογική, δυσφορική και ζημιογόνος κατάσταση - ή ακόμα χειρότερα, μπορεί να μετατραπεί σε κατάθλιψη. Το θετικό στρες είναι προφανώς επιθυμητό, αλλά για βιολογικούς λόγους δυστυχώς δεν κρατάει πολύ. 

Το χρόνιο στρες μάς προκαλεί δυσφορία, μας αλλάζει τη συμπεριφορά προς το χειρότερο, επιφέρει σημαντικές βλάβες στον οργανισμό, μας γερνάει πρόωρα και μας βραχύνει το προσδόκιμο επιβίωσης. Οσο για τους λόγους που το προκαλούν, είναι φυσικά σύνθετοι. Μπορεί άλλοτε να φταίει μια συγκεκριμένη διανοητική προσέγγιση και άλλοτε μια συναισθηματική - ή το πρόβλημα να είναι ένας συνδυασμός και των δύο αυτών παραγόντων». 

- Σε παλαιότερη συνέντευξή σας βέβαια, στη Βάσω Μιχοπούλου, διευκρινίσατε ότι: «Δεν είμαι ψυχολόγος του άγχους, είμαι βιολόγος του». Υπάρχει προοπτική για μια πιο ριζική, γενετική ή φαρμακολογική αντιμετώπισή του στο μέλλον;


«Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η επιστήμη βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο και προχωράει ραγδαία: Παθήσεις ψυχικές και σωματικές, που σήμερα θεωρούνται ανίατες, θα αποκρυπτογραφηθούν και θα θεραπευτούν ή θα ιαθούν. Γενετικές και φαρμακολογικές μέθοδοι θα εφαρμοστούν γι’ αυτόν το σκοπό· αλλά ας μην ξεχνάμε ότι, για τον σχετικά υγιή μέσο άνθρωπο, ο τρόπος ζωής είναι που αποτελεί το κλειδί για την ψυχική και τη σωματική  υγεία». 

- Αποτελείτε εξ ορισμού ένα υψηλότατο πρότυπο. Τι θα θέλατε να πείτε στη νέα γενιά της υφεσιακής Ελλάδας - αλλά και στις ηγετικές ομάδες της χώρας; 

«Θα τους έλεγα να ανοίξουν τους ορίζοντές τους, να επιλέξουν να κάνουν αυτό που τους αρέσει και, το κυριότερο, να προσπαθούν συνέχεια για την αυτοβελτίωση μέσω της μάθησης, της άσκησης της αρετής και της κοινωνικής προσφοράς. Σε περίπου 95% του πληθυσμού η αρετή είναι ένα απαραίτητο, εκ των ων ουκ άνευ συστατικό της ευτυχίας. 

Οι τέσσερις κύριες αρχαίες αρετές των προγόνων μας, το θάρρος, η δικαιοσύνη, η αυτοπειθαρχία και η φρόνηση, έχουν συμπληρωθεί κατά τον νεώτερο Διαφωτισμό από τον ανθρωπισμό και την υπέρβαση του εαυτού. 

Είναι φυσικό όλοι μας να αναζητούμε την ευτυχία, και η επιλογή του δρόμου προς αυτήν δεν είναι τα υλικά αγαθά, αλλά η πνευματικότητα και η αναζήτηση της σοφίας. 

Με λίγα λόγια, η λύση για τη χρόνια ευεξία και υγεία είναι η ψυχική ανάταση, με τη δημιουργία νοήματος ζωής και την κοινωνική προσφορά». 

Ο Κορυφαίος Καθηγητής Γεώργιος Χρούσος: Η οικογένεια είναι το καλύτερο καταφύγιο για ένα παιδί. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

 Κάθε παιδί»  έγραψε ο  Ταγκόρ,  Ινδός λογοτέχνης και Νομπελίστας το  1913, «φέρνει το μήνυμα ότι ο Θεός δεν έχει αποθαρρυνθεί ακόμα από τον άνθρωπο».

Με όλες τις ελπίδες στραμμένες στο μέλλον και με την πεποίθηση ότι η γνώση, η επιστήμη, η Ιατρικής και κυρίως η ανθρώπινη εστιασμένη κι επίμονη προσπάθεια μας δείχνουν τον δρόμο προς τον καλύτερο εαυτό μας, όλοι επιχειρούμε να βρούμε διέξοδο και παρακαμπτηρίους από τις  κακοτράχαλες διαδρομές που επιτάσσουν οι ασφυκτικές οικονομικό – κοινωνικές συνθήκες της σύγχρονης Ελλάδας.

Στα πώς και τα γιατί αυτής της διαδρομής απαντά -μέσα από μία εξαιρετικά διαφωτιστική συζήτηση- ο  καθηγητής και διευθυντής της A΄ Παιδιατρικής Κλινικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Χρούσος.

Κύριε Καθηγητά,  ποια σκέψη, ποια εσωτερική αγωνία, ποιος «ερευνητικός ή επιστημονικός έρωτας» κάνει έναν επιστήμονα του βεληνεκούς σας να  αφιερώσει την καριέρα του σε έναν αχαρτογράφητο τομέα όπως το  στρες;

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήθελα να καταλάβω  τον άνθρωπο, να αντιληφθώ πώς σκέπτεται, πώς αισθάνεται και πώς σχετίζεται με το περιβάλλον του και το σύμπαν. Ο λόγος που επέλεξα την Ιατρική, την Παιδιατρική και την Ενδοκρινολογία ήταν ακριβώς αυτός. Εδώ πρέπει να πω ότι η Ιατρική είναι μία επιστήμη και τέχνη που εξ ορισμού επικεντρώνεται στον άνθρωπο και μπορεί από μόνη της να γίνει πηγή ευτυχίας για τον γιατρό, ανεξαρτήτως των επιστημονικών και φιλοσοφικών της προεκτάσεων.

Μιλήστε μας λίγο για τα πιο πρόσφατα ευρήματα σε σχέση με την επίδραση του στρες στις ανθρώπινες λειτουργίες.

Το χρόνιο στρες έχει πολλές και ποικίλες αρνητικές ψυχικές και σωματικές επιδράσεις. Άγχος, κατάθλιψη και ψυχοσωματικά προβλήματα αυξάνουν, ενώ αναπτύσσονται παχυσαρκία, μεταβολικές νόσοι, συμπεριλαμβανομένου του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα, οστεοπόρωση και άλλα.  Τα λεγόμενα, δηλαδή, «χρόνια μη μεταδιδόμενα νοσήματα», που πλήττουν την κοινωνία μας σήμερα, και που αποτελούν τις κύριες αιτίες θανάτου του πληθυσμού μας προκαλούνται, επιταχύνονται και επαυξάνονται απο το χρόνιο στρες.

Μπορούμε να επιδράσουμε στο στρες; Κι αν ναι, πώς;

Λογικά έχουμε δύο τρόπους: Πρώτον, να αποφύγουμε  τα στρεσογόνα ερεθίσματα και, δεύτερον, αν αυτό δεν είναι δυνατόν, να τα διαχειριστούμε  κατά τον καλύτερο τρόπο. Προληπτικά, η απόκτηση ψυχικής ανθεκτικότητας είναι σωτήρια. Είναι περιττό να σας πω ότι  έχουν γραφτεί και γράφονται τόμοι  για τη  σωστή διαχείριση του στρες  και ότι οι Ελληνες στωικοί και επικούριοι φιλόσοφοι είναι σκαπανείς  σε αυτό το πεδίο της επιστήμης. Καλoσύνη, ανθρωπισμός και υπέρβαση του εαυτού μας είναι βασικά στοιχεία της ευτυχίας του ανθρώπου και συνεπώς και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του στρες.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι ένα παιδάκι έχει στρες;

Αυξάνονται ο φόβος και ο θυμός του παιδιού, ενώ επικαλύπτονται οι εκτελεστικές λειτουργίες του, που ακόμη είναι πολύ ανώριμες. Εμφανίζονται προβλήματα συμπεριφοράς, διατροφής και ύπνου. Στα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να έχουμε πτώση της σχολικής επίδοσης.

Οι επιρροές ή  οι επιλογές καθορίζουν τελικά  τη διαδρομή ενός ανθρώπου;

Και τα δύο φυσικά.  Είμαστε προϊόντα της γενετικής και του περιβάλλοντος, όπως όλα τα άλλα έμβια όντα, αλλά επιπλέον διαθέτουμε και τη λογική, ένα αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό.  Γνωρίζουμε σήμερα ότι άνθρωπος, με την τεράστια πολυπλοκότητα και αυτεπίγνωση που διαθέτει, είναι ποιοτικά μοναδικός στη φύση. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τεράστιες δυνατότητες, οι οποίες στο κατάλληλο περιβάλλον μπορούν να ανθήσουν.  Γνωρίζουμε ότι η νοημοσύνη, μαζί με την εστιασμένη και επίμονη προσπάθεια, καθώς και τη δημιουργικότητα  αποτελούν τη βάση της καλής διαδρομής του βίου ενός ανθρώπου.

Λένε ότι εκπαίδευση και νοημοσύνη πηγαίνουν χέρι χέρι… Ποιά είναι η άποψή σας.

Γενετική και περιβάλλον καθορίζουν περίπου 50-50 την ανθρώπινη νοημοσύνη. Η εκπαίδευση, ή, καλύτερα, η παιδεία, είναι καθοριστική  στην  ανάπτυξη του παιδιού σε ολοκληρωμένο άνθρωπο με κεφαλαίο άλφα. Και αυτό πηγαίνει πέραν της νοητικής ή γνωσιακής ευφυΐας  στη συναισθηματική νοημοσύνη, στην ανάπτυξη αξιών αρετής και στην επίτευξη της ανώτερης μορφής ευτυχίας, της ευδαιμονίας του Αριστοτέλη.

Υπάρχει έμπνευση στην έρευνα;

-Υπάρχει,  αλλά έχει ως προαπαιτούμενα την προϋπάρχουσα σωστή γνώση, τον εστιασμό, τη φυσική ροπή του ανθρώπου στο να μαθαίνει και να ερμηνεύει,  την κινητοποίηση της στιγμής. Αυτά σημαίνουν ότι η προετοιμασία, αλλά και η ετοιμότητα και η φαντασία παίζουν τεράστιο ρόλο στην έμπνευση.

«Αυτό το οποίο θεωρούμε τυχαίο ή δεν καταλαβαίνουμε είναι κρυμμένη γνώση που δεν την έχουμε ακόμη ανακαλύψει»  έλεγε ο Αϊνστάιν. Είναι,  λοιπόν, τα πάντα κρυμμένη γνώση, που έλεγε και ο  Τζον Νας;

Φυσικά, και είναι κρυμμένη γνώση. Ο Αϊνστάιν και ο Νας το είπαν  πολύ σωστά.

Τα 5 χρόνια της βαθιάς κρίσης έχουμε τόσες ελληνικές διακρίσεις στο επιστημονικό πεδίο… Αντιφατικό μεν, ελπιδοφόρο δε…

Υπάρχουν πολλές νησίδες αριστείας στη χώρα, καθώς και πάμπολλοι  εμπνευσμένοι Ελληνες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ελληνικές προγονικές, γονεϊκές και κοινωνικές επιταγές που εκτιμούν και θαυμάζουν τη γνώση επηρεάζουν τα παιδιά μας στην αναζήτηση νοήματος. Ούτως ή άλλως, τι μπορει να είναι καλύτερο από την αριστεία στις τέχνες, στα γράμματα και τον πολιτισμό;

Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους ανθρώπους -όπως κι εσείς άλλωστε- να διακρίνονται σε αυτό με το οποίο ασχολούνται;

‘Οπως σας είπα προηγουμένως, πολλή δουλειά και προσήλωση στον στόχο είναι τα κλειδιά της  διάκρισης σε έναν τομέα.

Τί  σημαίνει για εσάς -πραγματικά- μεγάλη διάκριση;

Η εκτίμηση των επαϊόντων.

Σίγουρα στη λαμπρή σας πορεία έχετε έρθει σε μετωπική με την αποτυχία, την απογοήτευση, την απόρριψη. Πώς το διαχειριστήκατε;

Πάντα προχώρησα μπροστά με αυτό που έκανα ή που ήθελα να κάνω σαν να μην υπάρχει το πρόβλημα.

Στην επιστήμη, στην έρευνα, στο εργαστήριο, στην κρίσιμη στιγμή μέσα σε ένα χειρουργείο υπάρχει Θεός; 

-Η ερώτηση είναι ανθρωπομορφική και η ανθρώπινη απάντηση είναι ναι.

Αν δίνατε έναν ορισμό στη φράση «ευτυχισμένο παιδί στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης», ποιος θα ήταν αυτός;

Έχουμε υπερεκτιμήσει τον καταναλωτισμό και τη συμμετοχή του στην ευτυχία μας. Ένα πτωχό παιδί με καλούς και υποστηρικτικούς γονείς και κατεύθυνση προς την ανάπτυξη αρετών μπορεί κάλλιστα  να είναι ευτυχισμένο.

Η οικογένεια με όλα της τα συμπαρομαρτούντα είναι -μπορεί να γίνει- «καταφύγιο»;

Βέβαια, η οικογένεια είναι το καλύτερο καταφύγιο για ένα παιδί.

Ποιες είναι οι 5 συμβουλές  που θα δίνατε σε κάθε γονιό που θέλει να αναθρέψει ένα γερό και ισορροπημένο παιδί;

• Δείξτε μεγάλη τρυφερότητα.
• Δώστε αίσθημα ασφάλειας.
• Επαινείτε την καλή συμπεριφορά, αλλά θέστε και σαφή όρια.
• Ακούστε, ζητήστε αυθεντικότητα και προωθήστε σιγά σιγά την αυτονομία.
• Διδάξτε με λόγια, αλλά κυρίως με το παράδειγμά σας, το ενάρετο αξιολογικό σύστημα που θα προετοιμάσει το παιδί για την ενηλικίωση σε ένα ολοκληρωμένο και ευτυχισμένο άνθρωπο.

«Αρνούμαστε να αλλάξουμε τη ζωή μας… Φοβόμαστε να  αλλάξουμε επίπεδο κι αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την κρίση και να νιώσουμε καλύτερα»   άκουσα σε μία  πρόσφατη συνέντευξή σας. Έτσι είναι;

Κάθε αλλαγή είναι δυνητικά στρεσογόνα και χρειάζεται σωστή διαχείριση από μέρους μας. Η ψυχική ανθεκτικότητα εδώ είναι μία κρίσιμη και χρήσιμη ιδιότητα, ώστε να πιστέψουμε στις δυνατότητες που έχουμε να αλλάξουμε τις καταστάσεις στη ζωή μας.

Κύριε καθηγητά, αν δεν ήσασταν αυτό που είστε τι ή ποιος θα μπορούσατε ή θα θέλατε να είστε;

Δύσκολη ερώτηση. Στη φάση αυτή της ζωής μου, έπειτα από χρόνια αναζήτησης, μόχθου, αποτυχιών και επιτυχιών, διαπιστώνω ότι είτε δεν μπορώ να απαντήσω είτε  μπορώ να απαντήσω με μια γενικότητα. Όπως ότι θα ήθελα να ήμουν ο οποιοσδήποτε σοφός που έχει βρει την ευδαιμονία.

Τη συνέντευξη την κάναμε  στο περιοδικό ΔΥΟ

Πηγή: https://katmilamila.gr/agapo/kathigitis-georgios-chrouso/

ΕΝΤΕΚΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΙΣΩΣ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ [ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΥ.] Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

 1. Υπάρχει Θεός;

Δεν έχουμε καμία τελεσίδικη λογική απόδειξη για την ύπαρξη Θεού ή Θεών. Όλες οι αποδείξεις καταρρίφθηκαν από τον Κάντ κι έκτοτε δεν αναβίωσε καμία τους (παρά μόνο σε ορισμένα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια θρησκευτικών). Οι αποδείξεις αναφέρονταν στην παραδοσιακή έννοια του Θεού όπως την διαμόρφωσαν οι μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός και Ισλάμ). Σύμφωνα με αυτές ο Θεός ήταν ο δημιουργός του κόσμου, άναρχος, παντοδύναμος και πανάγαθος.

Το ερώτημα αν υπάρχει κάποια αφηρημένη κοσμολογική δύναμη, απρόσωπη και αδιάφορη προς τα ανθρώπινα (όπως έλεγε ο Επίκουρος) ανήκει στο χώρο των φυσικών επιστημών – αλλά ούτε από εκεί έχει προκύψει κάποια ένδειξη.

Γνωρίζοντας την αδυναμία λογικής απόδειξης ο Πασκάλ επικαλέστηκε το συναίσθημα. «Η καρδιά έχει τη δική της λογική που η λογική δεν την γνωρίζει». Όμως το συναίσθημα, η διαίσθηση, η πίστη, είναι εντελώς υποκειμενικά. Μία λογική απόδειξη δεσμεύει και τους άλλους – αλλά το τι νιώθω, αφορά μόνον εμένα.

Ένα σόφισμα που χρησιμοποιούν οι πιστοί είναι να ζητάνε απόδειξη για την μη ύπαρξη του Θεού. Αλλά μόνο η ύπαρξη αποδεικνύεται – δεν είναι λογικά δυνατόν να αποδείξεις πως κάτι δεν υπάρχει. Τα μη υπαρκτά είναι εξ ορισμού άπειρα…

2. Υπάρχει «Σχέδιο»;

Ναι, θα έλεγε ο Δαρβίνος, υπάρχει μία λογική στην εξέλιξη των ειδών – αλλά αυτή είναι αιτιολογική και όχι τελεολογική. Κατευθύνεται δηλαδή από τις αιτίες κι όχι από τους σκοπούς. Κάτι αλλάζει επειδή αλλάζουν οι συνθήκες και για να επιβιώσει ένα ον πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτές. Έτσι λοιπόν η ζωντανή έμβια ύλη (άρα και ο άνθρωπος) υπακούει, όπως και η ανόργανη, σε ένα αιτιοκρατικό πλάνο. Οι οπαδοί του ευφυούς σχεδιασμού (intelligent design) προσπαθούν να εισάγουν την έννοια του Θεού από την πίσω πόρτα, υποστηρίζοντας ότι η εξέλιξη κατευθύνεται, βάσει σχεδίου, από μία ανώτερη δύναμη προς ένα τελικό σκοπό. Ως τώρα δεν εμφανίστηκε ούτε μία επιστημονική ένδειξη για αυτή την άποψη.

3. Υπάρχει «Νόημα»;

Συναφές προς το προηγούμενο ερώτημα είναι και το περί νοήματος. Γιατί υπάρχουμε; Τι νόημα έχει η παρουσία μας στον κόσμο; Γιατί γεννιόμαστε (χωρίς να ερωτηθούμε) γιατί γερνάμε και – κυρίως – γιατί πεθαίνουμε; Το μέγα παράλογο (absurde). «Ο άνθρωπος ρωτάει – ο κόσμος δεν απαντάει» γράφει ο Καμύ. Η ύπαρξη κάθε ενός, τόσο σημαντική για τον ίδιο, αποτελεί ένα απειροελάχιστο τυχαίο γεγονός μέσα σε ένα τεράστιο σύμπαν. Ο Σοπενχάουερ βλέπει την ανθρώπινη ύπαρξη σαν μία εκδήλωση της παντοδύναμης κοσμικής βούλησης (der Wille) που εντελώς τυφλή ενδιαφέρεται μόνο για την  διαιώνιση και συνέχειά της.

4. Υπάρχει Αλήθεια;

Ο Καντ έγραψε ότι για να είναι αληθής μία πρόταση πρέπει να είναι αναγκαστικής και παγκόσμιας ισχύος. (Notwendig und Allgemeingültig). Αλλά τέτοιες προτάσεις είναι μόνον οι ταυτολογικές (a priori). Π. χ.: κάτι σιδερένιο είναι από σίδερο. Οι εμπειρικές, που εισάγουν κάποιο πρόσθετο στοιχείο, μπορεί πάντα να είναι λανθασμένες. Όπως είπε ο Popper, η πρόταση: «Όλοι οι κύκνοι είναι άσπροι» ισχύει μόνο εφόσον δεν έχει εμφανιστεί ένας μαύρος κύκνος. Κι επειδή η εμπειρία δεν τελειώνει ποτέ, όλες οι αλήθειες – και οι επιστημονικές – είναι προσωρινές. Έτσι στην επιστήμη δεν μιλάμε για επαλήθευση αλλά για επιβεβαίωση. Η δε επιστημονική πρόοδος δεν συντελείται με αποδείξεις, αλλά με διαψεύσεις. Είναι η αρχή της διαψευσιμότητας (falsifiability) που διατύπωσε  o Popper. Γι' αυτόν επιστημονική είναι μόνο μία πρόταση που μπορεί να διαψευσθεί – δηλαδή που περιέχει τα κριτήρια για τον έλεγχό της. Ο στίχος από ένα ποίημα, ή μία θρησκευτική μυστική εμπειρία δεν υπόκεινται σε έλεγχο εγκυρότητας. Λειτουργούν αλλιώς.

5. Υπάρχει Ψυχή;

Θα μπορούσαμε να επαναλάβουμε την επιχειρηματολογία περί Θεού. Δεν έχουμε καμία επιστημονική ένδειξη για την ύπαρξη ψυχής. Ξέρουμε πώς γεννήθηκε η έννοια – η διαφορά του ζωντανού από το νεκρό σώμα ήταν η ύπαρξη αναπνοής. Με την τελευταία ανάσα έφευγε και η ζωή (παραδίδει το πνεύμα). Η αρχική σημασία της λέξης ήταν ανάσα, πνοή και κατ’ επέκτασιν, στα αρχαία, ζωή. Ο διαχωρισμός της ψυχής από το σώμα (δηλαδή η διάσπαση του ζωντανού όντος σε δύο) έγινε αργότερα, κυρίως από τον Πλάτωνα που εισάγει τον δυισμό και ονομάζει το σώμα «τάφο της ψυχής». Από κει είναι ένα βήμα ως τον Χριστιανισμό που καλλιεργεί τον πλατωνικό δυισμό, εισάγει την εβραϊκή έννοια της αμαρτίας και την συνδέει με το «ακάθαρτο» σώμα ενώ προσπαθεί να σώσει την ψυχή. Η οποία τελικά μάλλον αποτελεί μία γλωσσολογική παρεξήγηση.

6. Υπάρχει μετά θάνατον ζωή;

Αν δεν υπάρχει ψυχή, αν ο άνθρωπος είναι μία ενιαία ενότητα, δεν υπάρχει κάτι που να επιβιώνει όταν το σώμα πεθαίνει και αποσυντίθεται. Ο Παράδεισος και η Κόλαση, η μέλλουσα ζωή, τα ουρί και πιλάφια, η Βασιλεία των Ουρανών είναι μελλοντολογικές υποσχέσεις των θρησκειών για να ελέγχουν και να παρηγορούν τους πιστούς.

7. Υπάρχει ελεύθερη βούληση;

Ο Καντ γράφει για την Ελευθερία ότι είναι απόλυτα απαραίτητη (υπογραμμίζει την Unentbehrlichkeit) αλλά και απόλυτα ακατανόητη (Unbegreiflichkeit). Θα έπρεπε να βρεθεί «ένας νόμος της αιτιότητας μέσω ελευθερίας». (Ein Gesetz der Kausalität durch Freiheit).

Η έννοια της ελεύθερης βούλησης είναι ασυμβίβαστη με την επιστήμη και ιδιαίτερα με την ψυχιατρική. Μία απόφαση χωρίς αίτια, χωρίς κίνητρα, (αυτό σημαίνει ελεύθερη) θα ήταν αδύνατο να ερευνηθεί ή ακόμα και να κατανοηθεί. Θα ανήκε στον χώρο της μεταφυσικής – από τον οποίο έτσι κι αλλιώς προέρχεται η ιδέα μίας ελεύθερης βούλησης.

Η ιστορία του προβλήματος της ελεύθερης βούλησης ή αυτεξούσιου – όπως αποκαλείται σήμερα – είναι η προσπάθεια να διασωθεί φιλοσοφικά μία θεολογική σύλληψη. Το πρόβλημα της ελευθερίας δεν υπήρχε στην αρχαία ελληνική σκέψη. Έχει τις ρίζες του στην χριστιανική θεολογία. Η Θεοδικία απαιτεί μία εξήγηση για την παρουσία του πόνου, της οδύνης και του κακού στον κόσμο. Πώς συμβιβάζεται με την έννοια ενός παντοδύναμου, πανάγαθου και παντογνώστη Θεού; Η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου είναι μία δικαιολογία. Ο άνθρωπος φέρνει το κακό στον κόσμο.

8. Υπάρχει το ασυνείδητο; (Ή υποσυνείδητο)

Ο Popper γράφει ότι η ψυχανάλυση δεν είναι επιστήμη επειδή οι γνωστικές προτάσεις της δεν μπορούν ούτε να επιβεβαιωθούν, ούτε να διαψευσθούν. Ανήκουν περισσότερο στον χώρο της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας (ή – κατά άλλους – της θρησκείας). Ο ίδιος ο Freud στο τελευταίο του βιβλίο Abriss der Psychoanalyse (Επιτομή ή Περίληψη της Ψυχανάλυσης) γράφει ότι η Ψυχανάλυση ξεκινάει από δύο βασικές προϋποθέσεις (Grundvoraussetzungen) των οποίων η συζήτηση επαφίεται στη φιλοσοφική σκέψη. Πρόκειται δηλαδή για φιλοσοφικές ή μάλλον μεταφυσικές προϋποθέσεις και όχι για επιστημονικές θεωρίες που μπορούν να ελεγχθούν πειραματικά. Η πιο σημαντική από αυτές αφορά την ύπαρξη του υποσυνείδητου.

Οι μεταφυσικές-θρησκευτικές ρίζες της ψυχανάλυσης εξηγούν τον δογματισμό της και την διάσπασή της σε διάφορες αντιμαχόμενες σχολές ή αιρέσεις – πράγμα που σπάνια συμβαίνει στον χώρο της επιστήμης.

9. Υπάρχει εξωγήινη ζωή και νοημοσύνη;

Στατιστικά, μέσα σε δισεκατομμύρια πλανητικά συστήματα δεν είναι διόλου απίθανο κάπου να υπήρξαν ή να υπάρξουν οι ίδιες προϋποθέσεις που οδήγησαν στην εμφάνιση ζωής και νοημοσύνης στην γη. Αυτό που είναι μάλλον απίθανο (και πάλι στατιστικά) είναι να το αντιληφθούμε. Να συμπέσουμε δηλαδή χρονικά και τοπικά (σε ένα ταχύτατα διαστελλόμενο σύμπαν με αποστάσεις εκατομμυρίων ετών φωτός) ώστε να επικοινωνήσουμε…

10. Υπάρχει ιστορική αντικειμενικότητα και ακρίβεια;

Η ιστορία, έλεγε ο Kant, είναι ένας τεράστιος σωρός, ένας λόφος από γεγονότα. Ο κάθε ιστορικός πάει εκεί, επιλέγει μερικά από τον σωρό, τα συνθέτει και κατασκευάζει μία ιστορική πραγματικότητα. Αυτό άλλωστε συμβαίνει και στην καθημερινή ζωή: οι αφηγήσεις διάφορων ρεπόρτερ ή και αυτοπτών μαρτύρων διαφέρουν συχνά τόσο ώστε να αναρωτιέσαι αν παρακολούθησαν το ίδιο συμβάν.

Βέβαια και στην ιστορία η αντιπαραβολή διάφορων αφηγήσεων και ερμηνειών οδηγεί κάποτε σε επιβεβαίωση και υπάρχουν πάντα οι πιο έγκυρες εκδοχές. Δυστυχώς όμως συχνά κυριαρχεί η «ιδεολογική χρήση της ιστορίας» (Φίλιππος Ηλιού) όπου τα ιστορικά γεγονότα επιλέγονται σκόπιμα ή και διαστρεβλώνονται εκ των υστέρων προκειμένου να δικαιώσουν πολιτικές αποφάσεις, ή εθνικές διεκδικήσεις. Πρόσφατα το ζήσαμε αυτό στο «Μακεδονικό». Επίσης τα έθνη συντηρούν για λόγους σκοπιμότητας «εθνικούς μύθους» που βασίζονται σε ανύπαρκτα ή παραποιημένα γεγονότα για να διατηρούν το «εθνικό φρόνημα». Όλα αυτά δείχνουν γιατί συχνά η ιστορία γίνεται αντικείμενο συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων – πράγμα π. χ. αδιανόητο για την φυσική.

11. Υπάρχουν πράγματα που δεν θα μάθουμε ποτέ;

Ο Emil Du Bois Reymond μέγας Γερμανός φυσιολόγος και ανατόμος είχε κάποτε διατυπώσει την ρήση: Ignoramuset ignorabimus (αγνοούμε και θα αγνοούμε) αναφορικά με αυτά που ονόμασε τα τρία παγκόσμια αινίγματα. Σε μία ιστορική ομιλία του στην Γερμανική Ακαδημία των Επιστημών το 1880 αναφέρθηκε σε επτά αινίγματα από τα οποία τα τρία χαρακτήρισε άλυτα. Ήταν η απώτερη φύση της ύλης και της ενέργειας, η πηγή της κίνησης και η φύση των απλών αισθητηριακών φαινομένων (το πρόβλημα της συνειδητότητας).

Ο μεγάλος μαθηματικός David Hilbert το 1900 και εντονότερα το 1930, αντιτάχθηκε σε αυτή τη ρήση λέγοντας: «Δεν πρέπει να αποδεχθούμε το ignorabimus. Για μας δεν υπάρχει ignorabimus στις φυσικές επιστήμες. Σε αντίθεση με το ανόητο ignorabimus, το σύνθημά μας πρέπει να είναι: Πρέπει να μάθουμε και θα μάθουμε! (Wirmüssen wissen, wir werden wissen!)».

Ένα χρόνο μετά, ο Goedel, με τα δύο θεωρήματα της μη πληρότητας, ανέτρεψε την αισιοδοξία του Hilbert.

Γι αυτό εμένα θα μου επιτρέψετε να μην πάρω θέση στο θέμα…

Πηγή:LIFO