Η πορνεία εμπνέει την τέχνη. Φίλες και Φίλοι αγαπητοί συναθλητές της ερωτικής τέχνης καλημέρα κ.ο.μ. Το μενού σήμερα του filomatheia blogspot.gr θα προσπαθήσει να σας μεταφέρει νοερά στις αίθουσες του Μουσείου Ορσέ του Παρισιού για μια βόλτα στους χώρους όπου θα υπάρχει η έκθεση με θέμα τον αγοραίο έρωτα στην τέχνη. Aν τυχόν βρεθείτε στο Παρίσι τους επόμενους μήνες μη ξεχάσετε να επισκεφθείτε το Μουσείο ORSAY όχι μόνο για τη συγκεκριμένη έκθεση αλλά γενικότερα για τ' αριστουργήματα που υπάρχουν στις αίθουσές του. Σας εύχομαι καλή ξενάγηση, με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος-Fuji Tomo Kazu.
Από την «Ολυμπία» του Μανέ στο
«Αψέντι»
του Ντεγκά: την πρώτη μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στην καλλιτεχνική
Αποτύπωση του αγοραίου έρωτα στη Γαλλία φιλοξενεί το Μουσείο Ορσέ του
Παρισιού
Η Βιργινία Βεράσις, κόμισσα του Καστιλιόνι, ερωμένη του Ναπολέοντος Γ΄
«Τι είναι η τέχνη; Πορνεία» έγραψε ο Μποντλέρ στα
«Απόκρυφα ημερολόγιά» του. Με τη φράση αυτή ο γάλλος ποιητής θέλησε να
αποδώσει τον βαθμό στον οποίο επηρέασε ο αγοραίος έρωτας την
καλλιτεχνική παραγωγή της πατρίδας του στα μισά του 19ου αιώνα. Την
εποχή εκείνη δηλαδή που κάθε σπουδαίος ζωγράφος, συνθέτης και συγγραφέας
αντλούσε έμπνευση από το θέμα αντιμετωπίζοντάς το ασφαλώς μέσα από την
προσωπική του οπτική. Αυτή ακριβώς η αμφισημία γύρω από την πληρωμένη
«ερωτική προσφορά» στον δημόσιο χώρο βρίσκεται στο επίκεντρο της
πολυσυζητημένης διεθνώς έκθεσης «Λάμψη και αθλιότητα: Εικόνες πορνείας
1850-1910» που μπορεί κανείς να δει ως τις 17 Ιανουαρίου στο Μουσείο
Ορσέ του Παρισιού. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από την «Ανθρώπινη
κωμωδία» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ και το όλο εγχείρημα προβάλλεται από τους διοργανωτές ως «η πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την καλλιτεχνική αποτύπωση της πορνείας στο Παρίσι»
Τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής αντικατοπτρίζονται εμφανώς στην τέχνη: στη γαλλική πρωτεύουσα την περίοδο εκείνη συνέβαιναν μεγάλες αλλαγές. Το 1 εκατομμύριο του πληθυσμού της το 1850 είχε σχεδόν διπλασιαστεί 20 χρόνια αργότερα, η μετακίνηση από την επαρχία στο Παρίσι ήταν αθρόα. Στο πλαίσιο αυτό παραδοσιακές κοινωνικές δομές και κώδικες συμπεριφοράς μεταλλάχθηκαν. Η άνοδος μιας πλούσιας αστικής τάξης μέσω του εμπορίου και της βιομηχανίας είχε ως επακόλουθο μεγάλα αποθέματα πλούτου προς διάθεση. Σε αυτή τη φρενήρη, καταναλωτική εποχή, η πορνεία - ήδη νόμιμη και αποδεκτή ως αναγκαίο κακό - γνώρισε μεγάλη άνθηση.
«Γιατί άραγε η πορνεία απασχόλησε τους καλλιτέχνες σε τόσο μεγάλο βαθμό;» ρωτά ο Ρίτσαρντ Τόμσον, καθηγητής στο Κολέγιο Τεχνών του Εδιμβούργου και ένας από τους επιμελητές της έκθεσης, για να απαντήσει ο ίδιος αμέσως μετά στους «New York Times»: «Ασφαλώς υπήρχε μια σεξουαλική πτυχή. Δεν ήταν όμως ο μοναδικός λόγος. Η πόλη γλιστρούσε. Τα πάντα ανέβαζαν ταχύτητα, γίνονταν πιο εμπορικά, πιο διφορούμενα, όλα έτειναν προς το θέαμα. Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ένας άνθρωπος έπαιζε έναν συγκεκριμένο ρόλο και όχι κάποιον άλλο; Ποιος ήταν ποιος; Ηταν αυτή η γυναίκα ή δεν ήταν; Αυτές οι ερωτήσεις παίδευαν και ταυτόχρονα γοήτευαν τους καλλιτέχνες...».
Η πολυθρόνα του έρωτα
Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα των Ντεγκά, Τουλούζ-Λοτρέκ, Μανέ, Μουνκ, Βαν Γκογκ, Πικάσο - για
να αναφερθούν μερικά μόνο από τα ηχηρά ονόματα. Οι καλλιτέχνες
εξερεύνησαν αποκλειστικά τον κόσμο της γυναικείας πορνείας. Η ανδρική
θεωρούνταν ομοφυλοφιλική πράξη και ως εκ τούτου διωκόταν ποινικά. Ωστόσο
η έκθεση περιλαμβάνει έναν μικρό αριθμό αστυνομικών αναφορών και
φωτογραφιών που αποτυπώνουν άνδρες σε σεξουαλικές πόζες... Προκειμένου
να φωτιστεί η αλληλεπίδραση ανάμεσα στην καλλιτεχνική αποτύπωση της
πορνείας και στη σκληρή πραγματικότητα, η έκθεση αντλεί υλικό από τη
μεγάλη συλλογή αστυνομικού αρχειακού υλικού, φωτογραφιών, περιοδικών και
πορνογραφικού υλικού από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Παράλληλα
υπάρχουν αντικείμενα εμπορικής συναλλαγής που περιλαμβάνουν μάρκες με
τις οποίες πλήρωναν οι πελάτες τις πόρνες αντί μετρητών και κατέληγαν
κατευθείαν στην ιδιοκτήτρια του οίκου ανοχής, σχετικούς οδηγούς για
τουρίστες που αναζητούσαν λίγες στιγμές σαρκικής ηδονής επ' αμοιβή αλλά
και επαγγελματικές κάρτες οι οποίες διαφήμιζαν διφορούμενες υπηρεσίες.
Για παράδειγμα, σε μία από αυτές αναφέρεται η προσφορά «υγιεινών
υπηρεσιών μασάζ» σε κάποιο μέρος όπου ομιλούνταν η αγγλική γλώσσα.
Σε έναν από τους χώρους της έκθεσης κυριαρχεί η «πολυθρόνα του έρωτα ή καρέκλα του αισθησιασμού», ειδικά φτιαγμένη ώστε ο πελάτης να μπορεί να απολαμβάνει τις ερωτικές εξυπηρετήσεις δύο γυναικών ταυτόχρονα. Κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα για τον πρίγκιπα της Ουαλίας και μελλοντικό βασιλιά Εδουάρδο Ζ', ο οποίος επισκέφθηκε το Παρίσι για αναψυχή.
Το αποκορύφωμα της πορνείας τον 19ο αιώνα ήταν το «κλειστό σπίτι» ή μπορντέλο, ένα νόμιμα ελεγχόμενο μέρος όπου οι γυναίκες ήταν δηλωμένες στην Αστυνομία και υπόκεινταν σε τακτικούς ιατρικούς ελέγχους. Εν προκειμένω, παρουσιάζονται πίνακες του Τουλούζ-Λοτρέκ όπου οι γυναίκες δεν αποτυπώνονται ούτε σαν θύματα ούτε σαν μοιραία θηλυκά αλλά ως εργαζόμενες. Σε έναν από αυτούς κάποια σηκώνει το φόρεμά της προκειμένου να υποβληθεί σε ιατρική εξέταση. Σε έναν άλλο μια γυμνή γυναίκα περνά μια μαύρη κάλτσα επάνω από το γόνατό της.
Προσθήκη λεζάντας |
Εθισμένοι και εταίρες
Ωστόσο, καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες αποφάσιζαν να εργαστούν
μόνες τους, ο αριθμός των οίκων ανοχής έβαινε μειούμενος. Για
παράδειγμα, γυναίκες που απασχολούνταν σε εργασίες που απέφεραν χαμηλό
εισόδημα - ανθοπώλισσες ή παραδουλεύτρες για παράδειγμα - κάποιες φορές
αποφάσιζαν να κερδίσουν κάποια επιπλέον χρήματα μέσω της ευκαιριακής
πορνείας. Οπως χαρακτηριστικά σημειώνουν οι «New York Times», «στους
δρόμους, στα καφέ και στα μπαρ, στο θέατρο και στην όπερα, συχνά ήταν
δύσκολο να ξεχωρίσεις τις "τίμιες γυναίκες" από αυτές που πουλούσαν το
κορμί τους».
takashi Murakami
Η έκθεση εξερευνά επίσης την κατηγορία «εταίρες», οι οποίες βρίσκονταν στην κορυφή της ιεραρχίας. Γυναίκες συνηθισμένες στα ακριβά κοσμήματα και στα κομψά ρούχα που ζούσαν σε πολυτελώς διακοσμημένα μέγαρα, καθώς η πληρωμή σε μετρητά θεωρούνταν χυδαία.
Η έκθεση εξερευνά επίσης την κατηγορία «εταίρες», οι οποίες βρίσκονταν στην κορυφή της ιεραρχίας. Γυναίκες συνηθισμένες στα ακριβά κοσμήματα και στα κομψά ρούχα που ζούσαν σε πολυτελώς διακοσμημένα μέγαρα, καθώς η πληρωμή σε μετρητά θεωρούνταν χυδαία.
Oι παράνομες φωτογραφίες
Η ανάπτυξη της φωτογραφίας πρόσφερε ένα νέο μέσο στην αποτύπωση της πορνείας. Ωστόσο, απαγορευόταν στους φωτογράφους να εργάζονται εντός των οίκων ανοχής και έτσι αναπαρίσταναν ανάλογες σκηνές στα εργαστήριά τους. Τόσο οι ίδιοι όσο και τα μοντέλα τους παρέμεναν ανώνυμοι και οι φωτογραφίες διακινούνταν παράνομα. Η έκθεση κορυφώνεται με την ηθικοπλαστική απεικόνιση της πορνείας από τους καλλιτέχνες των πρώτων χρόνων του 20ού αιώνα. Την εποχή εκείνη η Γαλλία μαστιζόταν από υψηλά ποσοστά αλκοολισμού και σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών και οι πόρνες θεωρούνταν φορείς νοσημάτων και διαφθορείς των ανδρών.
Η ανάπτυξη της φωτογραφίας πρόσφερε ένα νέο μέσο στην αποτύπωση της πορνείας. Ωστόσο, απαγορευόταν στους φωτογράφους να εργάζονται εντός των οίκων ανοχής και έτσι αναπαρίσταναν ανάλογες σκηνές στα εργαστήριά τους. Τόσο οι ίδιοι όσο και τα μοντέλα τους παρέμεναν ανώνυμοι και οι φωτογραφίες διακινούνταν παράνομα. Η έκθεση κορυφώνεται με την ηθικοπλαστική απεικόνιση της πορνείας από τους καλλιτέχνες των πρώτων χρόνων του 20ού αιώνα. Την εποχή εκείνη η Γαλλία μαστιζόταν από υψηλά ποσοστά αλκοολισμού και σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών και οι πόρνες θεωρούνταν φορείς νοσημάτων και διαφθορείς των ανδρών.
Η έκθεση - η οποία, ας σημειωθεί, άνοιξε τις πύλες της δύο ημέρες αργότερα από την αρχικά προγραμματισμένη ημερομηνία της 22ας Σεπτεμβρίου λόγω 48ωρης απεργίας των εργαζομένων στο Μουσείο Ορσέ - πλαισιώνεται από πρόγραμμα συναυλιών, αφιερωμένων στα τραγούδια της Μπελ Επόκ, αλλά και προβολών.
Υ.Γ. Τι κρίμα που αυτή τη σπουδαία έκθεση δεν θα τη δουν τα μέλη της ΟΚΡΑ λόγω οικονομικών δυσκολιών κ.ο.μ.
Ανιχνευτής Επικούρειος Πεπος-Fuji Tomo Kazu.