Ο Ουκρανικός Πόλεμος αποδομεί την θεωρία του Χάντινγκτον περί “ Σύγκρουσης Πολιτισμών”

 Στην παρουσίαση του βιβλίου μου “Ουκρανικός Πόλεμος” (Eκδόσεις «Γραφή») ετέθη από το ακροατήριο η παρακάτω ερώτηση:

   “O Ουκρανικός πόλεμος εκτός των θανάτων, των υλικών καταστροφών και της ενεργειακής κρίσης προκάλεσε και πολλές διαψεύσεις και αποδομήσεις προβλέψεων τόσο για την έναρξή του όσο και για την διάρκειά του .Πιστεύετε πως ο πόλεμος αυτός θα διαψεύσει και θα αποδομήσει και την γνωστή θεωρία του Χάντινγκτον, όπως αυτή διατυπώθηκε στο βιβλίο του «Σύγκρουση Πολιτισμών»”;

              H απάντηση στην παραπάνω ερώτηση προϋποθέτει αφενός μεν την βαθιά γνώση της θεωρίας του Χάντινγκτον και αφετέρου τις πολλαπλές πτυχές και “προοπτικές” του ουκρανικού πολέμου.

                                           Η θεωρία του Χάντινγκτον

               Σύμφωνα με την θεωρία του Χάντινγκτον, όπως αυτή διατυπώθηκε σε μία διάλεξή του το 1922,συμπληρώθηκε σε ένα άρθρο του το 1993 και ολοκληρώθηκε ως θεωρία στο βιβλίο του “ Η σύγκρουση των Πολιτισμών” ,οι μελλοντικές  παγκόσμιες συρράξεις και πόλεμοι θα έχουν ως αιτία τις πολιτισμικές διαφορές .Θεωρούσε, δηλαδή, πως η πολιτισμική ταυτότητα των ανθρώπων, στην οποία το θρησκευτικό στοιχείο είναι κυρίαρχο ,συνιστά την βασική αιτία-γενεσιουργό αίτιο των πολεμικών συγκρούσεων όπου και όποτε αυτές εκδηλωθούν στο μέλλον.

      “ Οι συγκρούσεις πολιτισμών θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια πολιτική σκηνή”(Χάντινγκτον).

            Η επίμαχη αυτή θέση του Χάντινγκτον σε πρώτη φάση υπόρρητα ερμήνευε την διαμάχη του Χριστιανισμού με τον Μουσουλμανισμό. Την υπεραπλουστευτική αυτή θέση ενίσχυσαν και οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001    που αξιοποιήθηκαν από πολλούς ηγέτες και προβλήθηκαν ωα ατράνταχτα επιχειρήματα υπέρ της ορθότητας της θεωρίας του αμερικανού διανοητή .Έτσι και πάντα σύμφωνα με την θεωρία του Χάντινγκτον ο μεταψυχροπολεμικός κόσμος  ερμηνεύεται με βάση τις πολιτισμικές-θρησκευτικές διαφορές.

            Στο βιβλίο του ”Σύγκρουση Πολιτισμών” κατατάσσει τους πολιτισμούς σε οκτώ ζώνες: Τον δυτικό ,τον λατινοαμερικανικό, τον μουσουλμανικό, τον κινεζικό, τον ινδουιστικό,  τον σλαβοορθόδοξο(Ελλάδα), τον βουδιστικό και τον αφρικανικό .Έτσι με βάση τον παραπάνω διαχωρισμό οι πόλεμοι θα έχουν ως τόπο αναφοράς την διαφορετικότητα των πολιτισμών που διαποτίζουν και καθορίζουν την ατομική συμπεριφορά αλλά και τις εθνικές επιλογές κάθε λαού.

                                               Τα τέλος της Ιστορίας

           H θεωρία του Χάντινγκτον ήρθε ως απάντηση στην θεωρία του Φράνσις Φουκουγιάμα περί του “Τέλους των ιδεολογιών”. Ο  Φουκουγιάμα στο έργο του “ Το Τέλος της Ιστορίας” ευαγγελίστηκε ένα αισιόδοξο μέλλον χωρίς τις δεσμεύσεις και τις περιχαρακώσεις στα στενά πλαίσια των πάσης φύσεως –ισμών (Φεουδαλισμός, Κομμουνισμός, Φασισμός)..Πίστευε ,δηλαδή, πως μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού και την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης η δημοκρατία και η ελεύθερη οικονομία θα κυριαρχήσουν απόλυτα σε πλανητικό επίπεδο.

 

             Αυτή η πλανητική αποδοχή της δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς θα υφάνει την ειρήνη και την συνεννόηση μεταξύ των λαών. Θεωρεί, δηλαδή, πως τα δύο αυτά πυρηνικά στοιχεία του δυτικού πολιτισμού-δημοκρατία και ελεύθερη οικονομία-είναι οι εγγυήσεις για έναν κόσμο ευημερίας και διεθνούς ειρήνης.

             Την εξιδανίκευση αυτή της  δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς ήλθε να αποδομήσει  η θεωρία του Χάντινγκτον που εντοπίζει στον “πολιτισμό” τον συγκρουσιακό σπινθήρα του σύγχρονου κόσμου Έτσι ο Χάντινγκτον δεν αποδόμησε  μόνον την αισιόδοξη πρόβλεψη του Φουκουγιάμα αλλά σκιαγράφησε και την σκοτεινή εικόνα του μέλλοντος μέσα από την αντιπαράθεση –σύγκρουση των πολιτισμών. Για τον Χάντινγκτον οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης – όπως την περιέγραψε ο Φουκουγιάμα-είναι αυτές που επωάζουν τα πολιτιστικά μίση που πυροδοτούν τους πολέμους.

           “ Η υλική πρόοδος δεν θα αλλάξει την ανθρώπινη φύση”// “To ίδιο μίσος θα εξακολουθήσει να υπάρχει στην ανθρώπινη κοινωνία”.

                     Ο Ουκρανικός πόλεμος ακυρώνει τον Χάντινγκτον

   Η έναρξη και η διάρκεια του Ουκρανικού πολέμου φαίνεται πως διαψεύδει και αποδομεί την θεωρία του Χάντινγκτον. Κι αυτό γιατί ο συγκεκριμένος πόλεμος διεξάγεται μεταξύ δύο χωρών-λαών με κοινές πολιτιστικές και θρησκευτικές ρίζες (το ομότροπον και το ομόθρησκον) .Δύο χριστιανικά κράτη πολεμούν στην καρδιά της Ευρώπης προκαλώντας αμηχανία στους διεθνολόγους και στους διανοητές που αναζητούσαν τον επόμενο πόλεμο στις πολιτισμικές διαφορές(Χριστιανισμός vs Μουσουλμανισμός).

          Σημειωτέον πως οι δύο εμπόλεμες χώρες,η Ουκρανία και η Ρωσία-υπήρξαν για πολλά χρόνια πυρηνικά στοιχεία του υπερεθνικού και υπερκρατικού μορφώματος ,της Σοβιετικής Ένωσης.

         Πολλοί αποδίδουν τον πόλεμο αυτόν στην φιλοδοξία και  στις νεοΤσαρικές επιδιώξεις του Πούτιν που ονειρεύεται την επανίδρυση της Τσαρικής Ρωσίας ως ηγεμονικής δύναμης στον σύγχρονο πολυ-πολικό κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο ο πολιτισμός και η “θρησκευτική συγγένεια” μεταξύ των χωρών-όπως διατείνεται ο Χάντινγκτον-δεν επηρεάζουν τις σχέσεις τους και ούτε μπορούν να λειτουργήσουν ανασταλτικά ή και αποτρεπτικά σε μία μελλοντική πολεμική σύρραξη.

           Κάποιοι ειδικοί των διεθνών σχέσεων και “μελλοντολόγοι” του διεθνούς τοπίου που θα διαμορφωθεί στο εγγύς μέλλον εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στους ποικίλους α ν α θ ε ω ρ η τ ι σ μ ο ύ ς  που αναπτύσσονται τελευταία σε πολλά σημεία της υφηλίου. Σύμφωνα με αυτούς, Ηγέτες και  Λαοί, είναι θύματα μιας σφαλερής εντύπωσης πως η εδαφική έκταση ενός κράτους προσδιορίζει καταλυτικά και την ισχύ του (οικονομική, στρατιωτική…). Είναι πράγματι “αιχμάλωτοι της γεωγραφίας”, όπως περιγράφεται στο ομώνυμο βιβλίο του Tim  Marshall.

    “Εάν αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί ο Πούτιν έχει τόσο μεγάλη εμμονή στην Κριμαία, γιατί οι ΗΠΑ ήταν προορισμένες να εξελιχθούν σε πλανητική υπερδύναμη ή γιατί η ισχύς της Κίνας συνεχίζει να εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο, τότε όλες οι απαντήσεις βρίσκονται εδώ…Η γεωγραφία θέτει όρια στους ηγέτες όλου του κόσμου. Πράγματι, για να κατανοήσουμε τις διεθνείς εξελίξεις χρειάζεται να κατανοήσουμε τον άνθρωπο, τις ιδέες, τα κινήματα. Αλλά αν δεν γνωρίζουμε γεωγραφία, τότε δεν πρόκειται   να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα” (οπισθόφυλλο του βιβλίου).

                                                              Επιμύθιον

         Τελικά βρισκόμαστε στο τέλος μιας θεωρίας (Χάντινγκτον) και στην αρχή μιας άλλης του Tim Marshall; Είμαστε καταδικασμένοι να υπηρετούμε ή να διαψεύδουμε κάποιες ερμηνείες –θεωρίες διανοητών που σχεδιάζουν ή προβλέπουν το σκηνικό της μεγάλης εικόνας του κόσμου μας; Οι θεωρίες αυτές λειτουργούν ως αποκωδικοποιητές του μέλλοντός μας ή λειτουργούν ως άλλοθι κάποιων επιλογών των ηγεμονικών δυνάμεων;

       Μπορεί ο πολιτισμός σύμφωνα με τον Χάντινγκτον να επηρεάζει τις διακρατικές σχέσεις ,σίγουρα αποδεικνύεται πως η “γεωγραφία” διαμορφώνει όχι μόνον την Ιστορία αλλά και το πεπρωμένο μας. Ωστόσο δεν πρέπει να λησμονούμε και τα λόγια του Αλκιβιάδη που ιχνηλατώντας την βαθύτερη δομή των ηγεμονικών δυνάμεων και την πρακτική τους διακήρυξε-συμβούλεψε:

    “ Κινδυνεύουμε να κυριαρχηθούμε, αν δεν κυριαρχήσουμε εμείς οι ίδιοι πάνω στους άλλους”.

            Και όσοι απορούν με το γεγονός πως ο Πούτιν παραβίασε φανερά και ανερυθρίαστα το δίκαιο και την ηθική ας διαβάσουν τα λόγια του Κλέωνα που συμβούλευε τους Αθηναίους να τιμωρήσουν σκληρά τους αποστάτες  Μηλίους:

            “Αν όμως θέλετε να κρατήσετε την ηγεμονία σας έστω και με ανάρμοστες μεθόδους, τότε πρέπει για το συμφέρον σας να τους τιμωρήσετε, ακόμη κι αν τούτο είναι άδικο. Αλλιώς παραιτηθείτε από την ηγεμονία σας και φροντίστε το καλό σας όνομα, χωρίς να διατρέχετε κινδύνους”.

·        ☆Χρήσιμο βιβλίο: Ηλία Γιαννακόπουλου “Ουκρανικός Πόλεμος” ( Eκδόσεις “Γραφή”).

 

“ Ουκρανικός Πόλεμος”: Μία βιβλιοπαρουσίαση - έπαινος του “ Πολιτικού Πολιτισμού”

Την Τρίτη 1η Νοεμβρίου 2022 στην αίθουσα εκδηλώσεων Τσιτσάνη παρουσιάστηκε το βιβλίο του φιλολόγου-συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου “Ουκρανικός Πόλεμος”(Εκδόσεις Γραφή).

        Το βιβλίο παρουσίασαν οι πρώην βουλευτές Τρικάλων: 1.Ηλίας Βλαχογιάννης, 2.Χρήστος Μαγκούφης και 3.Χρήστος Σιμορέλης. Την όλη εκδήλωση-παρουσίασε ο δημοσιογράφος Λάζαρος Μάμαλης.

    

        Την παρουσίαση παρακολούθησαν αρκετοί τρικαλινοί αφού η επικαιρότητα του θέματος ,η ταυτότητα των ομιλητών και του συντονιστή και κατεξοχήν το έργο και το βιβλίο του συντοπίτη φιλολόγου-συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου αποτέλεσαν το αναγκαίο κίνητρο για την προσέλευση στην αίθουσα Τσιτσάνη που τελικά αποδείχτηκε μικρή για μία τέτοια βιβλιοπαρουσίαση.

        Το “μέγα πλήθος” και το “μέγα πάθος”-παλιό δημοσιογραφικό τσιτάτο για τις προεκλογικές συγκεντρώσεις-στην παρουσίαση του βιβλίου “Ουκρανικός Πόλεμος” έδωσαν ιδιαίτερο χρώμα στην όλη εκδήλωση αφού αναδείχτηκαν οι βασικές συντεταγμένες του ουκρανικού πολέμου.

         Οι ομιλητές με στέρεα επιχειρήματα και ευθύβολο λόγο ανέλυσαν επαρκώς τα επί μέρους κείμενα του βιβλίου καταγράφοντας τα αίτια του πολέμου, την φύση του ανθρώπου, την ” παγίδα του Θουκυδίδη”, τις συνέπειες του πολέμου, το “επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς”, το άδηλο του πολέμου, τις προτάσεις τερματισμού του πολέμου και την θέση της Ελλάδας απέναντι στον πόλεμο. Κοινή διαπίστωση των ομιλητών ήταν ο αντισυμβατικός τρόπος προσέγγισης του πολέμου από τον συγγραφέα και η φιλοσοφική ερμηνεία του.

         Τον κύκλο των εισηγήσεων έκλεισε ο συγγραφέας Ηλίας Γιαννακόπουλος αναπτύσσοντας την Τέχνη και την Τεχνική συγγραφής του βιβλίου του αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και κάποιες αφανείς πτυχές του πολέμου, όπως την ανικανότητα της Δύσης και των διεθνών οργανισμών (ΟΗΕ, Συμβούλιο Ασφαλείας) να προλάβουν ή να τερματίσουν τον πόλεμο .Ειδικότερα ο συγγραφέας τόνισε πως η Δύση και οι Ηγέτες της λειτούργησαν ως “υπνοβάτες” στο θέμα του Ουκρανικού Πολέμου θυμίζοντας την ανάλογη στάση στις παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου.

 

      Τόσο οι αναλύσεις των ομιλητών όσο και η εισήγηση του συγγραφέα προκάλεσαν το ενδιαφέρον του κοινού που διατύπωσε πληθώρα ερωτήσεων που άλλοτε συμπλήρωναν τις αναλύσεις των ομιλητών και τις θέσεις του συγγραφέα, άλλοτε ζητούσαν διευκρινίσεις κι άλλοτε κατέγραψαν μία διαφωνία ή άλλη οπτική γωνία προσέγγισης του Ουκρανικού πολέμου.

          Ιδιαίτερη αναφορά έγινε από τον συγγραφέα σε ερωτήσεις που σχετίζονταν με την φιλοσοφική διάσταση του πολέμου, όπως: Το "πόλεμος πατήρ πάντων.." του Ηράκλειτου, το “Επιχείρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς”, η διάψευση της θεωρίας του Χάντιγκτον  “Σύγκρουση Πολιτισμών” και φυσικά η γνωστή “ Παγίδα του Θουκυδίδη”. Ιδιαίτερα τονίστηκε από τον συγγραφέα (στο πλαίσιο της ερώτησης για την διάψευση της θεωρίας του Χάντιγκτον) πως ο Ουκρανικός Πόλεμος συνιστά μία παραδοξολογία στο βαθμό που πολεμούν δύο χριστιανικά κράτη.

       Μέσα σε κλίμα γλωσσικής ευπρέπειας και διαλεκτικής θεώρησης των γεγονότων αναπτύχθηκε ένας γόνιμος διάλογος που ανέδειξε την αναγκαιότητα ενός “Πολιτικού Πολιτισμού” σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας και ιδιαίτερα στα εθνικά θέματα.

       Έτσι μέσα από την παρουσίαση του βιβλίου “Ουκρανικός Πόλεμος” τα Τρίκαλα δεν δικαίωσαν μόνον τον χαρακτηρισμό τους ως έξυπνης πόλης αλλά και ως πόλης του πολιτικού πολιτισμού. Όλοι κατανόησαν πως οι διαφορετικές απόψεις για ένα ζέον θέμα δεν λειτουργούν διχαστικά ή διαλυτικά αλλά συνιστούν την αναγκαία προϋπόθεση για την σύνθεση και την ενότητα σύμφωνα και με την βασική θεωρία του Ηράκλειτου, την γνωστή “Παλίντονο  Αρμονία”( Η εκ των αντιθέτων αρμονία).

        Σημειωτέον πως υποβλήθηκαν σχετικές ερωτήσεις από το κοινό για το εάν η όλη εκδήλωση της βιβλιοπαρουσίασης βοήθησε στην ανθοφορία του πολιτικού πολιτισμού μας από την συνύπαρξη πρώην βουλευτών από διαφορετικά κόμματα.

       

        Γενικότερα η βιβλιοπαρουσίαση του συγκεκριμένου βιβλίου "Oυκρανικός Πόλεμος” αποτέλεσε όχι μόνον εκδοτικό γεγονός (Εκδόσεις Γραφή) για την πόλη μας αλλά και μία αφετηρία-πρόκληση για παρόμοιες εκδηλώσεις-παρουσιάσεις  για θέματα που βρίσκονται στην κορυφή του ενδιαφέροντος των πολιτών και ταυτόχρονα επωάζουν την αγωνία και τον φόβο τους για το μέλλον της χώρας αλλά και του κόσμου.

     Χωρίς ίχνος υπερβολής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα από τα κορυφαία πολιτιστικά γεγονότα της χρονιάς της πόλης των Τρικάλων αφού για πρώτη φορά διεξήχθη μία τέτοια ανοιχτή συζήτηση για τον “Ουκρανικό Πόλεμο”.

                                                                                                    Ο  «Aιμύλιος»

                                                                     Τρίκαλα,2 Νοεμβρίου 2022

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ο κ. Χρήστος Μαγκούφης μιλάει για το βιβλίο του συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου ''ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ''.

 Χρήστου  Μαγκούφη

Εισήγηση από την παρουσίαση του βιβλίου «Ουκρανικός Πόλεμος» του Ηλία Γιαννακόπουλου

 

                Κυρίες & Κύριοι, αγαπητοί συμπολίτες…

Αποτελεί για μένα τιμή και αποδέχθηκα με ευθύνη την πρόταση του φίλου και συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου για συμμετοχή μου στην παρουσίαση του βιβλίου του.

 

Τον ευχαριστώ θερμά για την τιμή, προπάντων, όμως, τον ευχαριστώ για την συγγραφή αυτού του βιβλίου, το οποίο συμβάλλει καθοριστικά σε προβληματισμούς και διδαχές για το χρέος κάθε ανθρώπου για την αποτροπή των πολέμων και την ειρηνική συνύπαρξη.

Εύχομαι το βιβλίο να είναι καλοτάξιδο και να βρει ευήκοα ώτα.

Διαβάζοντας το βιβλίο και εντρυφώντας στο σύνολο της ύλης του έγινα σοφότερος, ωστόσο στα πλαίσια της συμπαρουσίασης θα περιοριστώ στο πρώτο τρίτο της ύλης και ξεκινώ αμέσως.

               Αγαπητοί φίλοι και φίλες,

Ο συγγραφέας αναφέρει στον πρόλογό του ότι: «Ο πόλεμος υπήρξε το δομικό στοιχείο της ιστορίας», επισημαίνοντας παράλληλα ότι: «Καμία ηθική, καμία θρησκεία, καμιά πολιτική και πολίτευμα, καμία παιδεία και πολιτισμός δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν τον πόλεμο».

                           O  πόλεμος  και η ανθρώπινη φύση

Στοχαζόμενος δε, για το γενετικό κώδικα της ανθρώπινης φύσης επισημαίνει την ιστορική δικαίωση της ρήσης του Θουκυδίδη, ότι: «Πόλεμοι θα γίνονται πάντοτε όσο η φύση του ανθρώπου παραμένει η ίδια». Μια ρήση που δηλώνει την ύπαρξη βίας ως συστατικό του ανθρώπινου γονιδιώματος που εκφράζεται με πολέμους και συνάμα αποδεικνύει ότι η ταύτιση της ανθρώπινης συνείδησης με την ηθική και το δίκαιο βρίσκεται σε νηπιακό στάδιο.

Επιθυμώντας ο συγγραφέας να ερμηνεύσει ψυχολογικά το φαινόμενο του πολέμου ανατρέχει στον Φρόϋντ, ο οποίος «διατείνεται πως ο πόλεμος είναι εγγεγραμμένος στο γενετικό κώδικα του ανθρώπου και γι’ αυτό θεωρεί πως ο πόλεμος θα αποτελεί μία θλιβερή πραγματικότητα».

«Η νόηση αδυνατεί να κυριαρχήσει πάνω στις πρωτόγονες ορμές και κάθε ζωώδες στοιχείο εκδηλώνεται στη διάρκεια του πολέμου. Η εσωτερική επιθετικότητα διαταράσσει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου που εναγωνίως επιζητά τρόπους αποφόρτισης αυτής της δύναμης», μάς λέγει ο Φρόϋντ διά του συγγραφέως.

Ωστόσο, έναντι του πολέμου που είναι καταστροφικός και ηθικά απορριπτέος ο Φρόϋντ  προτείνει ως αντίδοτο την ανύψωση του πολιτισμού.

Στόχος, λοιπόν, της ανθρωπότητας οφείλει να είναι η διαμόρφωση ενός νέου παγκόσμιου πολιτισμού που θα εδράζεται στην πανανθρώπινη ισότητα με ένα νέο παγκόσμιο σύστημα Δικαίου, Ισονομίας και Ισοπολιτείας, με μια παγκόσμιας εμβέλειας υπερβατική έναντι των θρησκειών Ηθική και προφανώς μια νέα παγκόσμια παιδεία που θα διαμορφώσουν τις προϋποθέσεις κατάργησης των πολέμων και θα εδραιώσουν την ειρηνική συνύπαρξη της πολυχρωμίας των λαών και εθνών ως υποσύνολα μιας ελεύθερης Παγκόσμιας Κοινότητας που θα απολαμβάνει τους καρπούς της εργασίας και των αγαθών της μητέρας φύσης – Γης. Ο δρόμος, βέβαια, προς τούτο είναι μακρύς και απαιτεί συνάμα την αποκωδικοποίηση  και εξάλειψη όλων των γενεσιουργών αιτιών που προκαλούν τον πόλεμο.

Στην κατεύθυνση αυτή ο συγγραφέας επιχειρεί στο κεφάλαιο «Περί Πολέμου» μια απόπειρα ορισμού του, στα σημεία του οποίου ο αναγνώστης οφείλει να εντρυφήσει. Φιλοσοφικά ο συγγραφέας συνοψίζει στην ρήση του ότι: «ο πόλεμος είναι η άρνηση του ίδιου του ανθρώπου», τονίζοντας ότι «ο πόλεμος θα σταματήσει μόνον όταν τον αποβάλλουμε από το αξιακό μας σύστημα και ηθικοποιήσουμε το μέσα μας θηρίο», ενώ παράλληλα κλείνει το κεφάλαιο αυτό με την αιχμηρή ρήση του Βολταίρου: «Απαγορεύεται να σκοτώνεις, γι’ αυτό οι δολοφόνοι τιμωρούνται – εκτός αν σκοτώνουν πολλούς ανθρώπους υπό τους ήχους των παιάνων».

Μετά την φιλοσοφική προσέγγιση «Περί Πολέμου», ο συγγραφέας επιχειρεί την ερμηνεία και τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία αξιοποιώντας στα πλαίσια της ηθικής φιλοσοφίας το «επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς» το οποίο άλλοτε θεωρείται σοβαρό εργαλείο και άλλοτε μια λογική πλάνη, και τούτο διότι συγκρούονται οι αρχικές επιλογές με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

       

                      Το επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς

Υπενθυμίζοντας την θέση του Μακιαβέλι ότι «ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις» ο συγγραφέας τονίζει ότι η «ολισθηρή πλαγιά» είναι πάντοτε απρόβλεπτη και διδάσκει σε όλους (άτομα, λαούς, έθνη, κυβερνήσεις, ηγέτες…) να υπολογίζουν από πριν τα πιθανά αποτελέσματα, βάζοντας στην νοητική ζυγαριά τόσο τα κέρδη όσο και τις ζημίες πριν την εκτέλεση της πράξης, καθότι εκτός από το Actio υπάρχει και το Reactio.

Στα πλαίσια αυτά ο συγγραφέας περιγράφει τα κέρδη και τις ζημίες των άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένων στον πόλεμο της Ουκρανίας.

Α) Για την Ρωσία θεωρεί ως κέρδη:

·     Την ενίσχυση στο εθνικό φρόνημα των Ρώσων ότι η Ρωσία επανακάμπτει μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και

·     Την εδραίωση της Ρωσίας ως ισχυρό και ισότιμο συνομιλητή με τις Η.Π.Α. και την Κίνα.

Ενώ ως ζημίες θεωρεί:

·     Το ηθικό στίγμα που θα κουβαλά η Ρωσία ένεκα της εισβολής, και

·     Τη δυσπιστία που θα αντιμετωπίζει διεθνώς.

·     Τη θωράκιση της Δύσης στρατιωτικά και την οικονομική αποσύνδεση της Ευρώπης από την Ρωσία.

·     Την μέγγενη ενός ασφυκτικού ελέγχου που θα υφίσταται η Ρωσία από τις ανταγωνιστικές δυνάμεις της Δύσης και της Κίνας.

Β) Για τις Η.Π.Α. θεωρεί ως κέρδη:

Τα οικονομικά οφέλη από την εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και L.N.G και από τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων καθώς και ότι στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής και στον Ο.Η.Ε. οι Η.Π.Α. θα προβάλουν ως ειρηνοποιοί ενώ θα στοχεύουν στην διεθνή απομόνωση της Ρωσίας.

Στα αρνητικά για τις Η.Π.Α. ο συγγραφέας επισημαίνει ότι οι Η.Π.Α. εγκαλούνται – και όχι άδικα – ότι αυτές προκάλεσαν την κρίση καθότι τσίγκλισαν την Αρκούδα με την πρόθεση – απόφασή τους να επεκτείνουν το ΝΑΤΟ στα ρουθούνια της, πράγμα το οποίο εξοργίζει το Κρεμλίνο που απειλεί με πυρηνικό ολοκαύτωμα, γι’ αυτό το ΝΑΤΟ οφείλει να αναλογισθεί έγκαιρα την θέση του Einstein ότι «αν γίνει ο 3ος παγκόσμιος πόλεμος τότε ο 4ος θα γίνει με ξύλα και πέτρες».

Θέτοντας το ερώτημα αν η απραξία των ΗΠΑ ήταν αδυναμία ή επιλογή, ο συγγραφέας καταλήγει πως «Είναι περίεργο να κερδίζεις ως χώρα από αυτά που δεν έπραξες και όχι από αυτά που έκανες» αναγορεύοντας τούτο ως «τον χρυσό κανόνα της εξωτερικής πολιτικής και της διεθνούς διπλωματίας».

Γ) Για την Ευρώπη και την Ε.Ε.

Ο συγγραφέας τονίζει ότι δέχεται τα βέλη της κριτικής κυρίως διότι δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Διπλωματικά και πολιτικά στάθηκε αδύναμη και αμήχανη στην αποφασιστικότητα και τον κυνισμό του Πούτιν αφενός και στην επιβολή των απόψεων και συμφερόντων των Η.Π.Α. αφετέρου. Η οικονομικά ηγεμονεύουσα Γερμανία υποτάχθηκε στις αποφάσεις του  Μπάϊντεν. Το περήφανο Νein  της αποχωρούσας  Merkel για την κατάργηση του Nord  Stream, αντικαταστάθηκε με το yes man του Solz που συνάμα υποχρεώθηκε να διαθέσει άμεσα 100 δις ευρώ για εξοπλισμούς και στρατιωτικές δαπάνες.

Οι στρατιωτικά ισχυρές Γαλλία και Αγγλία δεν διακινδύνευσαν μια μετωπική σύγκρουση με την Ρωσία γιατί και οι μνήμες των 2 παγκοσμίων πολέμων είναι νωπές, αλλά κυρίως γιατί οι πυρηνικές κεφαλές της Μόσχας χρειάζονται μόνο 3 λεπτά για να φτάσουν στο Παρίσι και το Λονδίνο. Ωστόσο, ως μέλη του ΝΑΤΟ και του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. απέτυχαν αμφότερες να αποτρέψουν τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ως παράγωγα του πολέμου σε συνδυασμό με τα τρισάθλια παιχνίδια των κροίσων που ελέγχουν τους ενεργειακούς πόρους και χειραγωγούν τα χρηματιστήρια, βιώνουν πλέον και αυτές μαζί με όλες τις χώρες της Ευρώπης την στημένη ενεργειακή κρίση, την πτώση του Ευρώ και της Στερλίνας, την ύφεση και αύξηση των επιτοκίων, τον πληθωρισμό, την ακρίβεια και την φτώχεια.

Η  Ε.Ε. μάς λέγει ο συγγραφέας «διδάχθηκε πως η ενότητα των μελών – κρατών της συνιστά τον αναγκαίο όρο για να μην ξηλωθεί το πουλόβερ της Ε.Ε.», ωστόσο το διδάχθηκε περιορίζεται στον στόχο για την ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία.

Δυστυχώς τα καπιταλιστικά συμφέροντα της Γερμανίας και Ολλανδίας εξακολουθούν να δίνουν τον τόνο του λανθασμένου βηματισμού της Ε.Ε. και ενάντια στην διαμόρφωση των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.

Η Ευρώπη και ο κόσμος θα είναι διαφορετικός μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, μάς λέγει ο συγγραφέας και θέτοντας το δίλημμα «αν τον κόσμο θα κυβερνά η “ηθική” της δύναμης ή η δύναμη της ηθικής» μάς θυμίζει την ηθική προσταγή της επιγραφής Niemehr (ποτέ πια) στο Άουσβιτς και τούτο ως χρέος των ανθρώπων να θυμίζουν στους φιλόδοξους ηγέτες των ότι δεν μπορούν να βλέπουν τον κόσμο ως δικό τους οικόπεδο.

Εμβαθύνοντας στην ρήση του Ηράκλειτου «πόλεμος πατήρ πάντων» ο συγγραφέας επισημαίνει στην συνέχεια ότι οι παράπλευρες απώλειες του πολέμου “επεκτείνονται και καθορίζουν την πορεία του πολιτισμού μας στα επίπεδα της σκέψης, της ηθικής, της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας, της ιδεολογίας, της πολιτικής, της γλωσσολογίας και των διεθνών σχέσεων”.

                                          Τα ερωτήματα

Στα πλαίσια αυτά θέτει πλήθος ερωτημάτων, όπως:

·     Ο άνθρωπος τελικά είναι ατελής στην Λογική (Σκέψη) ή στην Ηθική;

·     Φταίει η επιστήμη και η εξίσωση του Einstein για την ρίψη της ατομικής βόμβας ή οι πολιτικοί και στρατιωτικοί που αποφάσισαν την ρίψη της;

·     Φταίει άραγε ο τρόπος χρήσης ή διαχείρισης της ανθρώπινης δύναμης;

·     Υπάρχει ηθική στην χρήση της Δύναμης; Υπηρετεί τον πολιτισμό ή την ανθρώπινη παράνοια;

Καίρια ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί ωστόσο χρήζουν απάντησης.

 Ειδικότερα για την σχέση του δίδυμου Δύναμης και Εξουσίας ο συγγραφέας επισημαίνει πως βαδίζουν παράλληλα, αλληλοτροφοδοτούνται και αποκαλύπτουν άλλοτε το ατροφικό ηθικό υπόβαθρο και άλλοτε τους ατελείς μηχανισμούς της ανθρώπινης λογικής στην εύρεση και θέσπιση κανόνων για την ειρηνική συνύπαρξη.

                                Οι διδαχές του Θουκυδίδη

  

 Συνεχίζοντας τονίζει την διαχρονικότητα των διδαχών του Θουκυδίδη που ως προς την σχέση του ανθρώπου με το δίδυμο της Δύναμης και Εξουσίας μάς λέγει στο «Διάλογος Αθηναίων και Μηλίων» ότι: «Και οι θεοί και οι άνθρωποι ακολουθούν πάντα έναν απόλυτο νόμο της φύσης, να επιβάλουν πάντα την εξουσία τους, αν έχουν τη δύναμη και το επιτύχουν», «τον νόμο αυτό τον βρήκαμε να ισχύει και τον ακολουθούμε, όπως θα τον ακολουθούν αιώνια όσοι μας διαδεχθούν».

Ενώ ως προς την τάση ηγεμόνευσης αναφερόμενος στα επιχειρήματα του Αλκιβιάδη για την συνεχή επέκταση των Αθηναίων και στη Σικελία ο Θουκυδίδης γράφει: «Δεν μπορούμε να χαράξουμε, εκ των προτέρων, όρια στην ηγεμονία μας. Γιατί είμεθα υποχρεωμένοι, αφού φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο, άλλους να απειλούμε, άλλους να παραφυλάγουμε, με έξοδα άλλων, κι άλλους να μη συγχωρούμε γιατί κινδυνεύουμε να κυριαρχηθούμε, αν δεν κυριαρχήσουμε εμείς οι ίδιοι πάνω σε άλλους». Ο κυνισμός της δύναμης στο μεγαλείο της. Μια προσομοίωση της παραπάνω θέσης με τα σημερινά γεγονότα θα φανέρωνε μόνο την διαφορά των πρωταγωνιστών, επισημαίνει ο συγγραφέας και έχει δίκιο.

Βαθύτατα ειρηνιστής ο συγγραφέας εστιάζει στην συνέχεια στις ευθύνες κάθε ανθρώπου χωριστά για την διεξαγωγή πολέμων αλλά και το χρέος του για την αποτροπή τους.

Ατομικές ευθύνες συναρτόμενες με τις επιλογές του και που σχετίζονται με τον τρόπο που σιωπηλά ή ηχηρά τροφοδοτούν την επιθετικότητα των ηγετών που εκμεταλλευόμενοι ενίοτε τον αγνό πατριωτισμό των πολιτών σέρνουν τα έθνη σε πολέμους.

                                  Ο “ανθρωπάκος” του Ράιχ

Διδακτικά προς τούτο μάς θυμίζει:

·     Την ρήση του Ράσελ: «ο πόλεμος δεν καθορίζει ποιος θα έχει δίκαιο, καθορίζει μόνο ποιος θα επιζήσει».

·     Την διαπίστωση του Μαρξ- παραφράζοντάς τον- «Αξία δεν έχει να ερμηνεύσουμε τον πόλεμο αλλά να τον καταργήσουμε».

·     Την παράκληση του Έμερσον: «Μην εμπιστεύεσαι τον άνθρωπο, μεγάλε θεέ. Μην του δίνεις περισσότερη δύναμη έως ότου μάθει να χρησιμοποιεί καλύτερα την λίγη που έχει τώρα».

·     Την μομφή του Βίλχελμ  Ράϊχ απέναντι στις αδυναμίες και επιλογές του «Ανθρωπάκου»:

Ø «Δεν θέλεις να γίνει αετός, Ανθρωπάκο και γι’ αυτό κατασπαράζεσαι από τα όρνια», «Τα όρνια έγιναν οι ηγέτες σου», «σε δίδαξαν να βροντοφωνάζεις ζήτω το μεγάλο όρνιο», «Τώρα πεινάς και πεθαίνεις μαζικά».

Ø «Δίνεις στους ανθρώπους της εξουσίας, ή σε ανθρώπους με κακόβουλες προθέσεις τη δύναμη να σ’ αντιπροσωπεύουν. Και πολύ αργά ανακαλύπτεις ότι πάντα είσαι το κορόιδο».

Ø «Είχες να διαλέξεις μεταξύ της πνευματικής ανύψωσης στον Υπεράνθρωπο του Νίτσε και της εξευτελιστικής κατάπτωσης του Υπανθρώπου του Χίτλερ. Φώναξες Χάϊλ και διάλεξες τον Υπάνθρωπο».

Στο σκληρό σφυροκόπημα του Ράϊχ ο «Ανθρωπάκος» αντιτείνει το ερώτημα: «Μισώ τον πόλεμο, τι πρέπει να κάνω για να γίνω φορέας της ανθρώπινης κοινωνίας;» για να εισπράξει την απάντηση του Ράϊχ: «Να ασχολείσαι με τα ειρηνικά έργα και να πάψεις να λατρεύεις τους ηγέτες σου».

Στις αντιρρήσεις του ανθρωπάκου πως αναγκάζεται να πολεμήσει και αδυνατεί να αντισταθεί στην δύναμη της εξουσίας, ο Ράϊχ επισημαίνει την ευθύνη του για την αποτροπή του πολέμου: «Εξαρτάται αποκλειστικά από σένα, ανθρωπάκο αν θα σε πάρουν ή όχι στον πόλεμο. Αν ήξερες μόνο ότι δουλεύεις για την ζωή και όχι για το θάνατο».

Και ως αντιστάθμισμα στην ιδιότητα του «πατριώτη» που κυοφορεί τον πόλεμο ο Ράϊχ, όπως μάς θυμίζει ο συγγραφέας, αντιπροτείνει κάτι πιο ανθρώπινο και πιο οικουμενικό: «Η Αγάπη, η δουλειά και η γνώση δεν έχουν πατρίδα, δεν ξέρουν τελωνειακούς σταθμούς και δεν φοράνε στρατιωτικές στολές. Είναι διεθνείς και αγκαλιάζουν όλη την ανθρωπότητα».

                                          Οι ευθύνες

Σφυροκόπημα, βέβαια, για την ευθύνη αποτροπής του πολέμου στην Ουκρανία επεκτείνει ο συγγραφέας:

·     Στην αναποτελεσματικότητα του Ο.Η.Ε. και του Συμβουλίου Ασφαλείας επισημαίνοντας πως μία παραίτηση του Γκουτιέρες συνοδευόμενη από καταγγελία όσων χρησιμοποιούν τον πόλεμο προς εξυπηρέτηση εθνικών συμφερόντων θα ήταν μια κίνηση αξιοπρέπειας και υπηρεσίας στην διεθνή ειρήνη.

·     Στα κινήματα ειρήνης που αποδείχθηκαν περιορισμένου βεληνεκούς.

·     Στην πλήρη σιωπή των διανοούμενων που δεν κατάφεραν να γίνουν «πολίτες» - διαπαιδαγωγοί του πλήθους.

·     Στην τέχνη που φάνηκε απούσα στον πόλεμο της Ουκρανίας σε σύγκριση με άλλους πολέμους.

·     Στην ηχηρή απουσία της Εκκλησίας στον πόλεμο στην Ουκρανία που συντελείται από δύο ορθόδοξες χώρες με αποτέλεσμα «ορθόδοξες οβίδες» να σκοτώνουν ορθόδοξους στρατιώτες και αμάχους.

Πέραν, όμως, των ανωτέρω το σφυροκόπημα αφορά κυρίως τους ηγέτες της Ρωσίας, των Η.Π.Α. και της Ευρώπης που αντί να αποτρέψουν τον πόλεμο στην Ουκρανία επί της ουσίας συνέβαλαν διαχρονικά στην προετοιμασία του και την διεξαγωγή του επί μακρόν χάριν της άφρονης απληστίας των οικονομικών συμφερόντων των ισχυρών της Γης.

                                 Η  “παγίδα” Θουκυδίδη

Χωρίς να έχουν διδαχθεί από την παγκόσμια ιστορία, έπεσαν ξανά στην «παγίδα του Θουκυδίδη» με αποτέλεσμα να υφίστανται σήμερα τα παράγωγα της ολισθηρής πλαγιάς, και τούτο καθότι μπορεί μεν η «παγίδα του Θουκυδίδη» να ερμηνεύει την δομική αιτία του πολέμου, ωστόσο, δεν προαναγγέλλει και τον νικητή.

Ποια είναι, όμως, η παγίδα του Θουκυδίδη που ονομάσθηκε έτσι από τον αμερικανό καθηγητή Gratham  Allison;

                

«Ήταν η ολοένα αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας που προκάλεσε φόβο στη Σπάρτη… και κατά συνέπεια τη σύρραξη ανάμεσα στις δύο πόλεις – κράτη αναπότρεπτα», μάς λέει ο Θουκυδίδης αναλύοντας τα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου και διαπιστώνοντας πως το βασικό στοιχείο της σύγκρουσης ήταν ο φόβος που κυριάρχησε στην ηγεμονεύουσα τότε Σπάρτη για τυχόν άνοδο της δύναμης και επιρροής της Αθήνας σε επίπεδα μη ελεγχόμενα στο μέλλον.

Ο φόβος ανάμεσα σε μια υπερδύναμη και σε μια ανερχόμενη δύναμη, ο φόβος για την απώλεια της Ηγεμονίας. Αυτός ο φόβος κατασκευάζει την «παγίδα» και οδηγεί τις χώρες στον πόλεμο.

Ο φόβος που είναι παρών και επηρεάζει την σκέψη και την πολιτική των ηγεμονικών δυνάμεων, μάς λέγει ο συγγραφέας τονίζοντας παράλληλα πως παρότι η συγκρότηση του σύγχρονου κόσμου και των εθνικών κρατών διαμορφώθηκε πάνω στη βάση της οικονομίας της Αγοράς, ένεκα της συνεχούς κινητικότητας της Αγοράς τα κράτη κερδίζουν ή χάνουν βαθμίδες στην παγκόσμια ιεραρχία από έναν ανελέητο οικονομικό ανταγωνισμό που υπάρχει. Μέσα σε αυτό το σκηνικό διαμορφώνονται οι συμμαχίες και οι ηγεμονίες που υπερασπίζονται με κάθε τρόπο και εν προκειμένου με πόλεμο, τα οικονομικά τους συμφέροντα, βάζοντας στο περιθώριο τους Κανόνες Ηθικής και Δικαίου, βάζοντας στο περιθώριο την ειρήνη και την ανθρωπιά.

Κλείνοντας την τοποθέτησή μου επισημαίνω την θέση του συγγραφέα ότι την λύση στην κόντρα μεταξύ Δύσης και Ρωσίας και τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία θα την δώσει η διπλωματία και η λογική και όχι τα παθήματα όσων ιστορικά από πλάνη έπεσαν στην παγίδα του Θουκυδίδη. Μια διπλωματία που οφείλει να ασκηθεί στα πλαίσια της Ρεάλ  Πολιτίκ.

Δεδομένου δε ότι ο θεμελιωτής της Ρεάλ Πολιτίκ είναι ο Θουκυδίδης συμφωνώ με την πρόταση του συγγραφέα για να διδάσκεται στη χώρα μας το έργο του Θουκυδίδη αυτόνομα ως μάθημα Ρεαλιστικής Πολιτικής και ιστορικής αλήθειας.

Κυρίες και Κύριοι, σας ευχαριστώ για την προσοχή και την υπομονή σας και επιτρέψτε μου να παραδώσω τη σκυτάλη στον επόμενο ομιλητή.

Σας ευχαριστώ

 

   *Ο Χρήστος Μαγκούφης διετέλεσε βουλευτής ΠΑΣΟΚ N. Τρικάλων τα έτη: α.1993-1996, β.2000-2004, γ.2009-2012.

    *Τρίκαλα,1η Νοεμβρίου 2022