Ο Ορφέας Περίδης μιλάει στο filomatheia.blogspot.com

Ημερομηνία: 26/5/13

Τοποθεσία: Νομισματικό μουσείο

Κυριακή μεσημέρι, στο καφέ του Νομισματικού Μουσείου - το σπίτι του Ερρίκου Σλήμαν - σε έναν πράσινο κήπο στο κέντρο της παλιάς αγαπημένης Αθήνας , περιμέναμε με αγωνία να συναντήσουμε τον Ορφέα Περίδη. Σε ένα μέρος που ο χρόνος είναι σταματημένος στα μέσα του 19ου αιώνα, ο τραγουδοποιός του ονείρου δεν άργησε να έρθει πάνω στο όχημα όσων έχουν ακόμη τη δύναμη να είναι ρομαντικοί. Το ποδήλατο του. Δεν μας έκανε εντύπωση. Μας ταίριαξε αμέσως η εικόνα. Ήρθε με τον πιο απλό και διακριτικό τρόπο. Έτσι όπως μπαίνει στις ψυχές μας, με τη μουσική και τη φωνή του. Και μας κάνει να αισθανόμαστε και πάλι παιδιά, έτσι όπως αισθάνεται και εκείνος πάνω στο ποδήλατο του!

Απολαύστε τον!

Κύριε Περίδη, αν μπορούσατε να επιστρέψετε πίσω στα παιδικά σας χρόνια, τι είναι αυτό που θα θέλατε να αλλάξετε και τι είναι αυτό που συνεχίζετε να κουβαλάτε στη μνήμη σας από την παιδική σας ηλικία και την εφηβεία.

Θα σας απαντούσα πως το παρελθόν δεν αλλάζει όπως γνωρίζετε. Επομένως ας μείνουμε στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης. Η εμπειρία που είχα με τη μουσική ήταν πάρα πολύ έντονη. Ήμουνα 7-8 ετών και ζητούσα επίμονα από τους γονείς μου μια κιθάρα. Τελικά ένας θείος μου κατάφερε και μου την πήρε. Ο πατέρας μου ως αριστερόχειρας την έπιασε ανάποδα και θεώρησα πως έτσι την πιάνουν πιάνοντας και εγώ ανάποδα όντας δεξιόχειρας. Έτσι προέκυψε αυτό το παράδοξο, να παίζω ανάποδα κιθάρα σαν αριστερόχειρας δηλαδή  αν και είμαι δεξιόχειρας. Θυμάμαι λοιπόν πως ένα βράδυ σε μια παραλία στις Τζιτζιφιές όπου πηγαίνανε οι οικογένειες και ακούγανε τους μεγάλους βάρδους της εποχής εκείνης (Τον Καζαντζίδη, τον Βαμβακάρη, τον Τσιτσάνη και άλλους ρεμπέτες). Ερχόταν λοιπόν ο απόηχος από τα μαγαζιά αυτά στην παραλία που καθόταν ο κόσμος και έτσι περνούσαμε ωραία εμείς οι φτωχοί που δεν πηγαίνανε στα κέντρα. Ακούγαμε απ’ έξω οι τζαμπατζήδες μια χαρά (γέλια). Είχα λοιπόν και εγώ την κιθάρα μου που δεν ήξερα πώς να τη χειριστώ έτσι ανάποδα που την κρατούσα και χτυπούσα τις διάφορες χορδές, θεωρώντας πως κάτι έβγαινε εκεί.  Άρχισα να τραγουδάω, σαν να με συνοδεύουν αυτές οι τυχαίες νότες που χτύπαγα, το τραγούδι «Θεσσαλονίκη μου είσαι μια στον κόσμο δεν είναι άλλη», και τι ωραία που έπαιζα και έκλαιγα γιατί μου άρεσε. Και κάποια στιγμή συνειδητοποιώ ότι με άκουγε όλη η παραλία. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο ντράπηκα. Αυτή λοιπόν ήταν η πρώτη μου εμπειρία με την κιθάρα και η πρώτη μου προσπάθεια να αυτοσχεδιάσω κατά κάποιο τρόπο σε ένα δεδομένο θέμα. Μια πάρα πολύ έντονη μνήμη αυτή.

Την κιθάρα αυτή την έχετε ακόμα;

Ναι την έχω, είναι ένα κιθαρόνι. Μια άλλη εμπειρία που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας είναι πάλι με τη μουσική. Είχε έρθει ένας ήδη φτασμένος σταρ της εποχής εκείνης, του 60 δηλαδή, ο οποίος κούρδισε για πρώτη φορά την κιθάρα και έπαιξε ένα τραγούδι των Beatles. Ήταν τόσο αρμονικό και ωραίο, πρέπει να ήταν το Yesterday και άρχισα να κλαίω. Με έπιανε πολύ συχνά κλάμα με τη μουσική, μου ερχόντουσαν δάκρυα από μικρό παιδί. Έχω και άλλα έντονα βιώματα, αλλά ας πούμε κάνα δυο που έχουν σχέση με τη μουσική.

Αυτό που θέλατε πάντα ήταν να ασχοληθείτε με τη μουσική και πότε το αποφασίσατε; Υπάρχει δηλαδή μια στιγμή στη ζωή μας κατά την οποία αποφασίζει κανείς με τι θα ασχοληθεί στη ζωή του;

Πιστεύω πως ναι. Εγώ είχα αποφασίσει από πολύ μικρός να γίνω μουσικός, τροβαδούρος, συνθέτης. Οι γονείς μου βέβαια δεν θέλανε αν και τραγουδάνε και οι δύο πολύ ωραία. Δεν έχουν σχέση με τη μουσική και ούτε θέλανε να γίνω μουσικός. Εγώ ήμουνα από τους τυχερούς, γιατί υπάρχουν και άνθρωποι που δεν έχουν αποφασίσει τόσο σύντομα τι θα κάνουν ή όπως έχω δει πολύ κοντά μου, στο οικογενειακό μου περιβάλλον, να γίνεται θεολόγος και τελικά να εξασκεί το επάγγελμα του φλαουτίστα. Ή κάποια άλλη, από δικηγόρος να γίνεται τσεμπαλίστα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Δηλαδή πολύς χαμένος χρόνος μέχρι να αποφασίσει τι θα κάνει. Ουσιαστικά, χαμένο δεν είναι τίποτα αλλά εν πάση περιπτώσει. Αυτοί οι δύο που σας ανέφερα είναι δύο πετυχημένοι άνθρωποι επαγγελματικά, απλώς χάσανε έξι χρόνια από τη ζωή τους, κάνοντας άσχετα πράγματα, προκειμένου να κάνουν το κέφι των γονιών τους.

Εσείς κορεστήκατε ποτέ από τη μουσική τόσα χρόνια που παίζετε;
Στη μουσική δεν υπάρχει κορεσμός. Μπορεί να πω μερικές φορές ότι κουράστηκα ή να αισθάνθηκα πολλές φορές ότι δεν έχω τίποτα να πω ή όταν τελικά το κάνεις επάγγελμα να λες: «Να πάρει η ευχή θα αλλάξω επάγγελμα». Αυτά μπορεί να συμβούν, αλλά να πάψεις να ασχολείσαι με τη μουσική, είναι κάτι που δεν γίνεται. Είναι ένας έρωτας αιώνιος. Θα έλεγα αμφίδρομος, καθώς παίρνεις και δίνεις. Έχεις τη χαρά να κάνεις τον άλλον να τραγουδήσει, να γίνει μια παρέα καθώς η μουσική ενώνει. Φεύγεις όμως και από αυτή τη μεταφυσική αγωνία για το τι ήρθα να κάνω σε αυτή τη ζωή. Εγώ αισθάνομαι πολύ καλά με αυτή την εργασία – ενασχόληση – χόμπι, γιατί και τα τρία μαζί είναι. Όλη μου η πρόοδος αν θέλετε αφορά συνέχεια τη μουσική. Εδώ και έξι χρόνια ασχολούμαι με το πιάνο που δεν πρόλαβα να το τελειώσω, καθώς το εγκατέλειψα για χάρη της κλασικής κιθάρας. Ακόμη, πριν ένα χρόνο αγόρασα ένα χάλκινο όργανο που λέγεται κόρνο. Βρήκα και ένα δάσκαλο και έχω αρχίσει μαθήματα κόρνου γιατί ήταν το απωθημένο μου τα χάλκινα όργανα από μικρό παιδί που ήθελα να πάω στη μπάντα. Τελικά, δεν κατάφερα να πάω, οπότε είπα πως θα το κάνω τώρα. Όλη μου η ζωή γύρω από εκεί γυρίζει, από τη μουσική.

Αν ξεκινούσατε τώρα τα πρώτα σας βήματα στη δισκογραφία θα αναζητούσατε τον αντίστοιχο Νίκο Παπάζογλου, προκειμένου να γνωστοποιηθεί η δουλειά σας ή θα κάνατε χρήση της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα την τεχνολογία θα την χρησιμοποιούσα οπωσδήποτε. Το να δίνεις ένα τραγούδι σε ένα γνωστό, για να περάσεις στον κόσμο της καλλιτεχνίας όντας άσχετος και ξένος με όλα αυτά, αποτελεί ένα τρικ, ένα κόλπο που αν αξίζει τον κόπο, αν έχεις δηλαδή κάτι το οποίο θα έχει μια απήχηση στον κόσμο και μια δύναμη, αν το πει ένας επώνυμος θα βοηθήσει. Είναι πάντως μια δύσκολη ερώτηση για το τι θα έκανα αν ξεκινούσα τώρα, γιατί εμένα με βοήθησε αυτό το τρικ. Με βοήθησε ο Νίκος Παπάζογλου και ήμουν και τυχερός που ήταν αυτός και δεν ήταν κάποιος άλλος. Με εμπιστεύτηκε όμως. Η αλήθεια είναι πως δεν είχα και την καλύτερη διάθεση, καθώς ήθελα να τραγουδήσω εγώ τα τραγούδια μου. Ας πούμε πως το έπραξα κάνοντας ένα συμβιβασμό, όπως κάνουμε εξάλλου πολλές φορές στη ζωή και μου βγήκε σε καλό. Αυτή ήταν η τύχη μου εμένα σε αυτό το χώρο, μπαίνοντας με αυτό τον τρόπο.

Μπορείτε να φανταστείτε πως θα ήταν η ζωή σας σήμερα εάν δεν είχατε κάνει αυτή την επιλογή;

Θα μπορούσα να κάνω και άλλες δουλειές, όπως και έχω κάνει στο παρελθόν. Πιθανόν να γινόμουν τεχνίτης. Πάλι κάτι με τα χέρια μου, χειρωνάκτης. Πιθανόν να κατασκεύαζα μουσικά όργανα, που το έχω δοκιμάσει και στο παρελθόν. Από την άλλη όμως ίσως να έμπαινα στον πειρασμό να τα παίξω, οπότε πάλι μουσικός θα γινόμουν. Είναι μονόδρομος βλέπετε. Οπότε, καλύτερα ένα ποδηλατάδικο (γέλια).

Αναφέρατε προηγουμένως την αρνητική στάση των γονιών σας απέναντι στην επιλογή σας να γίνεται μουσικός. Προφανώς θα υπήρξε κάποια σύγκρουση. Πόσο εύκολο ήταν να το διαπραγματευτείτε αυτό;

Πολλές συγκρούσεις. Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Κάθε φορά γινόταν ηλεκτρική εκκένωση στο σπίτι, δεν ήταν απλά τα πράγματα. Όταν ο γονέας αντιδράει στην απόφαση του παιδιού του για την επαγγελματική του πορεία τα πράγματα είναι σοβαρά και καθόλου αστεία. Το μόνο που μπορείς να κάνεις, είναι να επιμένεις αφού το θέλεις και το αγαπάς. Και επειδή είναι κάτι έντιμο, δεν επιλέγω δηλαδή να κάνω μια δουλειά που δεν είναι τίμια, επιλέγεις να κάνεις θυσίες οι οποίες είναι και πολλές. Δεν είναι μόνο η αντίδραση του σπιτιού αλλά και το οικονομικό. Ξεκινάς βγάζοντας πενιχρά χρήματα, είτε από ιδιαίτερα είτε από όπου βρεις να παίξεις, σε καμιά ταβέρνα ή αλλού. Αυτό όμως το χαίρεσαι. Μην το βλέπετε κάπως, γιατί σε αυτή την ηλικία ήταν χαρά για εμένα να πάρω 10 και 20 ευρώ παίζοντας όλη τη νύχτα σε μια ταβέρνα. Το έλεγες μετά στον πατέρα σου και σου έλεγε: «Μα είναι δυνατόν; Για 10 ευρώ πήγες όλη τη νύχτα να παίξεις; Τι είναι αυτά τώρα; Ή για ένα ή δύο ευρώ;». Γιατί μιλάμε για τέτοιες αντιστοιχίες σε δραχμές εκείνα τα χρόνια που πληρωνόμασταν. Αυτό όμως το έκανα με κέφι, ήμουν ευτυχισμένος  και δεν με ένοιαζε. Και όταν επιμένεις και ανοίγει σιγά-σιγά ο δρόμος, γιατί στην αρχή πήρες 5 ευρώ, μετά γίνανε 15 ευρώ και ούτω καθεξής, αρχίζουν ο πατέρας  και η μάνα να λένε "Να αυτός πήρε ένα δρόμο σιγά-σιγά και δεν θέλει χαρτζιλίκι".

Αργότερα σας είπαν κάτι για αυτό οι γονείς σας;

Αργότερα; Ήταν αργά όταν μου το αναγνώρισαν (γέλια). Οπωσδήποτε η ηθική ικανοποίηση ήταν τεράστια. Ένα παιδί, χρειάζεται να έχει υπομονή και επιμονή για να κάνει τα πιστεύω του πραγματικότητα. Να επιδιώκει αυτά που θεωρεί πως θα τον κάνουν ευτυχισμένο και να είστε σίγουροι πως θα είναι ευτυχισμένος εφόσον είναι αυτό που αγαπάει. Βεβαίως, πρέπει να επιμένει.

Astro_Tom: Ειδικά σε αυτή την μικρή ηλικία που πέρα από την τρέλα που έχεις για να κάνεις κάτι δεν μπορείς να το στηρίξεις διαφορετικά. Είναι από τη μια μεριά οι μεγάλοι που σου λένε ποιο είναι το σωστό και εσύ από την άλλη που θέλεις να κάνεις πράγματα.

Ναι, είναι μια σύγκρουση πολύ ισχυρή που αφήνει και σημάδια.

Ποιους θεωρείτε τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην καριέρα σας;

Ένας σταθμός ήταν η συνεργασία μου με τον Παπάζογλου. Ένας άλλος ήταν οι αγώνες τραγουδιού που διοργάνωσε ο Χατζιδάκις πρώτα στην Κέρκυρα (με τους Κατσιμιχαίους και τα "Ζεστά ποτά") και μετά στην Καλαμάτα. Επίσης κάθε δίσκος που κάνεις είναι ένας σταθμός. Βέβαια, ο πρώτος δίσκος είναι ο πιο σημαντικός από όλους, από την άποψη πως περιέχει όλη αυτή την περίοδο που είσαι σε αναμονή και μαζεύεις τραγούδια. Συνήθως, ο πρώτος δίσκος είναι και πάρα πολύ χαρακτηριστικός, πολύ δυνατός και με πολλά ωραία τραγούδια μέσα. Θα το δείτε πως όλοι οι πρώτοι δίσκοι των καλλιτεχνών είναι σημαντικοί από άποψη υλικού. Θα τους χαρακτήριζα ως δυναμίτες ή χειροβομβίδες τους πρώτους δίσκους όλων των καλλιτεχνών. Όσον αφορά στα τραγούδια μου, αυτά που αγάπησε ο κόσμος τα θεωρώ και αυτά σταθμoύς.

Ποια τραγούδια θα εκτοξεύατε σαν φωτοβολίδα στο διάστημα, σε άλλους πολιτισμούς;

Το "Hijo de la luna" της Montserrat Caballe και από τα δικά μου ίσως το "Φεύγω" γιατί είναι το πρώτο ή το δεύτερο κομμάτι που έκανα. Με αυτό άρχισα να μαθαίνω να γράφω. Το τραγούδι δεν είναι κάτι που διδάσκεται. Αυτοδίδακτοι είναι όλοι. Ακούμε από τους άλλους πώς το κάνουν. Έτσι είναι, από τότε που γεννήθηκε η τραγωδία.

Γνωρίζετε από πριν αν κάποιο τραγούδι θα γίνει επιτυχία και αν θα το αγαπήσει ο κόσμος;

Ναι, είναι κάποιες προδιαγραφές που μπορεί να έχει για τις οποίες μπορείς να πεις πως θα βοηθήσουν κάπως ώστε να γίνει επιτυχία. Δεν είναι κάτι το απόλυτο απλώς υπολογίζεις πως κατά πάσα πιθανότητα θα βγει κάτι καλό. Κατ’ αρχήν επειδή αρέσει τόσο πολύ σε εσένα που το κάνεις. Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, ένα πεταχτό τραγούδι που έχει ένα συρτό ρυθμό, που μπορεί να ενώνει τους χορευτές και να χορεύουν όλοι μαζί μπορεί να γίνει επιτυχία. Επίσης, επιτυχία μπορεί να γίνει ένα τσιφτετέλι που θα σηκωθεί ο άλλος και όλοι θα τον χαζεύουν. Τραγούδια δηλαδή που έχουν σχέση με το χορό, με την κίνηση κατά πρώτο λόγο. Η θεματολογία είναι ένα άλλο θέμα. Τα ερωτικά θέματα συνήθως γίνονται επιτυχίες και όχι αδίκως. Είναι κάτι που γίνεται από τότε που εμφανίστηκε το τραγούδι. Οι τροβαδούροι και οι τρουβέροι του 16^ου αιώνα, ερωτικά θέματα διαπραγματευόντουσαν αλλά και κοινωνικά, προσωπικά, υπαρξιακά και άλλα πολλά. Αλλά στην πλειοψηφία τους ερωτικά.

Αναφέρατε πως το "Φεύγω" ήταν από τα πρώτα σας τραγούδια. Προφανώς ήσασταν νέος. Πόσο καιρό σας πήρε για να το γράψετε και να το τελειοποιήσετε;

Δεν ήμουν και πολύ νέος γιατί εγώ άρχισα αργά. Γύρω στις 2-3 εβδομάδες, γιατί προσπαθούσα να δω με τη ρήμα τι γίνεται. Με τις ομοιοκαταληξίες. Υπάρχουν τραγούδια που με βασάνισαν πολύ περισσότερο, όπως η φωτοβολίδα για παράδειγμα, που με βασάνισε για 2-3 μήνες, ίσως και 4. Τα δύο αυτά τραγούδια είναι πολύ κοντινά. Είναι από τα πρώτα μου. Σχετικά με άλλα τραγούδια, είχα μόνο μια φράση που θεωρούσα πάρα πολύ αξιόλογη και πως είχε ανάγκη να συνεχιστεί. Την είχα γράψει και κολλήσει στο γραφείο για τρία χρόνια. Συνέβησαν και αυτά. Όπως επίσης, από μια παρεξήγηση, νόμιζα πως αυτή τη φράση την έχει πει ο Σκαρίμπας και έκατσα και διάβασα όλα του τα έργα, αλλά τελικά δεν την είχε πει αυτός (γέλια). Ωστόσο, εγώ ωφελήθηκα. Πρόκειται για τη λέξη "Υλαγιαλή" που νόμιζα πως ήταν του Σκαρίμπα. Τελικά επικοινώνησα με τον φιλόλογο Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλο στην Χαλκίδα, ο οποίος την έχει γράψει, γιατί δεν την βρήκα μετά από τρία χρόνια πουθενά. Και μου λέει: «Όχι βρε Χριστιανέ μου, δεν την έχει πει αυτός. Εγώ τη βρήκα από ένα βιβλίο που είχα διαβάσει και ήταν γραμμένο το 1910, την "Πείνα" του Κνουτ Χάμσουν». Από εκεί την είχε πάρει τελικά τη λέξη. Και έτσι, από παρεξήγηση, διάβασα όλο το Σκαρίμπα. Κατά βάθος, θεωρώ πως η παρεξήγηση σαν κι αυτή ήταν ηθελημένη γιατί με γοήτευσε πολύ ο συγκεκριμένος λογοτέχνης και όχι μόνο.

Τι σημαίνει τελικά η λέξη "Υλαγιαλή";

Δεν σημαίνει τίποτα, δεν παύει όμως να είναι μια πολύ ωραία λέξη, δεν συμφωνείτε; Ο ήρωας του μυθιστορήματος του Κνουτ Χάμσουν πεινάει και θυμάμαι χαρακτηριστικά στη μέση του βιβλίου  πως του προσφέρουν φαγητό κι αυτός αρνείται. Από τις παραισθήσεις που έχει από την πείνα βλέπει μια οπτασία μάλλον γυναικεία, να αιωρείται και αναφωνεί «Υλαγιαλή, Υλαγιαλή». Αυτή τη λέξη λοιπόν πήρε ο Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος και έφτιαξε ένα ποίημα που βρίσκεται στο διήγημα του «Λιμενάρχης Ευρίπου». Επηρεασμένος και από το Σκαρίμπα γιατί είναι Χαλκιδαίος και ο Τριανταφυλλόπουλος ζει πολλά χρόνια εκεί. Δυστυχώς, δεν ξέρω αν μπορείτε να το βρείτε. Πρέπει να μεριμνήσουνε για να τα βγάλουν πάλι αυτά τα βιβλία. Πρέπει να γράψουμε στο βιβλιοπωλείο "Διάμετρος"  στη Χαλκίδα ώστε να φροντίσουν κάποια πράγματα. Εκεί λοιπόν, στο "Λιμενάρχη Ευρίπου" έχει όλο το στίχο που πήρα και με ελάχιστες τροποποιήσεις το έκανα τραγούδι. Το "Υλαγιαλή".

Φανταζόμαστε πως στη ζωή σας δεν ήταν όλα ρόδινα, τις όποιες δυσκολίες, πώς τις αντιμετωπίσατε;

Τις αντιμετώπισα. Επέλεξα το επάγγελμα μου και το υπερασπίστηκα μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος μου που λένε. Από την άλλη, δεν είχα και ιδιαίτερα προβλήματα. Δεν είμαι ένας βασανισμένος άνθρωπος. Αντιθέτως, είμαι πολύ τυχερός γιατί κάνω αυτό που αγαπώ, έχω την οικογένεια μου και είμαστε όλοι καλά και υγιείς. Αν καμιά φορά βγαίνει κάποια λύπη από τα τραγούδια μου και υπάρχει μια τέτοια ατμόσφαιρα, αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό ξέρετε γιατί η ζωή δεν είναι μόνο χαρές αλλά και λύπες. Και το βασικότερο όλων, η ζωή είναι δύσκολη (γέλια).

Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής για τους συνεργάτες σας και για τους φίλους σας;

Για τους συνεργάτες μου είναι να αγαπάνε αυτό που θέλω να κάνω. Δηλαδή, να αγαπάνε τη δουλειά μου, τα τραγούδια μου και να θαυμάζουν το έργο μου έτσι ώστε να θεωρούν χαρά τους να παίζουν μαζί μου. Γιατί αυτό έχει σημασία στη δουλειά σου. Να πηγαίνεις χαρούμενος, διαφορετικά θα ήταν ρουτίνα. Και η ρουτίνα φέρνει όλα τα κακά. Να αγαπάνε λοιπόν αυτό που κάνω. Και φυσικά να ταιριάζουν οι χαρακτήρες μας γιατί πρόκειται περί συνεργασίας. Όλα αυτά τα χρόνια, επειδή ασχολούμαι με τα συγκροτήματα συνεχώς και παίζω σε ομάδες, αυτό το πράγμα ίσως με τον καιρό να ήταν κάτι σαν group therapy. Και με βοήθησε ώστε να είμαι πιο συνεργατικός και να σέβομαι τους συνεργάτες μου. Αν θέλετε μπορείτε να ρωτήσετε όσους έχουν συνεργαστεί μαζί μου τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια, γιατί πριν είχα φοβερές αγωνίες, τις οποίες εισέπρατταν οι συνεργάτες μου, με αποτέλεσμα να μην αισθάνομαι ότι είμαι ένα υγιές μέλος μιας ομάδας. Με τα χρόνια ηρέμησα. Οπότε, μπορείτε να τους ρωτήσετε αν έχουν κάποιοι παράπονο. Όσον αφορά στους φίλους, οι δικές μου οι φιλίες ξεκινούν από το γυμνάσιο. Είμαστε τρεις φίλοι από τη Β’ γυμνασίου που κάνουμε ακόμα παρέα. Για τα κριτήρια επιλογής, ως γνωστόν τον φίλο τον δέχεσαι και με τα ελαττώματα του. Τι κριτήρια θα μπορούσες να έχεις; Να υπάρχει ειλικρίνεια και εντιμότητα όπως σε όλες τις σχέσεις. Από την άλλη, δεν μου αρέσουν καθόλου οι άνθρωποι με έπαρση και αυτό σχετίζεται και με τη δουλειά μου. Αυτοί με απωθούν, γιατί υπήρξα κι εγώ όπως όλοι μας όταν μπαίνουμε σε αυτό το χώρο και γινόμαστε δημόσια πρόσωπα. Υπάρχει αυτό το σκαλοπάτι, το οποίο το ανέβηκα και εγώ και το ανεβαίνουν όλοι και όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο λένε ψέματα. Υπάρχουν βεβαίως άνθρωποι που το αντιμετώπισαν με περισσότερη γενναιότητα και ωριμότητα. Άλλοι δεν το κατέβηκαν ποτέ αυτό το σκαλοπάτι και παρέμειναν επηρμένοι και ψώνια.

Στις ζωντανές εμφανίσεις που κάνετε, συνηθίζετε να αναδεικνύετε νέους συναδέλφους σας. Από τη νέα γενιά καλλιτεχνών, υπάρχουν κάποιοι που εσείς έχετε ξεχωρίσει;

Βεβαίως, υπάρχουν εξαιρετικοί νέοι δημιουργοί και βιρτουόζοι στο όργανο τους όπως η Εύα Ατματζίδου για παράδειγμα. Είναι ένα κορίτσι το οποίο έχει πτυχίο ψυχολογίας, πτυχίο κλασικής κιθάρας, έχει κάνει θεωρητικά σεμινάρια τζαζ κιθάρας . Πρόκειται για ένα νέο άνθρωπο με μια κατάρτιση που ανοίγει νέους δρόμους στο παίξιμο της κιθάρας. Παίζει με ένα δικό της τρόπο, χρησιμοποιώντας και πένα και δάχτυλα και το αποτέλεσμα είναι πολύ εντυπωσιακό. Αυτό το κορίτσι δεν μπορείς να μην το αναφέρεις. Επίσης, ο Αλέξανδρος Ιακώβου είναι ένας εξαιρετικός βιολιστής, διπλωματούχος και δάσκαλος του βιολιού στο ωδείο. Επειδή είναι και λίγο ροκ εν ρολ τύπος δουλεύει και τη νύχτα (γέλια). Και το χαίρεται, δεν το κάνει για να συμπληρώσει το μεροκάματο.  

Ποιοί είναι οι αγαπημένοι σας ποιητές και ποιό είναι το ποίημα που θα θέλατε να είχατε μελοποιήσει εσείς, εννοούμε από τα ήδη μελοποιημένα.

Το «Υλαγιαλή» για παράδειγμα είναι μελοποιημένο 2 φορές. Επίσης ένα ποίημα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, «Στη φυλακή», είμαι ο τρίτος που το έχει μελοποιήσει. Δεν είμαι σίγουρος αλλά νομίζω πως έχει μελοποιηθεί άλλο ένα του Λαπαθιώτη που λέγεται «Όλο βιολέτες στόλισα». Όπως σας είπα, ο Σκαρίμπας μου αρέσει πάρα πολύ. Η ιδιαιτερότητα με το Ναπολέοντα Λαπαθιώτη είναι πως τα ποιήματα του είναι σαν στίχοι, όπως εξάλλου και ο Τέλλος Άγρας. Λες και είναι στιχουργοί.

Αυτή η επισήμανση έχει να κάνει με τη ρήμα; Αν υπάρχει δηλαδή ομοιοκαταληξία;

Έχει να κάνει και με αυτό αλλά και με τη χρήση των λέξεων. Υπάρχουν δηλαδή κάποιες λέξεις που δεν πάνε για τραγούδι ή σε παραπέμπουν αλλού, να το μελοποιήσεις για παράδειγμα με περίεργο τρόπο. Να έχει μια μουσική από κάτω και εσύ να το λες απλώς χωρίς να το τραγουδάς. Αυτό σχετίζεται με τις λέξεις και είναι θέματα τεχνικά τα οποία καλώς τα συζητάμε γιατί είναι πολύ ωραία.

Ποιο από τα τραγούδια σας θεωρείται το πιο βιωματικό;

Θα έλεγα πως ότι έχω μελοποιήσει είναι βιωματικά τραγούδια. Το ίδιο συμβαίνει  και με αυτά που δεν είναι δικά μου, γιατί είναι σαν να τα έχω βιώσει εγώ γι’ αυτό και τα επιλέγω.

Ποια από τις δουλειές σας θεωρείτε ως την κορωνίδα όσον αφορά στη σύλληψη και στην εκτέλεση;

Θεωρώ εκείνα τα τραγούδια που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν από τον κόσμο. Εμένα βέβαια μου αρέσουν και κάποια άλλα που για διάφορους λόγους δεν έγιναν ευρέως γνωστά. Για παράδειγμα δεν έγινε γνωστός ο δίσκος που κυκλοφόρησα πριν από τρία χρόνια που είναι ένα αφιέρωμα στους 12 μήνες με το γενικό τίτλο "Ονειροπόλων μόχθοι". Ο συγκεκριμένος δίσκος δεν έχει κανένα δυνατό κομμάτι μέσα και κανένα hit. Δεν υπάρχει κάποια επιτυχία ώστε να κουβαλήσει τα υπόλοιπα τραγούδια. Η ελληνική δισκογραφία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και η αγορά του cd έχει πια μηδενιστεί, με αποτέλεσμα κάποιους δίσκους να μην τους παίρνει χαμπάρι ο κόσμος. Ο δίσκος που προανέφερα δεν έχει κάποιο hit γιατί είναι το θέμα τέτοιο. Δεν υπάρχει κάποιος μήνας που να είναι πιο όμορφος από τον άλλον. Εγώ αγαπώ όλους τους μήνες. Βεβαίως και η Άνοιξη είναι αντικειμενικά ωραία, αλλά δεν είναι μόνο αυτή. Εμένα μου αρέσει όλη η ζωή. Και το χειμώνα και την άνοιξη. Έτσι λοιπόν, δεν ξεχώρισε κάποιο τραγούδι. Ωστόσο, αν και πολύ σπάνια χρησιμοποιώ τη λέξη υπερηφάνεια, αισθάνομαι πολύ υπερήφανος που κατάφερα να κάνω κι εγώ στη ζωή μου ένα αφιέρωμα, γιατί όλο σκόρπια τραγούδια από εδώ και εκεί εξέδιδα και τώρα έχω συγκεντρωμένο ένα έργο. Είπα πως έκανα ένα θεματικό έργο ρε παιδί μου κι εγώ.

Πώς θα περιγράφατε τη σχέση ενός καλλιτέχνη με τον ιδιοκτήτη μιας μουσικής σκηνής;

Καλύτερα να μην τον γνωρίζει (γέλια)! Γιατί ο ιδιοκτήτης είναι ένας επιχειρηματίας ενώ ο καλλιτέχνης  είναι ακριβώς το αντίθετο, δεν είναι επιχειρηματίας! Κάτι τέτοιο θα τον έφερνε σε σύγκρουση με τη δουλειά του, διότι ο καλλιτέχνης εξ ιδιοσυγκρασίας είναι γενναιόδωρος άνθρωπος. Προτιμά να χαρίσει παρά να το πουλήσει γιατί έτσι είναι η ψυχοσύνθεση του. Οπότε, με τους επιχειρηματίες δεν έχω πάρα πολλά και το μόνο που θα έλεγα από την πείρα μου στα 25 χρόνια που εργάζομαι είναι πως ο επιχειρηματίας ανάλογα με την προσωπικότητα του χρωματίζει και το χώρο που διευθύνει. Εάν δείτε δηλαδή ένα χώρο που δεν είναι πολύ ωραίος, χωρίς αισθητική ή το service δεν είναι σωστό, να ξέρετε  πως από πίσω κρύβεται ένας παρόμοιος άνθρωπος. Που δεν αγάπησε πάρα πολύ αυτή τη δουλειά και την επέλεξε μόνο για τα λεφτά, χωρίς να έχει το λεγόμενο ψώνιο. Γιατί ξέρετε, υπάρχουν και επιχειρηματίες που έχουν ψώνιο με τη μουσική και τους αρέσει πάρα πολύ αυτό που κάνουν. Αυτό είναι εξάλλου που τριγυρίζει σε κάθε μας ενέργεια γενικά. Το γουστάρεις αυτό που κάνεις; Σου αρέσει; Το κάνεις με μεράκι; Για εμένα αυτό είναι το μυστικό.

Κάποια μουσική σκηνή την οποία να έχετε ευχαριστηθεί ιδιαίτερα;

Υπάρχουν πολλές καλές μουσικές σκηνές. Τις προάλλες έπαιξα στην Αλεξανδρούπολη σε έναν πολύ όμορφο χώρο, προσεγμένο με καλή ακουστική και με καλής ποιότητας μηχανήματα, ώστε να μπορούμε να ακούμε και εμείς πολύ καλά για να μπορέσουμε να παίξουμε και να ευχαριστηθεί και ο κόσμος. Μία άλλη πολύ ωραία μουσική σκηνή είναι ακριβώς απέναντι από τα Μετέωρα. Χωράει περί τα 70 άτομα και αν ανοίξουν λίγο το χώρο φτάνει τα 120. Σε αυτή λοιπόν τη μουσική σκηνή στην Καλαμπάκα, ήταν η πρώτη φορά που τελειώνοντας τη μουσική παράσταση αισθανόμουν πιο ξεκούραστος από όταν ξεκίνησα. Ήταν κάτι το ανεξήγητο για εμένα και ρώτησα τον μαγαζάτορα τι συνέβη; Γιατί αυτό; Και μου απαντάει : "Α, μην ανησυχείς το παθαίνουν πολλοί αυτό!" (γέλια).

Η πατρίδα μας σήμερα βιώνει μια πρωτόγνωρη κατάσταση λόγω της κρίσης, γιατί οι καλλιτέχνες και γενικότερα οι άνθρωποι του πνεύματος δεν έχουν πάρει πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αφυπνίσουν τους συμπολίτες μας;

Μιλάτε σε έναν άνθρωπο που αισθάνεται πως για όλα τα κακά φταίει αυτός. Όπως έλεγε και ο Ντοστογιέφσκι «Όλοι φταίμε για όλα». Όσον αφορά στους καλλιτέχνες, αυτό που θα μπορούσαν να κάνουν, το κάνουν ήδη. Εμφανιζόμαστε και παίζουμε τραγούδια που εγώ τουλάχιστον αισθάνομαι πως κάποια από αυτά που έχω γράψει αφορούν αυτή την κατάσταση, την οποία μπορεί να τη βιώνουμε τώρα πιο έντονα αλλά εμείς οι μεγαλύτεροι γνωρίζουμε πολύ καλά από πότε έχει ξεκινήσει αυτό το πράγμα. Εγώ για παράδειγμα, το 1998 έγραψα ένα τραγούδι που λέγεται «Εθνικό έλλειμμα»  το οποίο αφορούσε εκείνη την κατάσταση αλλά και αυτή που ζούμε τώρα. Την κατάσταση δηλαδή, προ κρίσης και μετά την κρίση. Θα μου επιτρέψετε να σας πω ότι η κρίση δεν ξεκίνησε το 2008, αλλά πολλά χρόνια πριν. Νομίζω πως τώρα, μετά από όλα αυτά που συνέβησαν, χωρίς να είμαι κοινωνιολόγος ώστε να γνωρίζω πως λειτουργεί, αλλά δεν έχω και ενημέρωση τον τελευταίο καιρό, δεν γνωρίζω αν όλο αυτό μας κάνει καλό, αλλά υπάρχει και μια τέτοια πιθανότητα  η κατάσταση να τελειώνει. Ίσως τώρα να μην είμαστε σε κρίση αλλά όλα αυτά τα χρόνια να ήμασταν και τώρα να βγαίνουμε από αυτή. Είναι πολύ σημαντικό πιστεύω να γνωρίζουμε, τι μας συμβαίνει, πως είχαμε γίνει μια καταναλωτική κοινωνία και τώρα ψάχνουμε μέσα στους κάδους των σκουπιδιών. Οι καλλιτέχνες δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν στην προκειμένη περίπτωση. Προσωπικά, όπου αισθάνομαι ότι μπορώ να προσφέρω κοινωνικά είμαι παρών αφιλοκερδώς, βεβαίως όπου μπορώ, γιατί δεν είναι και πάντα εύκολο. Όταν βλέπω μια προσπάθεια που είναι αξιόλογη και προωθεί τον πολιτισμό και την κοινωνική συνοχή, είμαι παρών. Δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσε να κάνει ένας καλλιτέχνης. Πείτε μου κι εσείς τι νομίζετε, γιατί σε αυτή την ερώτηση θα ήθελα να μου πείτε κι εσείς τη γνώμη σας. Τι είναι δηλαδή αυτό που δεν έχουμε ή δεν έχω καλύτερα κάνει για να αισθάνομαι και εγώ ένας ενεργός πολίτης;

Διώνη: Ίσως οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών θα έπρεπε να ισχυροποιήσουν την παρουσία τους στα ΜΜΕ. Αντί να βλέπουμε όλα αυτά τα προγράμματα χαμηλής ποιότητας, να ακούμε τη φωνή της λογικής πιο συχνά.

Άλκηστη: Απο την άλλη πολλοί δεν δείχνουν την αγάπη μέσα απο αυτό που κάνουν αλλά όλα γίνονται για τα χρήματα.

Astro_Tom: Ή έτσι μας αφήνει το σύστημα να πιστεύουμε. Μπορεί κάποιος να ξεκινήσει με εντελώς αγαθά κίνητρα και να θέλει να προσφέρει αλλά να αλλοτριωθεί ή να τον κάνουν να φανεί έτσι γιατί  ένα από τα ιδιώματα μας ως λαός είναι το πισώπλατο μαχαίρωμα.

Αν είναι λέει! Θα έλεγα πως ένα από τα πράγματα που μας χαρακτηρίζει είναι η έλλειψη οργάνωσης. Γι’ αυτό και χάρηκα πολύ όταν σας είδα και οργανώσατε αυτό το πράγμα! Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα μας, ότι δεν μπορούμε να οργανωθούμε, Είμαστε ανοργάνωτοι ως λαός, είμαστε αναρχικοί, άναρχοι και ανυπόταχτοι. Είναι μεν διφορούμενες έννοιες, γιατί μπορεί να είναι και καλό να είσαι ανυπόταχτος αλλά εξαρτάται από το πότε και το που. Οπότε, αν είναι να κάνει κάποιος κάτι, είναι στο θέμα της οργάνωσης. Μετά βλέπετε πώς γίνεται η δουλειά μας, υπάρχει το φιλότιμο, η προθυμία, η εθελοντική προσφορά, η διάθεση, όλα γίνονται μετά.

Από τους καλλιτέχνες μην ζητάτε οργάνωση. Μην ζητάτε να συνδικαλιστούνε. Είναι ένας χώρος πάρα πολύ δύσκολος και ανταγωνιστικός. Σας δίνω και μερικές πληροφορίες από όλα αυτά τα χρόνια που έχω ζήσει. Θυμάμαι το συνθέτη Δήμο Μούτση σε μια συνέλευση που κάναμε εμείς οι μουσικοί, και αφού λέγαμε διάφορα και φλυαρούσαμε, σηκώνεται πάνω και λέει: «Εγώ κύριοι πιστεύω ότι ο χώρος μας δεν συνδικαλίζεται. Γεια σας», και έφυγε. (γέλια).

Αν προέκυψε κάτι στο παρελθόν, έγινε απο άτομα του χώρου μας που ίσως ήταν λιγότερο καλλιτέχνες και περισσότερο οργανωτικοί. Πιθανώς να γινόντουσαν μαέστροι αν συνέχιζαν. Βεβαίως έχουμε κι εμείς συνδικαλιστικά όργανα, αλλά κυρίως έχουμε εισπρακτικούς οργανισμούς για τα δικαιώματα μας.

Στο τραγούδι σας "Ρεμάλι πατέρα" περιγράφετε με τον πιο γλαφυρό τρόπο, τη ζωή της γενιάς της μεταπολίτευσης που μας οδήγησε στη σημερινή κατάσταση, με αποτέλεσμα οι νέοι να φοβούνται να κάνουν όνειρα. Τι θα λέγατε στους νέους που διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη τώρα;

Η αλήθεια είναι ότι κάποιες γενιές είναι λίγο πιο άτυχες από κάποιες άλλες. Έτυχε στην εποχή των γονιών μας να γνωρίσουν τον πόλεμο. Δεν υπάρχει χειρότερη εμπειρία από αυτή. Η δική σας γενιά γνώρισε τον οικονομικό πόλεμο. Ίσως να είναι ακόμα χειρότερη εμπειρία, δεν ξέρω. Σίγουρα πρόκειται για μια πολύ σκληρή εποχή για τη δική σας γενιά και μια δύσκολη κατάσταση η σημερινή.

Πουφ: Η δική μας γενιά πόσο υπεύθυνη είναι;

Κοιτάξτε, έχω την εντύπωση πως η δική μας γενιά ούτε που κατάλαβε πώς έγινε

αυτό το πράγμα. Βρισκόταν σε βαθύ ύπνο. Όταν επαφίεσαι σε έναν κυβερνήτη ή σε ένα κόμμα, ώστε να χειριστεί τα θέματα της χώρας σου, το κάνεις θεωρώντας πως αυτός ο άνθρωπος είναι ικανός να το κάνει αυτό το πράγμα. Πάνω σε αυτή τη βάση λειτουργεί η δημοκρατία και η ψήφος. Ψηφίζω δηλαδή αυτόν τον άνθρωπο γιατί πιστεύω πως μπορεί. Μετά από κάποια χρόνια αποδεικνύεται πως αυτός που ψήφισες ήταν μέτριος και εν πάση περιπτώσει άνθρωπος ήταν και αυτός που δεν μπόρεσε ή τόσο μπόρεσε να διαχειριστεί ή τόσο άντεξε ο ηθικός του κόσμος.

Πέστε μου τώρα εσείς, εγώ σαν πολίτης έκανα λάθος επιλογή και ψήφισα έναν άνθρωπο ή μια σειρά ανθρώπων που φέρανε τη χώρα σε αυτή την κατάσταση. Θα πείτε ότι ευθύνομαι, ασφαλώς. Σας ερωτώ λοιπόν κι εγώ ο συγκεκριμένος άνθρωπος έχει μεγαλύτερη ή μικρότερη ευθύνη από εμένα; Αυτός δηλαδή που χειρίστηκε την κατάσταση και με έφερε αντιμέτωπο με την ανεργία, την κρίση και τη μαζική κατάθλιψη. Τι να σας πως για το πόσο φταίει η δική μας γενιά. Βεβαίως, εμείς φταίμε αλλά δεν ξέρω πόσο. Πόσο να το ζυγίσω, πόσο ζυγίζει η ευθύνη μου; Είναι σαν να μου ζητάτε να γίνω ένας άλλος άνθρωπος μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, να γίνω Ευρωπαίος, ένας άνθρωπος που συνδικαλίζομαι εύκολα,  που αμέσως έχω τη διάθεση να δημιουργήσω μια ομάδα, να δουλέψω εθελοντικά. Ήμασταν έτοιμοι εμείς ως λαός για κάτι τέτοιο; Καλούμαστε τώρα να γίνουμε αυτό που δεν ήμασταν ποτέ.

Έχει μερίδιο ευθύνης η νεολαία για την υπάρχουσα κατάσταση; Ποια πιστεύετε πως θα έπρεπε να είναι η στάση της;

Μερίδιο ευθύνης έχουμε όλοι. Αλλά είναι αυτό που είπα προηγουμένως. Πόση ευθύνη έχουμε, πόση είναι η δική μου; Δηλαδή να βρούμε τις πταίει;

Πουφ: Υπάρχει πάντως μια αποστασιοποίηση της νεολαίας σε σχέση με πιο παλιά. Ίσως να είναι και πιο σοφό δεν ξέρω. Ειλικρινά δεν μπορώ να το απαντήσω. Βλέπουμε πως η νεολαία δεν συμμετέχει πλέον εύκολα σε συγκεντρώσεις κλπ γιατί ίσως να είδαν που κατέληξε αυτό που γινόταν παλαιότερα.

Ειρήνη: Υπήρξαν όμως επαναστάσεις που αλλάξανε τον κόσμο.

Πουφ: Ειλικρινά, ασπάζομαι την άποψη που διάβασα στο τελευταίο βιβλίο του Νίκου Δήμου, πως δηλαδή η τέλεια επανάσταση τώρα είναι το διαδίκτυο. Αν δούμε στις επαναστάσεις του παρελθόντος, οι επαναστάσεις τελικά που επικράτησαν έγιναν οι νέοι δυνάστες.

Ειρήνη: Η Γαλλική Επανάσταση όμως άλλαξε τον κόσμο. Άλλαξε την Ευρώπη, δημιούργησε το Έθνος Κράτος κλπ. Αν δεν ήταν αυτή δεν θα ήμασταν αυτοί που είμαστε τώρα.

Η σημερινή νεολαία σίγουρα είναι πιο σοφή και οπωσδήποτε είναι πιο μορφωμένη. Ένας τέτοιος άνθρωπος λοιπόν αλλιώς θα αντιδράσει και θα συμπεριφερθεί. Πιθανώς να έχουν διαφοροποιήσει τη δράση και τη στάση τους. Από την άλλη μπορεί να γίνει η επανάσταση μέσω internet ; Μέσω του διαδικτύου κυκλοφορούν ιδέες και αυτό είναι από μόνο του μια επανάσταση. Υπάρχει ελευθερία και είναι σαν ένα παγκόσμιο πανεπιστήμιο. Μπορείς πιο εύκολα να οργανωθείς αλλά δεν ξέρω αυτή η ελεύθερη διακίνηση ιδεών τι θα φέρει και που θα καταλήξει. Αν θυμηθείτε τους παλαιότερους διανοούμενους όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης και άλλοι θεωρητικοί της αριστεράς κλπ, της ανένταχτης αριστεράς ή όπως αλλιώς θέλετε να τους πείτε, λέγανε οτι ο λαός είναι απρόβλεπτος και πως οι αντιδράσεις της μάζας είναι επίσης απρόβλεπτες. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει δηλαδή τι θα γίνει σε δύο χρόνια. Πως μπορεί να αντιδράσει ο Έλληνας ή ο Ελβετός σε μια κοινωνία που βράζει. Πιστεύω πως όλα είναι απρόβλεπτα και ρευστά. Βεβαίως ο κόσμος ποδηγετείται απο τα ΜΜΕ αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποτέ πως θα αντιδράσει μια κοινωνία. Είμαι σύμφωνος με αυτή την άποψη.

Astro_Tom: Το πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν οι Αγανακτισμένοι στο Σύνταγμα.

Βεβαίως. Έχω ακούσει πράγματα που φαίνονται αστεία αλλά απο την άλλη λες μήπως είναι και σοβαρά; Έχω ακούσει να μου λένε πως αφού είναι ανίκανοι να κυβερνήσουν τη χώρα ευτυχώς που υπάρχει και η Τρόικα να χειριστεί την κατάσταση και να μας νοικοκυρέψει ώστε να μπορέσουμε να βγούμε απο το αδιέξοδο. Τραγικό ή μη έχει κάποια βάση αυτό ώστε να λέγεται.

Η τέχνη υπήρξε πάντοτε αρωγός και βάλσαμο του ανθρώπου στις δύσκολες καταστάσεις. Ένας τρόπος έκφρασης συναισθημάτων και ιδεών. Σήμερα βλέπετε να συμβαίνει το ίδιο;

Τις δεκαετίες του 60 και του 70 υπήρξε μια παγκόσμια επανάσταση στη μουσική και όχι μόνο. Γνωρίζετε βέβαια πως οι επαναστάσεις δεν γίνονται κάθε μέρα.

Γιατί πλην ελαχίστων εξαιρέσεων δεν γράφονται πια πολιτικά τραγούδια παρ’ όλο που η εποχή μας το απαιτεί περισσότερο από ποτέ;

Πολιτικά τραγούδια γράφονται αλλά ένα τραγούδι για να γίνει και να πετύχει θέλει να είναι και λίγο ανοιχτοί οι ουρανοί. Να έχει μια έμπνευση. Πολλές φορές είναι δύσκολο να πιάσουν ή να εκφράσουν την εποχή γιατί από μόνο του το τραγούδι ως μορφή τέχνης είναι δύσκολο. Δεν είναι τόσο απλό δηλαδή να γράψεις ένα τραγούδι που να πιάσει όλη τη μάζα, να μπει μέσα στο συλλογικό ασυνείδητο και να μιλήσει στις καρδιές των ανθρώπων. Δεν είναι καθόλου απλό. Υπάρχουν τραγούδια αλλά δεν είναι τόσα πολλά και δεν ξέρω αν και παλαιότερα ήταν πολλά. Δεν υπάρχουν πολλά καλά τραγούδια. Πάντα λίγα θα είναι τα καλά τραγούδια.

Θα θέλατε να γυρίσετε κι εσείς τον κόσμο με τα πόδια όπως ο ήρωας του μυθιστορήματος "Το Θείο Τραγί" του Γιάννη Σκαρίμπα, το οποίο αποτελεί και πηγή έμπνευσης του τραγουδιού σας "Ατέλειωτο τραγούδι";

Σας το ορκίζομαι, πως πολύ θα το ήθελα! Ως λάτρης του ποδηλάτου που και που και με το ποδήλατο αλλά βασικά με τα πόδια. Όταν κάνω βόλτα με το ποδήλατο αλλά κυρίως όταν περπατάω μου έρχονται ιδέες. Είμαι ξέρετε της περιπατητικής σχολής. Ακούγεται πολύ ρομαντικό το να γυρίσει κάποιος τον κόσμο με τα πόδια αλλά θα ήταν πολύ ωραίο. Μιας και αναφέρεστε στο Σκαρίμπα, στην εισαγωγή του μυθιστορήματος του υπάρχουν κάποια σχόλια από κάποιον αναλυτή που λένε πως αυτά τα μυθιστορήματα του δρόμου (On the road) που έκανε η γενιά των Μπητ στην Αμερική τις δεκαετίες του 50 και του 60 ήταν μεταγενέστερα του Σκαρίμπα που έγραψε το "Θείο Τραγί" το 1932. Ήταν πρώτος αυτός.

Πιστεύετε κι εσείς όπως και ο Ντοστογιέφσκι πως η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο; 

Πρόκειται για μια πολύ ωραία άποψη. Τα είπε όλα με αυτό! Η αισθητική και η τέχνη είναι μια επανάσταση.

Θα θέλαμε να μας πείτε δυο λόγια για τις παρακάτω προσωπικότητες:
Νίκος Μαμαγκάκης

Έχετε έρθει διαβασμένοι, γιατί οι ερωτήσεις σας δεν είναι καθόλου τυχαίες. Ο Μαμαγκάκης  έκανε σοβαρές σπουδές στο εξωτερικό μαθητεύοντας στην Ανωτάτη Μουσική Σχολή του Μονάχου, δίπλα σε ιστορικά πρόσωπα όπως ο Καρλ Ορφ και ο Γκέντσμερ. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν με την τόσο ευρεία μουσική παιδεία που είχε κατάφερε να σπάσει τις φόρμες στο τραγούδι και να δημιουργήσει ένα νέο είδος τραγουδιού το οποίο έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Πολύ ασυνήθιστες αρμονίες που θα τις περιέγραφα ως πολύ τολμηρές για το τραγούδι και η μελωδική του γραμμή είναι επίσης ασυνήθιστη. Επιδίωξε δηλαδή με τη μουσική του να κάνει το μοντέρνο και το πρωτοποριακό και τα κατάφερε. Όπως θα γνωρίζετε όμως αυτό δεν έχει πάντα απήχηση. Η πρωτοπορία  δεν έχει πάντα από την αρχή θαυμαστές. Ένας συνθέτης, σε όλη του τη ζωή μπορεί να μην πάρει αυτή τη χαρά και να αναγνωριστεί μετά θάνατο. Ο Νίκος Μαμαγκάκης ήταν από τους τυχερούς που αναγνωρίστηκε το ταλέντο του. Όχι βεβαίως στο βαθμό του Θεοδωράκη ή του Χατζιδάκι, αλλά οπωσδήποτε έκανε κάτι που δεν το έκαναν οι άλλοι.

Νίκος Παπάζογλου

Ο Νίκος ήταν ένας συνθέτης, στιχουργός και τροβαδούρος μαζί. Ο κόσμος τον γνωρίζει περισσότερο ως ερμηνευτή. Ήταν ένας άνθρωπος που με τη στάση του μέσα στον καλλιτεχνικό χώρο καθόρισε κάποια πράγματα. Επειδή είχε μόνιμο πρόβλημα με τους διοργανωτές των συναυλιών, είτε για λόγους οικονομικούς είτε γιατί δεν τους εμπιστευόταν, άρχισε να διοργανώνει μόνος τους τις συναυλίες του, κάνοντας κάτι το πρωτοποριακό. Πήγαινε σε μέρη που δεν πήγαινε αυτοκίνητο. Φόρτωναν τα ηχητικά μηχανήματα στα γαϊδουράκια και τα ανέβαζαν στο τάδε εκκλησάκι, στο τάδε χωριό . Έκανε συναυλία μέσα στο ηφαίστειο  της Νισύρου, έκανε τρελά πράγματα δηλαδή. Αν μπορούσε πάει και να κάνει συναυλία στον Κρόνο να είστε σίγουροι πως θα την έκανε. Μαζί με άλλους δύο γιατί δεν ήταν ο μόνος, ήταν ο εφευρέτης του σύγχρονου λαϊκού γλεντιού. Αυτό ήταν ο Νίκος Παπάζογλου. Οι παραστάσεις του ήταν ένα σύγχρονο λαϊκό πανηγύρι. Κατάφερε να δονεί και να κάνει να χορεύουν χιλιάδες άνθρωποι.

Σωκράτης Μάλαμας

Το ίδιο κάνει και ο Σωκράτης Μάλαμας. Αυτός ο εσωστρεφής και καταθλιπτικός καλλιτέχνης (γέλια) εμφανίζεται και χορεύουν τρεις χιλιάδες κόσμος. Τι εσωστρέφεια είναι αυτή δεν μπορώ να την καταλάβω. Πόση δηλαδή κατάθλιψη έχει αυτό το παιδί; (γέλια). Όπου παίζει γίνεται χαμός.

Μανώλης Ρασούλης

Ο Μανώλης Ρασούλης ήταν ένας ανατρεπτικός άνθρωπος που πήγε το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι ένα βήμα παρακάτω. Τραγούδησε θέματα που δεν είχε τραγουδήσει ποτέ το ελληνικό τραγούδι μέχρι εκείνη την εποχή. Είχε εξαιρετική αισθητική στις λέξεις που χρησιμοποιούσε και στα θέματα που επέλεγε. Ήταν ένας κοινωνικοποιημένος και πολιτικοποιημένος άνθρωπος και ταυτόχρονα ένας πολίτης του κόσμου. Το καλοκαίρι του 2009, αν θυμάμαι καλά, είχαμε κάνει μια περιοδεία με το Μανώλη. Στην Πρέβεζα δώσαμε μια εξαιρετική συναυλία όπου ήταν ελεύθερη η είσοδος και είχε έρθει πάρα πολύς κόσμος. Είδε ξαφνικά 4-5 χιλιάδες κόσμο και τρόμαξε ο άνθρωπος. Και εγώ μαζί γιατί δεν είχαμε συνηθίσει σε τόσο μεγάλες συναυλίες. Προσωπικά έχω αυτή την ικανοποίηση, πως στα τελευταία του, μαζί και με τις δικές μου συναυλίες γνώρισε μια μεγάλη χαρά όπως κι εγώ εξάλλου, επειδή από τη μία έπαιζα μαζί με το δάσκαλο μου και από την άλλη επειδή διασκέδασα λίγο την αγωνία και την κατάθλιψη του. Γιατί ήταν λίγο καταθλιπτικός, είχε μια λύπη μέσα του για την Ελλάδα, για όλα. Ποιος ξέρει γιατί. Είχε έναν καημό και αυτός, όπως όλοι μας. Ε, αυτός ήταν μάλλον λίγο παραπάνω πονόκαρδος και δεν άντεξε.

Διονύσης Σαββόπουλος

Είναι ο άνθρωπος που μας έμαθε να γράφουμε τραγούδια.

Μελίνα Κανά

Μια πολύ ευαίσθητη τραγουδίστρια με εξαιρετική τεχνική. Το χρώμα της φωνής της είναι τόσο χαρακτηριστικό που θα έλεγε κανείς πως ακούγοντας τη Μελίνα είναι σαν να ακούς έναν λυγμό που σε ανακουφίζει. Έτσι θα την περιέγραφα.

Χάρις Αλεξίου

Είναι η εθνική μας τραγουδίστρια μαζί με τη Βιτάλη.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Είναι ο Ντοστογιέφσκι της Ελλάδας. Έτσι δεν είναι;

Τίτος Πατρίκιος

Είναι ένας επαναστάτης του λόγου που τον γνώρισα λίγο και έκανα ένα τραγούδι επηρεασμένος από αυτόν. Ίσως κάποιος λόγιος θα μπορούσε να σας πει περισσότερα πράγματα για τον Πατρίκιο.

Ευανθία Ρεμπούτσικα

Έχει κάνει πάρα πολύ ωραίες μουσικές και πρόκειται για μια εξαιρετική συνθέτης.  Λίγες έχουμε στην Ελλάδα άλλωστε.

Τα σχέδια σας για το καλοκαίρι;

Τώρα είμαστε στο σχεδιασμό εμφανίσεων ανά την Ελλάδα.

Κάποιες συμβουλές για τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη μουσική;

Από τη στιγμή που κάποιο παιδί έχει επιλέξει αυτό το δρόμο το μόνο που έχω να του πω είναι συγχαρητήρια, υπομονή και επιμονή. Να πειραματίζεται γιατί ο πειραματισμός είναι η τροφή του συνθέτη και του καλλιτέχνη γενικότερα. Να καταφέρει να ξεπεράσει τις αναστολές και να εκφράζεται και να εκτίθεται. Αυτή είναι η δουλειά του μουσικού.

Πουφ: Κλείνοντας θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε ειλικρινά που δεχτήκατε να μας συναντήσετε γιατί στα πλαίσια της λεγόμενης "ατομικής κοινωνικής ευθύνης" που έχει ο καθένας μας, θεωρούμε πολύ σημαντικό αυτό που κάνατε. Κι αυτό γιατί τα παιδιά αυτά είναι διαφορετικό να ακούνε για κάποιον Περίδη και άλλο να συναντούν αυτόν τον άνθρωπο από κοντά. Θεωρώ πως μόνο έτσι μπορούμε να κάνουμε ένα βηματάκι εμπρός. Με αυτή τη μαγική λέξη της "Παιδείας". Ειλικρινά σήμερα για ακόμη μια φορά είχαμε την τύχη να συναντήσουμε έναν άνθρωπο σαν κι εσάς που έτσι το βλέπω εγώ τουλάχιστον, να πιστεύω πως δεν χαθήκανε όλα και πως δόξα το Θεό υπάρχουν ακόμα τέτοιοι άνθρωποι. Ας εστιάσουμε λοιπόν σε αυτούς τους ανθρώπους γιατί πολλές φορές είτε αυτό λέγεται ΜΜΕ είτε κάτι άλλο, μας αποσπούν την προσοχή με άλλα.

Σας ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια! Θέλω να πιστεύω πως κατάφερα να ανταποκριθώ στις περισσότερες από τις ερωτήσεις των παιδιών. Να γνωριστούμε από κοντά γιατί ξέρετε το γυαλί της τηλεόρασης τα κάνει όλα να φαίνονται μαγικά. Καλό είναι κάποια πράγματα να απομυθοποιούνται με το οποιοδήποτε κόστος επίσης. Κάποιοι απομυθοποιούνται από μόνοι τους, ενώ κάποιοι άλλοι το επιδιώκουν όπως στη δική μου περίπτωση. Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει η μαγεία όπως τους περισσότερους καλλιτέχνες. Ξέρετε ο καλλιτέχνης στηρίζεται στη μαγεία, σε αυτό το μυστήριο που καλλιεργείται με τη φαντασία. Έχω μάθει να γνωρίζω τους ανθρώπους από κοντά και να μην λειτουργώ όπως προανέφερα.  Επιλέγω να λειτουργήσω με την τέχνη μου και όχι με τη βοήθεια των τεχνικών του show business. Γιατί κι αυτό το χορτάσαμε μην νομίζετε. Οι εποχές έχουν αλλάξει.

Η μαγεία ίσως είναι πιο δυνατή όταν είναι αληθινή! Σας ευχαριστούμε! Καλό καλοκαίρι σε όλους τους επισκέπτες μας!
Υγ. Στην κουβέντα συμμετείχαν τα ακόλουθα μέλη : Πουφ, Astro_Tom, Ειρήνη, Μελισσάνθη, Ηρούλι, Διώνη και Άλκηστη.

Επιμέλεια: Hijo de la luna, Tinkerbell

Ο Καθηγητής Νικόλαος Μαζαράκης μιλάει στο filomatheia.blogspot.com

Ημερομηνία: 20.4.13
Τοποθεσία: Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών

Φίλες και φίλοι ,αγαπητοί επισκέπτες του ιστολογίου μας, έχουμε την τιμή και τη χαρά να σας παρουσιάσουμε έναν υπέροχο Έλληνα. Έναν Έλληνα που ανήκει στη μικρή δημιουργική Ελλάδα του εξωτερικού. Πραγματικά, πιστέψτε με πως έχουμε πολλούς λόγους ως Έλληνες να είμαστε υπερήφανοι, όσο θα υπάρχουν ακόμη τόσο σημαντικοί άνθρωποι όπως ο σημερινός καλεσμένος μας.

Ο Νικόλαος Μαζαράκης είναι καθηγητής στην έδρα Lucas-Lee Μοριακής Βιοϊατρικής και διευθυντής του τμήματος Γονιδιακής Θεραπείας, στο Κέντρο Νευροεπιστημών της Ιατρικής του Imperial College του Λονδίνου, Hammersmith Campus. Πρωτοπόρος στην έρευνα με στόχο τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον και άλλων εκφυλιστικών ασθενειών.

Τον συναντήσαμε στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών στις 20 Απριλίου και θα μου επιτρέψετε να σας αναφέρω –κατά τη γνώμη μου-κάτι συγκλονιστικό. Λίγο μετά τη συνάντησή μας, μας είπε πως ήταν πολύ χαρούμενος και συγκινημένος γιατί λίγες ώρες πριν είχε επισκεφθεί το σπίτι της ποιήτριάς μας, Μαρίας Πολυδούρη (εκεί όπου έζησε την τελευταία περίοδο της ζωής της) και προσκύνησε ευλαβικά, αποδίδοντας φόρο τιμής στην ποιήτρια. Κάτι ακόμα που δε θα μπορέσετε να διακρίνετε διαβάζοντας αυτή τη συνέντευξη είναι τα βουρκωμένα μάτια αυτού του υπέροχου Έλληνα κάθε φορά που μας μίλαγε για την Ελλάδα.

Παρόντες στη συνέντευξη ήταν τα παρακάτω μέλη: Ανθή, Διώνη, Μελισσάνθη, Βασίλης, Θωμάς, Λαμπρινή, Σπύρος. Η Ανθή, ως τελειόφοιτη της Μοριακής Βιολογίας ανέλαβε τις πιο εξειδικευμένες ερωτήσεις. Ανθή σ’ ευχαριστούμε!

Τι θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια και τι είναι αυτό που σας συντροφεύει ως ανάμνηση από εκείνα τα χρόνια;

Πολλά πράγματα θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια. Μεγάλωσα σ ΄ένα πολύ όμορφο νησί και το θεωρώ μεγάλη τύχη που γεννήθηκα εκεί. Για μένα, άλλωστε, είναι το ωραιότερο μέρος του κόσμου και εννοώ την Κεφαλονιά. Θυμάμαι χαρακτηριστικά από αυτό το μέρος τη θάλασσα, μιας και το σπίτι μας ήταν απέναντι από την παραλία και το αλάτι στα τζάμια του σπιτιού μας. Επίσης, αδυνατώ να ξεχάσω τα χρώματα του ουρανού και της θάλασσας η οποία και με τράβηξε από πολύ μικρό γι’ αυτό και αργότερα αγάπησα ιδιαίτερα τα σπορ της θάλασσας. Ειδικά τα καλοκαίρια που ψαρεύαμε και κολυμπούσαμε και αυτό είναι κάτι που μου λείπει πάρα πολύ!

Έχω ταξιδέψει σε πολλά μέρη του κόσμου και μάλιστα πολύ όμορφα μέρη, αλλά το ελληνικό τοπίο δεν το συνάντησα πουθενά αλλού και ειλικρινά, μου λείπει πάρα πολύ αυτό το τοπίο. Κάθε φορά που ερχόμουν στην Ελλάδα, έλεγα στα παιδιά μου :"Θέλω να κοιμάμαι στο μπαλκόνι ή ακόμη και να ξαπλώσω στο πεζοδρόμιο". Ο τόπος αυτός, παρόλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, μου ασκεί μια ισχυρή έλξη. Έχω βρεθεί στις Σεϋχέλλες, σε ηφαιστειογενή νησιά στον Ειρηνικό, σε τοποθεσίες μαγικές και ονειρεμένες. Κι όμως η Ελλάδα με το εναλλασσόμενο τοπίο της με συγκινεί ιδιαίτερα. Έχω, λοιπόν, πολύ καλές αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία. Θυμάμαι, επίσης, το σχολείο στην Αθήνα, στο οποίο είχα φοιτήσει για ένα διάστημα λόγω μεταθέσεων του πατέρα μου που ήταν τραπεζικός . Ήταν η σχολή Χατζηδάκη. Αυτό το σχολείο είχε ορισμένες ιδιαιτερότητες. Μας έβαζαν να κάνουμε διάφορες εκδηλώσεις, είχε παιδιά με ιδιαίτερη έφεση στο πιάνο και γενικότερα, πολύ ξεχωριστούς ανθρώπους. Θυμάμαι, επίσης, εκείνη την κατασκήνωση, το καλοκαίρι, στην Πεντέλη. Όλες αυτές οι αναμνήσεις από τότε που έγινα μετανάστης, από τότε που άλλαξε η ζωή μου, είναι διαρκώς στο μυαλό μου και έτσι, δε χάνω ποτέ την επαφή μου με την Ελλάδα. Αν και το όνειρο της επιστροφής έχει πεθάνει για οικογενειακούς λόγους, αισθάνομαι τυχερός που έχω όλες αυτές τις αναμνήσεις να μου κρατούν συντροφιά και σαφώς, πάντα αγκαλιάζω κάθε ευκαιρία που μου δίνεται να την επισκεφθώ, όπως τώρα που με κάλεσαν για να κάνω μια ομιλία στο συνέδριο, που πραγματοποιεί το Ιατροβιολογικό Ίδρυμα Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Τα παιδιά σήμερα βλέποντας και ακούγοντας όσα συμβαίνουν στην πατρίδα μας έχουν δικαίωμα να κάνουν όνειρα?

Χωρίς το όνειρο, η ζωή δεν αξίζει. Μπορεί να γίναμε φύλακες ερειπίων και ενός μεγάλου πολιτισμού που δεν υπάρχει πλέον, αλλά το γεγονός ότι μπορούμε να αντικρίζουμε αυτά τα ερείπια και να θυμόμαστε τι υπήρχε σε αυτή τη χώρα, μας δίνει τη δύναμη να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο και να σηκωνόμαστε, να προχωράμε κάθε φορά που σκοντάφτουμε.

Το δικό σας όνειρο ήταν να γίνετε αυτό που είστε σήμερα; Αν γυρνούσατε το χρόνο πίσω θα επιλέγατε κάτι άλλο?

Πιθανώς. Για μένα υπήρχε μεγάλη έλξη για την τέχνη και την επιστήμη και δεν τα θεωρώ διαφορετικά πεδία, όπως αρκετοί πιστεύουν. Θα μπορούσα, κάλλιστα, να έχω ασχοληθεί και με τα δυο, αλλά οι γονείς μου με ώθησαν προς την επιστήμη παρά προς την τέχνη. Δεν ξέρω αν σε κάποια άλλη ζωή, γεννημένος απο άλλους γονείς και αν ήμουνα ο ίδιος που είμαι σήμερα -δεν πιστεύω πως θα γινόταν αυτό βέβαια- αν θα είχα επιλέξει κάτι άλλο. Το περιβάλλον σου σε παροτρύνει να κάνεις διάφορα πράγματα και να λάβεις διάφορες αποφάσεις και ειλικρινά, οφείλω πολλά στους γονείς μου για αυτό. Θα ήμουν πάντως ευτυχισμένος αν είχα ακολουθήσει και κάτι άλλο.
Τα ενδιαφέροντά μου, αναμφίβολα, ήταν και παραμένουν πολλά, όπως ο κινηματογράφος και η μουσική αλλά δυστυχώς, δεν έχω αρκετό ελεύθερο χρόνο. Αν και η έρευνα μου καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, προσπαθώ να κλέβω λίγο χρόνο από αυτήν για ενδιαφέροντά πράγματα που συμπληρώνουν τη ζωή μου. Το ερευνητικό κομμάτι είναι, βέβαια, αυτό που κυριαρχεί στη ζωή μου, η έρευνα είναι αυτή που έχει γεμίσει τη ζωή μου και πραγματικά είμαι πολύ ευχαριστημένος που κατάφερα να κάνω κάτι. Γιατί μπορεί να ψάξεις και να μη βρεις με αποτέλεσμα να μη μπορέσεις να προχωρήσεις. Σίγουρα, κάποιοι άλλοι έχουν πάει πολύ καλύτερα από μένα, αλλά προσωπικά, είμαι ευτυχισμένος μ’ αυτά που έχω καταφέρει. Ακόμα και αν έπρεπε να σταματήσω αύριο την έρευνα ,δε θα ένιωθα πικρία γιατί θεωρώ πως η πορεία μου ήταν επιτυχημένη στην έρευνα.

Πάντως, ακόμα και αν είχα επιλέξει να ασχοληθώ με κάτι διαφορετικό, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ήταν κάτι πολύ δημιουργικό. Από πολύ μικρός είχα μια ανησυχία να βοηθάω τους άλλους. Δε θα ήθελα να το χαρακτηρίσω ως αλτρουισμό, αλλά υπάρχει κάτι μέσα μου που με κάνει να νιώθω καλά κάθε φορά που βοηθάω κάποιον. Ίσως, αυτός να είναι ο λόγος που επέλεξα τον κλάδο της επιστήμης, δεδομένου ότι η τέχνη είναι περισσότερο ατομικιστική. Μπορεί όταν προσφέρεις την τέχνη σου σε κάποιον να του διεγείρεις υπέροχα συναισθήματα, αλλά είναι τελείως διαφορετικό. Οπότε, θεωρώ πως έκανα τη σωστή επιλογή βάση του χαρακτήρα μου.

Η ζωή του ερευνητή είναι μοναχική?

Ανάλογα σε ποιο επίπεδο βρίσκεσαι και τι θέλεις να επιτύχεις. Αν θέλεις να φτάσεις στο επίπεδο της τελειότητας-αν υπάρχει βέβαια τελειότητα- τότε μπορεί ο δρόμος να είναι πολύ μοναχικός και να υποφέρεις. Προσωπικά, πάντοτε προσπαθούσα να έχω μια ισορροπία στη ζωή μου, κατάφερα να παντρευτώ έναν υπέροχο άνθρωπο που με αγαπάει και την αγαπάω και ήμουν πολύ τυχερός σε αυτό. Δημιουργήσαμε μια υπέροχη οικογένεια και αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό. Αν και δούλεψα σκληρά, δεν αισθάνομαι μοναξιά κυρίως λόγω χαρακτήρα. Απο μικρός μπορούσα να κλειστώ στον εαυτό μου χωρίς να αισθάνομαι κάποια πίκρα ή μοναξιά. Δημιουργική μοναξιά ναι, όταν πρέπει να συγκεντρωθώ προκειμένου να πετύχω το στόχο μου. Υπάρχουν, βέβαια, πολλοί άνθρωποι που έχουν αποφασίσει να κάνουν θυσίες , ώστε να αφοσιωθούν σε αυτό που κάνουν. Να μην δημιουργήσουν για παράδειγμα οικογένεια για να είναι οι καλύτεροι στον κόσμο ή να αποκτήσουν μεγαλύτερη φήμη στην επιστημονική κοινότητα. Εγώ δεν ήμουνα ποτέ μεταξύ αυτών των ανθρώπων. Είναι θέμα επιλογών. Για μένα, η απόφαση να αφοσιωθώ στην έρευνα ήταν για να βοηθήσω και όχι για να μη ζήσω. Ήθελα να δω τον κόσμο, να ταξιδέψω, να διαλέξω ένα επάγγελμα που να με γεμίζει και να μου προσφέρει τη δυνατότητα να γνωρίσω νέους ανθρώπους, να επικοινωνήσω μαζί τους. Θα μπορούσα να ήμουν πιο "bon vivant" και να είχα εγκαταλείψει τη δημιουργικότητα, αλλά θεωρώ πως δεν θα είχα κάνει καριέρα αν είχα τραβήξει αυτό το δρόμο. Πρέπει να έχεις κάποια ισορροπία και θεωρώ πως κατάφερα να εφαρμόσω στη ζωή μου το απόφθεγμα των αρχαίων προγόνων μας "παν μέτρον άριστον". Οπότε δεν ήθελα ποτέ να κάνω θυσίες. Σαφώς αφιέρωσα, και αφιερώνω πολύ χρόνο στην έρευνα και στην επιστήμη για να φτάσω ως εδώ, όχι όμως εις βάρος της κοινωνικής πλευράς της ζωής μου.

Γιατί η μικρή δημιουργική Ελλάδα βρίσκεται στο εξωτερικό; Τι θεωρείτε πως είναι αυτό που κάνει τον Έλληνα της διασποράς να είναι πιο δημιουργικός;

Πιστεύω πως ο Έλληνας της διασποράς είναι πιο πετυχημένος, διότι καταφέρνει να μυηθεί σε συστήματα που τον ωθούν να γίνεται όλο και πιο δημιουργικός. Η έλλειψη συστήματος στην Ελλάδα ή καλύτερα σωστού συστήματος είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει. Υπάρχουν πολλοί δημιουργικοί άνθρωποι σε αυτή τη χώρα που παραπονιούνται πως το σύστημα δεν τους αξιοποιεί και αυτό -κατά τη γνώμη μου-είναι αλήθεια. Ευελπιστώ πως η κρίση που περάσαμε ακριβώς λόγω αυτής της έλλειψης του συστήματος, να φέρει μια επανάσταση, ώστε να δημιουργηθεί κάποιο σύστημα που να βοηθά τους δημιουργικούς ανθρώπους και να τους εδραιώσει μαζί με τη χώρα μας στο επίπεδο που πρέπει.

Όταν είχαμε την τιμή να συναντήσουμε έναν επίσης ξεχωριστό Έλληνα της διασποράς, τον συνάδελφο σας κ. Γιώργο Στεφανόπουλο, καθηγητή του ΜΙΤ, μας είχε πει πως στους φοιτητές από την Ελλάδα δεν διακρίνει πια εκείνη τη σπίθα για διάκριση στα μάτια τους. Αντιθέτως, αυτό το βλέπει πολύ συχνά σε φοιτητές από την Τουρκία. Εσείς ποια εικόνα έχετε; Και αν έχετε παρατηρήσει κάτι παρόμοιο που το αποδίδετε?

Προσωπικά, δεν έχω παρατηρήσει κάτι παρόμοιο γιατί δεν έχω φοιτητές από την Τουρκία ακόμα. Στο πανεπιστήμιο είμαι μόνο 7 χρόνια γιατί, όπως ξέρετε, η καριέρα μου πέρασε και από τον βιοτεχνολογικό τομέα όπου εκεί δεν είχα φοιτητές. Μέχρι τώρα είχα περίπου 50 φοιτητές μεταπτυχιακού και διδικτορικού επιπέδου. Υπάρχει, όντως, αυτή η σπίθα σε ορισμένους λαούς, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Είχα, μάλιστα, δύο εξαιρετικούς Έλληνες φοιτητές, οι οποίοι είχαν σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, εκ των οποίων το αγόρι τώρα βρίσκεται στην Αμερική και η κοπέλα τελειώνει το διδακτορικό της μαζί μου. Δεν ξέρω αν οφείλεται στο γεγονός πως είναι και οι δύο από τη Θεσσαλονίκη. Προσπαθώ πάντως να τους βοηθήσω να γίνουν κορυφές στον τομέα τους. Αν μη τι άλλο, σε αυτά τα παιδιά διέκρινα αυτή την σπίθα. Ωστόσο, πιστεύω πως έχει να κάνει με τον κάθε άνθρωπο και όχι με τη χώρα. Υπάρχουν, βέβαια, μερικές χώρες-κυρίως ανατολικές-, στις οποίες, λόγω του συστήματός τους, τα παιδιά που προέρχονται απ’ αυτές θεωρούν καθήκον τους να διακριθούν, ταυτίζοντας τη διάκρισή τους με τη διάκριση της χώρας τους. Και αυτό το έχω ακούσει και από άλλους Έλληνες καθηγητές που βρίσκονται μαζί μου στο Imperial College.

Από την εμπειρία σας πως κρίνετε το επίπεδο των ελληνικών πανεπιστήμιων σε σχέση με εκείνων του εξωτερικού;

Ομολογουμένως, δε γνωρίζω το ελληνικό πανεπιστήμιο πάρα πολύ καλά. Είχα φοιτητές από ελληνικά πανεπιστήμια και θεωρώ πως τα πανεπιστήμια μεταξύ τους διαφέρουν, κυρίως, στη βιολογία που είναι και ο κλάδος μου. Μερικά είναι πιο πρακτικά, είναι βασισμένα περισσότερο στην πρακτική βιολογία που σημαίνει περισσότερα εργαστήρια. Οπωσδήποτε, προτιμώ φοιτητές, οι οποίοι έχουν αυτή την εμπειρία και μπορούν να κάνουν πειράματα με άνεση. Υπάρχουν και πανεπιστήμια που είναι περισσότερο θεωρητικά με αποτέλεσμα αρκετοί απόφοιτοι να αντιμετωπίζουν δυσκολία σε μια πειραματική καριέρα και σε διπλώματα που βασίζονται στον πειραματισμό. Θεωρώ πως τα παιδιά στην Ελλάδα αν στοχεύουν σε μια εργαστηριακή καριέρα, είναι προτιμότερο να επιλέγουν πανεπιστήμια που διαθέτουν πολλά εργαστήρια, ώστε να αποκτήσουν την κατάλληλη εμπειρία.

Αν είχατε τη δυνατότητα να αλλάξετε τρία πράγματα στα ελληνικά πανεπιστήμια και γενικότερα στην παιδεία ποια θα ήταν αυτά?

Δε νομίζω πως είμαι ο κατάλληλος γιατί δεν έχω περάσει από την ανώτερη Ελληνική εκπαίδευση για να κρίνω τα πανεπιστήμια. Πάντως αν θα είχα αυτή τη δυνατότητα αυτό θα ήταν στις πρώτες τάξεις. Δε γνωρίζω πόσο καταρτισμένοι είναι οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σ’αυτές τις τάξεις ώστε να υψώσουν αυτά τα παιδιά για να έχουν όνειρα, να είναι δημιουργικά και να έχουν εφόδια για να μπορούμε αργότερα να βλέπουμε στα μάτια τους εκείνη τη σπίθα που αναφέρατε πιο πριν. Είναι πολύ κρίσιμο να βάλεις τους σωστούς δασκάλους σ’αυτές τις ηλικίες ώστε να διαμορφώσουν τη νέα γενιά που να έχει τη σωστή νοοτροπία.

Ποια είναι η αποστολή του εκπαιδευτικού συστήματος και των φορέων του; Θα έπρεπε να προάγει την καλλιέργεια του πνεύματος η να είναι ο προθάλαμος για την αγορά εργασίας;

Και τα δυο είναι βασικά, πρέπει να είσαι ρεαλιστής στη ζωή αλλά πρέπει να έχεις και ιδανικά, ιδανικά που να μην είσαι διατεθειμένος να τα πουλήσεις.

Τόσα χρόνια παρατηρείται τον ανθρώπινο οργανισμό μέσα από το μικροσκόπιο. Ό,τι βλέπετε πιστεύετε πως είναι θεϊκό δημιούργημα?

Όσον αφορά εμένα, ναι, αλλά αυτό είναι μια προσωπική άποψη. Κανείς δεν μπορεί να αποδείξει αν υπάρχει Θεός ή όχι. Είναι κάτι, το οποίο γεννιέται μέσα σου και φυσικά, το γεγονός ότι είναι κάποιος επιστήμονας, δε σημαίνει ότι είναι άθεος. Οπότε ναι πιστεύω πως υπάρχει κάτι ανώτερο από μένα, αλλά όπως προανέφερα αυτό είναι η προσωπική μου άποψη.

Πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι η χρηματοδότηση ερευνών σαν τη δική σας;

Είναι πολύ δύσκολη, γι’ αυτό οφείλεις να είσαι πολύ καλός προκειμένου να βρεις χρηματοδότη. Δεν είναι λίγες οι φορές που απογοητευόμαστε γιατί υπάρχουν πολλοί οι όποιοι προσπαθούν και οι χρηματοδοτήσεις δεν είναι αυτόματες. Ακόμη κι αν έχεις κάτι πολύ καλό στα χέρια σου είναι δύσκολο γιατί τα λεφτά είναι λίγα. Φυσικά, κάποιες χώρες με ανεπτυγμένη οικονομία, διαθέτουν περισσότερα χρήματα γιατί έχουν αυτή τη δυνατότητα με αποτέλεσμα να κάνουν περισσότερες ανακαλύψεις, μια χωρά με εύρωστη οικονομία θα πρέπει να έχει έναν σωστό προϋπολογισμό για την έρευνα και την ανάπτυξη της τεχνολογίας.

Οπότε ένας ερευνητής πρέπει να είναι παράλληλα και καλός στις δημόσιες σχέσεις;

Δεν είναι απαραίτητο, αλλά βοηθάει πολύ. Βοηθάει στο να έχεις πιο επιτυχημένες χρηματοδοτήσεις και να επικοινωνείς τα ευρήματα σου με αποτελεσματικό τρόπο. Είναι βέβαια κάτι που δεν το έχουν όλοι αλλά με την εξάσκηση γίνεσαι καλύτερος αν δεν έχεις αυτό το προτέρημα. Ωστόσο δεν είναι αυτό ο μοναδικός παράγων.

Υπάρχει σχετική αξιοκρατία στην έρευνα, ώστε αυτό που αξίζει να χρηματοδοτηθεί;

Αυτό είναι σχετικό, αφού οι κριτές διαφέρουν από ομάδα σε ομάδα και από οργανισμό σε οργανισμό.Σε γενικές γραμμές πάντως υπάρχει.

Σε μια συνέντευξή σας το 2010 είχατε πει πως είμαστε έξυπνος λαός. Αν αυτό ισχύει, πως είναι δυνατόν να έχουμε φτάσει στο σημερινό κατάντημα;

Είμαστε, πράγματι, ένας από τους πιο έξυπνους λαούς. Συγκεκριμένα, είμαστε στη δεύτερη θέση με πρώτους τους Αρμένιους! Το γεγονός ότι φτάσαμε ως εδώ έχει να κάνει με τη νοοτροπία μας και με το σύστημα που επικρατεί στην πατρίδα μας.

Στην έρευνα σας ασχοληθήκατε με την ανάπτυξη μιας μορφής γονιδιακής θεραπείας για τη νόσο του Πάρκινσον που στοχεύει στην παράγωγη ντοπαμίνης που εκλείπει στους ασθενείς. Που στηρίχτηκε η παράγωγη αυτού του φαρμάκου?

Θα μιλήσω σήμερα στο συνέδριο γι’ αυτό, και για μια καινούρια θεραπεία που προσπαθώ να φτιάξω για τη νόσο του Huntington , αλλά θα το αφήσω κάπως ανοιχτό γιατί η μελέτη αυτή θα δημοσιευτεί στους επομένους δύο μήνες. Με τη γονιδιακή θεραπεία τοποθετούνται γονίδια μέσα σε ορισμένα κύτταρα, εκεί όπου λείπει η ντοπαμίνη και έτσι δημιουργείται στον οργανισμό μια ψευδαίσθηση πως διαθέτει αυτή την ουσία, η οποία έχει "χαθεί" λόγω της νευροεκφυλιστικής ασθένειας. Με αυτό τον τρόπο, παρέχεται η δυνατότητα κίνησης και σωστής λειτουργίας των κυττάρων και οι επιστήμονες είναι ικανοί να κοντρολάρουν την κινητικότητα του οργανισμού. Η κεντρική ιδέα στηρίχθηκε στη δημιουργία ενός φορέα που παράγει 3 πρωτεΐνες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη βιοσύνθεση της ντοπαμίνης .

Γιατί δεν κατευθυνθήκατε στη δημιουργία φορέα που να παράγει απευθείας ντοπαμίνη?

Με τα 3 γονίδια, που παράγουν 3 ένζυμα γίνετε ποιο σωστά η παραγωγή ντοπαμίνης διότι το πρώτο γονίδιο κάνει κατάλυση, ένα από αυτά δρα ως συμπαράγοντας απαραίτητος για τη λειτουργία του πρώτου ενζύμου και το τρίτο παράγει ένα από τα πρόδρομα μόρια της ντοπαμίνης. Όλα αυτά τα ένζυμα λείπουν από τον εγκέφαλο του παρκινσονικού ασθενή και αν δεν έχει αυτά τα τρία ενζυμα η παραγωγή της ντοπαμίνης θα είναι μειωμένη.

Ποσό δύσκολη ήταν στην υλοποίηση της μια τέτοια σκέψη?

Ήταν δύσκολο πράγμα και όλοι στην αρχή με κορόιδευαν ότι δε θα καταφέρω από έναν ιό να έχω αποτέλεσμα λόγο του ότι ήταν στις αρχές της γονιδιακής θεραπείας με τέτοιους ιούς και υπήρχε μια αμφιβολία για το αν θα μπορέσω να εκφράσω τρία πράγματα μαζί. Τώρα βεβαία η έρευνα έχει προχωρήσει πάρα πολύ, υπάρχουν ερευνητές που έχουν εκφράσει 6 πράγματα. Αν μπορέσεις μέσα σε αυτή την "κασέτα" που έχεις να εκφράσεις περισσότερα από ένα γονίδια υπάρχει ο τρόπος να τα συνδέσεις πλέον και να πάρεις μια σωστή έκφραση. Υπάρχουν βέβαια και καλύτεροι τρόποι απ’ αυτόν που χρησιμοποίησα εγώ τότε, αφού έρευνες έδειξαν ότι τα δύο ενζυμα ήταν προτιμότερα από ένα και τα τρία καλύτερα από τα δύο. Έχοντας μια βάση για το τι προϋπήρχε επέλεξα να πάω μ’ αυτόν το τρόπο στην παραγωγή ντοπαμίνης.

Σε τι φάση έγκρισης βρίσκεται?

Η έγκριση δεν έχει γίνει ακόμα γιατί πρέπει να περάσει από πολλές φάσεις , να δοθεί σε πολλούς ασθενείς το φάρμακο και μετά να πάει στη φάση 2 και φάση 3. Στη φάση 2 θα δώσουν το φάρμακο σε μερικούς από τους ασθενείς και δεν θα το δώσουν σε άλλους, απλώς θα κάνουν τις τομές επάνω στο κρανίο αλλά ο χειρούργος δε θα βάλει το φάρμακο και θα τους παρακολουθούν –το λεγόμενο placebo. Οι νευρολόγοι οι οποίοι δε θα γνωρίζουν σε ποιους έχει δοθεί το φάρμακο θα τους παρακολουθήσουν για ένα χρόνο περίπου για να δουν αν πραγματικά το ένα γκρουπ θα είναι διαφορετικό από το άλλο. Η επίδραση του φαρμάκου φανερώνεται μετά από δύο περίπου εβδομάδες, δηλαδή όταν το πάρεις σε μια ορισμένη δόση τα κύτταρα αρχίζουν να παράγουν γονιδιακά πλέον την ντοπαμίνη και βλέπεις αλλαγές στα πειραματόζωα και στους ανθρώπους και μάλιστα χρονιές αλλαγές αυτό είναι το καλό. Αν όλα πάνε καλά ακολουθήσει η φάση 3 που θα ενδιαφερθούν πολλές κλινικές ανά τον κόσμο και θα μαζέψουν 1000 περίπου ασθενείς για να δουν ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, γιατί όπως ξέρετε τα γονίδια μας από άνθρωπο σε άνθρωπο διαφέρουν και θα πρέπει να δούμε πως επιδρά το φάρμακο στον καθένα.

Τι ποσοστό επιτυχίας αναμένετε?

Οι νευρολόγοι που έχουν κάνει όλα τα τεστ και τα follow up για τέσσερα χρόνια στους ασθενείς τους -και ομολογουμένως, είναι από τα πιο χρονοβόρα τεστ που έχουν γίνει, αφού άλλαξαν το πρωτόκολλο- συγκεκριμένα, εξέτασαν 3-3 ασθενείς και έπειτα εισήγαγαν τρεις ασθενείς σε μία κλινική της Γαλλίας και του Cambridge, αντίστοιχα, για να δουν αν οι χειρουργοί μπορέσουν να επαληθεύσουν τα αποτελέσματα των ερευνών των Γάλλων συναδέλφων τους. Γίνεται, λοιπόν, μια χειρουργική επέμβαση στη αρχή και βάζουν τον ιό αυτόν που φτιάξαμε που παράγει ντοπαμίνη σ’ ένα μέρος του εγκεφάλου. Η εγχείριση παίρνει μια ημέρα και ο ασθενής φεύγει από το νοσοκομείο την επόμενη. Ο ιός μολύνει ορισμένα κύτταρα σε ένα μέρος του εγκεφάλου που λείπει η ντοπαμίνη. Όσοι πάσχουν από τη νόσο του πάρκινσον λαμβάνουν φάρμακα από το στόμα , των οποίων οι δόσεις αυξάνονται όσο περνά ο χρόνος προκειμένου να επιτευχθούν να απαραίτητα αποτελέσματα. Βέβαια, τότε παρατηρούνται ποικίλες παρενέργειες στους ασθενείς και το φάρμακο πια δεν είναι αποτελεσματικό.

Σας έχουν αναφέρει μέχρι στιγμής κάποιες παρενέργειες του φαρμάκου?

Μέχρι στιγμής δεν έχουν παρατηρηθεί παρενέργειες , αλλά περιμένω να δω όλες τις νευρολογικές ενδείξεις. Αναμφίβολα, οι νευρολόγοι έχουν κοιτάξει αρκετά καλά τα διάφορα τεστ που έχουν κάνει. Συζητώντας με τις διάφορες ομάδες των νευρολόγων δε μου έχουν αναφέρει κάτι. Συνεπώς, εφόσον δεν έχει διαπιστωθεί καμία παρενέργεια, η διαδικασία μπορεί να μεταβεί στο δεύτερο στάδιο. Αυτό που οφείλει να σημειωθεί είναι η διαφορετική αποτελεσματικότητα της θεραπείας στα πειραματόζωα και στους ανθρώπους. Συγκεκριμένα, η δόση που δόθηκε σε παρκισονικούς πιθήκους είχε 80% επιτυχία, ενώ στους ανθρώπους μόνο 30%. Η διαφορά αυτή μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι 7 φορές μεγαλύτερος από αυτόν των πιθήκων. Ωστόσο, ακόμα και το ποσοστό του 30% κατάφερε να έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της κινητικότητας, η οποία είναι υψίστης σημασίας , αφού το μεγαλύτερο ποσοστό των παρκινσονικών πεθαίνουν από κάποια άλλη ασθένεια λόγω της δυσκολίας στην κίνησής τους. Έτσι, αν αναβαθμιστεί η ποιότητα ζωής τους, πρόκειται να κερδηθεί ένας μεγάλος αριθμός μαχών.

Κύριε καθηγητά, αναμένετε βελτίωση και στο νοητικό επίπεδο ή μόνο στο κινητικο-λειτουργικό μέρος;

Αυτή Θωμά είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση. Οι παρκισονικοί έχουν και άλλα προβλήματα, ωστόσο δεν έχουν γίνει όλα τα απαραίτητα τεστ για να διαπιστωθούν ποια είναι αυτά. Δε γνωρίζω αν η γονιδιακή θεραπεία επιδρά και σε άλλα επίπεδα , αφού γίνεται μόνο σε νευροκύτταρα, τα οποία στέλνουν νευράξονες και σε άλλα μέρη του εγκεφάλου. Αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι ότι η πλειονότητα πεθαίνει από κατάθλιψη. Εντούτοις, δε γνωρίζω αν η κατάθλιψη προκαλείται από την εξάπλωση του νευροεκφυλισμού ή εξαιτίας της ασθένειας. Συνεπώς, όλα αυτά οφείλουν να εξεταστούνε.

Στο ντοκιμαντέρ "Εξάντας" του Γιώργου Αυγερόπουλου αναδείχτηκε η δικαστική μάχη ανάμεσα στο Ινδικό κράτους και σε μια μεγάλη φαρμακευτική εταιρία σχετικά με τις πατέντες και τα γενόσημα φάρμακα, που είχε ως αποτέλεσμα τη διακύβευση της πρόσβασης εκατομμυρίων ανθρώπων σε φτηνά φάρμακα που είναι όμως εξίσου αποτελεσματικά. Τελικά οι ζωές των ανθρώπων εξαρτώνται από το copyright των φαρμακοβιομηχανιών;

Όλα αυτά είναι κοινωνικά προβλήματα τα οποία μπορούν να λυθούν. Βλέπετε τι γίνεται στις χώρες της Αφρικής με τον HIV. Γίνονται μεγάλες προσπάθειες και αυτά αποτελούν προβλήματα που πρέπει να τα λύσουν οι πολιτικοί διότι αυτοί έχουν τη δύναμη να μιλήσουν στις φαρμακευτικές και να κοντρολάρουν τα κέρδη τους. Όπωσδηποτε θα υπάρχουν χώρες που δεν θα μπορούν και δεν θα έχουν τη χρηματική δυνατότητα να αγοράσουν τέτοια φάρμακα. Το χρήμα οπωσδήποτε δεν θα πρέπει να κυβερνάει τα πάντα σε αυτό τον κόσμο. Αλλιώς δεν θα υπάρχει ιδεαλισμός παρά μόνο ματεριαλισμός. Προσωπικά πιστεύω πως υπάρχει ακόμα κάποια ισορροπία σε αυτό τον κόσμο. Δεν θέλω να επισκιάσει την έρευνα οτιδήποτε αρνητικό. Πολλές φορές οι φαρμακευτικές εταιρίες παίρνουν αποφάσεις βασισμένες στα κέρδη. Από την άλλη βέβαια επενδύουν πολλά χρήματα πίσω από ορισμένα φάρμακα οπότε θα πρέπει να πληρωθούν και να έχουν και κάποιο κέρδος ώστε να φτιάξουν καινούρια φάρμακα στη συνέχεια. Με άλλα λόγια δεν θα πρέπει να τα βλέπουμε όλα μονόπλευρα αλλά να υπάρχει μια ισορροπία. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει μια διοίκηση πάνω από τις εταιρίες γιατί οι εταιρίες δεν μπορεί και δεν θα πρέπει να έχουν τη δύναμη που έχουν οι πολιτικοί, οι χώρες και οι οργανισμοί μεταξύ των χωρών.

Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις που οι φαρμακευτικές εταιρίες προκειμένου να διατηρήσουν την πατέντα τους και να συνεχιστεί το μονοπώλιο τους, προσθέτουν ένα άλλο στοιχείο που δεν έχει όμως καμία σχέση με τη δραστική ουσία του φαρμάκου πατενταρωντάς το εκ νέου και αυξάνοντας την κερδοφορία τους εις βάρος των ανθρώπων που τα έχουν ανάγκη.
Συμφωνώ. Υπάρχουν τρόποι να λυθούν αυτά τα πράγματα πάντως. Αυτό που με ενδιαφέρει προσωπικά είναι να μπορούμε να βρίσκουμε πράγματα που να καταπολεμούν τις ανθρώπινες ασθένειες. Γι' αυτό χρειαζόμαστε και τις εταιρίες αλλά και αυτούς που δεν είναι στην έρευνα μόνο για το χρήμα.

Οραματίζεστε έναν κόσμο χωρίς νοσήματα; Είναι κάτι τέτοιο εφικτό;
Έχω πει πως δεν είναι αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα πρέπει να βάλουμε το όπλο κάτω και να πέσουμε πρηνείς.

Όταν είστε στο εργαστήριο και κάνετε τις έρευνες σας φαντάζεστε το χαμόγελο του ανθρώπου που θα πάρει το φάρμακο σας και θα βελτιώσει τη ζωή του; Είναι κάτι που σας ευχαριστεί;
Μέσα από το μικροσκόπιο βλέπω πολλά αλλά δεν σημαίνει πως τα κοιτάζω και όλα μέσα από αυτό. Εξάλλου χρησιμοποιούμε και άλλα επιστημονικά όργανα στα πειράματα μας όπως τα Eppendorf για παράδειγμα (γέλια). Προσωπικά πάντοτε οραματίζομαι και θεωρώ πως χωρίς όραμα δεν θα υπήρχε έρευνα. Αλλά δεν χρειάζομαι το μικροσκόπιο για να οραματιστώ.

Φίλες και φίλοι, κάπου εδώ τελειώνει η συνάντηση των μελών της Λ.Ο.Γ.- Ο.Κ.Ρ.Α. με τον καθηγητή Νικόλαο Μαζαράκη.

Καλό Πάσχα και Καλή επ-Ανάσταση!

Αφιερωμένο στον κύριο Νίκο Μαζαράκη
Στο γιαλό που του ‘φύγαν τα καϊκια
Και του ΄μείναν τα κρίνα και τα φύκια
Στο όνειρο του πελάου και τ’ ουρανού,
Άνεργη τη ζωή τη ζούσα και έρμη
Χωρίς καμία φροντίδας θέρμη
Με τόσο νου
Όσο φτάνει σα δέντρο για να στέκω
Και ονειροπόλος με το νου να πλέκω
Σύννεφα λευκά

Ποίηση: Κωστής Παλαμάς

Επιμέλεια: Poof, Γενικός, Astro_Tom, Ανθή, Μελισάνθη.