Τη θεωρία της
ανακύκλωσης της ιστορίας και της αιώνιας ιδεικής ιστορίας που βασίζεται στην
αδιατάρακτη αλληλουχία των ρευμάτων και των αναρρευμάτων (corsi e recorsi), όπως
αποτυπώνονται στους θείους, στους ηρωικούς και στους ανθρώπειους θεσμούς,
εισηγείται ο Βίκο στη Νέα Επιστημονική Γνώση του. Το έργο αυτό του 1744, που
είναι ιστορικοφιλοσοφικό, γλωσσολογικό και νομικό, διέλυσε όλες τις κενοδοξίες
που έτρεφε η μέχρι την εποχή του συγγραφέα λογιοσύνη και έριξε άπλετο φως στην
πορεία των λαών από την εποχή της αγελαίας περιπλάνησής τους έως και τη
σύγχρονη εποχή. Γι’ αυτό και δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι απολαμβάνει
διαχρονικώς εξαιρετική δημοφιλία, αποτελώντας όργανο όχι μόνο μελέτης, αλλά και
πνευματικής τέρψης. Στους οπαδούς του ναπολιτάνου διανοητή συγκαταλέγονται
κορυφαία πνεύματα από τον Κάρολο Μαρξ ως τον Τζαίημς Τζόυς και από τον
Μπενεντέτο Κρότσε ως τον Γύργκεν Χάμπερμας.
[185] Όσο εξασθενεί
η ικανότητα για στόχαση και λογισμό, τόσο κραταιώνεται η φαντασία.
[186] Το υψηλότερο
έργο της ποίησης είναι να δώσει αίσθημα και πάθος σε πράγματα αναίσθητα.
Χαρακτηριστική ιδιότητα των παιδιών είναι, όταν παίζουν, να παίρνουν στα χέρια
τους πράγματα άψυχα και να τους μιλάνε σαν να είναι πρόσωπα ζωντανά.
[211] Τα παιδιά
διαθέτουν σφριγηλότατη μνήμη, κι έτσι έχουν ζωηρότατη μέχρις υπερβολής
φαντασία, η οποία βεβαίως δεν είναι τίποτε άλλο παρά εκτεταμένη ή σύνθετη
μνήμη.
[242] Οι λαοί είναι
εκ φύσεως πρώτα ωμοί, έπειτα σκληροί, κατόπιν πράοι, πιο ύστερα λεπτοφυείς και
στο τέλος έκλυτοι.
[273] Οι
αριστοκρατικές πολιτείες ήσαν επιφυλακτικές στο να διεξάγουν πολέμους, ακριβώς
επειδή δεν ήθελαν να συνηθίζουν σε αυτούς οι μάζες των πληβείων.
[283] Οι αδύναμοι
θέλουν νόμους· οι ισχυροί τους απορρίπτουν· οι φιλόδοξοι, προκειμένου να
αποκτήσουν οπαδούς, τους υποστηρίζουν· οι ηγεμόνες, προκειμένου να διατηρούν
την ισότητα μεταξύ ισχυρών και αδυνάμων, τους προστατεύουν.
[290] Η φυσική
ελευθερία είναι τόσο πιο άγρια όσο πιο άμεσα συνδέεται με το σώμα και την
επιβίωση του ανθρώπου ή την υπεράσπιση των περιουσιακών του αγαθών. Η πολιτική
δουλεία, αντίθετα, συνδέεται με την τυχαία απόκτηση αγαθών που δεν είναι
αναγκαία στη ζωή.
[292] Οι άνθρωποι
στην αρχή επιθυμούν να απαλλαγούν από τη δουλεία και ποθούν την ισότητα
(παράδειγμα έστω σαν οι πληβείοι στις αριστοκρατικές πολιτείες, οι οποίες
κατέληξαν να γίνουν δημοκρατικές)· κατόπιν επιδιώκουν πάση δυνάμει να
ξεπεράσουν όσους είναι ίσοι τους (παράδειγμα έστω σαν οι πληβείοι στις
δημοκρατικές πολιτείες, που εκφυλίστηκαν σε ολιγαρχίες) · τέλος, αναζητούν
τρόπους να είναι υπεράνω των νόμων (παραδείγματα έστω σαν οι αναρχούμενες ή
ασύδοτες δημοκρατικές πολιτείες, η χειρότερη δηλαδή υπαρκτή μορφή τυραννίδος,
όπου οι τύραννοι είναι τόσοι , όσοι και οι περιφερόμενοι θρασείς και έκλυτοι
στους δρόμους των πόλεων). Φθάνοντας οι πληβείοι στο σημείο αυτό
αντιλαμβάνονταν τα οικεία κακά και την αθλιότητα, στην οποία έχουν περιπέσει,
και, για να σωθούν, αναζητούν το σωστό φάρμακο στη μοναρχία. Αυτός είναι ο
φυσικός βασιλικός νόμος, δια του οποίου νομιμοποιεί ο Τάκιτος τη ρωμαϊκή
μοναρχία του Αυγούστου: qui cuncta, belliscivilibus fesa, nomine «principis» sub imperium accepit,
δηλαδή: ο οποίος Αύγουστος, υπήγαγε στην εξουσία του, θέτοντάς το κάτω από το
όνομα«princeps», παναπεί «ηγεμών» οτιδήποτε είχε απομείνει από τους εμφυλίους
πολέμους.
[311] Το φυσικό δίκαιο
των εθνών γεννήθηκε μαζί με τα έθιμα των εθνών που συνάδουν με την ανθρώπεια
κοινή αίσθηση, και τούτο μάλιστα χωρίς αναστοχαστικές μεσολαβήσεις ή
ακολουθώντας ο ένας το παράδειγμα του άλλου.
[319] Άνθρωποι με
περιορισμένη αντιληπτική ικανότητα νομίζουν ότι το δίκαιο είναι αυτό που λένε
οι λέξεις του.
[323] Οι ευφυείς
άνθρωποι θεωρούν ότι το δίκαιο εκφράζει την αρχή του ίσου οφέλους για
όλα τα δυάδικα μέρη σε όλες τις επίδικες υποθέσεις.
[324] Αυτό που
είναι αληθές στους νόμους είναι ένα φως και μια λάμψη που διαφαίνουν τον
φυσικό τους λόγο. Γι’ αυτό και οι νομικοί συνηθίζουν να λένε verum est,
δηλαδή είναι αληθές, αντί του aequum est, που παναπεί είναι
δίκαιο.
*Giambattista Vico, «Η νέα επιστημονική γνώση», Μετάφραση Γιώργος Κεντρωτής, Αποσπάσματα σελ. 186