ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ & ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ Α'

Φίλες και Φίλοι σας παρακαλώ διαβάστε τα λεγόμενα του Καστοριάδη αξίζει τον κόπο. 

ΔΗΜ: Έχετε αφιερώσει μέρος του έργου σας στην ανάλυση των πρώην ανατολικών καθεστώτων. Εξ ίσου όμως σας έχει απασχολήσει η κατάσταση του δυτικού κόσμου. Θα ήθελα να σας ζητήσω να σκιαγραφήσετε τον σημερινό δυτικό άνθρωπο. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του; Ποιός είναι ο homo occidentalis των ημερών μας;

ΚΚ: Σε μια πρώτη προσέγγιση, ο σημερινός δυτικός άνθρωπος -συμπεριλαμβανομένου και του νεοέλληνα- είναι ένα άτομο περιορισμένο στην καθαρά ιδιωτική του σφαίρα, ενδιαφέρεται μόνον για το βιοτικό του επίπεδο. Προσπαθεί με τα διάφορα καταναλωτικά «αγαθά» να συγκαλύψει την έλλειψη κάθε νοήματος αναφορικά με τη ζωή και τη θνητότητα του. Χειραγωγείται από τους δήθεν πολιτικούς ή είναι τόσο αποκαρδιωμένος από την πολιτική κατάσταση, ώστε απέχει. Αποχαυνώνεται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Χαζεύει τα σήριαλ και χάφτει, κατά το μάλλον ή ήττον, αυτά που του σερβίρουν ως «νέα» οι τηλεοπτικοί συνάδελφοι σας. Η σημερινή κοινωνία είναι μια κοινωνία τηλεκατανάλωσης με διπλή έννοια.

ΔΗΜ: Με διπλή έννοια; Δηλαδή;

ΚΚ: Εκείνο που κυρίως καταναλώνουν σήμερα οι άνθρωποι είναι τη-λε- ό-ρα-ση. Και μέσα από την τηλεόραση καταναλώνουν, δι” αντιπροσώπου, τη φαντασίωση μιας ζωής που θα ήταν λεφτά, σεξ, εξουσία και βία.

ΔΗΜ: Μπορούν όμως να συνεχίσουν να ζουν μ” αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι; Χωρίς κάποια κατεύθυνση; Χωρίς σκοπό;

ΚΚ: Νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Δύση είναι μια πρεμιέρα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πρώτη φορά, από όσο ξέρω, παρατηρούμε μια κοινωνία χωρίς αξίες, χωρίς νόρμες, χωρίς κατεύθυνση. Ούτε καν στην καπιταλιστική πρόοδο δεν πιστεύει πραγματικά πια κανείς.

ΔΗΜ: Αυτή η «πρεμιέρα», όπως τη χαρακτηρίσατε, θα διαρκέσει πολύ; Ποια είναι η εκτίμηση σας;

Κ.Κ: Ξέρετε, τον Μάρτιο του ’68 θα έλεγε κανείς με σιγουριά ότι ο γαλλικός πληθυσμός ήταν εντελώς αποχαυνωμένος. Όμως δύο μήνες μετά ήρθε ο Μάης…

Κανείς, ποτέ, δεν προέβλεψε μια κοινωνική έκρηξη ή μια ριζική αλλαγή στη στάση του πληθυσμού. Η ιστορία είναι δημιουργία.

ΔΗΜ: Το 1989 οι λαοί των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης έζησαν μια ριζική αλλαγή, δημιούργησαν ιστορία.Ποιο ήταν το όριο του 1989; Τι ζητούσαν οι κοινωνίες που έβγαιναν το 1989 από τον ολοκληρωτισμό;

Κ.Κ: Αυτή είναι μια πολύπλοκη υπόθεση. Υπάρχει το τραγικό γεγονός ότι ακόμη και σε εκείνες τις ανατολικές χώρες, όπου οι λαοί στάθηκαν ικανοί να ρίξουν το καθεστώς ή να επιταχύνουν την εσωτερική του αποσύνθεση, παρά ταύτα, δεν φάνηκαν ικανοί να βάλουν στη θέση τού ολοκληρωτισμού νέες δημοκρατικές μορφές κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης. Φάνηκε, τουλάχιστον στην αρχή, ότι οι λαοί αυτοί προσέβλεπαν στη Δύση θεωρώντας την παράδεισο ευμάρειας και ελευθερίας. Και έτσι αποσύρθηκαν από τη σκηνή και άφησαν να εγκατασταθούν κυβερνήσεις που είχαν μοναδική κατεύθυνση την επάνοδο στον καπιταλισμό, συχνά, στις πιο ακραίες «φιλελεύθερες» και θατσερικές μορφές του.

ΔΗΜ: Στις δυτικές χώρες; Ποια ήταν η σημασία, ο αντίκτυπος του 1989;

Κ.Κ: Στις δυτικές χώρες τα γεγονότα του 1989 -και όσα αυτά αποκάλυψαν- σφράγισαν τελειωτικά τη χρεωκοπία του μαρξισμού- λενινισμού στα μάτια των ανθρώπων. Κανείς δεν μπορεί πια να αμφισβητήσει την πολιτική θηριωδία, την οικονομική αθλιότητα και την πνευματική αποκτήνωση αυτών των καθεστώτων.

ΔΗΜ: Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Κ.Κ: Οι άνθρωποι στη Δύση λένε: «Αυτός είναι ο σοσιαλισμός, άλλος δεν υπάρχει, συνεπώς οι κοινωνίες μας, με όλα τα κουσούρια τους, είναι οι καλύτερες ανθρωπίνως δυνατές». Το καθαρό αποτέλεσμα εβδομήντα χρόνων λενινισμού, σταλινισμού και τροτσκισμού ήταν να καταρρακωθεί η ιδέα του σοσιαλισμού και να μας βγει, συγκριτικά, ο καπιταλισμός …παράδεισος!

ΔΗΜ: Πιστεύατε ότι εσείς ο ίδιος θα ζούσατε την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων;

Κ.Κ: Επί δεκαετίες περίμενα ότι θα ζήσω το τέλος αυτής της ιστορίας, αλλά περίμενα ότι θα ήταν τελείως διαφορετικό. Η πίστη μου αυτή είχε πολύ ενισχυθεί μετά την Ουγγρική Επανάσταση του 1956 και παρά τη συντριβή της από τα «σοσιαλιστικά» τανκς. Επί δεκαετίες, παρακολουθώντας το τελευταίο βραδινό δελτίο του ραδιοφωνικού σταθμού «Europe 1», περίμενα να ακούσω μια είδηση του είδους: «οι τηλεφωνικές επικοινωνίες με τη Ρωσία έχουν διακοπεί και οι ρωσικοί ραδιοσταθμοί μεταδίδουν συνεχώς μουσική… σύμφωνα με πληροφορίες, που χρειάζονται επιβεβαίωση, τουλάχιστον πέντε μεραρχίες από γειτονικές πόλεις προχωρούν προς τη Μόσχα, για να προσπαθήσουν να καταστείλουν τη λαϊκή εξέγερση που έχει ξεσπάσει εκεί…». Αυτό περίμενα σε όλη μου τη ζωή. Και δεν συνέβη.

ΔΗΜ: Όμως το 1989 ήρθε και έφερε τη διαδοχική κατάρρευση των καθεστώτων. Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σας διακατείχαν εκείνες τις ιστορικές ημέρες;

ΚΚ: Στην αρχή, χαρά βεβαίως και πολλές ελπίδες. Γρήγορα ωστόσο ήρθε η τεράστια απογοήτευση. Έγιναν π.χ. οι εκλογές στηνΑνατολική Γερμανία και οι πρωταγωνιστές των γεγονότων του 1989 -που είχαν παίξει το κεφάλι τους σ” αυτήν την υπόθεση- συγκέντρωσαν συνολικά ποσοστό 1,5%! Από τότε και μετά, τα πράγματα πήραν για μένα ένα άλλο χρώμα. Τη συντελεσμένη αποχαύνωση της Δύσης ερχόταν να συμπληρώσει η προβλέψιμη αποχαύνωση της Ανατολής… Ρωτάτε για τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις μου. Με κατείχε -και εξακολουθεί να με κατέχει- απέραντη θλίψη. Απέραντη θλίψη για το τεράστιο μακελειό επί εβδομήντα χρόνια στη Ρωσία, που κόστισε τη ζωή δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, και επί σαράντα χρόνια στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ποταμοί αίματος, βουνά πτωμάτων, λίμνες δακρύων… Για να φθάσουμε πού; Προς τι;

ΔΗΜ: Προ ημερών, σε κάποιο κείμενο σημείωσα την εξής φράση: «ο κομμουνισμός ήταν μια αρχαϊκή φενάκη διατυπωμένη με σύγχρονη φρασεολογία». Πιστεύετε ότι ήταν δυνατόν μια «αρχαϊκή φενάκη» να κατακτήσει τόσα εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη;

ΚΚ: Ασφαλώς. Πρώτον, ο κομμουνισμός εκμεταλλεύτηκε και ιδιοποιήθηκε την πάλη των ανθρώπων εναντίον του καπιταλισμού, την πάλη εναντίον της ανισότητας και της ιδέας ότι μοναδική αξία στη ζωή είναι το χρήμα. Δηλαδή εκμεταλλεύτηκε, εμφανιζόμενος ως η συνέχεια του, το κίνημα πολιτικής και κοινωνικής χειραφέτησης που άρχισε στη Δύση πριν από αιώνες και κορυφώθηκε τον 19ο και τον 20ό. Δεύτερον, ο μαρξισμός (ο κομμουνισμός εμφανιζόταν ως η ενσάρκωση του μαρξισμού) προσέφερε ένα υποκατάστατο της θρησκείας. Μια εγκόσμια θρησκεία στηριγμένη σε μια ψευδο-επιστημονική Αποκάλυψη, υποσχόμενη την πραγματοποίηση της Γης της Επαγγελίας.

ΔΗΜ: Πάντως, αρκετά γρήγορα αποκαλύφθηκε τι συνέβαινε στις χώρες, όπου είχε επικρατήσει αυτή η εγκόσμια θρησκεία. Υπήρξαν κάποιοι -όπως εσείς- που μίλησαν και έγραψαν πολύ νωρίς για όλα αυτά. Όμως η πίστη των ανθρώπων δεν κλονίστηκε. Γιατί; Ποια ερμηνεία δίνετε;

ΚΚ: Εκείνοι που εδώ και σαράντα ή πενήντα χρόνια, και πιο πριν και κατόπιν, αποκάλυπταν την πραγματικότητα για το ρωσικό καθεστώς ήταν φωνές βοώντων εν τη ερήμω. Οι σταλινικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους εμφανίσουν ως όργανα της δεξιάς προπαγάνδας, με τα γνωστά σοφίσματα, όπως π.χ. «λέτε τα ίδια που λέει η Δεξιά» … «είστε πράκτορες της CIA» κ.λπ. Όμως και η ίδια η Δεξιά με τη στάση της βοηθούσε το παιχνίδι των σταλινικών. Σχεδόν καμία από τις μεγάλες «έγκυρες» εφημερίδες, το 1935-1939, δεν κατήγγειλε την τερατώδη φάρσα των δικών της Μόσχας. Όσο για τους αριστερούς διανοούμενους, οι περισσότεροι -όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, αλλά και πλήθος άλλων- λάτρευαν δουλικά το ρωσικό καθεστώς που το θεωρούσαν μάλιστα ως τον «μοχλό της Ιστορίας».

ΔΗΜ:Παρόλα αυτά, όποιος ήθελε να δει έβλεπε. Θα επιμείνω, λοιπόν. Γιατί οι άνθρωποι δεν ήθελαν να δουν; Ποια βαθύτερη αιτία τους εμπόδιζε;

ΚΚ: Ασφαλώς υπάρχει κι ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγων. Ο Φρόυντ, στο γνωστό του βιβλίο για τη θρησκεία ως αυταπάτη, δίνει έναν πολύ σωστό ορισμό της αυταπάτης. Λέει ότι «η αυταπάτη δεν είναι απλώς μια εσφαλμένη πίστη, αλλά μια εσφαλμένη πίστη που τη στηρίζει μια επιθυμία». Ο άντρας ή η γυναίκα που έχει αυταπάτες για την πίστη τού συντρόφου του, τις έχει, διότι επιθυμεί να πιστεύει ότι ο άλλος τον αγαπάει. Οι περισσότεροι άνθρωποι που, παρά πάσαν λογικήν και αληθοφάνειαν, εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι στη Ρωσία υπήρχε σοσιαλισμός, ήταν κερατάδες που όμως δεν ήθελαν να το παραδεχτούν.

ΔΗΜ: Υπήρξατε ο εμψυχωτής του θεωρητικού περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» («Socialisme ou Barbarie», 1949-1965), που είναι σημείο αναφοράς μιας εποχής. Σήμερα, θα χρησιμοποιούσατε τη διάζευξη «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»;

ΚΚ: Για λόγους ιστορικούς δεν χρησιμοποιώ πλέον τον όρο «σοσιαλισμός». Ο όρος αυτός έχει ανεπανόρθωτα εκπορνευτεί από τους κομμουνιστές, τους σοσιαλιστές, τους σοσιαλδημοκράτες, κ.ά. Στο άκουσμα του και μόνον ακόμη και καλόπιστοι άνθρωποι γυρίζουν την πλάτη τους. Προτιμώ λοιπόν τη διάζευξη «αυτονομία ή βαρβαρότητα».

ΔΗΜ: Και η βαρβαρότητα; Η αδυναμία της ανθρωπότητας να εξανθρωπιστεί, έχει για σας σήμερα το ίδιο νόημα;

ΚΚ: Η βαρβαρότητα τώρα πλέον είναι κοντά μας, πλάι μας, ανάμεσα μας.

ΔΗΜ: Σε τι ακριβώς αναφέρεστε;

ΚΚ: Αναφέρομαι στις αιματηρές μορφές βαρβαρότητας που αναζωπυρώνονται τρομακτικά στη Βοσνία, στο Αφγανιστάν, στο Τατζικιστάν, στη μισή Αφρική καθώς και σε άλλες περιοχές. Αναφέρομαι όμως και στις ειρηνικές μορφές της βαρβαρότητας, όπως η αποβλάκωση, η αποχαύνωση, το τέλος της δημιουργικότητας, η καταστροφή του πολιτισμού. Σε σχέση με την εκπληκτικά δημιουργική περίοδο της Δύσης (που κορυφώθηκε ανάμεσα στο 1750 και το 1950), αυτά που γίνονται σήμερα είναι φαιδρά και δευτερεύοντα, είναι απομιμήσεις και συγκρητισμοί. Ταυτοχρόνως, επεκτείνεται ολοένα η καταστροφή του περιβάλλοντος και κάνει δυνατό έναν οικολογικό κατακλυσμό με ανυπολόγιστες -εκτός όλων των άλλων- και τις πολιτικές συνέπειες. Είναι και αυτή μία από τις προοπτικές που ανοίγονται μπροστά μας. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει… Εξαρτάται από την αντίδραση του κόσμου…

ΔΗΜ: Είπατε ότι μια οικολογική καταστροφή μεγάλου μεγέθους θα μπορούσε να έχει ανυπολόγιστες πολιτικές συνέπειες.

ΚΚ: Βεβαίως. Με την πολιτική απάθεια και το ιδεολογικό κενό που υπάρχει σήμερα, ένας οικολογικός κατακλυσμός θα οδηγούσε μάλλον σε κάποιο φασιστικό ή ολοκληρωτικό καθεστώς παρά σε ένα δημοκρατικό ξύπνημα.

ΔΗΜ: Συμμερίζεστε την άποψη, σύμφωνα με την οποία «οι δημοκρατικοί θεσμοί και τα ήθη έχουν εδραιωθεί σε εκείνες τις ευρωπαϊκές χώρες όπου επικράτησε ο Καθολικισμός και ο Προτεσταντισμός, ενώ, αντίθετα, συναντούν μεγάλες δυσκολίες στο τμήμα της Ευρώπης οπου εχει επικρατήσει η Ορθοδοξία»; Ποια είναι η σχέση Καθολικισμού- Προτεσταντισμού και Ορθοδοξίας με τον εκδημοκρατισμό των κοινωνιών;

ΚΚ: Ο σχετικός εκδημοκρατισμός των δυτικών χωρών δεν έχει σχέση με τον Καθολικισμό και τον Προτεσταντισμό. Όμως είναι αναμφισβήτητο ότι στον χάρτη της Ευρώπης το σύνορο ανάμεσα στις χώρες όπου υπάρχει μια σχετικά δημοκρατική κατάσταση και στις χώρες όπου δεν υπάρχει (είτε εγκαθιδρύεται πολύ αργότερα και με τεράστιες δυσκολίες), συμπίπτει με το σύνορο μη-Ορθοδοξίας και Ορθοδοξίας. Η Ρωσία, η Ουκρανία, τα Βαλκάνια συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας (αν και με ιδιομορφίες) ποτέ δεν ξεκόλλησαν, στην ουσία, από τη μεσαιωνική πολιτική κατάσταση. Απεναντίας, στις χώρες που βρίσκονται δυτικά από αυτό το σύνορο (εξαιρουμένων των χωρών της Ιβηρικής χερσονήσου), εκδηλώθηκαν από καιρό κινήματα χειραφέτησης, κινήματα χωρισμού Εκκλησίας-Κράτους, τα οποία, τελικά, επικράτησαν.

ΔΗΜ: Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο Χριστιανισμός ήταν προϋπόθεση της δημοκρατίας. Πώς κρίνετε αυτήν την άποψη;

ΚΚ: Τη βρίσκω εντελώς εσφαλμένη. Ο Χριστιανισμός δεν ήταν προϋπόθεση της δημοκρατίας με κανέναν τρόπο. Πρώτον, διότι η δημοκρατία, έστω και περιορισμένη, δημιουργήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα. Δεύτερον, διότι σε όλον τον χριστιανικό κόσμο -και στον δυτικό και στον ανατολικό- ο Χριστιανισμός επικράτησε και υπήρξε επί δεκαπέντε περίπου αιώνες χωρίς δημοκρατία. Τρίτον, διότι έχουμε το συντριπτικά αντίθετο παράδειγμα του Βυζαντίου και της συνέχειας του, δηλαδή τους τσάρους πασών των Ρωσιών. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας θεοκράτης βρίσκει τη συνέχεια του στον τσάρο πασών των Ρωσιών, ο οποίος βρίσκει τη δική του συνέχεια στον Στάλιν. Αυτή είναι η πολιτική έκφραση της Ορθοδοξίας.

ΔΗΜ: Ακούω καλά, κύριε Καστοριάδη;

ΚΚ: Ακούτε πολύ καλά. Ο Λένιν και ο Στάλιν εκπροσωπούν ένα δόγμα που είναι ταυτοχρόνως κρατικό και «θρησκευτικό», όπως στο Βυζάντιο.

ΔΗΜ: Στο τέλος του 20ού αιώνα παρατηρείται έξαρση θρησκευτικού φανατισμού. Νομίζετε ότι οι θρησκείες μπορούν να διαδραματίσουν εκ νέου σημαντικό ρόλο;

ΚΚ: Ποτέ δεν πίστεψα, ούτε και πιστεύω, ότι είναι δυνατή μια αναζωπύρωση της θρησκείας στον δυτικό κόσμο. Μιλώ για τον πραγματικά δυτικό κόσμο, δηλαδή, για τον χώρο που έχει περάσει από Αναγέννηση, από Διαφωτισμό, από δημοκρατικές επαναστάσεις.

Ένας τέτοιος κίνδυνος όμως είναι ορατός σε πολλές φτωχές χώρες, ιδίως στις ισλαμικές και στην Ινδία. Εκεί, οι άνθρωποι μπροστά στη γενική κρίση, στην ανικανότητα της σημερινής Δύσης να προσφέρει άλλες αξίες και στην αποδιοργάνωση της παραδοσιακής κοινωνικής ζωής, επιστρέφουν στη θρησκεία. Η αναζωπύρωση του θρησκευτικού φανατισμού, η οποία τείνει να εγκαθιδρύσει θεοκρατικά καθεστώτα ολοκληρωτικού χαρακτήρα (όπως αυτό του Ιράν) ή δημιουργεί καταστάσεις εμφύλιου πολέμου (όπως στην Αλγερία, στο Σουδάν και όχι μόνον), εμπεριέχει εκρηκτικές δυνατότητες από διεθνή άποψη.

ΔΗΜ: Αναφερθήκατε κυρίως στον ισλαμικό φανατισμό. Χριστιανικός φανατισμός, τηρουμένων των αναλογιών, δεν υπάρχει;

ΚΚ: Δεν υπάρχει τίποτα ανάλογο, αλλά αξίζει τον κόπο να επισημανθούν δύο περιπτώσεις.

Η μία περίπτωση είναι η Σερβία του Μιλόσεβιτς. Εκεί, η Ορθοδοξία χρησιμοποιείται ως όπλο διαχωρισμού και έξαψης μίσους εναντίον των «απαίσιων παπιστών» της Κροατίας και των εξ ίσου «απαίσιων μουσουλμάνων» της Βοσνίας. Είναι αστείο όμως να μιλάμε στην προκειμένη περίπτωση για πραγματικά θρησκευτικά αισθήματα. Έχουμε να κάνουμε με μιαν εντελώς δημαγωγική χρησιμοποίηση της θρησκείας, για λόγους εθνικιστικούς και πολιτικούς.

Η άλλη περίπτωση αφορά την Ελλάδα. Εδώ, επίσης, δεν υπάρχει καμία πραγματική αναζωπύρωση της θρησκευτικής πίστης. Υπάρχει όμως η δημαγωγική χρησιμοποίηση της Ορθοδοξίας από τους πολιτικούς αρχηγούς, οι οποίοι, ταυτόχρονα, υποχωρούν μπροστά στους εκβιασμούς της Εκκλησίας, επαναφέροντας ή διατηρώντας μεσαιωνικές και αντιδημοκρατικές διατάξεις, όπως είναι η εξίσωση του θρησκευτικού με τον πολιτικό γάμο και η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες.

*ΤΟΥ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ: ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Εκδ. Πόλις 2001

Ετικέτες: ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ, ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ Πηγή:http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος. 

ΛΑΟ ΤΣΕ: ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ

Το Τάο Τε Τσινγκ αποτελεί ένα σύνολο στιχομυθιών με θέμα τη φιλοσοφία και την ερμηνεία του κόσμου, ενώ η απευθείας μετάφρασή του είναι «Το κλασικό βιβλίο του Λόγου και της Αρετής». Πιθανολογείται πως γράφτηκε κοντά στο 600 π.Χ. στη Κίνα από τον Λάο Τσε, ενός εκ των δύο καθοριστικότερων συγγραφέων της Ταοιστικής φιλοσοφίας αλλά και της Κινέζικης σκέψης γενικότερα (δεύτερος ήταν ο Τσουάνγκ Τζου). Η ίδια η ύπαρξη του συγγραφέα έχει ωστόσο αμφισβητηθεί κατά καιρούς, και ουκ ολίγοι έχουν υποστηρίξει πως το Τάο Τε Τσινγκ αποτελεί μείγμα έργων πολλών διαφορετικών συγγραφέων.

Το να δώσεις σε έναν άνθρωπο του δυτικού κόσμου σήμερα το θεωρητικό υπόβαθρο για να κατανοήσει τις έννοιες και τον τρόπο σκέψης που προάγει το εξής έργο, είναι κάτι πραγματικά δύσκολο. Σε έναν πολιτισμό όπου η ανάλυση, ο ορισμός και η αρχή του «καλού» και του «κακού» αποτελούν τους πυλώνες της σκέψης, η Ταοϊστική αντίληψη του κόσμου φαντάζει ίσως αδύνατη ως προς τη σύλληψη. Ας προσπαθήσουμε όμως να εξερευνήσουμε μαζί τις πιο καθοριστικές και σημαντικές αρχές του Τάο Τε Τσινγκ.

Το μονοπάτι του Τάο

«Το Τάο που περιγράφεται με λόγια,
Δεν είναι το αιώνιο Τάο.
Τα πλάσματα με όνομα δεν μπορούν
Να ονομάσουν το αιώνιο όνομα.
Το να δίνεις ονόματα γεννά τα μύρια πράγματα.»

Ο πυρήνας είναι το Τάο. Ταό σημαίνει «δρόμος», «μονοπάτι», είναι η αλήθεια και η ουσία του κόσμου. Ο κόσμος για τη Ταοϊστική φιλοσοφία δεν αποτελεί μία ακέραια και συγκεκριμένη μάζα, αλλά έχει τη μορφή της διαδρομής – ο κόσμος και η ζωή είναι ένα ποτάμι. Το Ταό είναι αυτό το ποτάμι, και παρότι η ιδέα του είναι απλή ως προς τη σύλληψη, κρύβει μέσα του τα πάντα. Είναι η αρχή και το τέλος, το σημείο και ο χώρος ταυτόχρονα. Δεν υπάρχει αντίθετό του, το Τάο δεν έχει αντιφάσεις, ούτε αντίθετα – είναι η πραγματικότητα και η αλήθεια.

Το Τάο όμως δεν μπορεί να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους με τη σκέψη, αλλά με τη μη σκέψη. Γεννιέται μέσα από το κενό, χρωστάει την ύπαρξή του στη μη ύπαρξη. Γι’ αυτό, ο μόνος τρόπος να το προσεγγίσει ο άνθρωπος, είναι να μην το προσεγγίσει. Να αδειάσει το μυαλό του – και τότε, αφού αφεθεί, θα βρεθεί μέσα στο Τάο, τον πραγματικό εαυτό όλης της ύπαρξης.

«Αν γεμίσεις υπερβολικά ένα δοχείο, θα ξεχειλίσει.
Αν ακονίσεις υπερβολικά ένα μαχαίρι, θα στομώσει.
Όταν γεμίσεις ένα ολόκληρο δωμάιο με χρυσό και νεφρίτη,
Δύσκολα θα το προστατεύσεις από τους κλέφτες.
Ο πλούτος και η υπερηφάνεια προκαλούν λάθη.
Όμως, το να ξέρεις πού να σταματήσεις,
Είναι ο Δρόμος του Ουρανού.»

Άλλη μία σημαντική έννοια είναι το Τε. Τε είναι η αρετή, οι καρποί που δίνονται στον άνθρωπο που ξέρει να ακούει τη σιωπή και να ακολουθεί τη φυσική ροή των πραγμάτων. Το κοντινότερο που έχουμε στο δικό μας λεξιλόγιο είναι η «σοφία». Μία σοφία όμως που δεν στηρίζεται πάνω στη συσσώρευση γνώσεων, αλλά στη συνειδητή παρατήρηση, στη θεμελιώδη γνώση που φέρει εκ φύσεως ο άνθρωπος.

Ο άνθρωπος που ακολουθεί το Τάο και που έχει το Τε, για τους Ταοϊστές είναι «αθάνατος». Είναι ουσιαστικά ελεύθερος και απαλλαγμένος από τον διπολισμό και τα βάσανα αυτού του κόσμου, ακόμη κι από τον ίδιο τον θάνατο. Δεν υπηρετεί κανέναν, δε προσπαθεί να τηρεί τους νόμους μίας κοινωνίας, ούτε καν να είναι ηθικός – και, γι’ αυτό, είναι ο μόνος αγαθός και ο πιο ωφέλιμος απ’ όλους, και για όλους. Αποτελεί μία πηγή του Τάο για τον κόσμο. Η προσωπική του επανάστασή φέρνει την ειρήνη και την αγάπη. Άξιο αναφοράς είναι πως οι περιγραφές του σοφού θυμίζουν τρομακτικά τον Ξένο του Καμύ, ο οποίος επίσης «περιφέρεται όπου τον πάει ο κόσμος, δίχως πολλές σκέψεις», ή και τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέβσκι. Είναι καθαρός, είναι ο εαυτός του.

«Σταμάτα να σκέφτεσαι υπερβολικά,
Επειδή αυτό οδηγεί στη θλίψη.

Τι διαφορά έχει το Ναι από το Όχι;
Τι διαφορά έχει η επιτυχία από την αποτυχία;
Τι νόημα έχει να τιμάς ό,τι τιμούν κι οι άλλοι,
Και να φοβάσαι ό,τι φοβούνται;
Ανοησία!
Οι άνθρωποι ντύνονται χαμόγελα
Σαν να πηγαίνουν σε καρναβάλι.
Μόνο εγώ παραμένω ατάραχος κι ανέκφραστος
Σαν μωρό που δεν ξέρει ακόμα να χαμογελάει.
Οι άλλοι έχουν ό,τι χρειάζονται,
Αλλά εγώ δεν έχω τίποτε.
Περιπλανιέμαι σαν άστεγος,
Και το μυαλό μου είναι άδειο από σκέψεις κι έγνοιες,
Σαν να ήμουν χαζός.
Οι άλλοι δείχνουν τόσο φωτεινοί,
Αλλά εγώ τόσο σκοτεινός.
Οι άλλοι δείχνουν τόσο έξυπνοι,
Αλλά εγώ τόσο ανόητος.
Οι άλλοι δείχνουν να έχουν ένα σκοπό,
Αλλά εγώ παρασέρνομαι εδώ και κει.
Σαν ένα κύμα στους ωκεανούς,
Και σαν τον άνεμο,
Περιπλανιέμαι άσκοπα όπου με πάει το Ταό.
Είμαι διαφορετικός από τους άλλους,
Επειδή πίνω από το στήθος της Μεγάλης Μητέρας»

Η τέχνη της μη-πράξης

Ο Ταοϊστής πράττει με το Wu Wei, τη μη δράση, μία άλλη σημαντική ιδέα. Το να δρας με το Wu Wei είναι αντιφατικό, μιας και η μετάφρασή του είναι: «μη δράση», αλλά όχι με τη δική μας προσέγγιση της απραξίας. Η συγκεκριμένη μη δράση, αυτή η συνειδητή και φαινομενική αποχή, έχει ως αποτέλεσμα την τέλεια κι εναρμονισμένη τέλεση όλων των διαδικασιών του κόσμου. Ο σοφός επιτρέπει τη διαδικασία, δίχως να επεμβαίνει σε αυτή, γίνεται ο ίδιος αγωγός, κι όχι μοχλός – δεν είναι ρυθμιστής, αλλά θεμελιωτής. Έτσι, ό,τι είναι να γίνει, γίνεται.

Σε μία καθημερινότητα που όλα γίνονται με βιασύνη και βία (πρωτίστως ως προς τον εαυτό μας), ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει την αξία του να «αφήνεσαι». Κι όταν λέμε «αφήνεσαι» δεν εννοούμε μία ανούσια παράδοση, αλλά μία συνειδητή εσωτερική επανάσταση απέναντι σε όλον τον κόσμο, που αποτέλεσμα έχει την αυθεντικότερη μορφή αυτογνωσίας. Αδειάζοντας απ’ όλες τις ξένες του πεποιθήσεις και τα κοινωνικά πρέπει, ακόμη κι από τις ίδιες του τις σκέψεις, ο άνθρωπος δύναται να επιστρέψει στο κενό, τη σιωπή, τον πιο προσωπικό και αληθινό του πλούτο. Μέσα σε αυτή, βρίσκει όλες τις απαντήσεις (ή μάλλον, την απάντηση) και πλέον όλα γίνονται μόνα τους. Όπως ένας ζωγράφος που αγαπάει τη δουλειά του, ακολουθεί αυτό που αγαπάει και πλέον η δουλειά γίνεται παιχνίδι, έτσι και η ύπαρξη γίνεται ζωή. Έτσι κανείς ακολουθεί αβίαστα το μονοπάτι του και, πλέον, όλα φαίνονται να γίνονται δίχως προσπάθεια.

«Το πιο τρυφερό πράγμα στον κόσμο
Νικά με ευκολία το πιο σκληρό.
Αυτό που δεν έχει σκληρή ουσία,
Μπαίνει με ευκολία εκεί όπου δεν υπάρχει καθόλου χώρος.
Αυτό δείχνει την αξία της αβίαστης δράσης.
Η διδασκαλία χωρίς λόγια,
Και η αβίαστη δράση:
Με αυτά μπορείς να ξεχωρίσεις το Σοφό
Από τους συνηθισμένους ανθρώπους.»

Δομή του κόσμου

Γενικώς, στη Ταοϊστική σκέψη, η δημιουργία του κόσμου έχει ως εξής. Στην αρχή υπάρχει το Wuji, το τίποτα – όχι όμως το τίποτα που ξέρουμε εμείς. Όπως διαβάζουμε στο Τάο Τε Τσινγκ: «Το βάζο χρωστάει την αξία και τη χρησιμότητά του στο κενό που δημιουργεί μέσα του». Το Wuji συμβολίζεται ως ένας κύκλος, και μοιάζει με τον γνωστό κύκλο του Ζεν. Μέσα από το Wuji, γεννιέται το Tai Chi, το υπέρτατο άκρο. Όταν λέμε όμως άκρο, δεν εννοούμε δεξιά ή αριστερά, πάνω ή κάτω, αλλά αναφερόμαστε στην ουσία του άκρου ως ιδέα κι ως έννοια. Είναι το απόλυτο άκρο, που δεν περιορίζεται σε κατευθύνσεις και πόλους. Και, τέλος, μέσα από το Tai Chi, το άκρο, γεννιέται η γνωστή σε όλους μας διπολικότητα, το Yin & Yang, το άσπρο και το μαύρο, το αρσενικό και το θηλυκό, η μέρα και η νύχτα, το ζεστό και το κρύο. Σε καμία περίπτωση όμως το «καλό» και το «κακό», αυτές οι έννοιες δεν συναντιόνται στην εν λόγω φιλοσοφία. Το Yin αλληλοσυμπληρώνει και χρωστάει την ύπαρξή του στο Yang (κι αντιστρόφως), είναι σταγόνες της ίδιας ουσίας. Η υποχώρηση (Yin) μπορεί φαινομενικά να είναι πιο αδύναμη από την επίθεση (Yang), το μαλακό μοιάζει πιο αδύναμο από το σκληρό, αλλά αυτό δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση. Μέχρι και στη φύση το βλέπουμε, όπου το νερό (στοιχείο ταυτόσημο με το Τάο), παρότι εκ φύσεως είναι απόλυτα ήρεμο, μπορεί να «φάει» βράχια και να προκαλέσει τις μεγαλύτερες καταστροφές.

Ετικέτες: ΛΑΟ ΤΣΕ: ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ, ΛΑΟ ΤΣΕ, ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ
Πηγή:http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος  

ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ & Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ο Σουν Τσου είπε:

1. ΣΧΕΔΙΑΣΗ
Όλος ο πόλεμος βασίζεται στην εξαπάτηση.

2. ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Στον πόλεμο, η νίκη είναι ο σκοπός και όχι οι μακροχρόνιες εκστρατείες.

3. ΕΠΙΘΕΣΗ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΗΜΑΤΑ
Η μεγαλύτερη στρατηγική ικανότητα, είναι να συντρίβεις την αντίσταση του αντιπάλου χωρίς μάχη και η ανώτερη μορφή στρατηγικής είναι το να ματαιώνεις τα σχέδια του εχθρού.

4. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ
Νικάς της μάχες με το να μην κάνεις λάθη. Το να μην κάνεις λάθη είναι αυτό που θεμελιώνει την βεβαιότητα της νίκης, γιατί σημαίνει ότι νικάς έναν εχθρό που έχει ήδη νικηθεί.

5. ΔΥΝΑΜΙΚΟ
Η προσποίηση αταξίας απαιτεί πειθαρχία∙ η προσποίηση φόβου απαιτεί θάρρος∙ η προσποίηση αδυναμίας απαιτεί δύναμη.

6. ΑΣΘΕΝΗ ΚΑΙ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ
Προκαλέστε τον εχθρό και μάθετε την αρχή στην οποία στηρίζεται η ενεργητικότητα ή η αδράνεια του. Εξαναγκάστε τον να αποκαλυφθεί ούτως ώστε να αποκαλύψει τα αδύναμα σημεία του. Συγκρίνεται προσεκτικά το αντίπαλο στράτευμα με το δικό σας ούτως ώστε να εντοπίσετε που υπάρχει υπεροχή και που αδυναμία.

7. ΕΛΙΓΜΟΣ
Θα νικήσει εκείνος που έχει μάθει το τέχνασμα της παρέκκλισης. Η τέχνη του ελιγμού είναι η τέχνη της προσποίησης.

8. ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ
Η τέχνη του πολέμου μας διδάσκει να μην στηριζόμαστε στην πιθανότητα ότι ο εχθρός δεν θα έρθει, αλλά στην ετοιμότητα μας να τον υποδεχτούμε∙ όχι στην ευνοϊκή υπόθεση ότι δεν θα επιτεθεί, αλλά στο γεγονός ότι η θέση μας είναι αδιάβλητη.

9. ΤΟ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ
Όλοι οι στρατοί προτιμούν τα ψηλά εδάφη από τα χαμηλά, τα προσηλιακά από τα απόσκια∙ το στεγνό έδαφος από το υγρό∙ σε όχθη ή λόφο, πιάστε την προσηλιακή πλευρά με την πλαγιά πίσω και δεξιά σας.

10. ΕΔΑΦΟΣ
Υπάρχουν έξι είδη εδάφους:
α) Βατό έδαφος.
β) Δύσβατο έδαφος.
γ) Έδαφος που προσφέρεται για καιροσκοπισμούς.
δ) Στενές διαβάσεις.
ε) Απότομα υψώματα.
στ) Τοποθεσίες σε μεγάλη απόσταση από τον εχθρό.
Η φυσική διαμόρφωση της χώρας, είναι ο καλύτερος σύμμαχος του στρατιώτη∙ αλλά η ικανότητα εκτιμήσεως του αντιπάλου, του ελέγχου των δυνάμεων της νίκης και του υπολογισμού με ευστροφία των δυσκολιών, των κινδύνων και των αποστάσεων αποτελούν την δοκιμασία που φανερώνει τον μεγάλο στρατηγό.

11. ΟΙ ΕΝΝΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Η τέχνη του πολέμου αναγνωρίζει εννέα παραλλαγές εδάφους:
α) Έδαφος που προκαλεί την διασπορά.
β) Εύκολο έδαφος.
γ) Αμφιλεγόμενο έδαφος.
δ) Ανοιχτό έδαφος.
ε) Έδαφος με ενδιαφέροντα σταυροδρόμια.
στ) Σοβαρό έδαφος.
ζ) Δύσβατο έδαφος.
η) Περίκλειστο έδαφος.
θ) Έδαφος απελπισίας.
Η ταχύτητα είναι η πεμπτουσία του πολέμου. Επωφεληθείτε από την έλλειψη ετοιμότητας του εχθρού, προχωρήστε από προσβάσεις μη αναμενόμενες και επιτεθείτε σε αφύλαχτα σημεία.

12. Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΜΕ ΦΩΤΙΑ
Υπάρχουν πέντε τρόποι επιθέσεως με φωτιά:
α) Κάψτε τους στρατιώτες του εχθρού στον καταυλισμό τους.
β) Κάψτε τις αποθήκες του εχθρού.
γ) Κάψτε τα μεταφορικά του εφοδιασμού του εχθρού.
δ) Κάψτε τα οπλοστάσια και τα πυρομαχικά του εχθρού.
ε) Εκτοξέυστε στον εχθρό αντικείμενα φλεγόμενα στην μάχη.

13. Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΟΠΩΝ
Εκείνο που κάνει σοφό τον Ηγεμόνα, είναι η πρόγνωση.
Η πρόγνωση, μπορεί να επιτευχθεί μόνον μέσω κατασκόπων.
Υπάρχουν πέντε κατηγορίες κατασκόπων:
α) Τοπικοί κατάσκοποι.
β) Εσωτερικοί κατάσκοποι.
γ) Προσήλυτοι κατάσκοποι.
δ) Καταδικασμένοι κατάσκοποι.
ε) Κατάσκοποι που επιβιώνουν.

Τέτοια είναι η τέχνη του πολέμου.

~ΑΝΑΛΥΣΗ~

-Οι πέντε θεμελιώδεις αρετές για τους Κινέζους είναι:
α) Ανθρωπισμός
β) Ακεραιότητα
γ) Αυτοέλεγχος
δ) Ειλικρίνεια
ε) Σοφία

-Τα πέντε ελαττώματα που δεν πρέπει να χαρακτηρίζουν έναν Στρατηγό είναι:
α) Ριψοκίνδυνος∙ διότι κινδυνεύει να σκοτωθεί.
β) Δειλός∙ διότι κινδυνεύει να αιχμαλωτισθεί.
γ) Ευερέθιστος∙ διότι κινδυνεύει να γελοιοποιηθεί.
δ) Συμπονετικός∙ διότι κινδυνεύει να αιφνιδιαστεί.
ε) Υπερβολικά ανεπτυγμένο το αίσθημα της τιμής∙ διότι κινδυνεύει να συκοφαντηθεί.

-Οι πέντε κρίσιμοι παράγοντες:
α) Ψυχολογική επιρροή∙ ό,τι εμπνέει τους ανθρώπους να αγαπούν τους ηγέτες τους, τόσο, ώστε να τους ακολουθούν στη ζωή και το θάνατο, χωρίς να φοβούνται να ρισκάρουν.
β) Περιβάλλον∙ το κρύο και τη ζέστη, το χειμώνα και το καλοκαίρι, τη νύχτα και την ημέρα, στις πολεμικές επιχειρήσεις είναι υψίστης σημασίας ο καιρός.
γ) Προβλεψιμότητα∙ το τι θα συναντήσει κάποιος στην πορεία. Αν το έδαφος βαδίζεται εύκολα ή δύσκολα, αν είναι πεδινό ή ορεινό, αν έχει στενά περάσματα και που καιροφυλακτεί ο θάνατος.
δ) Διοίκηση∙ σε τι βαθμό ο στρατηγός διαθέτει τις αρετές της σοφίας, της ειλικρίνειας, της ανθρωπιάς, του θάρρους και της αυστηρότητας.
ε) Οργάνωση∙ τον έλεγχο, την σωστή ιεραρχία των στελεχών, τις προμήθειες του στρατού με τα απαραίτητα και την εξασφάλιση ανεφοδιασμού.

-Ο επιδέξιος χειριστής ανθρώπων διαχειρίζεται τον κάθε άνθρωπο ανάλογα με τον σκοπό που η φύση του εξυπηρετεί:
α) Ο σοφός ευχαριστιέται να εδραιώνει την αξία του.
β) Ο γενναίος ευχαριστιέται να φανερώνει το θάρρος του.
γ) Ο άπληστος διακρίνει ταχύτατα τις ευκαιρίες.
δ) Ο ανόητος δεν έχει τον φόβο του θανάτου.

-Η αξία του Χρόνου, το να είσαι δηλαδή έστω και λίγο πιο μπροστά από τον εχθρό σου, μετράει περισσότερο ακόμα και από την αριθμητική υπεροχή.

-Οι αμοιβές και τα δώρα ενισχύουν την δυναμικότητα του στρατού.

-Η στρατιωτική σφαίρα διοίκησης και η πολιτική σφαίρα διοίκησης είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, ως προς την πρακτική τους.

-Το να γνωρίζεις τον εχθρό σου σε κάνει ικανό να αναλάβεις επίθεση. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου σε κάνει ικανό να αναλάβεις άμυνα. Η επίθεση είναι το μυστικό της άμυνας∙ η άμυνα είναι η σχεδίαση της επίθεσης.

-Για να επιτύχεις με μικρές δυνάμεις, μεγάλα αποτελέσματα, θα πρέπει να επιδιώξεις τις γρήγορες εξελίξεις και τις αιφνίδιες ορμητικές κινήσεις.

-Ανίκητος είναι ο στρατιώτης που έχει την νοσταλγία να επιστρέψει σπίτι του.

-Τα πουλιά και τα άλλα ζώα, όταν στριμώχνονται στην γωνία είναι υποχρεωμένα να πολεμήσουν μέχρις θανάτου με νύχια και με δόντια, αντιστοίχως και ο εχθρός σας. Εάν όμως του δώσετε την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει ένας δρόμος προς την σωτηρία, θα τον αποτρέψετε από το να πολεμήσει με το θάρρος της απελπισίας και έτσι θα τον συντρίψετε.

-Το μυστικό του πολέμου βρίσκεται στις συγκοινωνίες. Ότι είναι η καρωτίδα για έναν άνθρωπο είναι και η γραμμή ανεφοδιασμού για έναν στρατό.

-Κάθε είδος μεταφυσικής θα πρέπει να απαγορευτεί από το στράτευμα. Η σημασία αυτού έγκειται στο ότι εάν οι αμφιβολίες, οι δισταγμοί ή οι αναποφασιστικότητες αποβληθούν από το στράτευμα, οι άνδρες σας δεν πρόκειται ποτέ να δείξουν ότι αμφιταλαντεύονται στην αποφασιστικότητα τους μέχρι τον θάνατο.

-Στην δύσκολη στιγμή, η μόνη περίπτωση για να ζήσει κανείς, είναι να εγκαταλείψει κάθε ελπίδα για ζωή.

-Όταν κάνετε επίθεση ενός ισχυρού κράτους, εάν μπορέσετε να διαχωρίσετε τις δυνάμεις του, θα αποκτήσετε μια υπεροχή δυνάμεως∙ εάν έχετε υπεροχή δυνάμεων, θα τρομοκρατήσετε τον εχθρό∙ εάν τρομοκρατήσετε τον εχθρό, τα γειτονικά κράτη θα φοβηθούν∙ εάν τα γειτονικά κράτη φοβηθούν, αυτό θα τα αποτρέψει από το να συμμαχήσουν με τον εχθρό σας.

-Εάν ο εχθρός αφήνει ενδείξεις προέλασης, ενθαρρύνετε τον∙ εάν ανυπομονεί να συμπτυχθεί, καθυστερήστε τον. Ο σκοπός είναι να τον κάνουμε απρόσεκτο ή οιηματία ούτως ώστε να εξαπολύσουμε την επίθεση μας.

-Απορρίψτε αδίστακτα τους κανόνες! Η νίκη είναι το μόνο που μετράει και δεν θα την επιτύχετε αν παραμείνετε προσκολλημένοι σε συμβατικούς κανόνες αντί να τους ξεπεράσετε!

-Ο επιτυχημένος πόλεμος, είναι ο γρήγορος πόλεμος. Δίχως εσωτερική πληροφόρηση για τις συνθήκες και τις επιλογές του εχθρού, ο πόλεμος δεν δύναται να είναι γρήγορος.

-Ο σκοπός του πολέμου είναι η ειρήνη.

-Ένας στρατός δίχως κατασκόπους είναι σαν έναν άνθρωπο δίχως μάτια και αυτιά.

-Όπως ακριβώς το νερό που μεταφέρει την λέμβο από όχθη σε όχθη μπορεί να την βουλιάξει, έτσι και η εξάρτηση από κατασκόπους μπορεί να προβεί μοιραία.

-Όλες οι επικοινωνίες με τους κατασκόπους πρέπει να γίνονται από «το στόμα στο αυτί». Οι κατάσκοποι δεν πρέπει να είναι γνωστοί σε κανέναν. Οι κατάσκοποι προσκολλούνται σε αυτούς που τους δίνουν τα περισσότερα και δεν θα πρέπει αυτό να το ξεχνάμε. Όταν σας προτείνουν κάτι που είναι πολύ ουσιώδες, εξασφαλίστε τα συγγενικά τους πρόσωπα ως ομήρους για την πίστη τους. Ποτέ μην τους ανακοινώνεται τίποτε εκτός από ό,τι είναι απολύτως απαραίτητο.

-Η διπλωματία βασίζεται αποκλειστικά στην δωροδοκία, στον δόλο και στην απάτη.

-Κινήσου στο άδειο, εισχώρησε στο κενό, παρέκαμψε περιοχές που ο εχθρός υπερασπίζεται, παράμεινε ανεξιχνίαστος σαν τα σύννεφα και ρίξου πάνω στον εχθρό σαν κεραυνός εκεί που δεν το περιμένει, αιφνιδίασε τον.

-Στην επιδρομή και στη λεηλασία, σαρωτικοί σαν την φωτιά. Στην ακινησία, ακλόνητοι σαν τα βουνά. Στην οπισθοχώρηση γρήγοροι σαν τον άνεμο, δεν καταδιώκεται ποτέ όποιος κινείται με τόση ταχύτητα που δεν τον προλαβαίνει κανείς.

-Όταν, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση, ο εχθρός ζητάει ανακωχή, συνωμοτεί.

-Στήλη σκόνης που ανεβαίνει ψηλά, είναι σημάδι ότι πλησιάζουν τέθριππα. Σκόνη που μένει να αιωρείται χαμηλά και σε μεγάλη έκταση, είναι σημάδι ότι πλησιάζει το πεζικό.

-Να ασκείτε την τέχνη της προσβολής της πνευματικής ισορροπίας του εχθρού, την τέχνη της μπλόφας και να αποφεύγετε τις μετωπικές συγκρούσεις.

Ετικέτες: ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ, Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ, ΠΟΛΕΜΟΣ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Πηγή: http://philipposphilios.com
Aνιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος 

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ & ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ Β'

Η. ΠΕΡΙ ΗΘΙΚΗΣ

1) Πρέπει να θυμόμαστε και εκείνον που ξεχνάει πού οδηγεί ο δρόμος.

2) Γιατί μια είναι η σοφία: το να γνωρίζεις τη σκέψη που κυβερνάει όλα μέσα απ' όλα. 

3) Απ' όσων τα λόγια άκουσα, κανείς δε φτάνει σε τούτο, να αναγνωρίσει, δηλαδή, πως το σοφό είναι απ' όλα χωρισμένο.

4) Η σωφροσύνη είναι η πιο μεγάλη αρετή, και η σοφία του να λες την αλήθεια και να πράττεις σύμφωνα με τη φύση, ακούγοντας την.

5) Γιατί πρέπει οι φιλόσοφοι να γνωρίζουν καλά πολλά πράγματα.

6) Η πολυμάθεια δε διδάσκει να έχεις νου. Αν ήταν έτσι θα είχε διδάξει τον Ησίοδο και τον Πυθαγόρα, ακόμα και τον Ξενοφάνη και τον Εκαταίο.

7) Δεν πρέπει ούτε να κάνουμε ούτε να μιλάμε όπως όταν κοιμόμαστε· γιατί και τότε νομίζουμε πως κάνουμε και μιλάμε.

8) Εξαπατούνται οι άνθρωποι ως προς τη γνώση των φανερών πραγμάτων, ακριβώς όπως ο Όμηρος που υπήρξε ο σοφότερος απ' όλους τους Έλληνες. Πράγματι, και εκείνον, κάποια παιδιά που σκότωναν ψείρες, τον εξαπάτησαν λέγοντας του: “Όσα είδαμε και πιάσαμε, τ' αφήνουμε, κι όσα ούτε είδαμε ούτε πιάσαμε, αυτά τα παίρνουμε”.

9) Γιατί ποιος είναι ο νους τους ή η φρόνηση τους; Πείθονται απ' τους τραγουδιστές του λαού και παίρνουν τον όχλο για δάσκαλο τους, χωρίς να ξέρουν ότι “οι πολλοί είναι κακοί και οι καλοί λίγοι”.

10) Όταν γεννιούνται, θέλουν να ζήσουν και να βρουν το θάνατό τους, ή μάλλον την ανάπαυση· και αφήνουν παιδιά που θα πεθάνουν με τη σειρά τους.

11) Δεν πρέπει να φερόμαστε σαν παιδιά υπό την κηδεμονία γονέων, δηλαδή απλούστερα, επειδή έτσι τα έχουμε παραλάβει.

12) Αναζήτησα τον εαυτό μου.

13) Όσα μπορώ να δω, ν' ακούσω και να μάθω, αυτά είναι που προτιμώ.

14) Παιδιών παιχνίδια οι ανθρώπινες γνώμες.

15) Ένας άνθρωπος για μένα αξίζει όσο μύριοι, όταν είναι άριστος.

16) Διαφορετική είναι η ηδονή για το άλογο, το σκυλί και τον άνθρωπο, αφού τα γαϊδούρια θα προτιμούσαν άχυρα αντί χρυσάφι. Γιατί πιο ευχάριστη είναι η τροφή για τα γαϊδούρια παρά το χρυσάφι.

17) Τα γουρούνια πλένονται στο βόρβορο, τα πουλερικά στη
σκόνη ή στις στάχτες.

18) Γιατί ο άνθρωπος ο ευγενικός δεν πρέπει να είναι ακάθαρτος ούτε άπλυτος ούτε να χαίρεται στο βόρβορο. Τα γουρούνια τέρπονται πιο πολύ στο βόρβορο παρά στο καθαρό νερό.

19) Αν η ευτυχία βρισκόταν στις σωματικές απολαύσεις, θα λέγαμε ευτυχισμένα τα βόδια όταν βρίσκουν μπιζέλια για να φάνε.

20) Οι άριστοι προτιμούν το ένα από όλα, την αιώνια δόξα των θνητών. Αλλά οι πολλοί χορταίνουν σαν τα κτήνη. 

21) Όσοι ζητούν χρυσάφι σκάβουν πολύ τη γη και λίγα βρίσκουν.

22) Κάθε τι που έρπει εξουσιάζεται με χτυπήματα.

23) Την υπεροψία πρέπει κανείς να σβήνει περισσότερο παρά την πυρκαγιά.

24) Ο λαός πρέπει να μάχεται για το νόμο όπως ακριβώς για τα τείχη του.

25) Για τα μέγιστα πράγματα ας μη κάνουμε υποθέσεις στην τύχη.

26) Για το θεό όλα τα πράγματα είναι όμορφα, αγαθά και δίκαια· αλλά οι άνθρωποι μερικά πράγματα θεωρούν άδικα και άλλα δίκαια.

27) Ο βλάκας μπροστά σε κάθε λόγο αγαπά να τρομάζει.

28) Για τους ανθρώπους δεν είναι το καλύτερο να γίνονται όσα θέλουν.

29) Γα πτώματα είναι πιο πολύ για πέταμα από την κοπριά

30) Τα σκυλιά γαβγίζουν αυτούς που δεν γνωρίζουν.

31) Η αρρώστια κάνει την υγεία ευχάριστο και καλό πράγμα, η πείνα το χορτασμό, η κούραση την ανάπαυση.

32) Είναι προτιμότερο να κρύβεις την αμάθεια, αλλά αυτό είναι δύσκολο όταν γίνεται μέσα στην κραιπάλη και στο μεθύσι. Είναι προτιμότερο να κρύβεις την αμάθεια παρά να την αποκαλύπτεις παντού.

33) Γιατί τα μάτια είναι ακριβέστεροι μάρτυρες από τα αυτιά.

34) Τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για τους ανθρώπους που έχουν βάρβαρες ψυχές.

35) Ο Ηράκλειτος ονομάζει την έπαρση νόσο ιερή και λέει ότι η όραση ψεύδεται.

36) ἀγχιβασίην: ἀγχιβατεῖν & ἀμφισβιτεῖν

37) Από ένα... ή από λίγους θα μπορούσαν να γίνουν (θυσίες ανθρώπων ολωσδιόλου καθαρών).

38) Αυτοί δεν θα μπορούσαν να ξέρουν το όνομα της Δικαιοσύνης, αν αυτά τα πράγματα (οι αδικίες) δεν υπήρχαν.

39) Εκείνος που χαίρει μεγάλης εκτίμησης δε γνωρίζει και δε φυλάει παρά μόνο τα καλά να πιστεύει κανείς πράγματα· αλλά η Δικαιοσύνη θα πιάσει αυτούς που κατασκευάζουν και μαρτυρούν ψέματα.

40) Οι θεοί και οι άνθρωποι τιμούν εκείνους που πέθαναν στη μάχη.

41) Σε ποιους προφητεύει ο Ηράκλειτος; Σε πλανώμενους τη νύχτα αλήτες, μάγους, βάκχους, μαινάδες και μύστες· αυτούς απειλεί με μεταθανάτια τιμωρία, σ' αυτούς προφητεύει τη φωτιά· γιατί στα καθιερωμένα απ' τους ανθρώπους μυστήρια μυούνται με τρόπο ανίερο.

42) Καθαρίζονται μιαινόμενοι μ' άλλο αίμα, όπως κάποιος που, χωμένος μέσα στη λάσπη, θα ήθελε να ξεπλυθεί με λάσπη. Αν κάποιος τον έβλεπε να κάνει κάτι τέτοιο θα τον έπαιρνε για μανιακό. Και σε τέτοια αγάλματα προσεύχονται, όμοιοι μ' εκείνον που θα φλυαρούσε μέσα στο σπίτι του, χωρίς να γνωρίζει ποιοι είναι θεοί και ποιοι ήρωες.

43) Κάματος είναι το να μοχθεί κανείς και να εξουσιάζεται απ' τους ίδιους.

44) Ποτέ να μη σας λείψει ο πλούτος, Εφέσιοι, για να βγαίνει στη φόρα η πονηριά σας.

45) Όλοι οι ενήλικες Εφέσιοι θα έπρεπε να κρεμαστούν και ν' αφήσουν την πόλη τους στους ανήλικους, γιατί εκείνοι έδιωξαν τον Ερμόδωρο, τον πιο άξιο άντρα, λέγοντας: “Κανείς από μας ας μην είναι ο πιο άξιος. Ειδεμή, ας πάει αλλού και με άλλους”.

46) Ένας άντρας, όταν μεθύσει, αφήνεται να οδηγείται από ένα ανήλικο παιδί: παραπατάει χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει, γιατί έχει υγρή ψυχή.

47) Η ξηρή ψυχή είναι σοφότατη και άριστη.

48) Ο πιο όμορφος κόσμος είναι σα σωρός σκουπίδια χυμένα στην τύχη.

49) Ο Όμηρος αξίζει απ' τους αγώνες να τον διώχνουν και να τον ραπίζουν, καθώς κι ο Αρχίλοχος. 

50) Ο Όμηρος ήταν αστρολόγος.

51) Ο Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος μαρτυρούν πως ο Θαλής υπήρξε ο πρώτος αστρονόμος.

52) Στην Πριήνη γεννήθηκε ο Βίας, γιος του Τευτάμου, που ο λόγος του ξεπερνά όλων των άλλων.

53) (Ο Πυθαγόρας) είναι αρχηγός στους αγύρτες.

Θ. ΑΜΦΙΒΟΛΑ & ΑΠΟΚΡΥΦΑ

1) Σύμφωνα με το νόμο των ετών, η εβδομάδα ενώνεται με τη σελήνη, αλλά διαιρείται με τις άρκτους, τα δυο σημεία της αθάνατης μνήμης.

2) Κάθε πράγμα αυξάνει με τον τρόπο του, σύμφωνα μ' αυτό που του χρειάζεται.

3) Ο Ηράκλειτος είπε στους Αιγυπτίους: “Αν είναι θεοί, γιατί τους θρηνείτε; Αλλά εάν τους θρηνείτε, μη τους θεωρείτε πια θεούς ους”.

4) Ο Ηράκλειτος, βλέποντας τους Έλληνες να προσφέρουν δώρα στους θεούς, είπε: “Προσεύχονται στα αγάλματα των θεών σαν να μπορούσαν να τους ακούσουν, ενώ δεν τους ακούνε, δεν δίνουν, όπως και δεν μπορούν τίποτα να ζητήσουν”.

5) Ο Πυθαγόρας, ο γιος του Μνησάρχου, άσκησε περισσότερο απ' όλους τους ανθρώπους την έρευνα, και αφού διάλεξε τούτες τις γραφές, έκανε μ' αυτές μια δική του σοφία: πολυμάθεια, κακοτεχνία.

6) Δεν πάει να αστειεύεται κανείς σε σημείο που ο ίδιος να γίνεται γελοίος, έλεγε ο Ηράκλειτος.

7) Ο Ηράκλειτος έλεγε πως η έπαρση είναι εμπόδιο στην προκοπή.

8) Οι τιμές υποδουλώνουν θεούς και ανθρώπους.

9) Οι κακοί άνθρωποι είναι εχθροί εκείνων που λένε την αλήθεια.

10) Η παιδεία είναι ένας άλλος ήλιος για τους μορφωμένους.

11) Ο συντομότερος δρόμος για ν' αποκτήσεις καλή φήμη είναι το να γίνεις καλός.

12) Κατά τον Ηράκλειτο, οι ψυχές που πέσανε μαχόμενες είναι καθαρότερες από εκείνες που κύλησαν σ' αρρώστιες.

13) Υπάρχει σ' όλα επέμβαση της ειμαρμένης (;).

*Ζαν Μπραν, "Ηράκλειτος", εκδόσεις "ΠΛΕΘΡΟΝ"

Ετικέτες: ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ, ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ, ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ, ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ Πηγή:http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος. 

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ & ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ Α'

Α. Ο ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝ

1) Αν δεν ελπίζεις, δε θα βρείς το ανέλπιστο, που είναι ανεξερεύνητο και απλησίαστο.

2) Ο άρχοντας, που δικό του είναι το μαντείο στους Δελφούς, ούτε λέει ούτε κρύβει, αλλά μονάχα σημαίνει.

3) Η Σίβυλλα, που με στόμα μαινόμενο εκστομίζει λόγια αγέλαστα, αφτιασίδωτα και αμύριστα, διασχίζει με τη φωνή της χιλιάδες χρόνια με τη βοήθεια του θεού.

4) Ο άνθρωπος νήπιο αποκαλείται απ' τη θεότητα, όπως ακριβώς το παιδί από τον άντρα.

5) Το ανθρώπινο ον δεν κατέχει την αληθινή γνώση, αλλά το θείο την κατέχει.

6) Αν και ο λόγος αυτός είναι αιώνια οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να καταλάβουν και πριν τον ακούσουν και αφού τον ακούσουν για πρώτη φορά. Γιατί, ενώ τα πάντα συντελούνται σύμφωνα μ' αυτόν το λόγο, αυτοί μοιάζουν άπειροι όταν αποκτήσουν εμπειρία λέξεων και πράξεων σαν αυτές που εγώ διηγούμαι, όποτε διακρίνω το κάθε τι σύμφωνα με τη σύσταση του και εκθέτω το πώς έχει. Αλλά από τους άλλους ανθρώπους διαφεύγουν όσα πράττουν όταν είναι ξυπνητοί, ακριβώς όπως λησμονούν όσα πράττουν όταν κοιμούνται.

7) Μ' όποιον πάνω απ' όλα αδιάκοπα συναναστρέφονται, το λόγο, που τα κυβερνάει όλα, μ' αυτόν έχουν διαφορές, και όσα συναντούν κάθε μέρα, τους φαίνονται ξένα.

8) Δεν ξέρουν ούτε ν' ακούν ούτε να λένε.

9) Όταν ακούν δεν καταλαβαίνουν και γι' αυτό μοιάζουν με κουφούς. Σ' αυτούς ταιριάζει η παροιμία: Παρόντες απουσιάζουν.

10) Γιατί δε σκέφτονται οι πιο πολλοί απ' τους ανθρώπους, πάνω σ' αυτό που συναντούν, ούτε κι όταν το μάθουν, το γνωρίζουν, αλλά το φαντάζονται.

11) Τα πιο πολλά από τα θεία πράγματα μας ξεφεύγουν από απιστία, και δεν γίνονται γνωστά.

12) Ο θεός είναι μέρα, νύχτα, χειμώνας, καλοκαίρι, πόλεμος, ειρήνη, κορεσμός και πείνα. Αυτός μεταβάλλεται με τον τρόπο της φωτιάς: όποτε αναμιχθεί με θυμιάματα, ονομάζεται ανάλογα με τη μυρωδια του καθενός.

13) Η φρόνηση είναι κοινή σ' όλους.

14) Σ' όλους τους ανθρώπους έχει δοθεί η αυτογνωσία και η σωφροσύνη.

15) Γι' αυτό πρέπει ν' ακολουθήσουμε τον κοινό λόγο, γιατί το κοινό είναι συμπαντικό. Ενώ όμως ο λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να έχουν μια ιδιαίτερη φρόνηση.

16) Στην ψυχή ανήκει ο λόγος που αυξάνει απ' τον εαυτό του.

17) Τα πέρατα της ψυχής δε θα βρείς προχωρώντας, όσο μακριά και αν σε φέρει ο δρόμος σου· τόσο βαθύ λόγο περιέχει.

18) Ο Ηράκλειτος λοιπόν λέει ότι το παν είναι διαιρετό και αδιαίρετο, γεννητό και αγέννητο, θνητό και αθάνατο, λόγος και αιών, πατέρας και γιος, θεός και δικαιοσύνη. Αφού ακούσετε όχι εμένα αλλά το λόγο, είναι σοφό να ομολογήσετε πως τα πάντα είναι ένα.

19) Το Εν, το οποίο μόνον είναι η Σοφία, θέλει και δε θέλει να καλείται με το όνομα του Δία.

20) Νόμος είναι και η πειθαρχία στη θέληση του ενός.

21) Εκείνοι που μιλούν με νου πρέπει να στηρίζονται σ' αυτό που είναι κοινό στα πάντα, όπως ακριβώς μια πόλη πρέπει να στηρίζεται στο νόμο της, και με περισσότερη δύναμη ακόμα. Γιατί όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι τρέφονται από τον ένα, το θεϊκό· γιατί αυτός κυριαρχεί όσο ακριβώς θέλει, επαρκεί για τα πάντα και περισσεύει.

Β. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΙΣ

1) Ο πόλεμος είναι πατέρας όλων, όλων βασιλιάς. Άλλους ανέδειξε σε θεούς και άλλους σε ανθρώπους, άλλους έκανε δούλους και άλλους ελεύθερους.

2) Πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι ο πόλεμος είναι κοινός και η διχόνοια δικαιοσύνη, και ότι τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τη διχόνοια και την ανάγκη.

3) Και ο κυκεώνας διαλύεται όταν δεν κινείται.

Γ. Η ΑΡΜΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ

1) Το αντίθετο συγκλίνει, και απ' τις διαφορές (γεννιέται) η πιο όμορφη αρμονία, και τα πάντα γίνονται με τη διχόνοια.

2) Η αφανής αρμονία είναι καλύτερη απ' τη φανερή.

3) Ο δρόμος που ανεβαίνει κι ο δρόμος που κατεβαίνει είναι ένας κι ο ίδιος δρόμος.

4) Στο γναφείο ο δρόμος ο ευθύς και ο δρόμος ο λοξός είναι ένας κι ο ίδιος δρόμος. 

5) Συνδέσεις όλα κι όχι όλα, ομόνοια, διχόνοια, συμφωνία, ασυμφωνία: το Ένα γεννιέται απ' όλα και από το Ένα όλα.

6) Του τόξου το όνομα είναι ζωή, αλλά το έργο θάνατος.

7) Δεν καταλαβαίνουν πως το διαφορετικό συνομολογεί με τον εαυτό του· αρμονία αντιθέτων εντάσεων όπως στο τόξο και τη λύρα.

8) Το ίδιο πράγμα υπάρχει σε μας, το ζωντανό και το πεθαμένο, το ξύπνιο και το κοιμισμένο, το νέο και το γερασμένο· γιατί αυτά μεταβάλλονται σ' εκείνα και, αντίθετα, εκείνα μεταβάλλονται σ' αυτά.

9) Η θάλασσα είναι το πιο καθαρό και το πιο μολυσμένο νερό· για τα ψάρια είναι πόσιμο και σωτήριο, αλλά για τους ανθρώπους μη πόσιμο και ολέθριο.

10) Οι αθάνατοι είναι θνητοί και οι θνητοί αθάνατοι· αυτοί ζουν από το θάνατο εκείνων κι εκείνοι πεθαίνουν από τη ζωή αυτών.

11) Είναι τέρψη ή θάνατος για τις ψυχές να γίνονται υγρές. Είναι τέρψη γι' αυτές η πτώση τους στη γέννηση. Η ζωή μας γεννιέται από το θάνατο τους και η ζωή τους γεννιέται από το θάνατο μας.

12) Το καλό και το κακό είναι ένα και το αυτό. Γιατί οι γιατροί, λέει ο Ηράκλειτος, που κόβουν και καίνε και με κάθε τρόπο βασανίζουν τους αρρώστους, τους ζητούν, ενώ δεν το αξίζουν, κι αμοιβή, ενώ η θεραπεία έχει τις ίδιες επιπτώσεις που έχουν κι οι αρρώ στιες.

13) Δάσκαλος των πιο πολλών ανθρώπων είναι ο Ησίοδος· αυτοί είναι βέβαιοι πως αυτός γνωρίζει πάρα πολλά, αυτός που δεν μπορούσε να αναγνωρίσει τη μέρα και τη νύχτα· γιατί αυτές είναι ένα.

14) Ο Ηράκλειτος επέπληξε τον Ησίοδο που άλλες μέρες τις κάνει καλές κι άλλες κακές, για την άγνοια του ότι μια είναι η φύση κάθε μέρας. Κάθε μέρα είναι όμοια με όλες τις άλλες.

Δ) ΤΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ

1) Στα ίδια ποτάμια και μπαίνουμε και δεν μπαίνουμε, και είμαστε και δεν είμαστε. 

2) Δεν μπορούμε να μπούμε δυο φορές στο ίδιο ποτάμι, κατά τον Ηράκλειτο, ούτε ν' αγγίξουμε δυο φορές μια ουσία θνητή, γιατί σκορπίζεται και πάλι μαζεύεται με την οξύτητα και την ταχύτητα της μεταβολής, (και μάλιστα όχι πάλι, ούτε αργότερα, αλλά ταυτόχρονα εμφανίζεται και χάνεται) και πλησιάζει κι απομακρύνεται.

3) Αυτοί που μπαίνουν στα ίδια ποτάμια δέχονται συνέχεια άλλα κι άλλα νερά· κι απ' τα υγρά βγαίνουν οι ψυχές σαν αναθυμιάσεις (;).

4) Για τις ψυχές θάνατος είναι να γίνουν νερό, για το νερό θάνατος να γίνει γη, από τη γη γίνεται νερό κι απ' το νερό ψυχή.

5) Στην περιφέρεια του κύκλου η αρχή και το πέρας συμπίτουν.

6) Η φωτιά ζει το θάνατο της γης κι ο αέρας ζει το θάνατο της φωτιάς, το νερό ζει το θάνατο του αέρα και η γη του νερού.

7) Τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξεραίνεται, το στεγνό δροσίζεται.

8) Ο αιώνας είναι ένα παιδί που παίζει, ρίχνοντας ζάρια· ενός παιδιού η βασιλεία.

9) Αν όλα τα όντα γίνονταν καπνός, θα το γνωρίζαμε με τα ρουθούνια. 

Ε. ΤΟ ΠΥΡ

1) Όλα τα κυβερνά ο Κεραυνός.

2) Η φωτιά είναι χρεία και χορτασμός· γι' αυτόν χρεία είναι η τάξη, και η εκπύρωση χορτασμός.

3) Πράγματι, ο Ηράκλειτος λέει ότι η φωτιά, όταν επέλθει, θα κρίνει και θα καταλάβει τα πάντα.

4) Τα πάντα ανταλλάσσονται με τη φωτιά και με τα πάντα η φωτιά, όπως τα εμπορεύματα με το χρυσάφι, και το χρυσάφι με τα εμπορεύματα.

5) (Η φωτιά) μεταβαλλόμενη αναπαύεται.

6) Θα ξεφύγει ίσως κανείς από το αισθητό φως, αλλά είναι αδύνατο να ξεφύγει από το νοητό. Ή, όπως λέει ο Ηράκλειτος, πως κανείς να κρυφτεί απ' αυτό που δεν δύει ποτέ;

7) Αυτόν εδώ τον κόσμο, τον ίδιο για όλους, ούτε κανείς θεός ούτε άνθρωπος τον έπλασε, αλλ' ήταν από πάντα και είναι και θα είναι αιώνια ζωντανή φωτιά, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο.

8) Η φωτιά μετατρέπεται πρώτα σε θάλασσα· και το μισό της θάλασσας γίνεται γη και το άλλο μισό σίφουνας. (Ο Ηράκλειτος) θέλει να πει μ' αυτό πως με τη δύναμη της η φωτιά, υπό την επήρεια του θείου Λόγου που κυβερνά τα πάντα, μετατρέπεται δια μέσου του αέρα σε υγρασία, πυρήνα της όλης διάταξης του σύμπαντος, και την οποία ονομάζει θάλασσα. Από αυτήν ξαναγεννιούνται η γη ο ουρανός και ό,τι εμπεριέχουν. Το πώς ο κόσμος οδηγείται ξανά προς τα πίσω και αφανίζεται από τη φωτιά, το εξηγεί καθαρά: Η (γη) διαλύεται σε θάλασσα και φτάνει στο ίδιο μέτρο αναλογίας που ίσχυε πριν γίνει γη.

ΣΤ. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

1) Ο χαρακτήρας του ανθρώπου, ο δαίμονας του.

2) Ο ωραιότερος πίθηκος είναι άσχημος όταν συγκρίνεται με το γένος των ανθρώπων.

3) Ο σοφότερος άνθρωπος, όταν συγκρίνεται με το θεό, φαίνεται πίθηκος και στη σοφία και στην ομορφιά και σ' όλα τ' άλλα.

4) Όπως μια αράχνη στο κέντρο του ιστού της, μόλις μια μύγα κόβει ένα νήμα του, το αισθάνεται και τρέχει γρήγορα σαν να υπέφερε για το κομμένο νήμα, έτσι και η ψυχή του ανθρώπου, όταν ένα μέρος του σώματος τραυματίζεται, ορμάει προς τα 'κεί σαν να μη μπορεί να υποφέρει τη λαβωματιά του σώματος με το οποίο είναι δεμένη γερά και αρμονικά.

5) Γιατί αν δεν οργάνωναν πομπή για το Διόνυσο και δεν τραγουδούσαν το φαλλικό ύμνο, όσα έκαναν θα ήταν αναιδέστατα. Άλλα ο Άδης και ο Διόνυσος είναι το ίδιο πράγμα, που στ' όνομά του μαίνονται και βακχεύουν.

6) Ο Ηράκλειτος είπε ότι η ίδια “γιατρειά” θεραπεύει φοβερές ασθένειες και ελευθερώνει τις ψυχές από συμφορές.

7) Είναι δύσκολο να πολεμά κανείς την καρδιά του· γιατί αυτό που θέλει, το αγοράζει με ψυχή.

8) Οι ψυχές οσμίζονται μέσα στον Άδη.

9) Εκεί πέρα, μπροστά σ' αυτόν που είναι, ανασταίνονται και γίνονται άγρυπνοι φύλακες των ζωντανών και των νεκρών.

10) Πράγματα που δεν ελπίζουν ούτε φαντάζονται περιμένουν τους ανθρώπους μετά το θάνατο τους.

11) Οι πιο μεγάλοι θάνατοι έχουν την πιο μεγάλη μοίρα.

12) Θάνατος είναι όσα βλέπουμε ξύπνιοι, και ύπνος όσα κοιμισμένοι.

13) Όταν τα μάτια του σβήνουν, ο άνθρωπος ανάβει φως για τόν εαυτό του μέσα στη νύχτα. Ζωντανός στον ύπνο του, όταν τα ιάτια του κλείνουν, αγγίζει τον πεθαμένο, ξύπνιος, αγγίζει αυτόν που κοιμάται.

14) Για τους ξύπνιους ένας και κοινός κόσμος υπάρχει, αλλά κάθε κοιμισμένος ξαναγυρνά στο δικό του ιδιαίτερο κόσμο.

15) Οι κοιμισμένοι είναι εργάτες και συνεργοί σ' αυτά που γίνονται στον κόσμο.

Ζ. Η ΦΥΣΗ

1) Η φύση αγαπά να κρύβεται.

2) Αν ο ήλιος δεν υπήρχε, θα ήταν νύχτα παρά τα άλλα άστρα.

3) Ο ήλιος, κύριος και φύλακας των περιόδων, ορίζει, κατανέμει, φανερώνει και αποκαλύπτει τις μεταβολές και τις εποχές που φέρνουν τα πάντα.

4) Της αυγής και της εσπέρας τέρματα η άρκτος και απένανντι στην άρκτο, το όριο του λαμπερού Δία.

5) Γιατί ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια του, αλλιώς θα τον βρουν οι Ερινύες που βοηθούν τη δικαιοσύνη. 

6) Ο ήλιος έχει το πλάτος ανθρώπινου ποδιού.

7) Ο ήλιος καθημερινά είναι νέος, είναι νέος διαρκώς και ακατάπαυστα.

*Ζαν Μπραν, "Ηράκλειτος", εκδόσεις "ΠΛΕΘΡΟΝ"

Ετικέτες: ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ, ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ, ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ, ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ Πηγή: http://philipposphilios.com