Μουντιάλ 2022:Το χρυσό μετάλλιο ανήκει στους Ιάπωνες Φιλάθλους. Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 Τελικά το πιο αμφισβητούμενο Μουντιάλ ποδοσφαίρου δικαίωσε τους εμπνευστές και διοργανωτές του αλλά και δίδαξε πολλά σε πολλούς (παίκτες, προπονητές, παράγοντες ,θεατές…).

     Οι επικές νίκες –προκρίσεις της Ιαπωνίας και του Μαρόκου εις βάρος ομάδων που κυριαρχούσαν στο ποδοσφαιρικό στερέωμα επαναπροσδιόρισαν τα κριτήρια αξιολόγησης των ομάδων αλλά και των τεχνικών του αγώνα Η παραδοσιακή κατηγοριοποίηση των ομάδων του τύπου ”Ισχυρές-αδύναμες” τείνει να αμφισβητείται και όλοι πλέον συνειδητοποιούν πως κάθε αγώνας είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος.

           

        Τις ιδιαιτερότητες του φετινού Μουντιάλ συνέθεσαν εκτός των άλλων και οι πολιτικές παρεμβάσεις των ποδοσφαιριστών της Ιρανικής ομάδας-εναντίον του καθεστώτος της χώρας τους-αλλά και της Γερμανικής ομάδας που παρατάχθηκαν στο γήπεδο με “κλειστά στόματα” ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κατάρ.

          Η πολιτικοποίηση του ποδοσφαίρου συνιστά ένα σύνηθες φαινόμενο ,αλλά στο φετινό τα περιστατικά ήταν πολλαπλά, δημόσια και έντονα. Ήδη την ώρα που γράφεται το άρθρο ξέσπασε το σκάνδαλο της  κ. Καιλή  για παράνομο χρηματισμό και διαφθορά στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεσο εμπλεκόμενο και το Κατάρ.

         Τον κύκλο των πολιτικών σχολίων και παρεμβάσεων άνοιξε ο ίδιος ο πρόεδρος της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο, που χωρίς περιστροφές τόλμησε να καταγγείλει την υποκρισία των Ευρωπαίων στο θέμα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων .Ειδικότερα είπε:

    “Σήμερα νιώθω Καταριανός. Σήμερα νιώθω Άραβας. Σήμερα νιώθω Αφρικανός. Σήμερα νιώθω gay. Σήμερα νιώθω άτομο με ειδικές ανάγκες. Σήμερα νιώθω μετανάστης εργάτης…”// Είμαι Ευρωπαίος. Νομίζω πως για αυτά που έχουμε κάνει εμείς οι Ευρωπαίοι τα τελευταία 1000 χρόνια, θα έπρεπε να απολογούμαστε για τα επόμενα 1000 χρόνια πριν δώσουμε μαθήματα ηθικής στους ανθρώπους”.

                            Το μάθημα από τους Ιάπωνες

            Ωστόσο ,εκείνο που μας προξένησε μεγάλη εντύπωση και μας δίδαξε πολλά είναι η συμπεριφορά τόσο των φιλάθλων της εθνικής ομάδας της Ιαπωνίας όσο και του προπονητή και των παικτών της ομάδα. Μία συμπεριφορά που δεν σχετίζεται ούτε με τον γνωστό φανατισμό των γηπέδων, ούτε με τις ύβρεις, ούτε με τις φωτοβολίδες-πυροτεχνήματα ,ούτε και με τα σκουπίδια ή και τα αποκαΐδια (μερικές φορές) των κερκίδων.

            Έκπληκτοι οι θεατές και τηλεθεατές είδαν τους φιλάθλους της Ιαπωνίας μετά τον αγώνα της ομάδας τους να συλλέγουν τα σκουπίδια από τις κερκίδες αφήνοντας τον χώρο πιο καθαρό από ότι τον βρήκαν. Την ίδια συμπεριφορά-κίνηση είδαμε κι από τους ποδοσφαιριστές της Ιαπωνίας στα αποδυτήρια.

           Η αρχική έκπληξή μας έγινε σε λίγο θαυμασμός και ο αρχικός θαυμασμός επώασε τον προβληματισμό μας για την δική μας συμπεριφορά σε ανάλογες συνθήκες. Ένας προβληματισμός που ενεργοποίησε τους μηχανισμούς αυτογνωσίας μας και που στο τέλος πυροδότησε τα ενοχικά μας συναισθήματα για την ποιότητα του πολιτισμού και της παιδείας μας.

             Σε ένα άλλο επίπεδο οδηγούμαστε σε συγκρίσεις και συλλαμβάνουμε τον εαυτό μας, την κοινωνία μας και τον “πολιτισμό” μας να υπολείπεται κατά πολύ σε θέματα σεβασμού προς το περιβάλλον και την ανθρώπινη αισθητική.

         Βέβαια, όλοι γνωρίζουμε την πειθαρχία των Ιαπώνων τόσο στον χώρο εργασίας-ανθρώπινες μηχανές-όσο και στους κανόνες και αξίες που διέπουν την κοινωνική του ζωή. Οι δρόμοι ,το metro,τα αεροδρόμια, τα δημόσια κτήρια, η αγορά και το περιβάλλον αποτελούν τους αδιάψευστους  μάρτυρες της κοινωνικής ευταξίας που χαρακτηρίζει τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο χώρο της Ιαπωνίας. Ένα ξεχασμένο σε κάποια θέση του πορτοφόλι metro ίσως να μην αποτελεί και αντικείμενο ιδιοποίησής του-κλοπής από κανέναν.

          Αν είναι, όμως ,κάποια συμπεριφορά των Ιαπώνων φιλάθλων που μάς ξάφνιασε ήταν και οι πανηγυρισμοί τους στην πρωτεύουσα της χώρας τους μετά την νίκη επί της Γερμανίας .Οι πανηγυρισμοί, δηλαδή, δεν προκάλεσαν κυκλοφορικό χάος-κομφούζιο γιατί απλούστατα σέβονταν το “πράσινο” των οδηγών ή των πεζών (σηματοδότες) και περιορίζονταν στα πεζοδρόμια.

     

       Η αξία της παραπάνω συμπεριφοράς καθίσταται πιο εναργής και ακαταμάχητο τεκμήριο της παιδείας των πολιτών της Ιαπωνίας, αν ανακαλέσουμε στην μνήμη μας παρόμοια φαινόμενα όπου μία ομάδα φιλάθλων ή απεργών αποκλείει  βασικές αρτηρίες και δρόμους της πρωτεύουσάς μας. Μόνον μελαγχολία μπορούμε να νιώσουμε.

                                          Παιδεία και Πολιτισμός

        Ίσως όλες οι παραπάνω συμπεριφορές των Ιαπώνων φιλάθλων και όχι μόνον να ερμηνεύονται από του Έλληνες ως υπερρεαλιστικές αφού απέχουν πολύ από τον δικό τους “πολιτισμό”. Δυστυχώς ο “πολιτισμός” μας σε όλες τις εκφάνσεις του χτίστηκε πάνω στο ναρκισσιστικό μας Εγώ, το αρπακτικό και αντικοινωνικό .Ένα Εγώ που υπερασπίζεται με περισσό πάθος τον ιδιωτικό του χώρο και αδιαφορεί πλήρως για τον δημόσιο. Τρέφεται με άλλα λόγια ο Homo idiot σε αντιδιαστολή με τον Homo Politicus που θέτει ως κέντρο του ενδιαφέροντός του τα κοινά…

         Για τον Έλληνα ο δημόσιος και ο ιδιωτικός χώρος είναι δύο ξεχωριστοί-ίσως και εχθρικοί-κύκλοι και όχι υπάλληλοι όπως θα έπρεπε. Στις κοινωνίες με πολιτισμό και παιδεία το γενικό συμφέρον-ευρύτερος κύκλος-προηγείται οντολογικά και αξιολογικά από το ατομικό συμφέρον-υπάλληλος κύκλος.

         Δείκτης πολιτισμού και παιδείας ενός λαού είναι η φροντίδα και η διακονία του γενικού καλού. Ο σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον, η πειθαρχία στις κοινωνικές αρχές και αξίες, η αναγνώριση και αποδοχή της μοναδικότητας του συνανθρώπου και η ελευθερία- ευκαιρίες στην έκφραση της δημιουργικότητας συνιστούν το μωσαϊκό ενός ανώτερου και ποιοτικού πολιτισμού.

        Όλα, λοιπόν, είναι θέμα  και προϊόντα παιδείας. Η παιδεία ως μοχλός διαμόρφωσης των ανθρώπινων χαρακτήρων και συμπεριφορών δεν πρέπει να ασφυκτιά ούτε να ταυτίζεται υποχρεωτικά με την σχολική εκπαίδευση. Η παιδεία ως ευρύτερη έννοια παρέχεται από παντού: Οικογένεια, θεσμοί, νόμοι, ΜΜΕ, ήθος πολιτικών και κοινωνικές δράσεις.

         Η συμπεριφορά των Ιαπώνων φιλάθλων δεν συνιστά ένα αυτοφυές-γονιδιακό γνώρισμα, αλλά προϊόν μιας πολύχρονης παιδείας με κέντρο τον σεβασμό του δημόσιου χώρου. Τίποτα δεν αλλάζει και δεν χτίζεται χωρίς προσπάθεια και επιμονή.

                     

         Βλέποντας και ξαναβλέποντας τους Ιάπωνες φιλάθλους και ποδοσφαιριστές να καθαρίζουν  τις κερκίδες και τα αποδυτήρια θυμήθηκα μία σκηνή σε δημόσιο σχολείο που ως καθηγητής της τάξης προέτρεπα τους μαθητές μου να διατηρούν την αίθουσα καθαρή.Η απάντηση ενός μαθητή ήταν αποκαλυπτική της νοοτροπίας και της παιδείας της ελληνικής κοινωνίας. Παραθέτω αυτούσιο τον διάλογο για εξαγωγή συμπερασμάτων.

        “Παιδιά παρακαλώ πολύ να διατηρείτε την αίθουσα καθαρή .Έτσι σέβεστε και την εργασία της καθαρίστριας”// Μαθητής “ Μα κύριε αυτή είναι η δουλειά της.Γι αυτό φορολογούνται οι γονείς μας για να πληρώνονται οι καθαρίστριες”.

        Η δική μου η απάντηση ήταν μία απορία μία απέραντη σιωπή…Πώς να απαντήσεις και τι να πεις σε μία τέτοια σκέψη και νοοτροπία;

                                            Μια βαθιά υπόκλιση

       Διαβάζοντας και βλέποντας την βαθιά υπόκλιση του Ιάπωνα προπονητή της εθνικής ομάδα Χατζίμε Μοριγιάσου προς τους  φιλάθλους και την θερμή αγκαλιά του (παρηγορία) στον ποδοσφαιριστή Καορού Μιτόμα μόνο θαυμασμό μπορείς να νιώσεις και μια ατέλειωτη μελαγχολία για τα “καθ ημάς”.

     Άλλη χώρα, άλλα έθιμα ,άλλη παιδεία, άλλος πλανήτης, άλλοι άνθρωποι. Οι μπλε σαμουράι μάς δίδαξαν πολλά και με τις νίκες τους και με τις ήττες τους. Πολιτισμός και ευγένεια συμβαδίζουν στους Ιάπωνες. Έχουν τον δικό τους κώδικα πολεμικών τεχνών (Bushido) που τον μεταφέρουν και στις κοινωνικές και διαπροσωπικές τους σχέσεις.

     Μπορεί η μίμηση να είναι κάτι αρνητικό, αλλά ας παραμερίσουμε για λίγο αυτό το στερεότυπο κι ας πάρουμε κάτι ως άτομα και λαός από του Ιάπωνες.

      * Το τρόπαιο αυτής της διοργάνωσης είθε να το κατακτήσει η καλύτερη ομάδα στον τελικό.Ωστόσο το τρόπαιο-χρυσό μετάλλιο του Ήθους, της ευγένειας και του πολιτισμού το έχουν ήδη κατακτήσει οι Ιάπωνες φίλαθλοι.

 

Ηράκλειτος, Αριστοτέλης, Μαρξ: "Γεύμα" με τρεις Φιλοσόφους. Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 “Το μυαλό δεν είναι δοχείο για να το γεμίσεις αλλά φλόγα για να την ανάψεις”.

      Έρχεται κάποια στιγμή στην ζωή σου που αναρωτιέσαι αν αυτό που είσαι ή που έγινες ήταν προϊόν δικών σου προσπαθειών και επιλογών ή αποτέλεσμα της επιρροής κάποιων εξωγενών παραγόντων. Αν δεχτείς πως οι εξωγενείς παράγοντες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην χάραξη της διαδρομής της ζωής σου, τότε αναζητάς αν αυτοί ήταν πρόσωπα ή κάποια συμβάντα(γεγονότα…).

       Επειδή η αναζήτηση είναι επίπονη και διακλαδίζεται σε πολλές ατραπούς ,θα εστιάσω μόνον στα πρόσωπα που στιγμάτισαν την πνευματική μου πορεία και κατ ακολουθία την απότοκη βιοθεωρία μου.

      Στα πρόσωπα που καθόρισαν άλλοτε συνειδητά κι άλλοτε ασυνείδητα την πνευματική μου πορεία θα ήταν δύσκολο ή  αστοχία αν δεν συνυπολογίσω και κάποιους φιλοσόφους που με την σκέψη τους φώτισαν τα σκοτάδια μας και αποτέλεσαν την εύφλεκτη ύλη που πυροδότησε τα όνειρά μας και ενεργοποίησε την βούλησή μας.

        Όσο κι αν η έννοια του φιλοσόφου δεν μπορεί εύκολα να προσδιοριστεί νοηματικά, εν τούτοις θα επιχειρήσω μία καταγραφή κάποιων φιλοσόφων που διαμόρφωσαν τις βασικές συντεταγμένες της πνευματικής μου ταυτότητας και κοσμοθεωρίας.

      Για λόγους οικονομίας χώρου θα εστιάσω την καταγραφή σε τρεις φιλοσόφους, χωρίς να υποτιμάται η επίδραση των άλλων. Επειδή, όμως, το εύρος της σκέψης αυτών των φιλοσόφων είναι μεγάλο, θα περιοριστώ σε εκείνο το πεδίο που προκάλεσε το ενδιαφέρον μου και ως ένα βαθμό αποτέλεσε τον αναγκαίο π λ ο η γ ό της ζωής μου. Η σειρά καταγραφής είναι χρονολογική και όχι αξιολογική.

                           Ο Ηράκλειτος και η  “Παλίντροπος Αρμονίη”

     «Ου ξυνιάσιν όκως διαφερόμενον εαυτώ ομολογέει παλίντροπος αρμονίη όκωςπερ τόξου και λύρης»

   Ο Ηράκλειτος, ως σκοτεινός φιλόσοφος (αιμύλιος) διακήρυξε εμφαντικά πως η κοσμοποιός δύναμη του σύμπαντος είναι η “ Παλίντροπος  Αρμονία”. Αυτό σημαίνει πως η ισορροπία και η αρμονία ως κατάσταση είναι απότοκες των αντιθέτων και των συγκρούσεων. Οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν (ου ξυνιάσιν) πως κάποια πράγματα ενώ διίστανται (διαφερόμενον), την ίδια στιγμή είναι η αρμονία των αντιθέτων. Είναι μία αρμονία κρυφή που δεν την βλέπουν οι περισσότεροι.

                                 “Αρμονίη αφανής φανερής κρείττων”

     

       Οι άνθρωποι αρέσκονται στον διαχωρισμό του καλού από το κακό, του δικαίου από το άδικο, της ειρήνης από τον πόλεμο. Ωστόσο όλα αυτά τα αντίθετα όπως και η ζωή μας, αλληλοκαθορίζονται και συντείνουν στην ενότητα- αρμονία. Τα αντίθετα συνυπάρχουν σε μία αδιαίρετη ενότητα και αλληλονοηματοδοτούνται. Οι αντιθέσεις και η παραγόμενη ενότητα-αρμονία-σύνθεση αυτών συνιστά την νομοτέλεια του κόσμου. Κανείς δεν θα μπορούσε να κατανοήσει την έννοια του δικαίου ,αν δεν υπήρξε το άδικο. Αυτή η διαλεκτική θεώρηση της ζωής και του κόσμου του εφέσιου φιλοσόφου προκάλεσε την δυσπιστία πολλών που δεν μπορούσαν να κατανοήσουν πως όλα “και γινόμενα πάντα κατ έριν και χρεών” (Όλα γίνονται σύμφωνα με τον ανταγωνισμό και την αναγκαιότητα).

                                   Ο Αριστοτέλης και η  “Εντελέχεια”

  “Ψυχή έστιν εντελέχεια η πρώτη σώματος φυσικού δυνάμει ζωήν έχοντος” (Ψυχή είναι η πρώτη εντελέχεια φυσικού σώματος που έχει την δυνατότητα απόκτησης ζωής).

     Ο όρος εντελέχεια (εν+τέλος-σκοπός+έχω) συνιστά το δομικό στοιχείο του σταγειρίτη φιλοσόφου. Σύμφωνα με αυτόν τον όρο κάθε φυσικό οργανικό σώμα λαμβάνει την τελειωτική του μορφή(είδος),στο βαθμό που μέσα του υπάρχει ένα “τέλος”=σκοπός. Ο τελικός του σπόρου είναι το φυτό.

       Είναι η προδιαγεγραμμένη κίνηση από το “εν δυνάμει” στο “εν ενεργεία”. Για τον Αριστοτέλη, λοιπόν ένα πράγμα είναι ό,τι είναι  “δυνάμει” της μορφής του. Μορφή είναι η αιτία ώστε κάτι να είναι αυτό το κάτι. Η τελική μορφή είναι η εξήγηση των πραγμάτων. Το μάρμαρο για να γίνει άγαλμα χρειάζεται το Υλικό αίτιο (μάρμαρο),το Ποιητικό αίτιο (το λάξευμα του αγαλματοποιού),το Τυπικό αίτιο (το αίτιο που εξηγεί το σχήμα που θα επιλεγεί για να γίνει το μάρμαρο άγαλμα και όχι σταυρός) και το Τελικό αίτιο (ο σκοπός για τον οποίο το μάρμαρο έγινε άγαλμα και όχι σταυρός).

          

      Συμπληρωματική έννοια με την "εντελέχεια” είναι και η έννοια “Τελεολογία”. Η αντίληψη ,δηλαδή ,ότι καθετί στον κόσμο αυτό δεν υπάρχει τυχαία, αλλά υπηρετεί έναν σκοπό(τέλος),τον οποίο και τείνει να εκπληρώσει. Κάθε πράξη, γεγονός, αντικείμενο, φυσικό σώμα, φαινόμενο υπακούει σε κάποια αιτία-σκοπό-τέλος.

     Για τον Αριστοτέλη η μεταβολή αποτελεί φυσική κατάσταση των πραγμάτων και πηγάζει από τις "δυνάμει” και εγγενείς ιδιότητές τους. Η φύση, λοιπόν, των όντων και του κόσμου καθορίζεται από το τέλος(σκοπός). Το “τέλος”, δηλαδή, το “ου ένεκα” είναι αυτό που δίνει την τελική μορφή σε κάτι που είναι και η βέλτιστη ως “ πληρότητα”. Όταν το “ον” φθάσει στην τελική του μορφή, την πληρότητα, τότε είναι και “αύταρκες”.

                               “Η δε αυτάρκεια και τέλος και βέλτιστον”.

                                   Ο Μαρξ και το κάλεσμα για επανάσταση

        “Οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν σε αυτήν την επανάσταση τίποτε άλλο, εκτός από τις αλυσίδες τους έχουν να κερδίσουν έναν  ολόκληρο κόσμο” (κομμουνιστικό μανιφέστο).

     Το κομμουνιστικό μανιφέστο των Μαρξ και Ένγκελς(1848) είναι το κείμενο με την μεγαλύτερη ίσως επιρροή στον κόσμο των ιδεών και όχι μόνον Ο Μαρξ με πυξίδα και εργαλείο την “πάλη των τάξεων” και τον Ιστορικό Υλισμό προσπάθησε να ερμηνεύσει την εξέλιξη του κόσμου. Θεωρούσε πως η επανάσταση των εργατών και του προλεταριάτου θα άλλαζε ριζικά την μορφή του κόσμου και γι αυτό στην τελευταία φράση του μανιφέστου διατυπώνει την πρόταση-κάλεσμα-προτροπή

                               “Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε”

    To σύνθημα αυτό απευθύνεται στους καταπιεσμένους εργάτες της υφηλίου και τους καλεί σε μια επανάσταση ενάντια στην αδικία και την ταξική εκμετάλλευση. Μέσα από την αποφθεγματική αυτή φράση εκφράζεται η επιθυμία για μία παγκόσμια συσπείρωση όλων των αδικημένων με στόχο την οικονομική τους ελευθερία, την κοινωνική τους απελευθέρωση και την πολιτική τους συνειδητοποίηση.

       Το σύνθημα αυτό αισθητοποιεί την κοινή μοίρα όλων των εργατών, που είναι θύματα των μηχανισμών και της ταξικής δομής του καπιταλιστικού συστήματος .Η εκμετάλλευση, η καταπίεση και η αλλοτρίωση δεν έχουν σύνορα και όπως και  το όραμα για μια κοινωνία ισότητας και ανθρωπιάς (αταξική κοινωνία). Στην συλλογική προσπάθεια και στον κοινό αγώνα βρίσκεται η αλλαγή του κόσμου.

                                   “Η Θρησκεία είναι το όπιο του λαού”

        Ο Μαρξ πιστεύοντας ότι ανακάλυψε τους νόμους εξέλιξης της κοινωνίας και του κόσμου ανέστρεψε την πυραμίδα του δασκάλου του, του Έγελου, και στην βάση της έβαλε τον οικονομικό παράγοντα αντί των ιδεών. Οι ιδεολογίες, η τέχνη και η θρησκεία είναι βασικά στοιχεί του εποικοδομήματος.

     Με βάση αυτήν την λογική θεώρησε πως ή θρησκεία λειτουργεί ως υπνωτικό του λαού. Ίσως η φράση αυτή να είναι ο πιο διαδεδομένος αφορισμός της φιλοσοφίας.

     Η θέση –αφορισμός αυτός του Μαρξ υποδηλώνει τον ρόλο της θρησκείας στον αποπροσανατολισμό του ανθρώπου και στη νάρκωση του πνεύματός του. Με άλλα λόγια, η θρησκεία επιτάσσοντας την πίστη εθίζει το άτομο σε ανορθολογικές ερμηνείες της πραγματικότητας

     Επιπρόσθετα, η θρησκεία, σύμφωνα πάντα με την θέση του Μαρξ-προϊόν της ανασφάλειας του ανθρώπου λειτουργεί ως θεραπευτική ουσία σε εκείνους που βιώνουν κατά δραματικό τρόπο την σύγχυση, την αβεβαιότητα και την ρευστότητα της ζωής τους .Η θρησκεία ,δηλαδή, στομώνει την κρίση, αδυνατίζει την σκέψη και γενικότερα διαβρώνει κάθε μηχανισμό ορθολογισμού.

     Ο κομμουνισμός ,ως εφαρμογή των θεωριών του Μαρξ, κατέρρευσε ως σύστημα  το 1989. Ίσως η ιστορία του μέλλοντος θα κρίνει αν ο Μαρξ ερμήνευσε λανθασμένα τον κόσμο ή η εφαρμογή των θεωριών του ήταν λανθασμένη. Η αταξική κοινωνία παραμένει ακόμη ένα όραμα για του οπαδούς του.

                                       Η συνάντηση των τριών φιλοσόφων

     Σε μια υποθετική συνάντηση Αριστοτέλη και Μαρξ ίσως θα αποτελούσε αντικείμενο διαλόγου αν ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον ενδιαφέρεται περισσότερο για τα δικά του πράγματα (κέρδος, ικανοποίηση ατομικού συμφέροντος) και λιγότερο για τα κοινά. Εξάλλου ο άνθρωπος-σύμφωνα με τον Αριστοτέλη –γειτνιάζει περισσότερο μάλλον με το θηρίο παρά με τον θεό.

       

       Ίσως, όμως, ο Μαρξ θα αντέτεινε πως οι εγγενείς ιδιότητες της ανθρώπινης φύσης να αμβλύνονται στο βαθμό που αλλάζουν και οι κοινωνικές συνθήκες (αταξική κοινωνία, απουσία ιδιοκτησίας).”Ο άνθρωπος είναι το σύνολο των σχέσεών του” .Κοινό σημείο και των δύο ο Έγελος  ,αφού αυτός πήρε πολλά από τον Αριστοτέλη και τον Ηράκλειτο (διαλεκτική) και δίδαξε περισσότερα στον Μαρξ.

      Σε έναν άλλον υποθετικό διάλογο ανάμεσα στον Ηράκλειτο και τον Μαρξ θα διαπιστώναμε πως η έννοια της διαλεκτικής (Θέση-Αντίθεση-Σύνθεση) είναι κοινή και στους δύο. Η διαφορά τους είναι στις λεπτομέρειες στο βαθμό που ο Μαρξ θεμελίωσε την θεωρία του στον ματεριαλισμό και διαλεκτικό υλισμό ως κινητήριων δυνάμεων για την αλλαγή του κόσμου. Ο Μαρξ τόνισε πως η “βία είναι η μαμή της ιστορίας”, ενώ ο Ηράκλειτος αιώνες πριν είχε επισημάνει πως  “πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστίν”.

        Όχι ότι και δύο προκρίνουν την βία ως αναγκαίο στοιχείο εξέλιξης του πολιτισμού. Οι δύο στοχαστές απλά καταγράφουν την βιωμένη ιστορική πραγματικότητα.

         

      Ωστόσο ,σε αυτήν την υποθετική συνάντηση των τριών φιλοσόφων ίσως ο Μαρξ να τόνιζε πως αξιολογικά υπέρτερον και πρότερον είναι η αλλαγή του κόσμου και όχι μόνον η ερμηνεία του, όπως μέχρι τώρα έκαναν οι φιλόσοφοι.

        “Οι φιλόσοφοι έχουν απλώς ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το ζήτημα είναι να τον αλλάξουμε”.

            *Ίσως στην παρέα των φιλοσόφων-πλοηγών της σκέψης μου και της ζωής μου θα μπορούσαν να είναι και ο Πρωταγόρας ( πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος), ο Επίκουρος ( λάθε βιώσας),ο Νίτσε (Η θέληση για δύναμη-Ζαρατούστρα) και ο Καντ (Κατηγορική  Προσταγή).

                           ** Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας.

Ο Ουκρανικός Πόλεμος αποδομεί την θεωρία του Χάντινγκτον περί “ Σύγκρουσης Πολιτισμών”

 Στην παρουσίαση του βιβλίου μου “Ουκρανικός Πόλεμος” (Eκδόσεις «Γραφή») ετέθη από το ακροατήριο η παρακάτω ερώτηση:

   “O Ουκρανικός πόλεμος εκτός των θανάτων, των υλικών καταστροφών και της ενεργειακής κρίσης προκάλεσε και πολλές διαψεύσεις και αποδομήσεις προβλέψεων τόσο για την έναρξή του όσο και για την διάρκειά του .Πιστεύετε πως ο πόλεμος αυτός θα διαψεύσει και θα αποδομήσει και την γνωστή θεωρία του Χάντινγκτον, όπως αυτή διατυπώθηκε στο βιβλίο του «Σύγκρουση Πολιτισμών»”;

              H απάντηση στην παραπάνω ερώτηση προϋποθέτει αφενός μεν την βαθιά γνώση της θεωρίας του Χάντινγκτον και αφετέρου τις πολλαπλές πτυχές και “προοπτικές” του ουκρανικού πολέμου.

                                           Η θεωρία του Χάντινγκτον

               Σύμφωνα με την θεωρία του Χάντινγκτον, όπως αυτή διατυπώθηκε σε μία διάλεξή του το 1922,συμπληρώθηκε σε ένα άρθρο του το 1993 και ολοκληρώθηκε ως θεωρία στο βιβλίο του “ Η σύγκρουση των Πολιτισμών” ,οι μελλοντικές  παγκόσμιες συρράξεις και πόλεμοι θα έχουν ως αιτία τις πολιτισμικές διαφορές .Θεωρούσε, δηλαδή, πως η πολιτισμική ταυτότητα των ανθρώπων, στην οποία το θρησκευτικό στοιχείο είναι κυρίαρχο ,συνιστά την βασική αιτία-γενεσιουργό αίτιο των πολεμικών συγκρούσεων όπου και όποτε αυτές εκδηλωθούν στο μέλλον.

      “ Οι συγκρούσεις πολιτισμών θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια πολιτική σκηνή”(Χάντινγκτον).

            Η επίμαχη αυτή θέση του Χάντινγκτον σε πρώτη φάση υπόρρητα ερμήνευε την διαμάχη του Χριστιανισμού με τον Μουσουλμανισμό. Την υπεραπλουστευτική αυτή θέση ενίσχυσαν και οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001    που αξιοποιήθηκαν από πολλούς ηγέτες και προβλήθηκαν ωα ατράνταχτα επιχειρήματα υπέρ της ορθότητας της θεωρίας του αμερικανού διανοητή .Έτσι και πάντα σύμφωνα με την θεωρία του Χάντινγκτον ο μεταψυχροπολεμικός κόσμος  ερμηνεύεται με βάση τις πολιτισμικές-θρησκευτικές διαφορές.

            Στο βιβλίο του ”Σύγκρουση Πολιτισμών” κατατάσσει τους πολιτισμούς σε οκτώ ζώνες: Τον δυτικό ,τον λατινοαμερικανικό, τον μουσουλμανικό, τον κινεζικό, τον ινδουιστικό,  τον σλαβοορθόδοξο(Ελλάδα), τον βουδιστικό και τον αφρικανικό .Έτσι με βάση τον παραπάνω διαχωρισμό οι πόλεμοι θα έχουν ως τόπο αναφοράς την διαφορετικότητα των πολιτισμών που διαποτίζουν και καθορίζουν την ατομική συμπεριφορά αλλά και τις εθνικές επιλογές κάθε λαού.

                                               Τα τέλος της Ιστορίας

           H θεωρία του Χάντινγκτον ήρθε ως απάντηση στην θεωρία του Φράνσις Φουκουγιάμα περί του “Τέλους των ιδεολογιών”. Ο  Φουκουγιάμα στο έργο του “ Το Τέλος της Ιστορίας” ευαγγελίστηκε ένα αισιόδοξο μέλλον χωρίς τις δεσμεύσεις και τις περιχαρακώσεις στα στενά πλαίσια των πάσης φύσεως –ισμών (Φεουδαλισμός, Κομμουνισμός, Φασισμός)..Πίστευε ,δηλαδή, πως μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού και την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης η δημοκρατία και η ελεύθερη οικονομία θα κυριαρχήσουν απόλυτα σε πλανητικό επίπεδο.

 

             Αυτή η πλανητική αποδοχή της δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς θα υφάνει την ειρήνη και την συνεννόηση μεταξύ των λαών. Θεωρεί, δηλαδή, πως τα δύο αυτά πυρηνικά στοιχεία του δυτικού πολιτισμού-δημοκρατία και ελεύθερη οικονομία-είναι οι εγγυήσεις για έναν κόσμο ευημερίας και διεθνούς ειρήνης.

             Την εξιδανίκευση αυτή της  δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς ήλθε να αποδομήσει  η θεωρία του Χάντινγκτον που εντοπίζει στον “πολιτισμό” τον συγκρουσιακό σπινθήρα του σύγχρονου κόσμου Έτσι ο Χάντινγκτον δεν αποδόμησε  μόνον την αισιόδοξη πρόβλεψη του Φουκουγιάμα αλλά σκιαγράφησε και την σκοτεινή εικόνα του μέλλοντος μέσα από την αντιπαράθεση –σύγκρουση των πολιτισμών. Για τον Χάντινγκτον οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης – όπως την περιέγραψε ο Φουκουγιάμα-είναι αυτές που επωάζουν τα πολιτιστικά μίση που πυροδοτούν τους πολέμους.

           “ Η υλική πρόοδος δεν θα αλλάξει την ανθρώπινη φύση”// “To ίδιο μίσος θα εξακολουθήσει να υπάρχει στην ανθρώπινη κοινωνία”.

                     Ο Ουκρανικός πόλεμος ακυρώνει τον Χάντινγκτον

   Η έναρξη και η διάρκεια του Ουκρανικού πολέμου φαίνεται πως διαψεύδει και αποδομεί την θεωρία του Χάντινγκτον. Κι αυτό γιατί ο συγκεκριμένος πόλεμος διεξάγεται μεταξύ δύο χωρών-λαών με κοινές πολιτιστικές και θρησκευτικές ρίζες (το ομότροπον και το ομόθρησκον) .Δύο χριστιανικά κράτη πολεμούν στην καρδιά της Ευρώπης προκαλώντας αμηχανία στους διεθνολόγους και στους διανοητές που αναζητούσαν τον επόμενο πόλεμο στις πολιτισμικές διαφορές(Χριστιανισμός vs Μουσουλμανισμός).

          Σημειωτέον πως οι δύο εμπόλεμες χώρες,η Ουκρανία και η Ρωσία-υπήρξαν για πολλά χρόνια πυρηνικά στοιχεία του υπερεθνικού και υπερκρατικού μορφώματος ,της Σοβιετικής Ένωσης.

         Πολλοί αποδίδουν τον πόλεμο αυτόν στην φιλοδοξία και  στις νεοΤσαρικές επιδιώξεις του Πούτιν που ονειρεύεται την επανίδρυση της Τσαρικής Ρωσίας ως ηγεμονικής δύναμης στον σύγχρονο πολυ-πολικό κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο ο πολιτισμός και η “θρησκευτική συγγένεια” μεταξύ των χωρών-όπως διατείνεται ο Χάντινγκτον-δεν επηρεάζουν τις σχέσεις τους και ούτε μπορούν να λειτουργήσουν ανασταλτικά ή και αποτρεπτικά σε μία μελλοντική πολεμική σύρραξη.

           Κάποιοι ειδικοί των διεθνών σχέσεων και “μελλοντολόγοι” του διεθνούς τοπίου που θα διαμορφωθεί στο εγγύς μέλλον εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στους ποικίλους α ν α θ ε ω ρ η τ ι σ μ ο ύ ς  που αναπτύσσονται τελευταία σε πολλά σημεία της υφηλίου. Σύμφωνα με αυτούς, Ηγέτες και  Λαοί, είναι θύματα μιας σφαλερής εντύπωσης πως η εδαφική έκταση ενός κράτους προσδιορίζει καταλυτικά και την ισχύ του (οικονομική, στρατιωτική…). Είναι πράγματι “αιχμάλωτοι της γεωγραφίας”, όπως περιγράφεται στο ομώνυμο βιβλίο του Tim  Marshall.

    “Εάν αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί ο Πούτιν έχει τόσο μεγάλη εμμονή στην Κριμαία, γιατί οι ΗΠΑ ήταν προορισμένες να εξελιχθούν σε πλανητική υπερδύναμη ή γιατί η ισχύς της Κίνας συνεχίζει να εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο, τότε όλες οι απαντήσεις βρίσκονται εδώ…Η γεωγραφία θέτει όρια στους ηγέτες όλου του κόσμου. Πράγματι, για να κατανοήσουμε τις διεθνείς εξελίξεις χρειάζεται να κατανοήσουμε τον άνθρωπο, τις ιδέες, τα κινήματα. Αλλά αν δεν γνωρίζουμε γεωγραφία, τότε δεν πρόκειται   να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα” (οπισθόφυλλο του βιβλίου).

                                                              Επιμύθιον

         Τελικά βρισκόμαστε στο τέλος μιας θεωρίας (Χάντινγκτον) και στην αρχή μιας άλλης του Tim Marshall; Είμαστε καταδικασμένοι να υπηρετούμε ή να διαψεύδουμε κάποιες ερμηνείες –θεωρίες διανοητών που σχεδιάζουν ή προβλέπουν το σκηνικό της μεγάλης εικόνας του κόσμου μας; Οι θεωρίες αυτές λειτουργούν ως αποκωδικοποιητές του μέλλοντός μας ή λειτουργούν ως άλλοθι κάποιων επιλογών των ηγεμονικών δυνάμεων;

       Μπορεί ο πολιτισμός σύμφωνα με τον Χάντινγκτον να επηρεάζει τις διακρατικές σχέσεις ,σίγουρα αποδεικνύεται πως η “γεωγραφία” διαμορφώνει όχι μόνον την Ιστορία αλλά και το πεπρωμένο μας. Ωστόσο δεν πρέπει να λησμονούμε και τα λόγια του Αλκιβιάδη που ιχνηλατώντας την βαθύτερη δομή των ηγεμονικών δυνάμεων και την πρακτική τους διακήρυξε-συμβούλεψε:

    “ Κινδυνεύουμε να κυριαρχηθούμε, αν δεν κυριαρχήσουμε εμείς οι ίδιοι πάνω στους άλλους”.

            Και όσοι απορούν με το γεγονός πως ο Πούτιν παραβίασε φανερά και ανερυθρίαστα το δίκαιο και την ηθική ας διαβάσουν τα λόγια του Κλέωνα που συμβούλευε τους Αθηναίους να τιμωρήσουν σκληρά τους αποστάτες  Μηλίους:

            “Αν όμως θέλετε να κρατήσετε την ηγεμονία σας έστω και με ανάρμοστες μεθόδους, τότε πρέπει για το συμφέρον σας να τους τιμωρήσετε, ακόμη κι αν τούτο είναι άδικο. Αλλιώς παραιτηθείτε από την ηγεμονία σας και φροντίστε το καλό σας όνομα, χωρίς να διατρέχετε κινδύνους”.

·        ☆Χρήσιμο βιβλίο: Ηλία Γιαννακόπουλου “Ουκρανικός Πόλεμος” ( Eκδόσεις “Γραφή”).

 

“ Ουκρανικός Πόλεμος”: Μία βιβλιοπαρουσίαση - έπαινος του “ Πολιτικού Πολιτισμού”

Την Τρίτη 1η Νοεμβρίου 2022 στην αίθουσα εκδηλώσεων Τσιτσάνη παρουσιάστηκε το βιβλίο του φιλολόγου-συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου “Ουκρανικός Πόλεμος”(Εκδόσεις Γραφή).

        Το βιβλίο παρουσίασαν οι πρώην βουλευτές Τρικάλων: 1.Ηλίας Βλαχογιάννης, 2.Χρήστος Μαγκούφης και 3.Χρήστος Σιμορέλης. Την όλη εκδήλωση-παρουσίασε ο δημοσιογράφος Λάζαρος Μάμαλης.

    

        Την παρουσίαση παρακολούθησαν αρκετοί τρικαλινοί αφού η επικαιρότητα του θέματος ,η ταυτότητα των ομιλητών και του συντονιστή και κατεξοχήν το έργο και το βιβλίο του συντοπίτη φιλολόγου-συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου αποτέλεσαν το αναγκαίο κίνητρο για την προσέλευση στην αίθουσα Τσιτσάνη που τελικά αποδείχτηκε μικρή για μία τέτοια βιβλιοπαρουσίαση.

        Το “μέγα πλήθος” και το “μέγα πάθος”-παλιό δημοσιογραφικό τσιτάτο για τις προεκλογικές συγκεντρώσεις-στην παρουσίαση του βιβλίου “Ουκρανικός Πόλεμος” έδωσαν ιδιαίτερο χρώμα στην όλη εκδήλωση αφού αναδείχτηκαν οι βασικές συντεταγμένες του ουκρανικού πολέμου.

         Οι ομιλητές με στέρεα επιχειρήματα και ευθύβολο λόγο ανέλυσαν επαρκώς τα επί μέρους κείμενα του βιβλίου καταγράφοντας τα αίτια του πολέμου, την φύση του ανθρώπου, την ” παγίδα του Θουκυδίδη”, τις συνέπειες του πολέμου, το “επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς”, το άδηλο του πολέμου, τις προτάσεις τερματισμού του πολέμου και την θέση της Ελλάδας απέναντι στον πόλεμο. Κοινή διαπίστωση των ομιλητών ήταν ο αντισυμβατικός τρόπος προσέγγισης του πολέμου από τον συγγραφέα και η φιλοσοφική ερμηνεία του.

         Τον κύκλο των εισηγήσεων έκλεισε ο συγγραφέας Ηλίας Γιαννακόπουλος αναπτύσσοντας την Τέχνη και την Τεχνική συγγραφής του βιβλίου του αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και κάποιες αφανείς πτυχές του πολέμου, όπως την ανικανότητα της Δύσης και των διεθνών οργανισμών (ΟΗΕ, Συμβούλιο Ασφαλείας) να προλάβουν ή να τερματίσουν τον πόλεμο .Ειδικότερα ο συγγραφέας τόνισε πως η Δύση και οι Ηγέτες της λειτούργησαν ως “υπνοβάτες” στο θέμα του Ουκρανικού Πολέμου θυμίζοντας την ανάλογη στάση στις παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου.

 

      Τόσο οι αναλύσεις των ομιλητών όσο και η εισήγηση του συγγραφέα προκάλεσαν το ενδιαφέρον του κοινού που διατύπωσε πληθώρα ερωτήσεων που άλλοτε συμπλήρωναν τις αναλύσεις των ομιλητών και τις θέσεις του συγγραφέα, άλλοτε ζητούσαν διευκρινίσεις κι άλλοτε κατέγραψαν μία διαφωνία ή άλλη οπτική γωνία προσέγγισης του Ουκρανικού πολέμου.

          Ιδιαίτερη αναφορά έγινε από τον συγγραφέα σε ερωτήσεις που σχετίζονταν με την φιλοσοφική διάσταση του πολέμου, όπως: Το "πόλεμος πατήρ πάντων.." του Ηράκλειτου, το “Επιχείρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς”, η διάψευση της θεωρίας του Χάντιγκτον  “Σύγκρουση Πολιτισμών” και φυσικά η γνωστή “ Παγίδα του Θουκυδίδη”. Ιδιαίτερα τονίστηκε από τον συγγραφέα (στο πλαίσιο της ερώτησης για την διάψευση της θεωρίας του Χάντιγκτον) πως ο Ουκρανικός Πόλεμος συνιστά μία παραδοξολογία στο βαθμό που πολεμούν δύο χριστιανικά κράτη.

       Μέσα σε κλίμα γλωσσικής ευπρέπειας και διαλεκτικής θεώρησης των γεγονότων αναπτύχθηκε ένας γόνιμος διάλογος που ανέδειξε την αναγκαιότητα ενός “Πολιτικού Πολιτισμού” σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας και ιδιαίτερα στα εθνικά θέματα.

       Έτσι μέσα από την παρουσίαση του βιβλίου “Ουκρανικός Πόλεμος” τα Τρίκαλα δεν δικαίωσαν μόνον τον χαρακτηρισμό τους ως έξυπνης πόλης αλλά και ως πόλης του πολιτικού πολιτισμού. Όλοι κατανόησαν πως οι διαφορετικές απόψεις για ένα ζέον θέμα δεν λειτουργούν διχαστικά ή διαλυτικά αλλά συνιστούν την αναγκαία προϋπόθεση για την σύνθεση και την ενότητα σύμφωνα και με την βασική θεωρία του Ηράκλειτου, την γνωστή “Παλίντονο  Αρμονία”( Η εκ των αντιθέτων αρμονία).

        Σημειωτέον πως υποβλήθηκαν σχετικές ερωτήσεις από το κοινό για το εάν η όλη εκδήλωση της βιβλιοπαρουσίασης βοήθησε στην ανθοφορία του πολιτικού πολιτισμού μας από την συνύπαρξη πρώην βουλευτών από διαφορετικά κόμματα.

       

        Γενικότερα η βιβλιοπαρουσίαση του συγκεκριμένου βιβλίου "Oυκρανικός Πόλεμος” αποτέλεσε όχι μόνον εκδοτικό γεγονός (Εκδόσεις Γραφή) για την πόλη μας αλλά και μία αφετηρία-πρόκληση για παρόμοιες εκδηλώσεις-παρουσιάσεις  για θέματα που βρίσκονται στην κορυφή του ενδιαφέροντος των πολιτών και ταυτόχρονα επωάζουν την αγωνία και τον φόβο τους για το μέλλον της χώρας αλλά και του κόσμου.

     Χωρίς ίχνος υπερβολής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα από τα κορυφαία πολιτιστικά γεγονότα της χρονιάς της πόλης των Τρικάλων αφού για πρώτη φορά διεξήχθη μία τέτοια ανοιχτή συζήτηση για τον “Ουκρανικό Πόλεμο”.

                                                                                                    Ο  «Aιμύλιος»

                                                                     Τρίκαλα,2 Νοεμβρίου 2022