ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ''ΕΚΕΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΒΡΙΣΚΕΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ

Σε βρίσκει η ποίηση, πέρα από τον προσωπικό και ίσως αυτοβιογραφικό τόνο που τη διακρίνει, είναι και ένα κείμενο βαθύτατα πολιτικό που μας καλεί να μην ενδώσουμε στην ευτέλεια και χαμέρπεια που μας περιβάλλουν, να αντισταθούμε ως άτομα μιας οργανωμένης κοινωνίας και να αγωνισθούμε με όπλο την ποίηση που κρύβεται σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς μας... Αυτά έγραψε η κ. Άννα Αγγελοπούλου, φιλόλογος.

Εγώ, όπως σας είπα και χθες, χάρη στον δάσκαλο, (φιλόλογο - συγγραφέα) κ. Ηλία Γιαννακόπουλο ανακάλυψα τη νέα, για μένα νέα, ποιητική συλλογή του Τίτου Πατρίκιου και την ερωτεύτηκα άμεσα, για όλους αυτούς τους λόγους που αναφέρει η κ. Αγγελοπούλου, και για πολλούς ακόμα. 

Να γιατί δεν ξεχνώ να σας προτρέπω να διαβάζετε τα κείμενα και τα βιβλία του κ. Ηλία Γιαννακόπουλου, γιατί είναι μία αστείρευτη πηγή γνώσεων, λογοτεχνικών ερεθισμάτων και όχι μόνο.

ΥΓ. Χθες είχα τη χαρά να διαβάσω δύο υπέροχα άρθρα, το ένα της κ. Ρέας Βιτάλη που μιλούσε για την ευεργετική αγκαλιά, σας το έχω στείλει, κάντε τον κόπο να το διαβάσετε, και το άλλο ήταν του Ηλία Γιαννακόπουλου που μιλούσε για το θέατρο που παίχτηκε στα έδρανα του κοινοβουλίου. Αυτό θα σας το στείλω σήμερα. Κατά τ' άλλα όπως πάντα Έρρωσθε και Ευδαιμονείτε!!

🎨🎷🎻🍯🍷🤔

Εκεί πάνω που συλλογίζεσαι ποιος είσαι και τι έκανες

πόσο ανοίχτηκες στους άλλους για να σε δεχτούν

πόσο επιδείχτηκες στο κοινό για να τους αρέσεις

πώς κλείστηκες τόσο πολύ για να προστατευτείς

σε τι έφταιξες σ´εκείνους που σ´απέρριψαν

για πόσο καιρό τ´ανέβαλλες κι εσύ να τους απορρίψεις

πότε έδωσες ένα στήριγμα σε κάποιον που το χρειαζόταν

πότε εγκατέλειψες τον άνθρωπο που σε είχε ανάγκη

πόσο αντέδρασες όταν έβλεπες να πλουτίζουν

αυτοί που έλεγαν ότι μάχονται για τους φτωχούς

όταν άκουγες να δημηγορούν υπέρ των αδικημένων

εκείνοι που αδικούσαν έχοντας πάντα δίκιο

πόσο ενίσχυσες αυτούς που τους προσφέρθηκες να σε δυναστεύουν

πόσο με τη δράση σου βοήθησες ν´ανατραπούν

ως πότε απόλυτα δεχόσουν τις μονολιθικές αλήθειες

πόσο αντιπάλεψες την κάθε φορά ακράδαντή σου πίστη

για πόσο φερόσουν σαν πιστός ενώ πια δεν πίστευες

πόσο αφέθηκες στις παρορμήσεις σου, πόσο τις δάμασες

πόσο προχώρησε η γνώση σου, πόσο δοκιμάστηκε

ως πού κατόρθωσε να φτάσει η πράξη σου, που στόμωσε

πόσο άργησες ή πόσο βιάστηκες για μια κρίσιμη

απόφαση...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά

αντικρίζεις

για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει

για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα

για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ

και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου

γι´ άλλα που επαναλαμβάνονται μ´ελάχιστες παραλλαγές

για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν

κατάλληλη τιμή

για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού

ή που ήσαν σάπια απ ' την αρχή και δεν το έβλεπες

εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις

για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου

για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα

για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες 

ν´αναλάβεις

για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν

γι´ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά

για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις

για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες

και κάποτε, μία στις χίλιες πραγματώθηκαν...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Φίλες και φίλοι καλησπέρα, τα λόγια που ακολουθούν τα έλαβα από την Διώνη και έχουν να κάνουν με τις δύο ενότητες του ποιήματος που σας έστειλα χθες βράδυ και σήμερα το πρωί. 

"Πόσο όμορφο και τρυφερό αυτό το ποίημα ! Μας δημιουργήσατε Mr Pepo ένα αισιόδοξο συναίσθημα και είναι ότι καλύτερο για να ξεκινήσουμε την εβδομάδα !

Καλή συνέχεια"!

Συνεχίζω λοιπόν με την τρίτη και τέταρτη ενότητα της ποιητικής συλλογής του Τίτου Πατρίκιου, 

Σε βρίσκει η ποίηση.

Τρίτη ενότητα.🍯🍷🎻

Εκεί που σκέφτεσαι αν επειδή το θέλησες και μόνο

μπορεί ν´ανοίξει ο δρόμος προς τον άλλο

ν´απλώσουν τα όρια για συναρπαστικές διασταυρώσεις

ή τουλάχιστον να γίνει πιο ανθρώπινη η μοναξιά

αν φτάνει που έμαθες πολλά που πριν δεν τα λογάριαζες

ώστε να φύγει η δυσπιστία για όποιον δεν σου μοιάζει

να σταματήσει ο χλευασμός για εκείνον που θέλει 

να σου μοιάσει

να σβήσει ο φθόνος γι´αυτόν που σε ξεπερνάει

να χαθεί η περιφρόνηση για εκείνον που έμεινε πιο πίσω

να νικηθεί ο φόβος μπροστά σ´αυτόν που τιμωρεί

να καταργηθεί το δέος γι´εκείνον που εξουσιάζει

να διαλυθεί η μέθη από την εξουσία που για λίγο

απέκτησες

εκεί που παλεύεις ν´αποτινάξεις τα νέα δεσμά

που ήρθαν μετά το ξέσπασμα της ανταρσίας σου

που αγωνίζεσαι για την ελευθερία κι έπειτα βλέπεις

πως η αμοίραστη ελευθερία για κάποιους γίνεται σκλαβιά

εκεί που προσπαθείς να περιστείλεις την ανασφάλειά σου

να μην παραδοθείς στην επιθυμία γι´ αναγνώριση

να συμμαζέψεις κάπως και την κρυφή σου έπαρση...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Τετάρτη ενότητα.🎨🎷🍒

Εκεί που αναγνωρίζεις πως δεν αγάπησες

όσο σ´αγαπήσαν

πως ήθελες την απόλαυση μόνο για να την ξαναγευτείς

πως γύρευες περιπέτειες μόνο για τις αφηγείσαι

αργότερα

πως μοιραζόσουν σε κομμάτια που λειτουργούσαν χωριστά

αναζητώντας τον μεγάλο έρωτα στην πολλαπλή εκδοχή του

πως κι αν τον συναντούσες είχες τόσα κενά, τόσες

αντιδρομές

που σε βασάνιζε πιο πολύ απ´ό,τι η απουσία του

εκεί που τα χάνεις άμα ένα πάθος, ακόμη και φευγαλέο

ανατρέπει όσα είχες σιγουρευτεί πως τα ελέγχεις

που ψάχνεις να βρεις τι πράγματι έγινε

και η αγνοημένη ηδονή μεταμορφώθηκε σε μίσος

που δεν επιχειρείς να εξαγοράσεις, δεν αφήνεσαι

ν´εξαγοραστείς

που υποκύπτεις, εκλιπαρείς, τα δίνεις όλα χωρίς επιφυλάξεις

που απαιτείς αποκλειστικότητα, βιαιοπραγείς από ζήλεια

που όλα σου παραδίδονται άνευ όρων, βέβαια στην αρχή

εκεί που φτάνεις να πιστεύεις πως οι έρωτες

μόνο μέσα στην επανάληψη μπορούν να επιζήσουν

κι απρόσμενα ένας έρωτας κορυφώνεται σε αγάπη

ενώ εσύ, το ίδιο απρόσμενα, προσπαθείς να πεις πως

αγαπάς...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Τίτος Πατρίκιος.

Καλό βράδυ και καλό ξημέρωμα.

“Τη Γλώσσα μού “έδωσαν Ελληνική…”: Η Γλώσσα μάς κατέχει… Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

Φίλες και φίλοι καλησπέρα, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της ελληνικής γλώσσας που είναι στις 9 Φεβρουαρίου, έλαβα από τον πλέον αρμόδιο, κορυφαίο φιλόλογο των Τρικάλων κ. Ηλία Γιαννακόπουλο, το πιο κάτω άρθρο που έχει αναρτήσει στο δικό του ιστολόγιο. Ευτυχώς που υπάρχουν ακόμα Δάσκαλοι που τιμούν την εκπαιδευτική κοινότητα γιατί πολύ φοβάμαι - αν κρίνουμε από το πάμφτωχο λεξιλόγιο των μαθητών - πως είναι σπάνιο είδος πια στα ελληνικά σχολεία οι δάσκαλοι που είναι "ερωτευμένοι" με την ελληνική γλώσσα. Άραγε τι φταίει; Φταίνε οι μαθητές; Φταίνε οι δάσκαλοι; Φταίνε οι εκάστοτε κυβερνώντες; Φταίει ο μισελληνισμός μας; Φταίνε τα μέσα ενημέρωσης και αποβλάκωσης όπως τα αποκαλούν αρκετοί, όπου τα ελληνικά έχουν εξοβελιστεί; Φταίνε όλοι μαζί αυτοί και κυρίως όλοι εμείς που ανεχόμαστε όλους αυτούς; Επειδή ήδη έχουμε μπει σε προεκλογική περίοδο έχετε ακούσει κάποιο κόμμα να ασχολείται με την ολισθαίνουσα ελληνική γλώσσα και την υπαρκτή υπογεννητικότητα; Έχετε ακούσει, όσοι ακούτε και βλέπετε, κάτι σχετικό από τους καλεσμένους στο χαζό κουτί; Να γιατί αξίζουν συγχαρητήρια στον φιλόλογο και συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλο που επιμένει ως ειδικός διασώστης να δίνει το φιλί της ζωής στην ελληνική γλώσσα. Εύγε Δάσκαλε που συνεχίζεις να μας ταΐζεις πνευματική τροφή. Σας χαιρετώ με σεβασμό και επικούρεια διάθεση Επίκουρος ο Γοργογυραίος. ΥΓ. Είχα την τύχη να γνωρίσω πριν 40 χρόνια μία υπέροχη Γαλλίδα καθηγήτρια Ελληνικών την κ. Μαριρόζ από την Κορσική, η οποία συνεχίζει στα 85 να είναι ερωτευμένη με την Ελληνική γλώσσα. Αν μπορούσε να ταξιδέψει και να έρθει στην Ελλάδα θα ένιωθε μεγάλη χαρά που θα συναντούσε τον συνάδελφό της Ηλία Γιαννακόπουλο. Αγαπητέ φίλε Ηλία τι θα έλεγες το σημερινό σου άρθρο να το αφιερώναμε στην αγαπημένη μας φίλη Μαριρόζ;

“Τη Γλώσσα μού “έδωσαν Ελληνική…”: Η Γλώσσα μάς κατέχει… Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

“Το ελληνικόν εόν όμαιμόν τε και ομόγλωσσον και θεών ιδρύματα κοινά και θυσίαι ήθεά τε ομότροπα” (Ηρόδοτος, Ουρανία 144,υπάρχει και το ελληνικό έθνος από το ίδιο αίμα και με την ίδια γλώσσα με εμάς, με το οποίο έχουμε κοινά ιερά των θεών και κοινές θυσίες και ήθη κοινά).

      Με την παραπάνω θέση τους οι Αθηναίοι-δια της γραφής του Ηροδότου-προσδιορίζουν με σαφήνεια τις βασικές συντεταγμένες της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης των Ελλήνων. Δεσπόζουσα θέση σε αυτήν κατέχει η γλώσσα, το “ομόγλωσσον”.

        “Eσμέν Έλληνες το γένος ,ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί”.

        Στα βυζαντινά χρόνια ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων υπερασπιζόταν με πάθος την Ελληνικότητα του Βυζαντίου-βυζαντινών επισημαίνοντας το δομικό στοιχείο της Ελληνικότητας την φωνή-Γλώσσα. Αντίθετα ο Πατριάρχης Γεννάδιος αντέτεινε το “Έλλην ων την φωνήν, ουκ αν ποτέ φαίην  Έλλην είναι…”. Πλήρης διάσταση απόψεων που προλείανε την πτώση της Πόλης το 1453 μχ.

          Στους κατοπινούς χρόνους ο Κ. Καβάφης περιγράφει την μελαγχολία κάποιων Ελλήνων της διασποράς (κάτοικοι της Ποσειδωνίας, Νότια Ιταλία), όταν συνειδητοποίησαν πως έπαψαν να μιλούν την προγονική τους γλώσσα, τα  Ελληνικά, και “να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά”.

  “Και πάντα μελαγχολικά τελείων η γιορτή / τους. / Γιατί θυμούνται που κι αυτοί ήσαν ‘Ελληνες- / Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί / και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν, / να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά / βγαλμένοι-ω συμφορά!-απ τον / Ελληνισμό” (Ποσειδωνιάται).

          Από μία άλλη οπτική γωνία ο ποιητής Γ. Σεφέρης ανησυχεί για το μέλλον της ελληνικής γλώσσας επισημαίνοντας έμμεσα την ανάγκη προστασίας της.

         “Ο Θεός μας χάρισε μία γλώσσα ζωντανή, εύρωστη, πεισματάρα και χαριτωμένη, που αντέχει ακόμη, μολονότι έχουμε εξαπολύσει όλα τα θεριά για να τη φάνε. Έφαγαν όσο μπόρεσαν, αλλά απομένει η μαγιά, έτσι θα έλεγα, παραφράζοντας τον Μακρυγιάννη. Δεν ξέρω πόσο θα βαστάξει ακόμη αυτό. Εκείνο που ξέρω είναι ότι η μαγιά λιγοστεύει και δεν μένει πια καιρός για να μένουμε αμέριμνοι… θα βρεθούμε στο τέλος μπροστά σε μια γλώσσα εξευτελισμένη, πολύσπερμη και ασπόνδυλη”.  

               

         Οι  παραπάνω θέσεις και απόψεις, ίσως, αιτιολογούν και δικαιολογούν την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας σε συνδυασμό με την ημέρα μνήμης του Δ. Σολωμού.  Κι αυτό γιατί η γλώσσα δεν συνιστά  μόνον ένα μέσο-εργαλείο επικοινωνίας των ανθρώπων ή μέσο με το οποίο ο άνθρωπος εξωτερικεύει  τους στοχασμούς και τα συναισθήματά του, αλλά και βασικό παράγοντα διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητάς του.

                                         Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα

               Η γλώσσα, δηλαδή, ενοποιώντας και ομογενοποιώντας τις επί μέρους διαφορές των κατοίκων μιας χώρας οικοδομεί τον κορμό της εθνικής ταυτότητας. Αυτό πραγματώνεται στο βαθμό που η γλώσσα είναι η έκφραση, η ιστορία, η ζωή, η νοοτροπία, η πραγματικότητα και η σκέψη ενός λαού. Γι αυτό με δεδομένη την διαλεκτική σχέση της Γλώσσας με την Σκέψη, όταν αφαιρείς μία λέξη από το σώμα της εθνικής γλώσσα, αφαιρείς ταυτόχρονα και έναν τρόπο σκέψης.

        “Το να κάνεις την γλώσσα ενός έθνους φτωχότερη κατά μία λέξη είναι σαν να κάνεις το “σκέπτεσθαι” του έθνους φτωχότερο κατά μία έννοια”. (Σοπενχάουερ).

        Οι λέξεις-έννοιες που χρησιμοποιούν τα μέλη μιας εθνικής κοινότητας διαμορφώνουν, συνυφαίνουν αλλά και διασώζουν την μοναδικότητα και την ιδιοπροσωπία αυτού του λαού. Η εθνική γλώσσα είναι ένα αρχείο, ένα μουσείο, ένα θησαυροφυλάκιο στο οποίο ο λαός καταθέτει τις σκέψεις, τα αισθήματα, την βούληση και όλα τα τεκμήρια της πνευματικής του πορείας “κάθε έθνος μιλάει με τον τρόπο που σκέφτεται και σκέφτεται με τον τρόπο που μιλάει”.

                                             Η Γλώσσα μάς Κατέχει…

      Ένας Γερμανός φιλόσοφος παλιότερα είχε τονίσει πως “λέμε κατέχω μία γλώσσα αλλά στην πραγματικότητα εκείνη μας κατέχει”.

         Η βιολογική και πνευματική ζωή του ανθρώπου είναι συνυφασμένη πέραν των άλλων και με ένα γλωσσικό περιβάλλον. Το άτομο, δηλαδή, δεν υποχρεώνεται μόνο να υιοθετήσει έναν δοσμένο γλωσσικό κώδικα αλλά κυριεύεται και διαμορφώνεται απ αυτόν. Οι βασικές πτυχές της ύπαρξής του (πνευματική, κοινωνική, ψυχοσυναισθηματική, ηθική) εξουσιάζονται από την γλώσσα.

                                       

         Σε πνευματικό επίπεδο οι λέξεις-έννοιες συνιστούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την γέννηση της σκέψης αλλά και το βασικό όχημα εξωτερίκευσής της. Η όλη διανοητική συγκρότηση και εξέλιξη προσδιορίζεται απόλυτα από το γλωσσικό απόθεμα. Η γνώση, η απορία, η κριτική και ο στοχασμός είναι γλωσσικά δομημένα.

          Ωστόσο και ο ψυχοσυναισθηματικός κόσμος του ανθρώπου διαμορφώνεται από την γλώσσα, αφού τα συναισθήματά του περιχαρακώνονται στα όριά της. Η αγάπη, η συμπόνια, ο φόβος ,η αγωνία,  ελπίδα, η χαρά κι ένα άλλο πλήθος συναισθημάτων γεννιούνται και εκφράζονται με τις ανάλογες λέξεις-έννοιες. Τα πλούσια, δηλαδή, συναισθήματα χρειάζονται πλούσιο λόγο για να εκφραστούν και να μεταδοθούν.

           Επιπρόσθετα και η κοινωνική ύπαρξη του ατόμου είναι γλωσσικά προσδιορισμένη. Η διαδικασία κοινωνικοποίησης, ως μιας αναγκαίας φάσης, πραγματώνεται  με την βοήθεια της γλώσσας. Κι αυτό γιατί οι νουθεσίες, οι απαγορεύσεις, ο κοινωνικός έλεγχος και οι επιβραβεύσεις είναι γλωσσικά θεμελιωμένες. Εξάλλου οι κοινωνικές σχέσεις, η διανθρώπινη επικοινωνία, ο κοινωνικός προβληματισμός και τα κυρίαρχα πρότυπα-αξίες είναι γλωσσικά σχηματοποιημένα. Ο κοινωνικός άνθρωπος κινείται και αναπτύσσεται μέσα σε ένα δοσμένο γλωσσικό περιβάλλον που διαμορφώνει και καθορίζει καταλυτικά το “κοινωνικό” του “είναι”.

        Τέλος κυρίαρχη είναι η παρουσία της γλώσσας και στην ηθική υπόσταση του ανθρώπου. Οι έννοιες του ηθικού και του ανήθικου, του καλού και του κακού, του δικαίου και του αδίκου είναι εννοιολογικά προσδιορισμένες. Το βασικό τους, δηλαδή, υπόβαθρο είναι γλωσσικό. Ο δύσκολος χώρος της ηθικής με τις ποικίλες διαβαθμίσεις εμπλουτίζεται από το γλωσσικό χρηματοκιβώτιο κάθε κοινωνίας. Η ηθική συνείδηση, ως ίδιον γνώρισμα του ανθρώπου, είναι προϊόν της γλωσσική επάρκειας κι αυτάρκειάς του. Οι ηθικές απαγορεύσεις οι ηθικές αξιολογήσεις και οι ηθικοί προβληματισμοί είναι βαθύτατα γλωσσικά δομημένοι.

      Δεν απέχει, λοιπόν, πολύ από την πραγματικότητα η θέση πως ο άνθρωπος εξουσιάζεται από τις λέξεις του που ασκούν μία ευεργετική και διαπαιδαγωγητική κατοχή στην συνείδησή του.

          Ίσως την αξία και την ιδιότυπη εξουσία που ασκεί ποικιλοτρόπως η γλώσσα  στην συνείδησή μας, τις καταγράφει ένα τσιγγάνικο τραγούδι:

    “Πες μου, άνθρωπε ,πού είναι η γη μας, / τα βουνά, τα ποτάμια, οι κοιλάδες, / και τα δάση μας; / Πού είναι η χώρα μας; Πού είναι οι τάφοι μας; Είναι στις λέξεις, στις λέξεις της γλώσσα μας”.

        *Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας

Οδός ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Τρικάλων: Μία “γλωσσική αγγλοκρατία” (Η Γλώσσα ποιεί Ήθος). Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 «Eάν η γλώσσα αποτελούσε ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει, όμως, να αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέας ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις” (Ελύτης).

          Η γλώσσα – λέξεις δεν συνιστούν μόνον εργαλείο επικοινωνίας, δεν αποτελούν μόνον το πυρηνικό στοιχείο της ταυτότητάς μας (ατομικής και εθνικής), δεν λειτουργούν μόνον ως ενοποιητικό στοιχείο μεταξύ των μελών μιας κοινότητας ανθρώπων, δεν αποκαλύπτουν-προσδιορίζουν μόνον τον τρόπο του “σκέπτεσθαι”, δεν συμβάλλουν μόνον στην πνευματική τελείωση του υποκειμένου, δεν συνδράμουν μόνον στην πληρέστερη κατανόηση και ερμηνεία της πραγματικότητας, αλλά συνυφαίνουν και τα βασικά στοιχεία της πολιτικής διαπαιδαγώγησης ενός λαού.

                                                     Γλώσσα και Ήθος

              Κατεξοχήν, όμως, η  γλώσσα-λέξεις  ως πολυδύναμο εκφραστικό μέσο διευκολύνει την ηθική συγκρότηση του ατόμου αλλά και την δόμηση του ηθικού κώδικα μιας κοινότητας. Κι αυτό γιατί η γλώσσα-λέξεις δεν διαμορφώνουν μόνον τους όρους έκφρασης των διανοημάτων και της επικοινωνίας της γλωσσικής κοινότητας αλλά και της ηθικής συμπεριφοράς της. Αυτό αισθητοποιείται σε όλο το φάσμα της πνευματικής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπου τα άτομα δεν λειτουργούν μόνον ως αυτόνομες μονάδες-οντότητες, αλλά και ως εστίες στις οποίες επωάζεται το ατομικό και το κοινωνικό ήθος.

                 “ Το μεν ουν ήθος τούνομα λαβείν φησίν από του έθους”.

            Μπορεί για τον Αριστοτέλη το “ήθος” ως έννοια να έλκει την καταγωγή του από την λέξη έθος = συνήθεια, ωστόσο στην πορεία του χρόνου εμπλουτίστηκε ποικιλοτρόπως. Στον Όμηρο σήμαινε την εσωτερική διάθεση, το φρόνημα. Αργότερα δήλωνε την ηθική πράξη, την ηθική επιλογή-αρτίωση, το εσωτερικό κάλλος και γενικότερα τον παγιωμένο τρόπο συμπεριφοράς και κοσμοθεωρίας.

               Οι σχέσεις μεταξύ Έθους και Ήθους (συνήθεια > χαρακτήρας) είναι σχέσεις αιτιοκρατίας (αίτιο > αποτέλεσμα). Η συνήθεια, δηλαδή, που καλλιεργείται με τον χρόνο διαμορφώνει και συγκροτεί την ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου.

                                  “ Ήθος ανθρώπω δαίμων”( Ηράκλειτος).

           Μπορεί το ήθος ενός ανθρώπου να προσδιορίζει και την μοίρα του, αλλά εκείνο που χρήζει ανάλυσης είναι οι παράγοντες που το κτίζουν. Σε αυτούς εκτός από την προδιάθεση του ατόμου ανήκουν οι κοινωνικές συνθήκες, οι φιλοσοφικές θεωρήσεις, οι πολιτικές πεποιθήσεις, οι θρησκευτικοί κανόνες, το πολιτισμικό περιβάλλον, ο επιστημονικός και τεχνολογικός περίγυρος και φυσικά το θεσμικό και νομικό πλαίσιο μιας χώρας-κοινωνίας.

                                             Οι ξενόγλωσσες Επιγραφές

         Στους παραπάνω παράγοντες που διαμορφώνουν το ανθρώπινο ήθος θα μπορούσε να προστεθεί αναμφίβολα και το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον με συγκεκριμένη εστίαση στον πολεοδομικό σχεδιασμό μιας πόλης (δρόμοι…). Ειδικότερη αναφορά και σχολιασμό χρειάζεται η επίδραση της γλώσσας των πινακίδων και επιγραφών των καταστημάτων και επιχειρήσεων στους δρόμους και στο ευρύτερο πολεοδομικό περιβάλλον. Όσο κι αν προκαλεί την απορία του αναγνώστη η σχέση πινακίδα- επιγραφή > γλώσσα > ήθος, εντούτοις συνιστά μία πραγματικότητα, αφού όπως τονίστηκε και στην αρχή, η δύναμη της γλώσσας και της λέξης είναι μεγάλη και πολυποίκιλη.

             Το θέμα-πρόβλημα των ξενόγλωσσων επιγραφών-πινακίδων στους δρόμους μιας πόλης είναι παλιό κι απασχολεί κατά καιρούς όχι μόνον τους γλωσσολόγους και τους λάτρεις της Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και άλλους επιστήμονες που νοιάζονται όχι μόνον για την ”ελληνικότητα” αλλά και για την γενικότερη διαπαιδαγώγηση του μελλοντικού Έλληνα πολίτη. Η υποχρέωση για την δήλωση του εμπορεύματος και της ταυτότητας ενός καταστήματος στην ελληνική γλώσσα προβλέπεται από σχετικούς νόμους και διατάξεις που ωστόσο δεν εφαρμόζονται ή ατονούν στην εφαρμογή τους. Από τους πρώτους νόμους σχετικά με τις ελληνόγλωσσες επιγραφές είναι κι αυτός του Ελευθερίου Βενιζέλου του 1931,5117,άρθρο 10.

           Είναι γνωστό τόσο στον εμπορικό κόσμο όσο και στους αγοραστές-πελάτες πως οι επιγραφές των καταστημάτων αποτελούν κομβικό στοιχείο της ταυτότητας και της εικόνας-ποιότητάς τους. Κι αυτό γιατί οι επιγραφές-πινακίδες-ταμπέλες των καταστημάτων αποτελούν το πρώτο σημείο επαφής των καταναλωτών με οποιαδήποτε επιχείρηση, κατάστημα ή προϊόν. Στόχος των πινακίδων - με την σχετική πάντα γλωσσική επιλογή- είναι να ενημερώσουν το κοινό, αλλά πρωτίστως να ελκύσουν το ενδιαφέρον του. Η καλαισθησία και η γλωσσική πρωτοτυπία μιας πινακίδας αποτελούν το πυρηνικό στοιχείο της εστίασης του βλέμματος και του ενδιαφέροντος στο συγκεκριμένο προϊόν ή κατάστημα.

           Στο όνομα αυτής της λειτουργίας –σκοπιμότητας των ιδιοκτητών των καταστημάτων οι δρόμοι των πόλεών μας γέμισαν από πλήθος επιγραφών-πινακίδων με ξενόγλωσσους όρους. Ίσως το χειρότερο να είναι ότι απωλέσαμε το γλωσσικό μας αισθητήριο και πλάσαμε λέξεις του τύπου:  Σουβλακερί,  γυράδικο, φαστφουντάδικο…

          Αυτή η ευρύτατη χρήση ξενόγλωσσων επιγραφών δεν φανερώνει μόνον την ξενομανία μας και τον φόβο μας μην φανούμε οπισθοδρομικοί, αλλά και την εσφαλμένη εντύπωση-πεποίθηση πως ο καταναλωτής εντυπωσιάζεται περισσότερο από την ξενόγλωσση γραφή-επιγραφή με απώτατο στόχο την προτίμηση του συγκεκριμένου προϊόντος ή καταστήματος.

             Έτσι οι δρόμοι μας κυριαρχούνται από ξενόγλωσσες επιγραφές που δεν αποκαλύπτουν μόνον το γλωσσικό μας σύμπλεγμα κατωτερότητας, αλλά και την ανάγκη μας για κοινωνική αναγνώριση μέσα από την χρήση-κατάχρηση ξενόγλωσσων όρων σε κάθε επίπεδο της επικοινωνίας μας. Πολλοί μιλούν για μία sui generis “γλωσσική αγγλοκρατία” των δρόμων μας. Πιστεύουν πως η εμπορική επιτυχία βαδίζει παράλληλα με την ξενόγλωσση επιγραφή, όπως ο νέος που προσπαθεί να γίνει αποδεκτός από την ομάδα του γράφοντας και μιλώντας μόνον αγγλικά. Οποία ψευδαίσθηση!

        Ο Αδαμάντιος Κοραής το είπε καθαρά:

   “ Η από τους ξένους δάνεισις ή να το είπω  καθαρώτερα,  ψωμοζήτησις λέξεων και φράσεων… δίδει και παντελούς απαιδευσίας ή ν και ηλιθιότητος υπόληψιν”.

           Αλήθεια τι προσφέρουν περισσότερο στους καταστηματάρχες οι διάφοροι ξενόγλωσσοι όροι, όπως: delivery,take away,click away, black Friday, hair style, fool hall… από αντίστοιχους ελληνικούς όρους; Ο εθνικός μας γλωσσολόγος Γ. Μπαμπινιώτης θεωρεί πως αυτή η ιδιότυπη γλωσσική αγγλοκρατία οφείλεται στην δική μας “ακηδία” (ολιγωρία, μιμητισμό, ξενομανία, πολιτισμική αδιαφορία..).

              Και  για  να προλάβω τυχόν ενστάσεις και αντιρρήσεις δηλώνω πως δεν είμαι οπαδός της γλωσσικής ξενηλασίας. Είναι λάθος να φτάσουμε στο άλλο άκρο της απόλυτης απαγόρευσης των ξενόγλωσσων όρων. Χρειάζεται μία ισορροπία και λελογισμένη χρήση των ξενόγλωσσων όρων, τόσο στην επικοινωνία μας όσο και στις πινακίδες-επιγραφές των καταστημάτων. Οι μανιχαϊσμοί και  οι απολυτότητες σε αυτές τις περιπτώσεις είναι άκρως επιζήμιες.

                                 Η οδός Ασκληπιού της πόλης των Τρικάλων

         Τα Τρίκαλα, ως έξυπνη πόλη, ευτύχησαν να έχουν ένα σωστό πολεοδομικό σχέδιο που αναδεικνύει τις ομορφιές και την λειτουργικότητα της πόλης. Η οδός Ασκληπιού ( Πεζόδρομος) θεωρείται ο κατεξοχήν πολυσύχναστος και εμπορικότερος δρόμος της πόλης των Τρικάλων. Ως όνομα παραπέμπει  ευθέως στον μέγιστο των ιατρών της αρχαιότητας, τον Ασκληπιό, έστω κι αν ερίζουν πολλές πόλεις και χωριά για την ιδιαίτερη πατρίδα του (Πιάλεια…). 

          Μία περιδιάβαση, όμως, της συγκεκριμένης οδού ίσως θα μάς απογοήτευε και θα μάς γέμιζε με μελαγχολία εξαιτίας του πλήθους των ξενόγλωσσων επιγραφών και πινακίδων των καταστημάτων. Η συντριπτική πλειοψηφία (αγγίζει το 95%) των καταστημάτων (εμπορικά, καφέ…) έχει ξενόγλωσσες επιγραφές. Την ελληνικότητα του δρόμου την διασώζουν τα κτίρια της Τράπεζας Πειραιώς και του Δημαρχείου. Η “γλωσσική  αγγλοκρατία” - περί εποικισμού πρόκειται - των πινακίδων βλάπτει τόσο την αισθητική του δρόμου, όσο και  της πόλης γενικότερα.

        Πολύ δε περισσότερο ανησυχητικό είναι ότι οι ξενόγλωσσες επιγραφές εθίζουν τους κατοίκους σε μία συμπεριφορά ξενομανίας και απαξίωσης της ελληνικής γλώσσας. Η ζημιά είναι ακόμη μεγαλύτερη για τους θαμώνες των καταστημάτων café, όπου συχνάζει η νεολαία.       Μία νεολαία που καθημερινά εθισμένη στους ξενόγλωσσους όρους του κινητού και των Η/Υ αδυνατεί να διαπαιδαγωγηθεί στην αισθητική και το ήθος της ελληνικής γλώσσας. Το τελειωτικό χτύπημα το δίνουν και οι ξενόγλωσσες επιγραφές στους χώρους-καταστήματα της ψυχαγωγίας της πόλης μας.

                      κ. Δήμαρχε  και  κ. Καταστηματάρχες

          Θα μπορούσατε από κοινού να αναλάβετε μία πρωτοβουλία για αντικατάσταση όλων των ξενόγλωσσων επιγραφών με αντίστοιχες ελληνόγλωσσες. Οι γνωστές εταιρείες καταστημάτων μπορούν να βρουν τρόπους απόδοσης και στην ελληνική γλώσσα της φίρμας και των προσόντων τους.

          Μία πόλη θα ήταν “έξυπνη”, αν σε όλες τις επιγραφές κυριαρχούσε η ελληνική γλώσσα. Θα ήταν η απόλυτη διαφήμιση της πόλης μας και θα προκαλούσε σωρεία συζητήσεων γι αυτήν την επιλογή της. Η πρόταση-προτροπή αυτή είναι  άμεσα εφαρμόσιμη  αφού το οικονομικό κόστος θα είναι ελάχιστο. Από την άλλη πλευρά ένας δρόμος ή όλοι οι δρόμοι της πόλης με ελληνόγλωσσες επιγραφές θα προκαλούσε ισχυρή εντύπωση και ίσως θα εύρισκε μιμητές και σε άλλες ελληνικές πόλεις.

       Εξάλλου όπως προείπα και στη αρχή του άρθρου μου η γλώσσα-σύμφωνα και με τον Ελύτη – ποιεί και διαμορφώνει το  ήθος ενός λαού.

                       Σκεφτείτε το και τολμήστε το

         Θα είναι μία διακονία στην ελληνική γλώσσα και στην αισθητική της πόλης. Κι αυτό γιατί όπως είπε και ο Γκόρκι:

                      “ Η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος”

                κ. Δήμαρχε

          Όπως ίσως γνωρίζετε στην σιδερένια πεζογέφυρα της Φρανγκφούρτης  δεσπόζει μία ελληνόγλωσση πινακίδα-επιγραφή με τον στίχο του Ομήρου «Πλέων επί οίνοπα πόντον επ αλλοθρόους ανθρώπους» (Πλέοντας μέσα στο μελανό πέλαγος με αλλόγλωσσους ανθρώπους).Αν οι Γερμανοί για συμβολικούς λόγους προτίμησαν μία ελληνική επιγραφή ,εμείς ως πόλη  γιατί να μην τιμήσουμε την γλώσσα μας στις επιγραφές και πινακίδες των καταστημάτων;

         Τα λόγια του Ελύτη από την ομιλία του στην απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1969  ηχούν ακόμη και μάς διδάσκουν:

      “Είμαστε οι μόνοι σε ολόκληρη την Ευρώπη που έχουμε το προνόμιο να λέμε τον ουρανό “ουρανό” και τη θάλασσα “θάλασσα” όπως την έλεγαν ο Όμηρος και ο Πλάτωνας πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Δεν είναι λίγο αυτό. Η γλώσσα δεν είναι μόνον ένα μέσον επικοινωνίας. Κουβαλάει την ψυχή του λαού μας κι όλη του  την ιστορία και όλη του την ευγένεια”.  

     *Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας

 

H “Γλώσσα” των νέων: Ένας γλωσσικός “αντικομφορμισμός” ή λεξιπενία; Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 “ Tο να κάνεις την γλώσσα ενός έθνους φτωχότερη κατά μία λέξη είναι σαν να κάνεις το “σκέπτεσθαι” του έθνους φτωχότερο κατά μία έννοια”.

         Προσφιλές θέμα τόσο του έντυπου όσο και του ηλεκτρονικού τύπου είναι η “ γλώσσα” των νέων. Στα δημοσιεύματα προβάλλονται απόψεις και θέσεις σχετικές με την ιδιαιτερότητα της γλωσσικής έκφρασης και επικοινωνίας μεταξύ των νέων .Άλλοι καταγράφουν - αξιολογούν το γλωσσικό ιδίωμα των νέων ως μία γλωσσική εκκεντρικότητα κι άλλοι ως λεξιπενία.

         Ιδιαίτερα αιχμηροί στην κριτική τους είναι οι γνωστοί γλωσσαμύντορες και άτομα προχωρημένης ηλικίας που άγχονται και αγωνιούν τόσο για την καθαρότητα της ελληνικής γλώσσας όσο και για το μέλλον της σε ένα περιβάλλον που ευνοεί τον συνθηματικό και στερεότυπο λόγο. Στην αξιολόγηση και κριτική τους οι παραπάνω ομάδες θεωρούν ως θέσφατο την “γλωσσική ομοιογένεια” και γι αυτό απορρίπτουν ως γλωσσική παρέκκλιση κάθε νεολογισμό ή νεωτερικότητα των νέων στην γλωσσική τους επικοινωνία.

        Ωστόσο η αλήθεια βρίσκεται κάπου αλλού και δεν δικαιολογούνται οι ανησυχίες του τύπου ”οι νέοι μας φτώχυναν γλωσσικά”.H γλωσσική αργκό, ο συνθηματικός λόγος, οι νεολογισμοί και οι τυχόν γραμματικές ή συντακτικές παραβιάσεις δεν αισθητοποιούν υποχρεωτικά και την γλωσσική πενία των νέων μας .Όλα τα παραπάνω υποδηλώνουν την έντονη επιθυμία των νέων για πρωτοτυπία που θα τους κάνει ξεχωριστούς.

        Εξάλλου αυτή η αναζήτηση της πρωτοτυπίας εκδηλώνεται και σε άλλα πεδία, όπως στις ακραίες μορφές εμφάνισης ή ακόμα και ιδεολογίας. Απώτατος στόχος όλων αυτών η ανάγκη για ανεξαρτητοποίηση και ένταξη σε ομάδες συνομηλίκων από όπου προσδοκάται η αναγνώριση ως αναγκαία προϋπόθεση για την αυτοεπιβεβαίωσή τους.

          Μία σύντομη αναφορά-ανάλυση των αιτιών της γλωσσικής ιδιαιτερότητας των νέων θα βοηθούσε στην κατανόηση και ερμηνεία του φαινομένου και θα μάς προστάτευε από άστοχες κινδυνολογίες  Οι αιτίες αυτές ανιχνεύονται τόσο στη φύση του νέου (ενδογενείς), όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον (εξωγενείς).      

                                      Η ανάγκη δόμησης μιας Ταυτότητας

      Πρωτίστως η ιδιαιτερότητα του λεξιλογίου των νέων διαμορφώνεται από την φυσική ανάγκη  για δόμηση της  τ α  υ τ  ό τ η τ ά ς  τους. Η αναζήτηση μιας ταυτότητας συνιστά καθολικό νόμο για την ανθρώπινη ύπαρξη και εξαιτίας αυτού ο νέος δοκιμάζει πολλούς τρόπους δόμησής της. Σε αυτούς ανήκει και το λεξιλόγιο που επιλέγει ως εκφραστικό μέσο. Κι αυτό γιατί οι λέξεις που επιλέγει συγκροτούν τον τρόπο που κατανοεί την πραγματικότητα αλλά και την βαθιά του επιθυμία να την υπερβεί με στόχο την δόμηση μιας άλλης που θα υπηρετεί τις ανάγκες του και θα δίνει διέξοδο στις ανησυχίες του.

           Εξάλλου οι λέξεις ως φορείς νοημάτων και σκέψης βοηθούν το νέο να αυτοπροσδιοριστεί ως λογικό ον και να εκφράσει με σαφήνεια το κοινωνικό του στοιχείο. Έτσι το λεξιλόγιο των νέων αποκαλύπτει και συμπυκνώνει την πνευματικότητά τους αλλά και την ανάγκη πλήρωσης της κοινωνικότητάς τους ως των αναγκαίων βάθρων της ταυτότητάς τους.

                             Η ανάγκη για Πρωτοτυπία και νεωτερισμό

            Συναφές με το παραπάνω  αίτιο είναι κι αυτό της τάσης του νέου για πρωτοτυπία και νεωτερισμό. Ο νέος στο βαθμό που είναι “απροσάρμοστος” αναζητά νέους δρόμους με νέα μέσα. Απορρίπτει τα παραδοσιακά σχήματα (ιδεολογικά ,ηθικά),θρυμματίζει τις ακλόνητες αλήθειες(στερεότυπα) και υιοθετεί ρηξικέλευθες μεθόδους στην προσπάθειά του να νιώσε το ”Εγώ” τoυ.

           Οτιδήποτε  παλιό το εκλαμβάνει ως “φυλακή” και αγωνίζεται να αποδεσμευτεί από τις αναγκαιότητες των “δεδομένων” που του επέβαλαν οι  “άλλοι”. Θέλει ,με άλλα λόγια, να βιώσει το διαφορετικό όχι μόνον με την εμφάνιση ή τον τρόπο συμπεριφοράς του, αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο κοινωνεί-εξωτερικεύει την σκέψη του, τα συναισθήματά του και τις επιθυμίες του. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος, λοιπόν, τρόπος να εκφράσει όλα αυτά και να νιώσει πρωτότυπος, διαφορετικός και ξεχωριστός είναι οι λέξεις του.

                                         Η τάση για Αμφισβήτηση

        Στους ενδογενείς παράγοντες του γλωσσικού ιδιώματος των νέων μπορεί να προστεθεί και η έμφυτη τάση τους για αμφισβήτηση. Ο νέος, δηλαδή, διεκδικεί ένα δικό του κόσμο που χτίζεται πάνω στα ερείπια του παλιού. Το παλιό ο νέος το κρίνει αυστηρά, χρησιμοποιώντας οξείς γλωσσικούς χαρακτηρισμούς και το καινούριο το δομεί με όρους-έννοιες που σκιαγραφούν μία  ιδεαλιστική και εξιδανικευμένη κοινωνία.

             Έτσι η τάση για αμφισβήτηση δεν συνιστά μόνον μία πνευματική λειτουργία, αλλά συμπυκνώνει και τον τρόπο που αυτή εξωτερικεύεται. Όσο, όμως, άστοχο είναι η αμφισβήτηση των νέων να ολοκληρώνεται μόνον γλωσσικά, άλλο τόσο αναγκαίο είναι τα νέα πράγματα να ειπωθούν με νέες λέξεις. Γιατί η αμφισβήτηση δεν συνιστά και δεν φανερώνει μόνον μια υπολανθάνουσα “πνευματική ανταρσία”, αλλά διαμορφώνει και το κλίμα μέσα στο οποίο ο νέος αποκτά αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση.

         Εξάλλου πολλές φορές ακόμη και οι “γλωσσικές συγκρούσεις” ή ακρότητες  επωάζουν ένα κλίμα αυτοεπιβεβαίωσης για το νέο που τόσο ανάγκη το έχει.

                                    Η ανάγκη για Ένταξη στην ομάδα

        Θα ήταν παράλειψη, ωστόσο, στον κατάλογο των ενδογενών αιτιών να μην αναπτυχθεί και η ανάγκη του νέου για ένταξη στην ομάδα .Η έντονη επιθυμία του νέου για ένταξη σε μια ομάδα συνομηλίκων συνοδεύεται κι από μία αναγκαία αποδοχή των όρων και κανόνων και φυσικά από την συμμόρφωση στον γλωσσικό κώδικα που υιοθετεί η ομάδα-παρέα.

          Οι νέοι στο όνομα του “συν-ανήκειν” κι ενός ακαθόριστου συναισθήματος-φόβου της “κοινωνικής αποδοχής” ή “κοινωνικής απόρριψης”, κατά περίπτωση, επιλέγουν έναν γλωσσικό κώδικα συνεννόησης και επικοινωνίας που αποκρυσταλλώνει τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της ομάδας των συνομηλίκων. Εδώ οι όροι και οι κανόνες της γλωσσικής επικοινωνίας διαμορφώνονται από την ομάδα και τα μέλη της υποχρεωτικά τους αποδέχονται στο όνομα-ανάγκη της κοινωνικής αποδοχής.

         Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση αποκτά θετικό περιεχόμενο και χαρίζει στο νέο το αναγκαίο για την θετική ψυχολογία του αίσθημα της κοινωνικής αναγνώρισης. Γενικά η ομάδα έχει και επιβάλλει το δικό της λεξιλόγιο που υφαίνει τις ανάγκες και αναζητήσεις της ομάδας.

        Επειδή ο νέος, όμως, ως οντότητα δεν υπάρχει και δεν αναπτύσσεται-δημιουργεί στο “κοινωνικό κενό”, είναι σωστό να ανιχνευτούν και να αναπτυχθούν κι εκείνοι οι παράγοντες που πηγάζουν από το κοινωνικό περιβάλλον κι ασκούν μία αδυσώπητη εξουσία και στο λεξιλόγιό του.

                                   Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης

         Πρώτιστος παράγοντας που διαμορφώνει το λεξιλόγιο των νέων στην εποχή μας είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτά επιβάλλουν τους δικούς τους όρους στην επικοινωνία και διαμορφώνουν το πλαίσιο και τους τρόπους της γλωσσικής έκφρασης των νέων. Στα μέσα αυτά κυριαρχούν ο απλοϊκός λόγος, η νοηματική ρηχότητα, η συνθηματολογία, οι στερεότυπες εκφράσεις και συντετμημένος λόγος.

           Η ανάγκη για ταχύτητα και η αποθέωση του πρακτικού δεν ευνοεί τον αναλυτικό λόγο και επιβάλλει την νοηματική αποβιταμίνωση. Οι νέοι στην επικοινωνία τους περισσότερο φωνασκούν και συνθηματολογούν και λιγότερο επιχειρηματολογούν. Οι κώδικες σύλληψης της πραγματικότητας και περιγραφής είναι ατροφικοί και ελλειπτικοί. Οι τεχνολογικές προδιαγραφές αυτών των μέσων ακυρώνουν την σύνθετη σκέψη και κατά συνέπεια επωάζουν ένα φτωχό και με λίγα σημαινόμενα λόγο. Είναι ένας κώδικας sui generis που προσπαθεί να επιβιώσει με την εικόνα και τα εξωγλωσσικά στοιχεία.

 

                                                      Η Ξενομανία

       Ένας άλλος παράγοντας που διαμορφώνει το γλωσσικό ιδίωμα των νέων είναι και η χρήση δάνειων λέξεων, γνωστή και ως ξενομανία. Η εισβολή της τεχνολογίας, η παγκοσμιοποιημένη επικοινωνία κι ένας διαφαινόμενος πολιτιστικός ιμπεριαλισμός αναδεικνύουν ως γλωσσική αξία-αυθεντία τους ξενικούς όρους. Απόρροια αυτού του φαινομένου η αποδοχή ως ατομικής αρετής και κοινωνικής αξίας η χρήση ξένων λέξεων.

           Όταν, όμως, η κοινωνική αναγνώριση και η αυτοεπιβεβαίωση είναι συνάρτηση του αριθμού των ξενικών όρων που χρησιμοποιεί ο νέος, τότε εύκολα καθίσταται κατανοητή η υπερπληθώρα των δάνειων λέξεων και η “ξενηλασία” όρων της μητρικής μας γλώσσας .Έτσι ο θαυμασμός προς κάθε τι ξένο ενεργοποιεί τους μιμητικούς μηχανισμούς του νέου που με έναν υπερβολικό και άκριτο τρόπο προσηλώνεται σε κάθε ξενικό στοιχείο, εξοστρακίζοντας έτσι την μητρική του γλώσσα.

                                            Ο  Πολιτικός Λόγος

          Εξίσου, όμως, σοβαρή είναι και η συμβολή του πολιτικού λόγου στην πτώχευση και ιδιομορφία του λεξιλογίου των νέων. Ο πολιτικός διάλογος τείνει να εκλείψει, τα πολιτικά επιχειρήματα σπανίζουν και ο ξύλινος λόγος δεσπόζει στην πολιτική αντιπαράθεση. Κυριαρχούν τα γλωσσικά στερεότυπα, οι ανούσιες κραυγές και τα εκκωφαντικά συνθήματα. Ο πολιτικός λόγος δεν απευθύνεται πλέον στην λογική του πολίτη, αλλά στο θυμικό του. Είναι λόγος λαϊκιστικός που στοχεύει στην χειραγώγηση και όχι στην πειθώ. Είναι λόγος που διαμορφώνει οπαδούς και όχι πολίτες.

          Έτσι ο νέος εθίζεται στην ρηχότητα των υποσχέσεων που εκμαυλίζουν τον πολίτη, θωπεύουν τον ναρκισσισμό του και αδυνατούν να εμπλουτίσουν την αυτογνωσία του δέκτη και  να καλλιεργήσουν τους γλωσσικούς κώδικες για μια πολλαπλή ανάγνωση και κατανόηση της πραγματικότητας .Έτσι ο νέος απογυμνωμένος από ιδεολογίες και πολιτικά οράματα συμβιβάζεται με τον κυρίαρχο ισοπεδωτικό γλωσσικό κώδικα που φτωχαίνει την πολιτική σκέψη και ασυναίσθητα τρέφει τον μονόλογο σε όλα τα επίπεδα της επικοινωνίας.

                                Η αποθέωση της Μαζικής Κουλτούρας

            Στον κύκλο των παραγόντων που συγκροτούν και διαμορφώνουν το λεξιλόγιο των νέων θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν τεχνολογία, η ψυχαγωγία, το χρησιμοθηρικό πνεύμα, η σύγχρονη μοναξιά, η ελλιπής γλωσσική καλλιέργεια, η μαζική κουλτούρα, η αποθέωση της χυδαιολογίας, οι δοξαστικοί του υβρεολογίου και η πολιτιστική καθίζηση .Όλα αυτά ροκανίζουν τον γλωσσικό πλούτο και προκρίνουν τον σύντομο και τυποποιημένο λόγο. Ένα λόγο που διευκολύνει την επικοινωνία του νέου με τους συνομήλικούς του, αλλά δυσκολεύει τη συνεννόηση με το περιβάλλον των ενηλίκων.

                                                          Επιμύθιον

           Όσοι καταστροφολογούν και κινδυνολογούν διογκώνουν τις συνέπειες του γλωσσικού κώδικα των νέων. Μιλούν για πνευματική ατροφία, για επικοινωνιακό κενό και για εθνική-γλωσσική αφυδάτωση ή και για αφελληνισμό. Ξεχνούν, ωστόσο, πως πάντοτε οι νέοι-φυσικός νόμος γαρ-αναζητούν δικό τους τρόπο να εκφράσουν το νέο κι αυτό που οραματίζονται. Αυτή η γλωσσική διαφοροποίηση δεν πρέπει να μάς τρομάζει γιατί υποδηλώνει με τον πιο εναργή τρόπο το θρυλούμενο “χάσμα γενεών”.To μόνο που επιβάλλεται ως χρέος  είναι η επαγρύπνηση όλων.

            Αν, λοιπόν, στο λεξιλόγιο των νέων διαβλέπουμε κάτι αρνητικό και υποψιαζόμαστε τους κινδύνους, οφείλουμε ως άτομα και γλωσσική κοινότητα να διαφυλάξουμε την ακεραιότητα της γλώσσας μας. Να διδάξουμε στους νέους την αξία της γλωσσικής ποικιλότητας, αλλά  και τον “γλωσσικό πατριωτισμό”.

              Να αναδείξουμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της γλώσσας στην πνευματική ανέλιξη του ατόμου και στην κοινωνική του ωρίμαση. Και αυτό γιατί στο βαθμό που η γλώσσα είναι το ”όχημα-ένδυμα της σκέψης” κάθε έκπτωση του γλωσσικού οργάνου συνοδεύεται κι από ανάλογα επικίνδυνα φαινόμενα στην ολοκλήρωση του νέου και στην ευρυθμία της κοινωνίας..

       Η γλώσσα είναι “αξία αφεαυτής” και αποτελεί το λογισμικό ενός λαού:

                            “Μάς λείπουν λέξεις, μάς λείπουν σκέψεις".