ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ''ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ'' ένας θεατράνθρωπος στο Ξυλοπάροικο Τρικάλων. Μέρος Α'

Φίλες και Φίλοι καλημέρα, σήμερα έχω την τιμή και τη χαρά να σας παρουσιάσω έναν σημαντικό άνθρωπο, έναν άνθρωπο που με την παρουσία του στο Ξυλοπάροικο Τρικάλων έχει αλλάξει τα πολιτιστικά δρώμενα του χωριού του. Ονομάζεται Θανάσης Παπαδημητρίου και πρόσφατα κυκλοφόρησε και το πρώτο του βιβλίο με τίτλο ''ΤΟ ΞΥΛΟΠΑΡΟΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ΄΄. Ίσως κάποιος/α αναρωτηθεί γιατί είναι τόσο σημαντικός αυτός ο άνθρωπος που ασχολήθηκε μαζί του ακόμα και το filomatheia blogspot.gr; Την απάντηση θα την βρείτε στις σελίδες του βιβλίου, εγώ απλά θα κάνω μια μικρή αναφορά στον κ. Θανάση Παπαδημητρίου ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προσφορά του στον πολιτισμό και όχι μόνο.
Είχα την τύχη να παραστώ στην θεατρική παράσταση που έδωσαν τα μέλη της ομάδας θεάτρου Ξυλοπαροικιωτών την Πρωτομαγιά στο θέατρο του χωριού τους όπου έδωσαν μια καταπληκτική παράσταση με πρωταγωνιστές τον κ. Θανάση Παπαδημητρίου, και τον κ. Βασίλη Μπιλιάλη, αυτοί οι δύο είναι οι ιδρυτές - πυλώνες της θεατρικής ομάδας. Θα σταθώ ιδιαίτερα στην εγγονή του κ. Μπιλιάλη την ''Βασίλω'' η οποία έδωσε ρεσιτάλ υποκριτικής, άνετα θα μπορούσε να λάβει μέρος σε παραστάσεις του θεάτρου τέχνης. Αν ζούσε ο Κάρολος Κουν σίγουρα θα την είχε πάρει κοντά του. Εννοείτε πως πιο πριν θα είχε καλέσει και το δίδυμο Παπαδημητρίου-Μπιλιάλη. Μην φανταστείτε πως υπερβάλω, κάθε άλλο, ειλικρινά, μιλάω για δύο ταλαντούχους ηθοποιούς από την παλιά φουρνιά των αυτοδίδακτων ηθοποιών: Σταυρίδη, Αυλωνίτη, Ρίζο, Χατζηχρήστο, Φωτόπουλο κ.λπ.
Την επόμενη μέρα της παράστασης συνάντησα στο σπίτι του στο Ξυλοπάροικο τον κ. Θανάση Παπαδημητρίου προκειμένου να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη για το ιστολόγιο της Λογοτεχνικής Ομάδας Γοργογυρίου. 

Πρίν παρουσιάσω το περιεχόμενο της συνέντευξης θα σας κοινοποιήσω κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο, τα πιο κάτω λόγια ανήκουν στον δάσκαλο κ. Χρήστο Κούτσια.

''Με χαρακτηριστικό αυθορμητισμό μικρού παιδιού δίνει την καλλίτερη παράστασή του για τον αγαπημένο του τόπο΄΄. [σελίδα 8]

''Πίσω από κάθε επιτυχημένο άντρα, κρύβεται μία δυναμική γυναίκα'', και υπομονετική θα πρόσθετα εγώ, η συμβολή της γυναίκας του Μαργαρίτας είναι καθοριστική. Η υπομονή της, η αμέριστη ψυχολογική στήριξη που του παρείχε, οι χρήσιμες συμβουλές της στις διάφορες φάσεις εκπόνησης και συγγραφής του βιβλίου, η αξιοσύνη της και η υποδειγματική φιλοξενία των καλεσμένων του συνετέλεσαν στην επιτυχή κατάληξη του δύσκολου εγχειρήματος που ανέλαβε''. [σελίδα 8]

Φίλες και φίλοι συμφωνώ απόλυτα με τα λεγόμενα του δασκάλου, η κ. Μαργαρίτα είναι ένα σπάνιο μαργαριτάρι. Αν δεν είχε την συμπαράσταση και την κατανόηση της κ. Μαργαρίτας δεν θα μπορούσε να πετύχει όλα αυτά που πέτυχε ο κ. Θανάσης. Κυρία Μαργαρίτα σας αξίζουν πολλά συγχαρητήρια.

Απόσπασμα από την σελίδα 9 τα λόγια ανήκουν στον συγγραφέα.
''Η ικανοποίηση των βασικών αναγκών ήταν για αυτούς ευλογία. Δεν είχαν μεγάλες φαντασιώσεις για το ντύσιμό τους, γιατί όσα χρειάζονταν τα έφτιαχναν μόνοι τους από τα μαλλιά των αιγοπροβάτων . Μέχρι και το 1960 τα νερά ήταν πεντακάθαρα σε αυλάκια και ποτάμια. Έπιαναν ψάρια το βράδυ με καντήλια. Μετά την βιομηχανοποίηση της φλοκάτης και τα φυτοφάρμακα τα πράγματα άλλαξαν''.
Φίλες και φίλοι ως Επικούρειος στάθηκα σ' αυτή την παράγραφο γιατί στο ξεκίνημά της η προσέγγιση που κάνει ο συγγραφέας θυμίζει έντονα την φιλοσοφία του Επίκουρου. Άρα ο κ. Θανάσης ή έχει μελετήσει τον Επίκουρο, ή είναι Επικούρειος και δεν τον γνωρίζει.
Δυστυχώς η εποχή που βρίσκαμε  ψάρια στο ποτάμι έχει παρέλθει, τα πράγματα τώρα νομίζω πως είναι ακόμα χειρότερα λόγω των πολλών ταπητοκαθαριστηρίων.

Συνέχεια από την σελίδα 9 τα λόγια ανήκουν στον συγγραφέα.
''Ήταν τόσο δύσκολα τα χρόνια που αν κανένα παιδί ζητούσε ψωμί το γιόμα του έλεγαν ότι δεν κάνει να φας ψωμί το γιόμα γιατί θα πεθάνει η μάνα σου!!! Μολογούσε η μάνα μου πως πέρασε ένας που είχε λυκοτόμαρο και χάλεψε [ζήτησε] λίγο ψωμί. Εκείνη του απάντησε : ''Μην λες αυτή την κουβέντα για ψωμί καθάριο εδώ μπροστά στα λιανοπαίδια, γιατί έχουν από προχτές να βάλουν μπουκιά στο στόμα τους.''
Φίλες και φίλοι για όσους είναι πάνω από 50 ετών, θα έλεγα ίσως πάνω από 60 αυτά τα λόγια είναι συγκλονιστικά, δυστυχώς όταν μιλάς για όλα αυτά στους κάτω των 50 νομίζουν πως τους λες παραμύθια. Κι όμως όλα αυτά τα έζησαν πάρα πολλά παιδιά εκείνης της εποχής, να, γιατί είπα πως αυτός ο άνθρωπος είναι πολύ σημαντικός γιατί παρ' ό,τι πέρασε όλα εκείνα τα δύσκολα χρόνια κατάφερε να παραμείνει χαμογελαστός και να διακριθεί.

Απόσπασμα από την σελίδα 13 τα λόγια ανήκουν στον συγγραφέα και μιλάει για τον πατέρα του.
΄΄Ο Φίλιππος Παπαδημητρίου [πατέρας μου] αρνήθηκε τη σύνταξη που χορηγήθηκε στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης θεωρώντας, ότι η θυσία για την πατρίδα δεν επιδέχεται υλική αποζημίωση.΄΄
Φίλες και φίλοι κι όμως υπάρχουν και τέτοιοι άνθρωποι, απίστευτο κι όμως αληθινό.

Συνέχεια από την σελίδα 13 τα λόγια ανήκουν στον συγγραφέα.
΄΄Η θεία μου λοιπόν, αν και δεν πήγε σχολείο κανονικά, ακούγοντας τους δασκάλους από το παράθυρο, ήξερε να διδάσκει το ίδιο καλά μ' αυτούς. Κι έλεγε πως ''τα γράμματα μένουν μόνο αν τα γράψεις στο μυαλό, στην πλάκα περνάς ένα λαγοπόδαρο και σβήνουν''.
Σ΄αυτή χρωστάω τις πρώτες μου γραμματικές γνώσεις. 
Φίλες και φίλοι που να βρεις τα κατάλληλα λόγια για να πεις ευχαριστώ σε 'κείνη την υπέροχη θεία; 
Και πόσα εύγε αξίζουν στον συγγραφέα που παρά τις πολλές δυσκολίες που αντιμετώπισε στα παιδικά του χρόνια κατάφερε να φτάσει εκεί που έφτασε;
Κάπου εδώ θα σταματήσω το σημερινό αφιέρωμα στον υπέροχο άνθρωπο κ. Θανάση Παπαδημητρίου θα επανέλθω με το Β' μέρος.
Σας χαιρετώ με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος.

''Μελετώντας τον Θάνατο'' Ηλίας Γιαννακόπουλος Φιλόλογος-Συγγραφέας.

« Ότε κατήλθε προς τον θάνατον,/ η ζωή η αθάνατος,/ τότε τον άδην ενέκρωσας, /τη αστραπή της Θεότητας» 

 Η Μεγάλη Παρασκευή, η πιο πένθιμη ημέρα του έτους, θεωρείται από την εκκλησίαν μας ως η ημέρα των νεκρών. Οι χριστιανοί βιώνουν το κορύφωμα του θείου δράματος. Οι εκκλησιαστικοί ύμνοι είναι προσαρμοσμένοι στο κλίμα της ημέρας και αναδεικνύουν το παράλογο (absurdum) του θανάτου του θεού (Χριστός).

Ο θάνατος ως φαινόμενο και γεγονός κυριαρχεί στους ύμνους και αναπόφευκτα η σκέψη των ανθρώπων στρέφεται στη μελέτη του. Η ζωή και ο θάνατος αντιπαλεύουν σε μία άνιση μάχη.

 α. «Αυτό που δίνει νόημα στη ζωή, δίνει νόημα και στο θάνατο» (Αντουάν ντε Σαιν – Εξυπερύ).

 β. «Ηδύ γίνεται το ζην, όταν απή θανάτου φόβος» (Διογένης Οινοανδέας).

 γ. «Η πρώτη αλήθεια είναι ο θάνατος, απομένει να μάθουμε ποια είναι η τελευταία» (Οδ. Ελύτης)

 Μέσα σε αυτό το κλίμα και σε μια προσπάθειά μου να τακτοποιήσω παλιές μου σημειώσεις και ατακτοποίητα φύλλα εφημερίδων το βλέμμα μου έπεσε πάνω σε μια σελίδα κιτρινισμένη από το χρόνο. Η παλιά εφημερίδα είναι σαν το παλιό κρασί, κι ας λένε μερικοί ότι η εφημερίδα αξίζει να τη διαβάζεις την ημέρα που κυκλοφορεί. Εξάλλου αυτό υπονοεί και το όνομα εφημερίδα = επί + ημέρα.

 Σε αυτήν την σελίδα υπήρχε ένα άρθρο με τίτλο «Ραντεβού με τη μοίρα». Ο τίτλος κίνησε την περιέργειά μου κι άρχισα να διαβάζω. Όσο προχωρούσα, τόσο βιαζόμουν να φτάσω στο τέλος της ιστορίας. Επέδειξα παροιμιώδη πειθαρχία και υπομονή στην ανάγνωση (Δεν μπορώ να υπερηφανευτώ για τη διάθεση και την υπομονή μου να τελειώσω ένα κείμενο.)

Η πάλη με τον καρκίνο

 Το άρθρο κατέγραφε την προσπάθεια ενός Κινέζου να νικήσει τον Καρκίνο:

 «Ο Λου Γιούκινγκ είναι Κινέζος δημοσιογράφος 37 μόλις ετών και πεθαίνει. Σε νοσοκομείο της Σαγκάης παλεύει με τον καρκίνο. Αγωνίζεται όμως. Και αγωνίζεται με κύριο όπλο την αγάπη του για το γράψιμο. Σ’ ένα ημερολόγιο καταγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Αυτή τη φοβερή, μέρα με τη μέρα, άνιση μάχη με το Θάνατο, την έχει δει ως τελευταίο και κορυφαίο ρεπορτάζ της ζωής του.

 Πριν από μερικές μέρες πέρασε μερικές σελίδες του ημερολογίου του στο Ίντερνετ και η ανταπόκριση από όλα τα μέρη του κόσμου ήταν συνταρακτική. «Η λέξη «Θάνατος» με φόβιζε όσο δεν μπορώ να σου πω», του γράφει ένας άνδρας από το Πεκίνο. «Διαβάζοντας, όμως, το ημερολόγιό σου, άρχισα να το αποδέχομαι ως μέρος της ζωής». Πολλοί αναγνώστες του ημερολογίου του στο Δίκτυο τον επαινούν για το θάρρος του και τον ευχαριστούν που θέτει ένα τόσο λαμπρό παράδειγμα για εκατοντάδες χιλιάδες άλλους ασθενείς σαν κι αυτόν.

 Ένας προσφέρθηκε να του στέλνει κάθε μέρα ένα ανέκδοτο με email για να ευθυμεί. Ένας άλλος έγραψε απλά στον ετοιμοθάνατο δημοσιογράφο, «Θεώρησε ότι, έστω και αργά, απέκτησες έναν καλό φίλο, που θα είναι μαζί σου ως το τέλος και θα σε σκέφτεται για πάντα».

 Η ιστορία συνεχίζεται με σημαντικές στιγμές από τη ζωή του μελλοθάνατου Κινέζου.

 Η φράση, όμως, που με συνόδευε ως το τέλος της ανάγνωσης ήταν αυτή του άνδρα «Διαβάζοντας, όμως, το ημερολόγιό σου, άρχισα να το αποδέχομαι ως μέρος της ζωής». Και βέβαια εννοούσε το φυσικό τέλος της ζωής μας, το Θάνατο.

 Μοιραία η σκέψη μου οδηγήθηκε σε εκείνους που ανέλυσαν το φαινόμενο του θανάτου και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε. Αναπόφευκτα η μνήμη μου προσέτρεξε στον Επίκουρο και τον Καζαντζάκη που ο καθένας με το δικό του τρόπο μελέτησε το Θάνατο.

Ο Επίκουρος για τον θάνατο

 Ο Επίκουρος ήταν από τους πρώτους φιλοσόφους που προσπάθησε να μας «διδάξει» πως πρέπει να απαλλαγούμε από το φόβο – άγχος του θανάτου γιατί «το φρικωδέστατον των κακών, ο Θάνατος ουδέν προς ημάς, επειδήπερ όταν μεν ημείς ώμεν ο θάνατος ου πάρεστιν, όταν ο θάνατος παρή, τόθ’ ημείς ου εσμέν» (Το πιο φρικτό από τα κοινά, ο θάνατος, δεν είναι τίποτα για εμάς, επειδή όταν υπάρχουμε εμείς, ο θάνατος δεν υπάρχει. Κι όταν επέλθει ο θάνατος τότε δεν υπάρχουμε εμείς).

 Έτσι απλά ο Επίκουρος προσπάθησε με έναν απλούστατο συλλογισμό (με όλες όμως τις προδιαγραφές της Αριστοτέλειας Λογικής) να μας απελευθερώσει από το φόβο του θανάτου αλλά κι από εκείνους που εκμεταλλεύονται αυτήν την ανθρώπινη αγωνία για να εξουσιάσουν την ψυχή και τη συνείδησή μας.

 Ακολουθώντας τις διδαχές του Επίκουρου όχι μόνο μπορούμε να δούμε διαφορετικά το θάνατο αλλά και να χαρούμε περισσότερο τον άλλο πόλο του διωνύμου Ζωή – Θάνατος. Σχετικά ο Διογένης ο Οινοανδέας (Επικούρειος Φιλόσοφος) έγραψε σε μια πέτρα «Ηδύ γίνεται το ζην, όταν απή Θανάτου φόβος» (Γλυκειά γίνεται η ζωή, όταν απουσιάζει ο φόβος του θανάτου).

 Ο Σολωμός το είπε ξεκάθαρα «Γλυκιά η ζωή και ο Θάνατος μαυρίλα». Μια άλλη ιστορία συμπληρώνει τη θέση του ποιητή: «Κάποτε η Ζωή ρώτησε το Θάνατο: Γιατί οι άνθρωποι εμένα με λατρεύουν και εσένα σε μισούν; Τότε ο θάνατος απάντησε: Επειδή εσύ είσαι ένα όμορφο ψέμα κι εγώ μια οδυνηρή αλήθεια».

Ο θάνατος ορίζει τη ζωή μας

 Ως πεπερασμένα όντα έχουμε αποδεχτεί το αξίωμα πως «η μόνη βεβαιότητα της ζωής μας είναι ο θάνατος». Εξάλλου τη θέση αυτή ενισχύει και η άποψη πως μόνο ο άνθρωπος κατέχει αυτή τη φοβερή γνώση, μόνον ο άνθρωπος γνωρίζει πως ο ερχομός του θανάτου συνιστά κάτι το αναπόδραστο, μια φυσική νομοτέλεια.

 Ωστόσο, αν και γνωρίζουμε το φυσικό μας τέλος, την ίδια την εμπειρία του θανάτου δεν τη γνωρίζουμε «Ο θάνατος ουδέν προς ημάς. Το γαρ διαλυθέν αναισθητεί, το δε αναισθητούν ουδέν προς ημάς» (Ο θάνατος δεν είναι τίποτα για εμάς. Γιατί ό,τι αποσυντίθεται δεν αισθάνεται, κι ό,τι δεν αισθάνεται, δεν είναι τίποτα για εμάς». Επίκουρος).

  Ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να απωθήσει την ιδέα του θανάτου επινόησε μύθους και διάφορες ιδέες, όπως την παρουσία του Άδη και του Παραδείσου. Η μεταφυσική παρηγοριά βοηθά να αντιμετωπίζουμε την αγωνία του θανάτου. Ένα άλλο στοιχείο που κατασκεύασε ο άνθρωπος για την απαλλαγή του από το άγχος του θανάτου είναι κι εκείνο για το οποίο αξίζει να πεθάνουμε. Είναι, δηλαδή, αυτό που μας υπερβαίνει και δίνει νόημα στη ζωή μας. Γι’ αυτό και θυσιάζουμε το απόλυτο αγαθό, τη ζωή. Τέτοια είναι η φήμη, η δόξα, η πατρίδα. Είναι αυτά που πυροδοτούν τον ηρωισμό και την αυτοθυσία και μας εξυψώνουν σε ένα άλλο επίπεδο αιωνιότητας.

«Ο τρόπος με τον οποίο πεθαίνουμε μας λέει ποιοι είμαστε. Ο θάνατος ορίζει τη ζωή. Ο θάνατος μας φωτίζει τη ζωή μας». (Οκτάβιο Παζ)

 Ο Μεξικανός ποιητής δίνει άλλη διάσταση στο περιεχόμενο του θανάτου αλλά και στη σχέση του με τη Ζωή. Γι’ αυτόν Ζωή και Θάνατος είναι δυο αντίθετα στοιχεία – καταστάσεις που ωστόσο συνυπάρχουν, αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλονοηματοδοτούνται. Η ζωή σύμφωνα με τον ποιητή πρέπει να προετοιμάζει το θάνατο «Η ζωή δεν είχε άλλη λειτουργία εκτός από εκείνη να συγκλίνει στο θάνατο».

Σκοπός της ζωής ο θάνατος

          Στην εποχή μας, όμως, που κυριαρχεί ο καταναλωτικός ευδαιμονισμός ως βιοθεωρία το παρόν προβάλλεται ως απόλυτη αξία με απώτατο στόχο την λήθη του θανάτου ως μιας από τις προοπτικές της ζωής. Η τεχνολογία στέκεται αρωγός σε αυτήν την προσπάθεια, αφού επιμηκύνει τη ζωή και αυξάνει το προσδόκιμο όριό της.

 Έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνοντας τα αγαθά της υλικής ευημερίας, της ασφάλειας και της ελευθερίας ξεχνά το πεπερασμένο της ύπαρξής του. Ο ηρωισμός υποχωρεί και όλα θυσιάζονται στο βωμό της εφήμερης ζωής. Ο παροντισμός στα ύψη.

«Ευτύς ως γεννηθούμε αρχίζει κι η επιστροφή˙ ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός· κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος» (Ν. Καζαντζάκη, «Ασκητική»).

 Βέβαια, ο Καζαντζάκης δεν πλέκει τον ύμνο του θανάτου στην Ασκητική του. Νιτσεϊκός στην ψυχολογία του πιστεύει στην αιώνια επιστροφή και στην συνύπαρξη Ζωής και Θανάτου, τα δυο «ρέματα που παλεύουν και πηγάζουν από τα έγκατα της αρχέγονης ουσίας».

 Κι ενώ μπροστά από τη μνήμη μου παρελαύνουν ο Επίκουρος, ο Παζ, ο Σοπενχάουερ, ο Καζαντζάκης και πολλοί άλλοι «θανατολόγοι» η φράση «άρχισα να το αποδέχομαι (θάνατο) ως μέρος της ζωής» ολοένα και περισσότερο ριζώνει μέσα μου.

Η συμφιλίωση με τον θάνατο

 Μπορούμε να συμφιλιωθούμε με την ιδέα του θανάτου και να απαλλαγούμε από το φόβο προς αυτόν; Ο θάνατος είναι μια κατάσταση που δεν μπορούμε να υπερβούμε, ένα όριο – το απώτατο – με το οποίο πρέπει να μάθουμε να συνυπάρχουμε.

 Αυτή η συνειδητή συνύπαρξη εμπεριέχει και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Γνωρίζουμε το τέλος, αλλά άλλοι θα ορίσουν το πότε και το πώς. Σε εμάς μένει να ετοιμαζόμαστε και να αγωνιζόμαστε με τη βεβαιότητα ότι στο τέλος θα σβήσουμε. Αυτό είναι και το βαθύτερο περιεχόμενο της ελευθερίας. Η γνώση των ορίων μας. Μας διαφεύγει η γνώση των δυο άκρων (αρχή – τέλος). Το μόνο που γνωρίζουμε – αν το γνωρίζουμε βέβαια – είναι το ενδιάμεσο διάστημα που το λέμε Ζωή.

«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο˙ καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο˙ το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή» (Ν. Καζαντζάκη «Ασκητική»).

 *Χρήσιμα βιβλία

1. « Επίκουρος: Η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου» (Χαράλαμπος Θεοδωρίδης)
2. «Ο δρόμος των δακρύων» (Μπουκάϊ)
3. «Στον κήπο του Επίκουρου: Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου» (Ίρβιν Γιάλομ)
4. «Αυτοβιογραφία του θανάτου μου» (Gory Taylor)
5. «Ασκητική» (Καζαντζάκη
6. Πηγή: mouzakinews.gr

Παιδεία και δημοκρατία, δρόμοι παράλληλοι του Ηλία Γιαννακόπουλου.

«Παιδεία… σημαίνει αντιλαμβάνομαι τον κόσμο που με περιβάλλει, όχι σαν ένα τετελεσμένο, αναγκαίο και χωρίς διέξοδο κόσμο, αλλά σαν μια κατάσταση που περιορίζει και καταπιέζει τον άνθρωπο και που μπορώ να αλλάξω». (Γκαρωντύ) Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών (συζητήσεις στο κοινοβούλιο, μετακινήσεις – μεταγραφές βουλευτών, χαμηλό επίπεδο επιχειρημάτων, αποστεωμένο λεξιλόγιο…) και οι επικείμενες εκλογές (Ευρωεκλογές, Εθνικές και αυτοδιοικητικές) έφεραν στην επιφάνεια το θέμα της σχέσης της πολιτικής με την ηθική αλλά περισσότερο ανέδειξαν το ρόλο της παιδείας ως τροφού της δημοκρατίας. Κι αυτό γιατί η παιδεία και η δημοκρατία βαδίζουν παράλληλα κι αλληλοτροφοδοτούνται.

Επειδή η σχέση παιδείας και δημοκρατίας είναι σχέση συναρτησιακή και όχι αιτιοκρατική, καθίσταται αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός της στάσης, τόσο της κοινωνίας όσο κι εκείνων που διαμορφώνουν κι εκφράζουν τον προβληματισμό και τα οράματά της, απέναντι στους δυο όρους του διωνύμου, Παιδεία και Δημοκρατία. Ειδικότερα η σχέση των δυο όρων του διωνύμου και η στάση μας προς αυτό αναδύεται μέσα από τις παρακάτω διαπιστώσεις, που αναδεικνύουν τόσο την παράλληλη πορεία Παιδείας και Δημοκρατίας όσο και την ανάγκη διαπαιδαγώγησης του ανθρώπου – πολίτη με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.

Η παιδεία ως τροφός της δημοκρατίας

► Η δημοκρατία, ως πολίτευμα του «μέτρου», χρειάζεται πολίτες που να έχουν την αίσθηση των «ορίων» των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους, πολίτες που να μπορούν να αντιστέκονται στο φανατισμό και τους διάφορους δογματισμούς, που τείνουν να διαβρώσουν την κοινωνική και πολιτική ζωή. Όλες αυτές τις ιδιότητες – ικανότητες – εφόδια μόνον η παιδεία μπορεί να τα καλλιεργήσει μέσα από τη θεσμοποιημένη έκφραση αυτής την εκπαίδευση – σχολείο.

► Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα «εν εξελίξει» και «εν τω γίγνεσθαι» και όχι οπωσδήποτε μια παγιωμένη και τελεσίδικα ολοκληρωμένη κατάσταση. Με την έννοια αυτή έχει ανάγκη από νέες ιδέες, ελπιδοφόρα ερεθίσματα και ακόμη χρειάζεται εκείνες τις σκέψεις – θέσεις, που θα την κρίνουν αυστηρά και θα την αμφισβητήσουν. Τις παραπάνω προϋποθέσεις της Δημοκρατίας μόνον η δημοκρατία μπορεί να εξασφαλίσει, εκπαιδεύοντας άτομα με αυτόνομη σκέψη, κριτική ικανότητα, ελεύθερη βούληση και γόνιμη αμφισβήτηση.

► Η δημοκρατία ως πολίτευμα, που προϋποθέτει την άμεση και ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, έχει ανάγκη άτομα – πολίτες, που να θέλουν και να γνωρίζουν τον τρόπο συμμετοχής τους σ’ εκείνες τις διαδικασίες για την επίλυση προβλημάτων, που αφορούν τόσο την προσωπική όσο και την κοινωνική τους ζωή. Στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης και της απότοκης πολιτικής συνειδητοποίησης συμβάλλει σημαντικά η παιδεία, μέσα από τις παρεχόμενες γνώσεις αλλά και μέσα από τον τρόπο διοίκησης του σχολείου.

Η δημοκρατία, ως πολίτευμα της ελεύθερης έκφρασης της σκέψης και του λόγου, έχει ανάγκη από άτομα που μπορούν να συνδιαλέγονται μεταξύ τους, εκφράζοντας προσωπικές θέσεις και σκέψεις και όχι αναπαράγοντας τα κακέκτυπα ομοιώματα σκέψεων και ιδεολογημάτων των ΜΜΕ και της πολιτικής παραπληροφόρησης. Η παιδεία μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση συνθηκών για την ανάπτυξη όλων εκείνων των δυνατοτήτων του ανθρώπου, που θα τον οδηγήσουν στην πνευματική του ολοκλήρωση. Ένας πνευματικά αυτάρκης και καλλιεργημένος άνθρωπος έχει περισσότερες ευκαιρίες και δυνατότητες να βοηθήσει στη στήριξη και ανανέωση της Δημοκρατίας.

► Η δημοκρατία χρειάζεται άτομα με πλήρη επίγνωση των στοιχείων της ατομικότητάς τους και των ιδιαιτεροτήτων τους. Η παιδεία μπορεί να συμβάλει σ’ αυτό καλλιεργώντας όλες εκείνες τις εσωτερικές αντιστάσεις του ανθρώπου απέναντι στους διάφορους μηχανισμούς, που τείνουν να εξαφανίσουν το «διαφορετικό» και να επιβάλλουν μια ισοπεδωτική ομοιομορφία σκέψης και συμπεριφοράς.

► Τέλος η δημοκρατία είναι το πολίτευμα του «ωραίου» και της αισθητικής αναζήτησης. Η ελευθερία, η ισονομία, η αξιοκρατία και η δικαιοσύνη που αποτελούν τα βασικά θεμέλια αυτής (δημοκρατίας) εμπεριέχουν το «ωραίο». Η παιδεία μπορεί να προσφέρει αυτήν την αισθητική καλλιέργεια όχι μόνο μέσα από τη διδασκαλία ειδικών μαθημάτων (λογοτεχνία, μουσική….) αλλά και μέσα από τις αρμονικές και ανθρώπινες σχέσεις, που αναπτύσσονται στο σχολικό χώρο, χωρίς ίχνος υστεροβουλίας και οικονομικών σκοπιμοτήτων.

Όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις φέρνουν στην επιφάνεια ένα γενικότερο ερώτημα που συνδέεται με το ρόλο της εκπαίδευσης – παιδείας – και με τη σχέση αυτής προς τη δημοκρατία. Προετοιμάζει η εκπαίδευση τους ανθρώπους για μια πηγαία και ελεύθερη συμμετοχή στις κοινωνικές δραστηριότητες ή απλώς τους προετοιμάζει να δεχτούν την επικρατούσα κατάσταση;

Αποβλέπει η παιδεία στην προετοιμασία ανθρώπων ικανών και υπεύθυνων να συμμετέχουν στον προσδιορισμό των σκοπών της κοινωνικής ζωής και στη διαχείριση και τον έλεγχο των μέσων, σ’ όλους τους τομείς και σ’ όλες τις εκδηλώσεις ή αποσκοπεί στη δημιουργία ανδρεικέλων που θα δεχτούν υποτακτικά την ιεραρχημένη εξουσία που επιβάλλεται από δυνάμεις και παράγοντες τους οποίους δεν μπορούν να κατανοήσουν, πόσο μάλλον να ελέγξουν;

Ο πλούτος της παιδείας

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα προϋποθέτει και συνεπάγεται την ακριβή καταγραφή εκείνων των στοιχείων που καθιστούν την παιδεία αποφασιστικό παράγοντα ατομικής εξέλιξης, κοινωνικής προόδου και οξυγόνωσης της δημοκρατίας. Η παιδεία δεν διευρύνει μόνο τους νοητικούς ορίζοντες του ατόμου αλλά διαμορφώνει και τους κώδικες ερμηνείας της πραγματικότητας. Με τη βοήθεια αυτών ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας και αντιδρούμε απέναντι σε εκείνα τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος που προσβάλλουν την αξιοπρέπειά μας και απειλούν την ισορροπία της κοινωνίας. Βέβαια, η παιδεία δρα και ως αντίδοτο όχι όταν ταυτίζεται με το στείρο εγκυκλοπαιδισμό αλλά όταν συγκροτεί τη βιοθεωρία του ανθρώπου πάνω στα θεμέλια του λογικού, του ηθικού και του πολιτικού ορθολογισμού.

Παράγωγα «προϊόντα» της υγιούς Παιδείας και οι σύνθετες σκέψεις, οι αφηρημένοι συλλογισμοί, η άσκηση κριτικής και ο ορθολογισμός που μπορούν να αποτελέσουν για το άτομο τα αναγκαία εφόδια για την αντιμετώπιση των αρνητικών στοιχείων που απορρέουν από τον εκφυλισμό της πολιτικής και την έκπτωση του πολιτικού λόγου.

Εξάλλου η παιδεία καλλιεργεί την ευαισθησία, οξύνει τον ανθρωπισμό, εμπλουτίζει την αισθητική της συμπεριφοράς μας και γενικότερα χαράσσει τους όρους και τα όρια μιας «υγιούς» αντίδρασης απέναντι σε φαινόμενα που αποφλοιώνουν τη ζωή μας από κάθε νόημα και αξία.

Επιπρόσθετα η παιδεία – στην υγιή της έκφραση και όχι στην τεχνοκρατική της εκδοχή- διαμορφώνει και ενεργοποιεί τους αξιολογικούς κώδικες του κοινωνικού – πολιτικού ανθρώπου και τον γαλουχεί με τις αρχές της ανεκτικότητας, της ειρηνικής συνύπαρξης με το διαφορετικό και κύρια με το σεβασμό των δικαιωμάτων του συνανθρώπου του (αυτονομία, αυτοπροσδιορισμός….)

Γενικότερα η παιδεία, λειτουργεί ως ανασταλτικός μηχανισμός στην ανθοφορία συμπεριφορών και φαινομένων που διαβρώνουν τα ηθικά μας αντισώματα κι αποδομούν τα σταθερά σημεία της ζωής μας. Εξημερώνει, επίσης, το «κτήνος» που κρύβεται στην ανθρώπινη φύση και λειτουργεί ως καθαρκτικό κάθε μολυσματικής πράξης.

Παιδεία και πολίτης

«Σκοπός της παιδείας είναι να μας βοηθήσει να δώσουμε νόημα στη ζωή μας, να ερμηνεύσουμε το παρελθόν και να γίνουμε άφοβοι και ανοιχτοί στο μέλλον» (Έρμαν Έσσε).
Η μέριμνα, λοιπόν, για την παιδεία είναι ταυτόχρονα φροντίδα για τη δημοκρατία γιατί:
«Δημοκρατία χωρίς μόρφωση σημαίνει υποκρισία χωρίς όρια» και «Δεν υπάρχει δημοκρατία, όπου δεν υπάρχει παιδεία».

Αμετάθετο χρέος όλων μας και ιδιαίτερα των ταγών της εξουσίας να διακονήσουμε την παιδεία, γιατί με αυτήν μπορούμε να πετύχουμε την ισορροπία και συλλειτουργία της ατομικότητας και της συλλογικότητας. Πρέπει να ξαναγίνουμε πολίτες.

«….Σήμερα οι «παγκοσμιολόγοι» επικαλούνται ως χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανθρώπου σωρεία αριθμών, υπολογιστές, ορίζοντες παραγωγής, διακινήσεις αγορών, εικονικό χώρο και πλαστικό χρόνο. Τα όντα ζουν σαν να κινούνται μηχανικά πάνω στη σκακιέρα της διεθνούς αγοράς, υπάκουα στις προσταγές της παραγωγής και της κατανάλωσης. Ούτε μια λέξη για παιδεία, ούτε ένας ψίθυρος για πολιτική αρετή». (Τζον Άντον). Πηγή:/slpress.gr

«Ο Αφορισμός της Επανάστασης του 1821: Μία ιδεολογική προσέγγιση», του Ηλία Γιαννακόπουλου

«Ο Αφορισμός της Επανάστασης του 1821: Μία 

ιδεολογική προσέγγιση»

    «Αφωρισμένοι υπάρχειεν και κατηραμένοι και ασυγχώρητοι, και μετά θάνατον άλυτοι, καιτω αιωνίω υπόδικοι αναθέματι….. αν δεν αναλάβωσιν τον εντελή χαρακτήρα τουρεαγιαδικού αυτών επαγγέλματος».  (απόσπασμα από το αφοριστικό κείμενο)

    Στη νεοελληνική ιστορία υπάρχουν γεγονότα που αποτελούν σημείο αντιμαχόμενο μεταξύτων ιστορικών. Οι αντιτιθέμενες ερμηνείες άλλοτε φωτίζουν περισσότερο το γεγονός καιάλλοτε προκαλούν σύγχυση. Οι ιστορικές πηγές, αν και είναι αρκετές, πολλές φορέςχρησιμοποιούνται ως μέσο για να δικαιωθούν κάποιες  σκοπιμότητες και όχι να αποκαλυφθεί ηαλήθεια. Εξάλλου πάντοτε η ιστορική αλήθεια παραμένει το μεγάλο ζητούμενο ενάντια σταεθνικά στερεότυπα ή και στις ιδεολογικές σκοπιμότητες. Τα στοιχεία αυτά τρέφουν καισυντηρούν κάποιους εθνικούς μύθους που από τη φύση τους ως ένα σημείο λειτουργούν ωςενοποιητικός παράγοντας μεταξύ των πολιτών ενός κράτους ή έθνους αλλά από την άλλη δρουνανασταλτικά στην αποκάλυψη της ιστορικής αλήθειας.

     Στα γεγονότα, λοιπόν, που αποτελούν σημείο τριβής μεταξύ των μελετητών είναι και οαφορισμός της Ελληνικής επανάστασης από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’. Το κείμενο τουαφορισμού υπογράφηκε (23/3/1821) επάνω στην Αγία Τράπεζα από τον Πατριάρχη ΓρηγόριοΕ’ και άλλους 22 ιεράρχες. Μετά την υπογραφή διαβάστηκε ο αφορισμός στο εκκλησίασμα: «φρικώντων των ακροατών και των υπογραψάντων» (Μιχαήλ Οικονόμου), αφού πριν τηνυπογραφή είχαν εγκρίνει το κείμενο οι Τουρκοκρήτες. Αντίγραφα του αφορισμού στάλθηκαναμέσως προς όλες τις κατευθύνσεις με ειδικούς εξάρχους. Το κείμενο του αφορισμούπρωτοδημοσιεύτηκε στο ελληνικό περιοδικό «Λόγιος Ερμής» που τυπωνόταν στη Βιέννη τηςΑυστρίας.

     Άλλοι στο κείμενο και στην πράξη του αφορισμού διαβλέπουν μια σκοπιμότητα για νασωθεί ο ελληνικός πληθυσμός από τις απειλές του σουλτάνου και άλλοι μια ιδεολογικήαπόρριψη της επανάστασης και κατ’ ακολουθίαν μια επαίσχυντη και προδοτική ή εθνοκτόναπράξη. Στις αντιτιθέμενες κρίσεις για τον αφορισμό μπορεί να προστεθεί και η παραδοξολογίατης γενικής αποδοχής της επανάστασης του 1821 ως της κορυφαίας πράξης ελευθερίας τουνεότερου Ελληνισμού κι από την άλλη πλευρά η ανακήρυξη του Πατριάρχη ως εθνικού ήρωα(ανδριάντας…).

    Το παρόν άρθρο δεν στοχεύει να τροφοδοτήσει τον ερμηνευτικό μανιχαϊσμό των ειδικώναλλά και πολλών άλλων που αρέσκονται να αναπαράγουν τους εθνικούς μύθους ή νααποδομούν με ευκολία και χωρίς επιχειρήματα (ιστορικές πηγές, κείμενα…) τα ιστορικάδεδομένα. Στόχος είναι η περιδιάβαση του κειμένου και η ανάδειξη εκείνων των στοιχείων πουαποκαλύπτουν τα ενδότερα «δώματα» της πράξης του αφορισμού ως μιας ιδεολογικο-πολιτικής πράξης που επηρέασε καταλυτικά την επανάσταση του 1821 (αν και πολλοίδιαφωνούν με αυτό).

Το ιδεολογικό υπόβαθρο

    Το ιδεολογικό και πολιτικό υπόβαθρο του αφοριστικού κειμένου είναι σαφώςπροσδιορισμένο και διάκειται εχθρικά σε κάθε πράξη – ατόμου, κράτους ή έθνους – πουστοχεύει στην ανατροπή της κατεστημένης «τάξης» και στην απελευθέρωσή του (ατομική,κοινωνική, εθνική…..). Ιδιαίτερα είναι διαποτισμένο από μια εχθρότητα προς το πνεύμα και τιςκατακτήσεις του διαφωτισμού. Όσοι (άτομα ή έθνη) διεκδικούν την ελευθερίαν τουςχαρακτηρίζονται αχάριστοι και αποστάτες «πνεύμα κακοποιόν και αποστατικόν».

    Ιδιαίτερα το αφοριστικό κείμενο στηλιτεύει τον Υψηλάντη και τον Σούτσο που τόλμησαν νακηρύξουν την επανάσταση στη Μολδαβία με χαρακτηρισμούς που καταδεικνύουν τονιδεολογικό συντηρητισμό της εκκλησίας την εποχή εκείνη «απονενοημένοι και αλαζόνες καιδοξομανείς, εκήρυξαν του γένους ελευθερίαν…». Σε άλλο σημείο οι δυο αγωνιστές της εθνικήςελευθερίας στιγματίζονται αρνητικά «συμπράκτορες φιλελεύθεροι, μάλλον δεμισελεύθεροι..». Κατηγορούνται δε, ως υποκινητές πράξεων που αντίκεινται στη λογική, στοΘεό και στο συμφέρον των υπόδουλων (ο ραγιαδισμός εθεωρείτο ατομική αρετή….)«επιχείρησαν εις έργον μιαρόν, θεοστυγές και ασύνετον, θέλοντες να διαταράξωσιν τηνάνεσιν και ησυχίαν των ομογενών μας πιστών ραγιάδων της κραταιάς βασιλείας».

     Η αντίθεση του αφορισμού σε κάθε εξέγερση είναι εμφανής και επικυρώνει τον ιδεολογικόσυντηρητισμό της εκκλησίας που ως ένα σημείο λειτουργούσε εις βάρος των υπόδουλων «ότιτο σατανικόν της δημεγερσίας φρόνημα επινοήσαντες…». Ο όρκος δε των φιλικών λύνεταιμε τον αφορισμό, αφού χαρακτηρίζεται ως απάτη «ο όρκος αυτός είναι όρκος απάτης, είναιαδιάκριτος και όμοιος με τον όρκον του Ηρώδου…».

    Ο ιδεολογικός συντηρητισμός του αφορισμού πήγασε κι από ένα άλλο κείμενο, την«Πατρική Διδασκαλία» (1798) που θεωρείται ως το δοξαστικό του ραγιαδισμού. 

Κάποιεςθέσεις του, ίσως να αποτέλεσαν και πηγή για το κείμενο του αφορισμού. 

«Ο πρώτοςαποστάτης ο Διάβολος (….) εμεθοδεύη… μια άλλη πονηρίαν και απάτην… δηλαδή το νυνθρυλούμενον σύστημα ελευθερίας…. Αδελφοί, μην πλανηθήτε… 

μη δώσετε καμίαν ακρόασινεις ταύτας τας νεοφανείς ελπίδας της ελευεθερίας».

    Η εναντίωση στο αρχαίο Ελληνικό πνεύμα του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ φαίνεται 

καθαράκαι σε μια άλλη πατριαρχική εγκύκλιο με την οποία απαγορεύει τους Έλληνες να βαπτίζουντα παιδιά τους με αρχαία ελληνικά ονόματα «… είναι διόλου 

απροσφυής  καιανάρμοστος…». Σε άλλο σημείο της εγκυκλίου καταδικάζονται οι 

θετικές επιστήμες και οιδιαφωτιστές δάσκαλοι. Αυτοί χαρακτηρίζονται με επίθετα που δεν συνάδουν με το πνεύμα τηςΕκκλησίας «εις τας ομιλίας των βάρβαροι, εις τας 

γραφάς των σόλοικοι, εις τας θρησκείαςανίδεοι, εις τα ήθη παράφοροι και 

διεφθαρμένοι, εις τα πολιτεύματα επιβλαβείς, καιάσημοι πατριώται, και ανάξιοι 

της προγονικής κλήσεως». 

Αυτή, λοιπόν, είναι η γνώμη του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ και της 

εκκλησίας για τους δασκάλους του γένους και συλλήβδην για τους επιστήμονες.

    Και εάν ο αφορισμός ήταν προϊόν πιέσεων και απειλών του σουλτάνου, η ΠατρικήΔιδασκαλία και η πατριαρχική εγκύκλιος ποιον σκοπό εξυπηρετούσαν και πόσο 

φιλελληνικάκείμενα ήταν; Διαχρονικά ερωτήματα και απορίες.

Θρησκεία και Ραγιαδισμός

    Ένα σημείο του αφορισμού είναι κι αυτό που αναγνωρίζει την οθωμανικήν 

αυτοκρατορία ως σωτηρία των ραγιάδων, αφού είναι θεόσταλτη. Γι’ αυτό και είναι αναγκαία η υποταγή στοσουλτάνο «εναντίον της κοινώς ημών ευεργέτιδος και τροφού, κραταιάς και αηττήτονβασιλείας…» και αλλού ένα άλλο δοξαστικό για το 

σουλτάνο «όσα η αένναος της εφ’ ημάςτεταγμένης κραταίας βασιλείας…» 

ή «δια τα άπειρα ελέη όπου απολαμβάνομεν παρά τηςβασιλικής φιλανθρωπίας».

    Την ιδεολογική κάλυψη στην υποταγή την δίνει και η θεωρία πως κάθε εξουσία  

πηγάζει απότο Θεό «επειδή, ουκ έστι, φησί, βασιλεία και εξουσία ειμί υπό θεού 

τεταγμένη˙ όθεν καιπας ο αντιταττόμενος αυτή τη θεόθεν εφ’ ημάς τεταγμένη 

κραταιά βασιλεία, τη του θεούδιαταγή ανθέστηκε». Η θέση αυτή του αφορισμού 

πηγάζει από μια ανάλογη θέση τουΑποστόλου Παύλου «Πάσα ψυχή εξουσίαις 

υπερεχούσαις υποτασσέσθω˙ ου γαρ έστινεξουσία ει μη υπό Θεού˙ αι δε ούσαι 

εξουσίαι υπό του Θεού τεταγμένοι εισίν. Ώστε οαντιτασσόμενος τη εξουσία τη του θεού διαταγή ανθέστηκεν˙ οι δε ανθεστηκότες εαυτοίςκρίμα λήψονται» 

(Προς Ρωμαίους 13-1, 2).

    Παράγωγα των παραπάνω θέσεων είναι και η προτροπή του Πατριάρχη προς τους 

ιερωμένους για απόλυτη υποταγή στο σουλτάνο «και εξ όλης ψυχής και καρδίας σας ναδιαφυλάττετε την πίστιν και κάθε υποταγήν και ευπείθειαν εις αυτήν την 

θεόθεν εφ’ ημάςτεταγμένης κραταιάν και αήττητον βασιλείαν». Το αφοριστικό, 

δηλαδή, κείμενο συναρτά τηνπίστιν προς το θεό με την υποταγή στο σουλτάνο. Κάθε ανυπακοή θα τιμωρείται κι από τοσουλτάνο κι από το θεό «καθότι η μετ’ ευχαριστίας και ειλικρινείας υποταγή χαρακτηρίζεικαι την προς θεόν αγάπην και πίστιν».

    Ο αφορισμός δεν φείδεται και απειλών εναντίον των επαναστατών «αμέσως θέλει 

εξαφθεί ηδικαία οργή του κράτους του καθ’ ημών, και ο θυμός της εκδικήσεως…. και θέλουνεκχυθή τόσων αθώων αίματα….». Στις απειλές υπάγονται και οι 

ιερωμένοι που δεν θαυπακούουν στις εντολές του Πατριάρχη «έχομεν υμάς αργούς 

πάσης ιεροπραξίας, και τηδυνάμει του παναγίου πνεύματος… εκπτώτους… και το πυρί γεννης ενόχους».

    Το μένος δε του Πατριάρχη εναντίον των εξεγερμένων διαφαίνεται και στην 

προτροπήμίσους προς αυτούς «να τους μισήτε και να τους αποστρέφεσθε και 

διανοία και λόγω,καθότι και η εκκλησία και το γένος τους έχει μεμισημένους, και επισωρεύει κατ’ αυτώνφρικαδεστάτας αράς ως μέλη σεσηπότα»

    

Επιμύθιον

    1. Ο αφορισμός δεν εμπεριείχε δόλο εναντίον των Ελλήνων, αλλά όπως συντάχτηκε αδικεί την εκκλησίαν. Οι πηγές αναφέρουν πως τελικά η εκκλησία απέσυρε αργότερα τον αφορισμό.

    2. Ο αφορισμός, σύμφωνα με πολλούς μελετητές, πολύ λίγο επηρέασε την 

επανάσταση. Κι αυτό γιατί όλοι διείδαν σε αυτόν την πίεση – βία που άσκησε ο σουλτάνος στον Πατριάρχη. Για άλλους ο αφορισμός θεωρήθηκε 

ως ένας ελιγμός για τη σωτηρία των Ελλήνων της Κων/λης.

    3. Στο κείμενο του αφορισμού δεν αναφέρεται ούτε μια φορά το όνομα Έλληνες. 

Αντίθετα, πλεονάζουν οι όροι ομογενείς και ραγιάδες.

    4. Είναι τυχαίο πως το κείμενο του αφορισμού απουσιάζει από τα βιβλία της 

ιστορίας, έστω και ως πηγή;

    5. Τελικά η ιστορική αλήθεια έχει ακόμη δρόμο…. Ωστόσο κάποια ιστορικά 

γεγονότα πεισματικά μας καλούν να τα γνωρίσουμε μακριά από σκοπιμότητες και 

ερμηνευτικά στερεότυπα…..

    6. Ο Σουλτάνος στο τέλος θανάτωσε με οικτρό τρόπο τόσο τον Γρηγόριο Ε’ όσο 

και τον θρησκευτικό ηγέτη Χατζή Χαλίλ Εφέντη (Σεϊχουλισλάμης) που αρνήθηκε να εκδώσει φετφά(διαταγή) για τη σφαγή και εξόντωση των Ελλήνων, με το σκεπτικό ότι 

το κοράνι δεν επέτρεπε τη σφαγή αθώων. Πηγή: lamiatimes.gr

ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ''ΛΙΒΑΝΗ'' το πρώτο του βιβλίο με τίτλο ''ΙΔΕΟΠΟΛΙΣ'' Σας το προτείνουμε γιατί αυτό το πόνημα του συγγραφέα εμπεριέχει φιλοσοφία, ψυχολογία, τέρψη ανάγνωσης, ιδέες και λέξεις που ο συγγραφέας κατέχει και απλόχερα μας τις 'κοινωνεί''. Αγαπητέ Ηλία εκ μέρους της συντακτικής ομάδας του ιστολογίου θέλω να σ' ευχαριστήσω που μας παραχωρείς όλη αυτή την πνευματική ''τροφή'', είναι τιμή για μας να φιλοξενούμε τα άρθρα σου γιατί μ' αυτόν τον τρόπο τα απολαμβάνουν οι επισκέπτες-αναγνώστες της Λογοτεχνικής Ομάδας Γοργογυρίου [filomatheia.blogspot.gr