Καλημέρα, Καλή Εβδομάδα, Καλόν Μήνα και καλές διακοπές. Άλλοι για Ικαρία, Άλλοι για Φούρνους, Άλλοι για Σάμο, Άλλοι για Λήμνο και άλλοι για το Μαγευτικό και Πανέμορφο Γοργογύρι.

Φίλες Φίλοι καλημέρα, το μενού σήμερα την πρώτη μέρα του Ιουλίου είναι ταξιδιάρικο, το πρωί με το κρουαζερόπλοιο της ΟΚΡΑ αναχώρησαν για τα νησιά του Αιγαίου επίλεκτα μέλη της ΟΚΡΑ προκειμένου να παραβρεθούν στις εργασίες του συνεδρίου που θα λάβουν χώρα στην ΙΚΑΡΙΑ, στους ΦΟΥΡΝΟΥΣ και στη ΣΑΜΟ το πρότζεκτ το έχει αναλάβει η γενική γραμματέας της ΟΚΡΑ Α.Μ. και ως εκ τούτου η επιτυχία θεωρείτε δεδομένη. Τις εργασίες και τις προτάσεις που θα γίνουν θα μας τις παρουσιάζει σε καθημερινή βάση ο πνευματικός μας δάσκαλος Η.Γ. μαζί με την ιστορία των νησιών και τα πολιτιστικά δρώμενα που θα παρακολουθήσουν. 

Εγώ, ο CEO της ΟΚΡΑ μαζί με την Λόλα θα αναχωρήσουμε για το ΜΑΓΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΑΝΕΜΟΡΦΟ ΓΟΡΓΟΓΥΡΙ προκειμένου στις 05/07/24 να παραβρεθούμε στην εκδήλωση που θα γίνει στην ιστορική Πιάλεια προς τιμήν του διδασκάλου ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ. Τον διδάσκαλο θα τιμήσει ο πρόεδρος της κοινότητας για την πολύπλευρη προσφορά του στο χωριό και ειδικότερα στον πολιτισμό, στις τέχνες και στα γράμματα. Αξίζει να επισκεφθείτε το ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ στην Πιάλεια, είναι ένα δημιούργημα του εκλεκτού μας φίλου Δημήτρη Παπαγιαννόπουλου, είναι ένα κόσμημα.

Δεν θα μπορούσα να μην συμπεριλάβω στην σημερινή μου ανάρτηση το κορυφαίο ποίημα για το ΜΑΓΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΑΝΕΜΟΡΦΟ ΓΟΡΓΟΓΥΡΙ και ελπίζω, να μην ζήσουμε σκηνές παρόμοιες σαν αυτές που βιώνουν αρκετοί κάτοικοι σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας από τις πυρκαγιές λόγω της απερισκεψίας; κάποιων κατοίκων που δημιουργούν εστίες μόλυνσης και πυρκαγιάς σε διάφορα σημεία. Το κακό δεν αργεί να γίνει και γι' αυτό ας είμαστε όλοι πολύ προσεκτικοί μιας και στο επόμενο διάστημα οι θερμοκρασίες θα είναι ξανά στο κόκκινο.

'' ΤΟ ΓΟΡΓΟΓΥΡΙ''

Στης σκέψης τα γυρίσματα μ’ έκανε να σταθώ

ιδέα περιπλάνησης σε όμορφο βουνό.

Έτσι μια μέρα το ’φερε κι εμέ να γυροφέρει

τ’ άτι το γοργοκίνητο στου Κόζιακα τα μέρη.

Πρόβαλε η ροδοδάχτυλη νυφούλα τ’ ουρανού

και άπλωνε το φέγγος της μαγεύοντας το νου.

Η πρώτη αχτίδα του ηλιού με βρίσκει στο ανηφόρι,

της αύρας νιώθω το κρυφό το μίλημα: «Προχώρει».


Νιώθω της αυγικής δροσιάς το τρυφερό το χάδι,

νιώθω τη γλύκα της ζωής μες στην καρδιά να στάζει.

Φτάνω σε τόπον όμορφο που’ χει περίσσεια χάρη,

όπου η φύση σκόρπισε απλόχερα τα κάλλη.


Ξεπέζεψα και έγειρα σε ριζιμιό λιθάρι,

σε ξάγναντο κι ευώδιαζε δίπλα μου το θυμάρι.

Ματιά και νους απλώθηκαν τα δυο μαζί παρέα

κι όλο περιεργάζονταν την όμορφη τη θέα.


Βλέπω χαλκόμαβες κορφές με γειτονιά τ’ αστέρια,

των αετών βασίλειο, των πετριτών λημέρια.

Γοργόφτερα γροικώ πουλιά μες στα γαλάζια πλάτη,

γυροβολιές και παιχνιδίσματα χορταίνουνε το μάτι.


Και με τη μελωδία του γλυκά, τερπνά με υψώνει

του λόγκου η πετροπέρδικα, της ρεματιάς τ ’αηδόνι.

Πλαγιές κατάφυτες φορούν σμαράγδινη στολή

με των σπιτιών τα κόκκινα πετράδια ταιριαστή.


Πεύκα κι ελάτια ολόισια και πλάτανους αιώνιους θωρώ,

και τ ΄ αγεριού τους ψίθυρους ακούω μες στους κλώνους.

Τ ‘ αγριολούλουδα κι αυτά πανώρια, μυροβόλα,

η μαργαρίτα, το γιοφύλλι, ο κρίνος κι η γλαδιόλα.


Θαρρείς πως ντύθηκε η γης, μυριοχρωματισμένη,

σοφής υφάντρας φορεσιά με ξόμπλια πλουμισμένη.

Κι εκεί που τέτοια λόγιαζα κι άλλα πολλά δροσάτα,

βλέπω μια κόρη ρόδινη που πρόβαλε στη στράτα.


Μια κόρη κρινοπρόσωπη, λιγνή σγουρομαλλούσα

που ‘ ρίξε γύρω ολόγυρα ματιά γοργοπετούσα.

Στέκω και τη θιαμαίνομαι, θέλω να της μιλήσω,

προσεκτικά και ευγενικά μην την κακοκαρδίσω.


-"Καλή σου ώρα, κόρη μου, και να ‘ σαι ευτυχισμένη,

καλότυχοι που σ’ έχουνε κόρη καμαρωμένη.

Πες μου ποιος είν ’ ο τόπος σου θέλω να σε ρωτήσω."

-"Ξένε, αφού με ρώτησες, εγώ θα σου απαντήσω.

Μάθε, εδώ που βρίσκεσαι, σ’ αυτή την πανδαισία,

όπου η αγάπη φύτρωσε, όπου ανθεί η φιλία,

όπου της φύσης γίνεται γιορτάσι, πανηγύρι,

εδώ ' ναι τ ' όμορφο χωριό, είναι το Γοργογύρι."


Το Γοργογύρι αγάπησα, το’ βαλα στην καρδιά μου

θα το’ χω μες στη μνήμη μου κι ας είναι μακριά μου.

Π.Λ.

============================

Ακολουθεί ένα οικολογικό ποίημα.

Το νέο οικολογικό ποίημα είναι κι αυτό του Επικούρειου Πέπου.

Τα πλατάνια στο τάμπλετ.


Θα 'ρθει μία μέρα που τα πλατάνια/

Θα μισήσουν την αχαριστία των ανθρώπων/

Και θα σταματήσουν να παράγουν ίσκιο,

θρόισμα και οξυγόνο.

Θα 'ρθει μία μέρα που τα πλατάνια/

Θ' αρρωστήσουν και τότε οι άνθρωποι/

θα καταλάβουν τη χρησιμότητα τους/

Τότε όμως θα είναι αργά.

Θα 'ρθει μία μέρα που ο γεροπλάτανος/

Δεν θα μπορεί πλέον να λέει ιστορίες/

Ούτε και ν' ακούει ιστορίες που συνήθιζαν να λένε/

Στον ίσκιο του οι άνθρωποι.

Θα 'ρθει μία μέρα που στη θέση τους/

Απλά θα υπάρχουν μαύρες τρύπες/

Και ως συνήθως οι επιμηθείς άνθρωποι/

Θα κλαίνε πάνω σ' αυτές τις τρύπες.

Πολλοί από αυτούς θα είναι λυπημένοι και άρρωστοι

όπως τα πλατάνια/

Τα μικρά παιδιά θ' ακούνε για πλατάνια/

Και δεν θα γνωρίζουν πως ήταν η μορφή τους/

Θα ανατρέχουν φυσικά στο τάμπλετ.

Το ποίημα ανήκει στην συλλογή "εικόνες μιας άλλης εποχής"

και είναι αφιερωμένα σε όσους έχουν ακόμα ευαισθησίες για το περιβάλλον. Ο ποιητής καλά τα έλεγε αλλά δεν τον άκουγε κανείς.

=========================

Το πιο κάτω ποίημα είναι αφιερωμένο στην Λόλα.


Κάποτε, ελπίζω όχι αργά/

Που θα' χέις καθίσει Λόλα/

Στην αυλή των Θαυμάτων,/

Μήνα Ιούλιο και Αύγουστο/

αναπολώντας τις όμορφες στιγμές που ζήσαμε εκεί/

Θα απαγγέλεις στίχους μου μουρμουρίζοντας/

Αφιερωμένους στην Πανσέληνο/

Και εκστατικά με πολύ συγκίνηση θα λες:

"Σελήνη, εσύ γνωρίζεις πολύ καλά/

Το πόσες φορές μαζί με τον Πέπο/

Αγναντεύαμε τις ομορφιές σου/

Και ο Πέπος με εξυμνούσε στα ποιήματά του/

Αποκαλώντας με Μούσα του!

Σελήνη μου, τι ευτυχία ήταν αυτή'';

Ζήσαμε Λόλα μαζί σε θαυμαστούς καιρούς/

Και όσο μπορούμε ας συνεχίσουμε/

Γιατί έρχονται δύσκολοι καιροί/

Που θα φέρουν ανομβρία συναισθημάτων/.

Υ.Γ. αν δεν πιστέψεις στο εφικτό του ανέφικτου πως θα γίνει εφικτό το ανέφικτο;

Έρρωσθε και Ευδαιμονείτε όσο είναι ακόμα νωρίς με εύ πράττειν και Σανατατί ντι άκουα.

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΜΕ ΠΟΛΛΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΦΙΛΩΝ.

Στέφανος Μαλλιαρός ''Στον αγαπημένο μου φίλο Θανάση που έγινε η αφορμή να βρω ένα πραγματικό νόημα στη ζωή μου''.

Φίλες και φίλοι καλησπέρα, είχα διαβάσει πιο παλιά την εξής φράση, ''Αν καταφέρεις στη ζωή σου να βοηθήσεις ένα άνθρωπο να χαμογελάσει ή να τον κάνεις να νιώσει ευτυχισμένος μην ψάχνεις για τον θεό γιατί ο θεός είναι μέσα σου''. Αφορμή για να θυμηθώ την πιο πάνω φράση στάθηκε η συγκλονιστική 

αφιέρωση του Στέφανου Μαλλιαρού προς τον φίλο του Θανάση Βόρρη στο βιβλίο με τίτλο ΔΕΝ ΣΗΚΩΝΟΥΝ ΑΛΛΟ ΦΟΒΟ ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ, είναι μία ποιητική συλλογή από την οποία έχουν μελοποιηθεί αρκετά ποιήματα τού Στέφανου που έχουν τραγουδήσει σημαντικοί καλλιτέχνες. Ο Στέφανος μας αποχαιρέτησε πριν έναν χρόνο αν θυμάμαι καλά, εγώ είχα την τύχη ν΄ακούσω για την ιστορία του Στέφανου κατά την παραμονή μας στην Εύβοια από τον κοινό μας φίλο τον Θανάση, ο οποίος μαζί με την σύζυγό του Λίτσα μας μιλούσαν γι' αυτόν με τα καλύτερα λόγια. 

Τις λίγες μέρες που παραβρέθηκα στην Εύβοια μαζί με την Λόλα για το συνέδριο της ΟΚΡΑ, συναντήσαμε τον πατέρα Αθανάσιο και την κυρία Λίτσα και θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ για την φιλοξενία και ειδικότερα για τα φρούτα της θάλασσας τα οποία πλουσιοπάροχα μας φίλεψαν. Να γιατί λέω: ΠΑΝΤΩΝ ΚΤΗΜΑΤΩΝ ΚΡΑΤΙΣΤΟΝ ΕΣΤΙ ΦΙΛΟΣ ΣΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟΣ [από όλα τα αποκτήματα του ανθρώπου το πιο σημαντικό είναι ο πιστός και αγαθός φίλος].

Ευχαριστούμε τους φίλους μας για την φιλοξενία και για την ιστορία του Στέφανου που μοιράστηκαν μαζί μας, κάτω από τα πεύκα διαβάσαμε τα ποιήματα του Στέφανου και με κάποιον μαγικό τρόπο ήταν εκεί και ο Στέφανος μέσω της μνήμης.

Ακολουθεί η συνέντευξη που είχε δώσει ο Στέφανος στη Στέλλα Πετρίδου στην ηλεκτρονική εφημερίδα Τέχνες online.

Η λογοτεχνία αποτελεί την πιο μεγάλη του αγάπη. Γι' αυτό, άλλωστε, επέλεξε να εγκαταλείψει τις σπουδές του και να αφιερωθεί αποκλειστικά σ' αυτήν. Πρόσφατα κυκλοφόρησε και το πρώτο του βιβλίο από τις εκδόσεις «Φίλντισι», που φέρει τον τίτλο «Δεν σηκώνουν άλλο φόβο οι εποχές», με το οποίο στην ουσία συστήνει επίσημα τον εαυτό του στο αναγνωστικό κοινό. Μιλάμε για τον ποιητή Στέφανο Μαλλιαρό που σήμερα έχουμε τη χαρά και την τιμή να φιλοξενούμε στις Τέχνες.

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

Κύριε Μαλλιαρέ, πώς θα συστήνατε τον εαυτό σας στο αναγνωστικό κοινό;

Δεν νιώθω άνετα να μιλάω για τον εαυτό μου. Προτιμώ να αφήσω τους αναγνώστες να σχηματίσουν τη δική τους γνώμη.

Για ποιο λόγο αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την ποίηση και πιο συγκεκριμένα με τη στιχουργική τέχνη;

Από μικρός έγραφα σατιρικά στιχάκια. Με την παρότρυνση ενός φίλου έγραψα το πρώτο μου ποίημα, τον Πλάτανο. Αμέσως κατάλαβα με τι θέλω να ασχοληθώ.

Είναι μαγικό το πόσο επιδραστικά είναι τα τραγούδια στη ζωή μας. Το να σιγοτραγουδάς, ακόμα και τρεις λέξεις στη σειρά είναι αρκετό να σου ανασύρει το συναίσθημα που έχεις ανάγκη ανά πάσα στιγμή. Έτσι, σκέφτηκα: γιατί να μη το κάνω με τις δικές μου λέξεις;

Υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην τέχνη και τη στιχουργική; Τι πιστεύετε;

Κατά τη γνώμη μου, σχεδόν οτιδήποτε παράγει ο άνθρωπος, που καταφέρνει να μας ερεθίζει το νου και την ψυχή, είναι τέχνη! Προφανώς και η στιχουργική είναι μία απ' αυτές.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας ποιητές και στιχουργοί; Δέχεστε επιρροές από το έργο τους στα δικά σας πονήματα;

Δεν μου είναι εύκολο να απαντήσω. Ζούμε σε μία χώρα που έχει βγάλει πολύ σπουδαίους ποιητές και στιχουργούς. Αναγκαστικά όμως, θα αναφέρω αυτούς που με έχουν αγγίξει προσωπικά. Από τους παλαιότερους: Παπαγιαννοπούλου, Γκάτσος, Ρίτσος, Βάρναλης και Πάνου. Από τους μεταγενέστερους: Αλκαίος, Ελευθερίου, Νικολακοπούλου, Κατσιμιχαίοι, Μυτακίδης και Ιωάννου. Έχω μεγαλώσει με όλους αυτούς και τους κουβαλάω μέσα μου, οπότε σίγουρα με έχουν επηρεάσει.

Πιστεύετε πως υπάρχει συνταγή επιτυχίας για την συγγραφή ενός καλού ποιήματος και γενικότερα ενός καλού βιβλίου;

Αν υπήρχε συνταγή θα την ακολουθούσαν όλοι! Αν ο καλλιτέχνης είναι ειλικρινής με τον εαυτό του και τις αξίες του, αργά ή γρήγορα θα βρει το κοινό του.

Επιλέγετε να εκφραστείτε μέσω της έμμετρης ποίησης και όχι τυχαία. Θα τολμούσατε να κάνετε ένα βήμα παραπάνω και να γράψετε σε ελεύθερο στίχο; Ή είναι κάτι που το αποκλείετε εντελώς;

Δεν είμαι άνθρωπος που μου αρέσει ο "προγραμματισμός". Γι' αυτό, άλλωστε εγκατέλειψα νωρίς και τη σχολή πληροφορικής...

Αυτή τη στιγμή νιώθω την ανάγκη να γράφω σε έμμετρο λόγο. Αν κάποια στιγμή νιώσω ότι θέλω να περάσω στον ελεύθερο στίχο, θα το κάνω χωρίς δεύτερη σκέψη. Όπως έρθουν...

Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς;

Τα πάντα! Συνήθως, όμως, οτιδήποτε με συγκινεί και με τρώει μέσα μου, τη στιγμή που κάθομαι να γράψω.

Είναι χρέος του κάθε δημιουργού να μοιράζεται το έργο του όταν το ολοκληρώσει; Εσείς στην προκειμένη περίπτωση, γιατί πήρατε την απόφαση να εκδώσετε το πρώτο σας βιβλίο;

Δεν υπάρχει κανένα χρέος. Αν νιώσει ότι θέλει να επικοινωνήσει την τέχνη του, θα το κάνει. Όπως άλλωστε έκανα κι εγώ.

Ας αναφερθούμε περισσότερο σ’ αυτό. Πρόκειται, λοιπόν, για μία ποιητική συλλογή, που φέρει τον τίτλο «Δεν σηκώνουν άλλο φόβο οι εποχές» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Φίλντισι». Μιλήστε μας για το περιεχόμενό της.

Ασχολούμαι με τον έμμετρο λόγο εδώ και τέσσερα χρόνια. Το βιβλίο είναι το προϊόν αυτής της προσπάθειας. Εκεί μέσα μπορεί να βρει κάποιος τις βαθύτερες σκέψεις και επιθυμίες μου, καθώς και τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι εγώ τον κόσμο γύρω μου.

Γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο για το βιβλίο σας; Τι υποδηλώνει;

Είναι ένα μήνυμα που θέλω να περάσω σε αυτές τις περίεργες εποχές. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να μην επιτρέψουμε στο φόβο να στέκεται εμπόδιο στη ζωή μας. Ούτε στον φόβο που μας προκαλούν οι άλλοι, ούτε στο φόβους που γεννιούνται πολλές φορές μέσα μας, ακόμα και χωρίς τη θέλησή μας. Το κλειδί για να βγούμε από οποιαδήποτε αδιέξοδο το κρατάμε στο χέρι μας. Εμείς θα πρέπει να ανοίξουμε την πόρτα προς το φως. Αν νιώσουμε ότι δεν τα καταφέρνουμε, μπορούμε να το κάνουμε με τη βοήθεια των ανθρώπων που μας αγαπούν.

Τα ποιήματά σας, πέρα από το ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν εύκολα στίχους κάποιου τραγουδιού, εμβαθύνουν σε θέματα που απασχολούν άμεσα τον σύγχρονο άνθρωπο. Ποια η επιδίωξή σας; Να προβληματίσετε τον αναγνώστη σας, ίσως και να τον αφυπνίσετε;

Το γράψιμο πλέον είναι μία εσωτερική ανάγκη, που σαν διαδικασία έχει βοηθήσει πρώτα απ' όλους εμένα.

Τώρα αν καταφέρει η δουλειά μου να συγκινήσει, να προβληματίσει ή και να αφυπνίσει έστω και έναν άνθρωπο για μένα θα είναι πραγματική ευλογία! Καθώς θα έχει πετύχει και τον δεύτερο από τους δύο λόγους για τους οποίους γράφω.

Υπάρχει κάποιο από τα ποιήματα της συλλογής σας στο οποίο καθρεφτίζονται στοιχεία του εαυτού και της προσωπικότητας σας;

Τα πάντα καθρεφτίζουν στοιχεία της προσωπικότητάς μου! Δεν έχει γραφτεί ειλικρινά τίποτα χωρίς λόγο. Αν έπρεπε να επιλέξω υποχρεωτικά, θα έλεγα "Το ανάστημά".

Ποιο ποίημα σας εκφράζει περισσότερο;

Ο Πλάτανος. Νομίζω, εκεί μέσα ξεδιπλώνεται όλος ο τρόπος σκέψης μου.

Υπάρχει κάποιο ποίημα της συλλογής σας το οποίο έχει ή πρόκειται να μελοποιηθεί;

Θα μάθετε πάρα πολύ σύντομα. Το μόνο που μπορώ να πω αυτή τη στιγμή είναι ότι θα συνεργαστώ με πολύ ωραίους ανθρώπους που έχουμε την ίδια αισθητική στα πράγματα. Και είμαι πολύ περήφανος γι' αυτό.

Πόσο χρόνο χρειάστηκε για να ολοκληρώσετε το βιβλίο σας;

Είναι μία επιλογή στίχων από όσα έχουν γραφτεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;

Ναι, σίγουρα! Κάποια απ' αυτά που έχω γράψει είναι αλληγορικές ιστορίες που μοιάζουν με μικρά παραμυθάκια. Στο πίσω μέρος του μυαλού μου είχα πάντα την επιθυμία να μεταφέρω ορισμένα μηνύματα όσο γίνεται πιο γρήγορα στα τρία μικρά ανίψια μου.

Μιλήστε μας για το εκδοτικό σας σπίτι. Είστε ευχαριστημένος από τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις «Φίλντισι»;

Με τη Σύσση Καπλάνη την ιδιοκτήτρια των εκδόσεων «Φίλντισι» γνωριζόμαστε πριν καν αποφασίσω να επικοινωνήσω τη δουλειά μου. Είναι εκείνη που συγκέντρωσε και επιμελήθηκε όλο το υλικό μου. Νομίζω, εκ του αποτελέσματος έχει κάνει μία πολύ προσεγμένη και όμορφη δουλειά. Πολύ πιο πάνω από τις προσδοκίες μου! Θέλω να την ευχαριστήσω για ακόμα μία φορά.

Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας το προσεχές διάστημα;

Έχουν γίνει ήδη δύο παρουσιάσεις. Η μία στο Άλσος l

Lounge Cafe και η άλλη στο Hobby Festival, στο περίπτερο του Μικρού Πολυτεχνείου. Ίσως κάποια στιγμή γίνει ακόμα μια.

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα ποίημα από το βιβλίο σας. 

Θα προτιμούσα να μην ταλαιπωρήσω τα αυτιά των αναγνωστών. Θα παραθέσω λοιπόν με τη μορφή κειμένου ένα πολύ ιδιαίτερο ποίημα για μένα, με τίτλο: "Απρόσκλητος επισκέπτης" που έχει γραφτεί για την επάρατη νόσο.

Απρόσκλητος επισκέπτης

Έχει αλλάξει η μορφή μου στον καθρέφτη

δεν με τρομάζει η εικόνα όπως παλιά,

κοιτώ στα μάτια τον απρόσκλητο επισκέπτη

και με τη σκέψη μου ζωγράφισα μαλλιά.

Σαν εφιάλτης μπήκες μέσα στο κορμί μου

όμως δε σκέφτηκες δεν είμαι μόνο αυτό,

έχω σφραγίσει έναν ήλιο στη ψυχή μου

κι έχω για όπλα μου αστέρια κι ουρανό.

Δεν έχω μάθει στη ζωή να προσκυνάω

γι' αυτό δεν πρόκειται μπροστά σου να κρυφτώ,

όλου του κόσμου την αγάπη κουβαλάω

κι όταν λυγίζω έχω κάπου να πιαστώ.

Χωρίς εμένα να το ξέρεις δεν υπάρχεις

σήκω και φύγε ή θα ζούμε ειρηνικά,

σηκώνω λάβαρο στο τέλος κάθε μάχης

υπερασπίζομαι χαμένα ιδανικά.

Κύριε Μαλλιαρέ, σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτησή μας. Να είστε καλά και πάντα δημιουργικός.

Εγώ σας ευχαριστώ. Ήταν μεγάλη τιμή για μένα αυτή η τόσο όμορφη συνέντευξη. Καλή συνέχεια.

Η Οικολογική Σκέψη των αρχαίων Ελλήνων μέσα από το “Κατά Φύσιν Ζην” Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Ηλίας Γιαννακόπουλος, Αρθρογράφος Φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.

 

“To oμολογουμένως τη Φύσει Ζην, όπερ εστί το κατ΄αρετήν ζην, άγει γαρ προς ταύτην ημάς η Φύσις” (Διογένης ο Λαέρτιος, «Βίοι Φιλοσόφων»).

Αν ήθελε κάποιος να επισημάνει και να αναδείξει ως πρόταση ζωής κάποια από τις θέσεις των Στωικών θα ήταν δύσκολο να αγνοήσει την προτροπή τους πως ο άνθρωπος πρέπει να ζει σύμφωνα με τη Φύση* του «Το κατά Φύσιν Ζην». 

Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος (πάντα κατά την ηθική διδασκαλία των Στωικών), όταν εναρμονίζεται με την φυσική προσταγή-φυσικούς νόμους πραγματώνει το στόχο του, δηλαδή την Ευδαιμονία. Ο λογικός νόμος, επομένως, του σύμπαντος αποτελεί και το Ηθικό Καθήκον του ανθρώπου.

Για τους Στωικούς η εναρμόνιση της ζωής μας προς τις επιταγές της φύσης είναι η απώτατη αρετή, όπως μάς υπενθυμίζει και η ετυμολογία της λέξης (αραρίσκω = αρμόζω / το να πράττει κάποιος εκείνο που αρμόζει-ταιριάζει). Φυσικά το πρέπον και το ταιριαστό το ορίζουν οι νόμοι της φύσης και όχι κατ΄ ανάγκην η ανθρώπινη υποκειμενικότητα.

Τα φυσικά συμβαίνοντα, λοιπόν, ορίζουν και το πλαίσιο της ανθρώπινης ζωής μέσα στο οποίο επωάζονται όλες εκείνες οι προϋποθέσεις για την κατάκτηση της Ευδαιμονίας που με τη σειρά της προϋποθέτει και συνεπάγεται την κατάκτηση της Αρετής. Για τους Στωικούς η Αρετή ταυτίζεται με την εμπειρία των φυσικών συμβαινόντων, όπως τόνισε και ο Χρύσιππος:

“Ίσον εστί το κατ΄ αρετήν ζην τω ζην κατ΄ εμπειρίαν των φύσει συμβαινόντων” (Διογένης Λαέρτιος, «Βίοι Φιλοσόφων»).

Τα παραπάνω, επομένως, συντείνουν στην διαπίστωση πως η «ανθρώπινη Φύση» είναι τμήμα Παγκόσμιας Φύσης που με τη σειρά της υπακούει σε άλλους συμπαντικούς νόμους, όπως της Ειμαρμένης, της Μοίρας και της Ανάγκης ή και του απρόσωπου-σκληρού Πεπρωμένου.

“Την ύπαρξή σου έλαβες ως μέρος ενός συνόλου. Θα εξαφανισθείς αργότερα μέσα σ΄ εκείνο που σε γέννησε. Ή μάλλον θα μεταβληθείς και θ΄ αναληφθείς στον λόγο που σε δημιούργησε” (Μάρκος Αυρήλιος).

Βασικό ζητούμενο, λοιπόν, και μέλημα του ανθρώπινου βίου είναι το «κατά Φύσιν ζην», το να ζει, δηλαδή κάποιος σύμφωνα με τους νόμους της Φύσης του, που επιβάλλεται να εναρμονίζεται με την Παγκόσμια Φύση. Έτσι το «κατά φύσιν ζην» αιτία και προϋπόθεση του «κατ΄αρετήν ζην» συνθέτουν το βαθύτερο νόημα του ανθρώπινου βίου στο βαθμό που κατακλύζεται από τις αρχές και αξίες της “Περιβαλλοντικής Ηθικής”.

Εξάλλου η «Ενότητα» της Φύσης δεν αποτελεί μόνον την βασική αρχή της Οικολογίας αλλά και της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Μιας σκέψης που ανήγαγε σε απόλυτη ρυθμιστική αρχή το Μέτρο που απεχθάνεται την υπερβολή και εμποδίζει την «Ύβριν».

Ειδικά για την ενότητα αυτή ο Χρύσιππος (Στωικός) αναφέρει «Εν τε είναι Θεόν και Νουν και Ειμαρμένην και Δία». Ανάλογες ήταν και οι θέσεις του Αναξιμένη «Ο κόσμος εις εστίν», όπως και του Ηράκλειτου «Εν πάντα είναι».

Το σύμπαν στην συνείδηση του αρχαίου Έλληνα, αποτελεί ένα αέναο, αυτοσυντηρουμένο και αυτοεξελισσόμενο έμβιο οργανισμό Ον όπου τα πάντα έχουν μια συνάφεια και μία σύνδεση μεταξύ τους. Η σύνδεση αυτή αποτυπώνεται υπέροχα στο επόμενο απόσπασμα του Στωικού αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου (“Eις εαυτόν”):

″Σκέψου διαρκώς το σύμπαν ως ένα ενιαίο ζωντανό ον, που αποτελείται από μια ενιαία ουσία και μια ενιαία ψυχή - και πώς όλα τα πράγματα πηγάζουν από την ενιαία αντίληψη αυτού του όντος, του σύμπαντος. Και πώς το σύμπαν ολοκληρώνει όλα τα πράγματα μέσω ενός ενιαίου παλμού. Και πώς όλα τα πράγματα στον κόσμο και στο σύμπαν συνεργάζονται για να προκαλέσουν όλα όσα γεννιούνται, και πόσο περίπλοκο και πυκνά υφασμένο είναι το ύφασμα που σχηματίζεται από την συνύφανση τους”.**

Την άμεση εξάρτηση, αν όχι ταύτιση της ανθρώπινης Φύσης με την Φυσική Τάξη-Συμπαντική επισημαίνει και η «Γένεση» της Παλαιάς Διαθήκης όταν ο Θεός απευθύνεται στον Αδάμ και του δηλώνει πως:

“Ότι Γη ει και εις Γην απελεύση” / “χους ει και εις χουν απελεύσει”./ “Terra es, terram ibis”

Ο Θεός, δηλαδή, επισημαίνει στον Αδάμ όχι μόνον την φθαρτότητα και τη θνητότητά του, αλλά και την ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης όταν αυτή δεν διακονεί την συμπαντική-φυσική τάξη. Γι αυτό και ο Θεός διώχνοντας τους Πρωτόπλαστους από τον Παράδεισο τους επιβάλλει ως τιμωρία το «Εν ιδρώτι του προσώπου σου φαγή τον άρτον σου, έως του αποστρέψαι σε εις την γην εξ ης ελήφθης».

Για κάποιους η έξωση των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο σε αλληγορικό επίπεδο συνιστά την παραβίαση των κανόνων της Φυσικής τάξης του σύμπαντος και για άλλους μία πράξη αποκόλλησης ή και απελευθέρωσης του ανθρώπου από τα δεσμά της Φύσης. Ο άνθρωπος, δηλαδή, αποκολλάται από τη Φύση και καθίσταται κυρίαρχος αυτής με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ζωή του. Είναι το γνωστό Προπατορικό Αμάρτημα.

Ταξιδεύοντας στο τραίνο του Χρόνου διαπιστώνουμε πως το κατά «Φύσιν Ζην» του Ζήνωνα και των Στωικών γενικότερα δεν αποτέλεσε μόνον το καταστάλαγμα της φιλοσοφικής τους σκέψης αλλά διαχέονταν και σε όλη την αρχαιοελληνική σκέψη ως βίωμα ή και ως πρόταση συμπεριφοράς και ζωής. Ένα βίωμα και μία συμπεριφορά που τιμωρούσε την Υπερβολή-Ύβριν και αποθέωνε το Μέτρο και την απότοκη αισθητική του.

Την οικολογική, λοιπόν, σκέψη των αρχαίων μπορούμε να την ανιχνεύσουμε σε τρία επίπεδα σύμφωνα και με την άποψη της κ. Μαρίας Καρμά.

“ α. Στο χώρο της θρησκείας, η θεοποίηση της φύσης ωθούσε στον σεβασμό και την προστασία του περιβάλλοντος και την ορθή ένταξη του ανθρώπου στο οικοσύστημα…

β. Στον χώρο της Φιλοσοφίας, στα συγγράμματα των Ελλήνων Φιλοσόφων «Περί Φύσεως» αναγνωρίζεται η βασική αρχή της ενότητας, η επίδραση της φύσης στην ανθρώπινη συμπεριφορά και η παραδοχή της φυσικής αρμονίας ως μέτρου για την ανθρώπινη κοινωνία… Στους Προσωκρατικούς, στους Στωικούς και στους Επικούρειους αλλά και σε άλλους φιλοσόφους καταγράφεται ως θέση η «Ενότητα» της Φύσης αλλά και ανιχνεύονται οι έννοιες της Εντροπίας και της ανακύκλησης.

γ. Αξιοσημείωτη είναι η θέση της οικολογίας στην οικονομική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων ως πρόνοια για την ορθολογική διαχείριση στη σχέση Πόρων-εδάφους-ανθρώπινης Εργασίας και τη διάκριση των αναγκών σε πραγματικές και επίπλαστες (Αριστοτέλης, Ξενοφών).[«Η Οικολογία στην Αρχαία Ελλάδα», περιοδικό “Aρχαιολογία”, τ  .35)

Σε επίπεδο θεών οι μορφές τους με όλα τα σύμβολά τους αισθητοποιούν τις συμπαντικές δυνάμεις που εξουσιάζουν τον κόσμο. Ουρανός και Γαία, ο Δίας, ο Απόλλων, ο Ποσειδώνας, ο Ήφαιστος, Ο Διόνυσος, η Άρτεμις, η Αφροδίτη, η Εστία και φυσικά η Δήμητρα και η θυγατέρα της, η Περσεφόνη, με το γνωστό μύθο. Στις παραπάνω θεϊκές μορφές ως φορείς κάποιων ακατάλυτων συμπαντικών δυνάμεων θα μπορούσε να προστεθεί και η μορφή του Πάνα με ό, τι συμβόλιζε αυτός.

Δίπλα στις θεϊκές μορφές υπήρχαν κι ένα πλήθος Νυμφών (Ναϊάδες, Αμαδρυάδες, Ορεστιάδες, Μελιάδες, Νηρηϊδες) ως προστάτιδες μορφές-δυνάμεις των νερών, των πηγών, των ποταμών, των δέντρων και των λιβαδιών.

Γνωστός είναι ο «Ύμνος στη Γη», από τους «Ομηρικούς ΄Υμνους» που αισθητοποιεί τις αντιλήψεις και το σεβασμό των ανθρώπων προς τα Φυσικά σώματα (ουρανός, Γη, Θάλασσα…).

“Ω Γη, Μητέρα των πάντων Εσέ τώρα ψάλλω / πανάρχαια δύναμη που πάνω στο χώμα θρέφεις / αυτά που υπάρχουν…/ Καλότυχες δος μου ημέρες τη δόξα σου στη Μνήμη / να ψάλλω!”.

Η Οικολογική σκέψη και το στωικό «κατά φύσιν Ζην» είναι πασιφανή και στις φιλοσοφικές θέσεις των Προσωκρατικών που αναζητώντας την αρχή του κόσμου-σύμπαντος εστίασαν το ενδιαφέρον τους σε υλικά στοιχεία (Υλοζωιστές), όπως: ΘΑΛΗΣ = Νερό, ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ = Αέρας, Γη. Νερό, Φωτιά, ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ= Αέρας, ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ =Φωτιά, ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ= Αέρας, Γη, νερό, Φωτιά +Φιλότης και Νείκος.

Σε επίπεδο Μύθων κυρίαρχος και άκρως διαφωτιστικός για την οικολογική ευαισθησία και την αξία του κατά «Φύσιν Zην» είναι ο Μύθος του Ερυσίχθονα, που μάς διδάσκει πως η απληστία και η αλαζονεία έναντι της Φύσης τιμωρήθηκε σκληρά από τους Θεούς.

“Ο Ερυσίχθων βασίλευε στη Βοιωτία. Ήταν άπληστος, ασεβής και εκμεταλλευόταν το φυσικό και κοινωνικό περίγυρό του χωρίς να σκέφτεται τις συνέπειες της φύσης. Έκοψε όλα τα δέντρα της περιοχής του και η τιμωρία του από τη Θεά Δήμητρα ήταν σκληρή. Τον έκανε να πεινά τόσο που για να ικανοποιήσει την πείνα του αναγκάστηκε να φάει όλα τα ζώα του βασιλείου του. Πούλησε ακόμα και την κόρη του για να αγοράσει τροφή. Δεν χόρτασε ποτέ μέχρι που αναγκάστηκε να φάει τις σάρκες του και να βρει οικτρό θάνατο”.

Ίσως δεν θα ταίριαζε για καλύτερος επίλογος στην παρούσα προσπάθειά μου να αναδειχτεί όχι μόνον η Οικολογική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων αλλά και η διαχρονική αξία της διαπίστωσης-προτροπής των Στωικών «Το Κατά Φύσιν Ζην» από την τιμωρία του Πέρση Βασιλιά του Ξέρξη που διέταξε την μαστίγωση της θάλασσας επειδή δεν πειθάρχησε στις διαταγές του και ακύρωσε τα σχέδια του (υποδούλωση της Ελλάδας).

Ο Ηρόδοτος χαρακτήρισε αυτήν την πράξη του Ξέρξη αλαζονική, «Ύβρη» και για αυτό γνώρισε την συντριβή (Τίσις) του από την Νέμεση.

Εκτός από τον αποκεφαλισμό των μηχανικών-κατασκευαστών των γεφυρών στον Ελλήσποντο ο Ξέρξης διέταξε τους άντρες που εκτελούσαν την τιμωρία να λένε τα παρακάτω:

“Αλμυρό και πικρό ρεύμα εσύ, ο αφέντης σου σού επιβάλλει αυτήν την τιμωρία επειδή τον έβλαψες, εκείνον που ποτέ δεν έβλαψε εσένα”.

Μήπως κι εμείς σήμερα παραβιάζοντας το «Κατά Φύσιν Ζην» των Στωικών φτάσαμε στην Ύβρη και αντιμετωπίζουμε την Φύση με μία αυτοκαταστροφική συμπεριφορά με ό, τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον μας;

Εξάλλου η θέση-προτροπή του Ένγκελς παραμένει πάντοτε επίκαιρη και μάς καλεί να συμμορφωθούμε στην συμπαντική πραγματικότητα.

«Σε κάθε βήμα μας υπενθυμίζεται ότι ανήκουμε στην Φύση, υπάρχουμε διά μέσου αυτής και η υπεροχή μας οφείλεται στο ότι έχουμε το πλεονέκτημα, έναντι όλων των άλλων ζωντανών πλασμάτων, να μαθαίνουμε τους νόμους της Φύσης και να τους εφαρμόζουμε σωστά».

Σημειώσεις

*Ακόμη και όταν ο όρος «Φύση» μεταφράζεται ως το σύνολο των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ανθρώπινου είδους που υπάρχουν εγγενώς σε αυτόν, πάλι οδηγούμαστε στον όρο «Φύση» = Φυσικό Περιβάλλον, αφού ο άνθρωπος αποτελεί το μέρος του Όλου, της Συμπαντικής Τάξης.

** Πηγή: Tο Βιβλίο «Άνθρωπος και Γαία» (Βασίλης Χλέτσος).

Πηγή: Huffpost.