Σύμφωνα με αυτόν τον διδακτικότατο μύθο, ο φημισμένος
Έλληνας ήρωας, πριν αρχίσει την επιτέλεση των διακεκριμένων άθλων του,
οι οποίοι ήταν πολύ περισσότεροι από τους δώδεκα γνωστότερους, βρέθηκε
αντιμέτωπος με δύο οδούς: τής Αρετής και τής Κακίας. Τότε τού ζητήθηκε
να ξεπεράσει το δίλημμα και να επιλέξει την μία από τις δύο ηθικές
οδούς. Η Κακία τού υποσχέθηκε έναν δρόμο γεμάτο πλούτη, ηδονές και
εξουσία, χωρίς κόπους, καταπονήσεις και εργασία, ενώ η Αρετή τού
υπέδειξε τον δρόμο των αδιάκοπων αγώνων, τής συνεχούς εργασίας και των
μεγάλων εμπειριών, τον δρόμο που με ευκολία δεν προσφέρει τίποτε σε
κανέναν. Ο δρόμος τής Κακίας, διασχίζοντας την χλιδή και την πολυτέλεια,
οδηγούσε στο άγνωστο, ενώ ο δρόμος τής Αρετής, περνώντας μέσα από
δοκιμασίες και πόνους, κατέληγε στην θέωση.
Ο Ηρακλής, επιθυμώντας να φανεί αντάξιος των
ευγενών προγόνων του και όντας γνήσιος εκφραστής των ύψιστων ιδεωδών τού
ελληνικού έθνους, επέλεξε τον δύσκολο δρόμο τής Αρετής, θέτοντας ως
τελικό σκοπό τής επίπονης πορείας του την πολυπόθητη θέωση, πρόθυμος να
αντιμετωπίσει τις μεγάλες δυσκολίες και τους πολλούς πειρασμούς, τους
πόνους και τις θλίψεις. Ο ίδιος μύθος - ως αλληγορικός ή συμβολικός
λόγος - μάς βεβαιώνει ότι ο Ηρακλής επάξια οδηγήθηκε στην θέωση, κατέστη
«ημίθεος» ή «Θεός κατά χάριν», εισήλθε στα ουράνια δώματα, στον μακάριο
Οίκο των Ολύμπιων Θεών και απόλαυσε την θεϊκή ευδαιμονία.
Ο μακραίωνος και πολύπλευρος φιλοσοφικός στοχασμός
των Ελλήνων επανειλημμένα αναρωτήθηκε εάν η τελική επιλογή και η
μετέπειτα πορεία τού ημίθεου Ηρακλή υπήρξε θέμα απλής τύχης ή θέμα
σαφούς και ξεκάθαρης προαίρεσης τού ήρωα, εάν δηλαδή ο ένδοξος Έλληνας
εκούσια και υπεύθυνα επέλεξε ή εάν ακούσια και ανεύθυνα ακολούθησε τον
δρόμο τής Αρετής, καθώς κ' εάν - κάτω από διαφορετικές συνθήκες,
γεννήματα τής Τύχης - ο Ηρακλής θα επέλεγε την οδό τής Κακίας, με όλα τα
συνεφελκόμενά της. Αν και είναι αρκετοί εκείνοι οι στοχαστές, οι οποίοι
αποδίδουν κυρίως στην Τύχη τις ενέργειες τού Ηρακλή, οι σπουδαιότεροι
φιλόσοφοι αποδέχονται ότι ο Ηρακλής έδρασε ακολουθώντας την προαίρεσή
του, η οποία αποδείχτηκε «καλή και αγαθή».
Τόσο, λοιπόν, το αντιθετικό ζεύγος Αρετής και Κακίας,
όσο και ο παράγοντας Τύχη, αποτελούσε πάντοτε αντικείμενο σοβαρής και
επισταμένης διερεύνησης τής ελληνικής - και όχι μόνον αυτής - ηθικής
φιλοσοφίας, όπως και τού υγιούς τμήματος τής ελληνικής κοινωνίας, που
«μετά κόπων και βασάνων» διασώζει, καλλιεργεί και αναπτύσσει τις αξίες
και τα ιδανικά τού πολυτιμότερου πολιτισμού τής Οικουμένης. Στο παρόν
βιβλίο θα παρακολουθήσουμε τις θέσεις και τις απόψεις τού σοφού
Πλουτάρχου γιά την Αρετή, την Κακία και την Τύχη. Ο συγγραφέας
αντιμετωπίζει τις τρεις έννοιες, αλλά και δυνάμεις, μέσα από πραγματικά
γεγονότα, μέσα από την δράση ευρέως γνωστών ιστορικών προσώπων και μέσα
από αληθινά παραδείγματα τού ελληνο-ρωμαϊκού βίου, καταδεικνύοντας -
μεταξύ άλλων - ότι η εσωτερική πάλη τού ανθρώπου, ο οποίος
αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην οδό τής Αρετής και στην οδό τής Κακίας,
ήταν χαρακτηριστικό πολλών προσωπικοτήτων τού καθημερινού βίου, και όχι
μόνον μυθολογικό θέμα ή αντικείμενο τής θεωρητικής διδασκαλίας των
φιλοσόφων, όπως αφελώς διαδίδεται από μία πληθώρα προβεβλημένων
«διανοουμένων». Από την άλλη πλευρά, πάλι κατά την γνώμη τού Πλουτάρχου,
η Τύχη, αν και συχνότατα αποτελούσε την πιό βολική δικαιολογία γιά τις
ενέργειες των κακοπροαίρετων, των ράθυμων, των πονηρών και των
παράσιτων, δεν ήταν πάντοτε, ίσως ποτέ, μία βασική αιτία ή ένας κύριος
ρυθμιστικός παράγοντας τής δράσης και τής αντίδρασης των ανθρώπων.
Στην «ταλαπείρια» εποχή μας, η οποία επιδεικτικά και
προς δική της φθορά και καταστροφή και καταισχύνη αγνοεί ότι «το αγαθό
και το ευχάριστο έχουν διαφορετική φύση μεταξύ τους» (Πλάτων, Φίληβος,
60b), καθώς και ότι «συμφέρον είναι ο τι οδηγεί στο αγαθό» (Πλάτων,
Όροι, 414e), η Αρετή και η Κακία, όταν «κατά τύχη» εντοπιστούν, δεν
αναγνωρίζονται ως μεταξύ τους παντελώς αντίθετες έννοιες και ως
αντίρροπες δυνάμεις, ενώ η Τύχη - μοναδική αιτία όσων συμβαίνουν στην
ζωή των ηλίθιων όντων - ύπουλα και υστερόβουλα χρησιμοποιείται γιά να
δικαιολογήσει τις ανθρώπινες ενέργειες, όπως ακριβώς συμβαίνει στον βίο
των περισσότερων ζώων, και μάλιστα των άγριων θηρίων, ο οποίος φαίνεται
να αποτελεί προσιτό υπόδειγμα και ικανοποιητικό πρότυπο των σύγχρονων
«απελευθερωμένων και εκσυγχρονισμένων» κοινωνιών.
Αθανάσιος Τσακνάκης στο 24grammata.com
Πλούταρχος
Ο Πλούταρχος (περ. 45 - περ. 120 μ.Χ.) καταγόταν από
εύπορη αριστοκρατική οικογένεια της Χαιρώνειας της Βοιωτίας, όπου
γεννήθηκε και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Φοίτησε στην
Ακαδημία της Αθήνας και ταξίδεψε στην Ελλάδα, στην Αλεξάνδρεια, στη
Μικρά Ασία και την Ιταλία. Επισκέφθηκε τουλάχιστον δύο φορές τη Ρώμη,
όπου συνδέθηκε με κύκλους του αυτοκρατορικού περιβάλλοντος.
Έχαιρε μεγάλου σεβασμού και τιμήθηκε με διάφορα
δημόσια αξιώματα. Επί "πολλάς πυθιάδας", τουλάχιστον είκοσι χρόνια,
διετέλεσε πρωθιερέας του μαντείου των Δελφών.
Έμεινε γνωστός ως ο μεγάλος βιογράφος της αρχαιότητας, χάρη στους πενήντα (από τους οποίους σώζονται οι 48) "Βίους Παραλλήλους επιφανών Ελλήνων και Ρωμαίων".
Το έργο του περιλαμβάνει επιπλέον περίπου διακόσια (σώζονται 78)
κείμενα ποικίλης θεματολογίας, δοκίμια, ομιλίες και διαλόγους, στο
σύνολο των οποίων δόθηκε, όχι απολύτως εύστοχα, ο τίτλος "Ηθικά".
Η επίδραση που άσκησε το έργο του Πλούταρχου ήταν
τεράστια. Έχει γραφτεί ότι μέσα από αυτό έχουμε όλοι οι μεταγενέστεροι
γνωρίσει την ελληνική και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Ειδικά μεταξύ του 16ου
και του 18ου αιώνα η διάδοσή του στους μορφωμένους ευρωπαϊκούς κύκλους
δεν απείχε εκείνης της Βίβλου.
Στους θαυμαστές του και σ` εκείνους που άντλησαν από
αυτό κατά τους τελευταίους αιώνες συγκαταλέγονται, ενδεικτικά, ο
Έρασμος, που μετέφρασε στα λατινικά και αφιέρωσε στον Ερρίκο Η΄ το "Πως
αν τις διακρίνοιε τον κόλακα του φίλου"· ο Μονταίν, που εμπνεύστηκε τις
"Δοκιμές" του από τα "Ηθικά"· ο Σαίξπηρ, που βάσισε στους "Βίους" τις
ρωμαϊκές τραγωδίες του· ο Ρουσσώ και ο Γκαίτε, που κατέτασσαν τον
Πλούταρχο στους αγαπημένους τους συγγραφείς· ο Μπετόβεν, που τον
εκτιμούσε όσο και τον Όμηρο και αναζήτησε στο έργο του στήριγμα όταν
έχανε την ακοή του· ο Έμερσον και οι υπερβατιστές· ο Καβάφης, στο
"Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον", στους "Αλεξανδρινούς βασιλείς" κ.α., ενώ
οι "Παράλληλοι Βίοι" ήταν το αγαπημένο ανάγνωσμα του Ναπολέοντα.
Η μελέτη του Πλούταρχου εγκαταλείφθηκε κατά τον 19ο
αιώνα, κυρίως επειδή το έργο του αποδεικνυόταν αναξιόπιστο για την
ιστορική ανασύνθεση του ελληνορωμαϊκού παρελθόντος. Εντούτοις ο ίδιος
δεν ενδιαφερόταν τόσο για την ιστορική ακρίβεια, όσο για το χαρακτήρα
και την ψυχολογία των ηρώων του, καθώς και για την ηθική διάσταση των
πράξεών τους. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα το ενδιαφέρον
για το έργο του Πλούταρχου ώς έναν βαθμό αναζωπυρώθηκε, ωστόσο
περιορίστηκε κυρίως στην ακαδημαϊκή κοινότητα.
Πηγή: https://sciencearchives.wordpress.com/
Ανιχνευτής Επικούρειος Πέπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου