ΗΛΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗΣ ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ 2016/03/30

Φίλες και Φίλοι σήμερα στο κοιμητήριο Κορωπίου αποχαιρετήσαμε έναν υπέροχο και δραστήριο άνθρωπο, αποχαιρετήσαμε τον ιδρυτή του συλλόγου αιμοδοσίας στο Κορωπί τον αείμνηστο πια ΗΛΙΑ ΚΡΑΛΛΗ είχα την τύχη να γνωρίσω αυτόν τον δραστήριο άνθρωπο που με τον δικό του τρόπο ήταν η ψυχή του συλλόγου αιμοδοσίας Κορωπίου. Ήταν ένας αιώνιος έφηβος εθελοντής της ζωής. Ηλία Κράλλη καλό ταξίδι, σ' ευχαριστούμε για την προσφορά σου, πάρα πολοί άνθρωποι χάρη στη δική σου πρωτοβουλία έγιναν εθελοντές αιμοδότες, και πάρα πολοί άνθρωποι ευεργετήθηκαν από την πρωτοβουλία σου. Ελπίζω πως η νέα διοίκηση θα συνεχίσει το δικό σου έργο, όσοι είχαμε τη χαρά να σε γνωρίσουμε θα κρατήσουμε στη μνήμη μας την καλοσύνη σου και την προσφορά σου. Μακάρι να υπάρξουν στο μέλλον πολλοί Κράλληδες. Ειδικότερα εγώ ο Επικούρειος Πέπος, και ο αδερφός μου ο Αλέξανδρος (Καλειδοσκόπιο) θα μνημονεύουμε πάντα το ονομά σου, γιατί εκτός των άλλων δεν θα ξεχάσουμε πως μας αγαπούσες ιδιαίτερα. Με σεβασμό ο Επικούρειος Πέπος. 
Υ.Γ. Η πιο κάτω φωτογραφία είναι από τη βράβευση του ΗΛΙΑ ΚΡΑΛΛΗ από τον ΔΗΜΟ ΚΟΡΩΠΙΟΥ το 2012

Θερμά συλληπητήρια στην οικογένεια, και καλό ταξίδι Ηλία Κράλλη στη μνήμη των ανθρώπων που έμειναν πίσω.
 

Τι γράφουν τα τουρκικά σχολικά βιβλία για την ελληνική επανάσταση του 1821

Τι γράφουν τα τουρκικά σχολικά βιβλία για την ελληνική επανάσταση του 1821 Το κείμενο που ακολουθεί είναι μετάφραση του τουρκικού σχολικού εγχειριδίου (Emin Oktay, Tarih, Lise: III, έκδ. 1988, σσ. 237-240) και καταδεικνύει τον τρόπο που διδάσκονται οι γείτονες την κοινή μας Ιστορία. Τα σχόλια και οι υποσημειώσεις είναι των συγγραφέων Κατσουλάκου Θ.,Τσαντίνη Κ. από το βιβλίο τους "Προβλήματα Ιστοριογραφίας στα Σχολικά Εγχειρίδια των Βαλκανικών Κρατών. Επανάσταση του΄21, Βαλκανικοί Πόλεμοι. εκδ. Εκκρεμές". Η αρίθμηση μέσα στο κείμενο παραπέμπει σε αντίστοιχο σχολιασμό από τους ερευνητές παρακάτω. Το Τουρκικό σχολικό βιβλίο γράφει:

Αυτά λένε οι Τούρκοι.

1. Οι Έλληνες οι οποίοι είχαν περισσότερα προνόμια

2. απ' όλους τους χριστιανικούς λαούς που τελούσαν υπό οθωμανική κυριαρχία, ζούσαν κυρίως στην Ελλάδα

3. Στην Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου, στη Δυτική Μικρασία και στα παράλια της Προποντίδας και του Εύξεινου Πόντου, όπου ήταν εγκαταστημένοι σε πόλεις και κωμοπόλεις και ασχολούνταν με τις τέχνες και το εμπόριο και ιδιαίτερα με τη ναυτιλία. Οι Έλληνες είχαν υποταχτεί οριστικά στο οθωμανικό κράτος επί Μωάμεθ του Πορθητή

4. Είχαν παραχωρηθεί τότε και σ' αυτούς, όπως και στους άλλους χριστιανούς, ελευθερίες ως προς τα θέματα θρησκείας και γλώσσας. Στην Πελοπόννησο μάλιστα και στα νησιά του Αιγαίου οι Έλληνες ζούσαν σχεδόν αυτόνομοι

5. Οι Οθωμανοί θεωρούσαν ανώτερους τους Έλληνες από τους άλλους χριστιανούς και τους διόριζαν σε ορισμένες θέσεις και ιδιαίτερα σε θέσεις διερμηνέων

6. Ορισμένοι μάλιστα Έλληνες άρχοντες από το Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως προωθούνταν σε θέσεις ηγεμόνων της Βλαχίας και της Μολδαβίας

7. turchish-school Σε σχέση με τους άλλους χριστιανικούς λαούς οι Έλληνες ήταν πιο εύποροι και πιο φωτισμένοι. Οι σχέσεις που είχαν αναπτύξει με τη Ρωσία κατά τον 18ο αιώνα συντέλεσαν στη διάδοση εθνικοαπελευθερωτικών ιδεών μεταξύ τους

8. Στην πραγματικότητα οι Ρώσοι ήδη από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου

9. ξεσήκωναν τους Έλληνες σε κάθε ευκαιρία εναντίον του οθωμανικού κράτους. Όταν στη διάρκεια της εκστρατείας του 1768 ο ρωσικός στόλος είχε καταπλεύσει στην Πελοπόννησο, οι Έλληνες είχαν επαναστατήσει, αλλά η επανάσταση είχε κατασταλεί αμέσως.

10. Στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης τα ελληνικά πλοία υπό τουρκική σημαία κυκλοφορούσαν ελεύθερα παντού και μονοπώλησαν το εμπόριο της Μεσογείου

11. Έτσι πλούτισαν πολλοί Έλληνες που ζούσαν σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης (όπως η Μασσαλία, η Τεργέστη, η Οδησσός) και ίδρυσαν στην Ελλάδα πολλά σχολεία και διέδωσαν σ' όλους τους Έλληνες τις ιδέες της εθνικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Τις ιδέες τις ενίσχυσε η Γαλλική Επανάσταση. Τέλος οι Έλληνες ίδρυσαν μια μυστική οργάνωση που στόχευε στην απόκτηση της ανεξαρτησίας τους και ονομαζόταν Εθνική Εταιρεία

12. Η Εθνική Εταιρεία ιδρύθηκε αρχικά το 1814 στην Οδησσό από τρία άτομα (δύο Έλληνες και ένα Βούλγαρο)

13. Ουσιαστικός στόχος της ήταν η επανίδρυση της αρχαίας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

14. Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και ο τσάρος της Ρωσίας ήταν πληροφορημένοι σχετικά με την ίδρυση της Εταιρείας. Η Εθνική Εταιρεία ενδυναμώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και ίδρυσε πολλά παραρτήματα στην Κωνσταντινούπολη και την Ελλάδα. Οι κυριότεροι εύποροι και φωτισμένοι Έλληνες έγιναν μέλη της, ανάμεσά τους και ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

15. Αρχηγός της ήταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, γιος του πρώην ηγεμόνα της Βλαχίας και υπασπιστής του τσάρου. Χάρη στις ενέργειες της Εθνικής Εταιρείας οι Έλληνες είχαν προετοιμαστεί πλήρως για να επαναστατήσουν. Δεν άφηνε όμως περιθώριο για να ξεσπάσει η επανάσταση ο Αλή πασάς

16, βαλής των Ιωαννίνων, που ήταν γνώστης όλων των δραστηριοτήτων της Εταιρείας. Όταν πάντως ο Αλή πασάς έκανε τη δική του επανάσταση εναντίον του σουλτάνου, οι Έλληνες επωφελήθηκαν: ενώ οι οθωμανικές δυνάμεις ήταν απασχολημένες μ' αυτόν, η Εθνική Εταιρεία αποφάσισε να ξεσπάσει η επανάσταση. ottoman-empire-1580 Η Οθωμανική αυτοκρατορία στα χρόνια του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή (1580). Σχολιασμός και ιστορικές επεξηγήσεις

Ο ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

1. Χρησιμοποιούνται δύο λέξεις στο τουρκικό κείμενο για την απόδοση του όρου «Έλληνες», "Rum" και "Yunan". Η πρώτη αποδίδεται γενικά στους Έλληνες της Τουρκοκρατίας: ρωμιούς, ραγιάδες, ενώ η λέξη Yunan = Ίωνες, χαρακτηρίζεται η Ελληνική Επανάσταση και το ελληνικό κράτος. Με τον όρο "Rum" χαρακτηρίζεται και σήμερα η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινουπόλεως. Για ένα μεγάλο διάστημα Ρούμελη ονομαζόταν ολόκληρο το ευρωπαϊκό οθωμανικό κράτος (Rum-eli, χώρα των Ρωμαίων, Ρωμιών, Ελλήνων, πρβλ. Ρωμυλία). Το άλλο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το ασιατικό, ονομαζόταν Anadolu (Ανατολή).

2. Το θέμα των προνομίων είναι αρκετά σκοτεινό ως προς την έκταση και την εφαρμογή σε διάφορες περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας. Βασικό στοιχείο για την εκχώρησή τους υπήρξε η ειδική μνεία στο Κοράνι για τους λαούς της Βίβλου, χριστιανούς και εβραίους. Εδώ λαμβάνονται με την ευρεία έννοια, της παραχωρήσεως δηλαδή ελευθερίας σχετικά με τη θρησκεία, τη γλώσσα, την κοινοτική διοίκηση και άλλα, που ποίκιλλαν κατά τον τρόπο παροχής, το χρόνο και τον τρόπο εφαρμογής. Η πολιτική των προνομίων χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους για να ενισχυθεί το ανθενωτικό πνεύμα των Ορθοδόξων. Στο κείμενο, πάντως, έμμεσα τονίζεται η «αχαριστία» των Ελλήνων, οι οποίοι, μολονότι είχαν περισσότερα προνόμια, επηρεασμένοι από τους ξένους, επαναστάτησαν.

3. Εννοεί τη Στερεά Ελλάδα.

4. Βλέπε 15η παρατήρηση του βουλγαρικού κειμένου.

5. Προφανώς υπονοούνται τα προνόμια και οι οικονομικές διευκολύνσεις (αχτναμέδες) που χορηγήθηκαν σε ορισμένες περιοχές, όπως τα νησιά (Χίος, Κυκλάδες), η Ήπειρος (Γιάννενα, Ζαγοροχώρια), η Μακεδονία (Μαντεμοχώρια), που παράλληλα εξασφάλιζαν και τα συμφέροντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γ. Κοντογεώργη, 1983, σ. 15. Αντίθετα η Πελοπόννησος δεν έχει προνομιακό καθεστώς και αρχικά παραχωρείται σε Τούρκους τιμαριώτες (βλ. Ι.Ε.Ε., ΙΑ΄, σ. 207). Τον 18ο αι. μεγάλες εκτάσεις κατέχουν Τούρκοι ιδιώτες στο Ναύπλιο, Μεθώνη, Κορώνη (Ι.Ε.Ε. σ. 210), ενώ όλη η Πελοπόννησος διαιρείται σε 24 βιλαέτια, Μ.Β. Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν 1715-1821, ανατύπωση, Αθήνα 1978, σ. 99. Διοικείται από το «μόρα-βαλεσή» ως πασαλίκι με κέντρο την Τριπολιτσά. Ιδιότυπη εξαίρεση αποτελεί μόνο η Μάνη, που υπάγεται στη δικαιοδοσία του Καπουδάν πασά και αυτοδιοικείται από ντόπιο καπετάνο, τον «μανιάτ-μπέη» (1776-1821), Π. Καλονάρου, Μάνη, εδ. Π. Πατσιλινάκος, Αθήνα 1981, σ. 57. Το Φανάρι στην Κωνσταντινούπολη Το Φανάρι στην Κωνσταντινούπολη

6. Οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης επάνδρωσαν σε μεγάλο βαθμό τον τουρκικό κρατικό μηχανισμό. Ιδιαίτερα διέπρεψαν ως διερμηνείς (δραγουμάνοι).

7. Η ευνοϊκή μεταχείριση των Φαναριωτών από το σουλτάνο παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα της εκτίμησης και της ειδικής μεταχείρισης που είχαν οι Έλληνες από την Υψηλή Πύλη. Άρα το συμπέρασμα για το μαθητή είναι εύλογα η αχαριστία των Ελλήνων προς τον «ευεργέτη» τους σουλτάνο. Αποσιωπάται τελείως η αδήριτη αναγκαιότητα που επέβαλε τους Φαναριώτες στην τουρκική διοίκηση ως Μεγάλους Διερμηνείς και ως ηγεμόνες στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες (1709-1821). Η ανάγκη επικοινωνίας με τις χώρες της Δύσης (συνθήκες-διομολογήσεις) κατέστησε απαραίτητη την παρουσία των γλωσσομαθών Φαναριωτών, μια και το Κοράνι απαγόρευε την εκμάθηση γλωσσών των απίστων.

8. Οι απελευθερωτικοί αγώνες των Ελλήνων θεωρούνται κινήματα που προήλθαν αποκλειστικά και μόνο από την επαφή των Ελλήνων με τη Ρωσία. Αγνοούνται όλα τα επαναστατικά κινήματα πριν από τον Μεγάλο Πέτρο. Τον 15ο αι. κατά τον τουρκοβενετικό πόλεμο επαναστατεί η Πελοπόννησος. Τον 16ο αι. η Ήπειρος και η Πελοπόννησος, παραμονές της ναυμαχίας της Ναυπάκτου (1571). Από το 1600 έως το 1611 ο επίσκοπος Διονύσιος Τρίκκης, ο «Σκυλόσοφος», ξεσηκώνει τη Θεσσαλία και την Ήπειρο.

9. Είναι η εποχή που ο Μεγάλος Πέτρος αναπροσαρμόζει την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας, αναζητώντας παράθυρο στο Νότο, και καλεί τους Έλληνες «εις το ασκέρι του και εις το μεγάλο φλάμπουρό του». Από τότε διαμορφώνεται η πεποίθηση ότι η απελευθέρωση των Ελλήνων θα έρθει από το ξανθό γένος του Βορρά, και αρχίζουν να διαδίδονται οι προφητείες του Αγαθάγγελου, Κ.Ν. Σάθα, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς, Αθήνησι 1869, σ. 213.

10. Πρόκειται για τα Ορλωφικά κατά τη διάρκεια του Α΄ επί Μεγάλης Αικατερίνης Ρωσοτουρκικού πολέμου (1767-1774), που κλείνει με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, Τ. Αθ. Γριτσοπούλου, Τα Ορλωφικά, εν Αθήναις 1967.

11. Τονίζεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι χάρη στη ρωσική σημαία κυκλοφορούσαν ελεύθερα τα ελληνικά πλοία. Η εμπορική και ναυτιλιακή ανάπτυξη των Ελλήνων οφείλεται φυσικά και στη γενικότερη οικονομική και πολιτική συγκυρία στη Μεσόγειο. Επισημαίνουμε ενδεικτικά ορισμένα γεγονότα: την παρακμή της Βενετίας, τη ναυτολόγηση Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τις ελληνικές παροικίες, την αδράνεια του εμπορικού αγγλογαλλικού στόλου λόγω των πολέμων, την πλήρη αδιαφορία των οθωμανικού στρατιωτικού κράτους για το θαλασσινό εμπόριο. Ασφαλώς σπουδαίο ρόλο έπαιξε και η ναυτική παράδοση των Ελλήνων. Με ιδιαίτερη συμφωνία (1783), που ουσιαστικά ήρθε ως επεξήγηση των ασαφειών της προηγούμενης συνθήκης (1774), τα ελληνικά πλοία με ρωσική σημαία απέκτησαν το δικαίωμα ελεύθερης ναυσιπλοΐας στα Στενά. 1821 filiki eteria

12. Έτσι αποδίδεται η Φιλική Εταιρεία.

13. Προφανώς το σλαβοκατάληκτο όνομα του Γιαννιώτη εμπόρου Αθανασίου Τσακάλωφ οδήγησε τον Τούρκο συγγραφέα να εκλάβει ως Βούλγαρο τον πιο μορφωμένο Έλληνα από τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, του οποίου ουδέποτε αμφισβητήθηκε η ελληνικότητα. Ο Τσακάλωφ είναι γιος του Γιαννιώτη εμπόρου Ιωάννη Τσακάλογλου, που μετοίκησε στη Μόσχα για εμπορικούς λόγους και άλλαξε το όνομά του από Τσακάλογλου στο «ρωσοπρεπές» Τσακάλωφ, κατά τη συνήθεια της εποχής.

14. Ο στόχος της Φιλικής δεν είναι σαφής. Σύμφωνα με την προκήρυξή της «η Εταιρεία συνίσταται από καθ' αυτό Έλληνας φιλοπάτριδας και ονομάζεται Εταιρεία των Φιλικών. Ο σκοπός των μελών αυτής είναι η καλυτέρευση του Έθνους και, αν ο Θεός το συγχωρέσει, η ελευθερία του» (από κείμενο της Φιλικής στα κρατικά αρχεία της Ρουμανίας, που δημοσιεύτηκε στα Ντοκουμέντα για την ιστορία της Ρουμανίας, τ. Δ΄ σσ. 32-39, βλ. Η Επανάσταση του '21. ΚΜΕ σ. 76). Η ελληνική άποψη είναι ότι μοναδικός «σκοπός της Φιλικής ήταν η απελευθέρωση της πατρίδας και πέρα από αυτό δεν υπάρχουν μαρτυρίες ότι αποφασίστηκε οτιδήποτε άλλο, π.χ. ποιο θα ήταν το καθεστώς της ανεξάρτητης Ελλάδας βασιλεία ή αβασίλευτη δημοκρατία» (Ι.Ε.Ε., τ. ΙΑ΄, σ. 425).

15. Νεότερες έρευνες πιστοποιούν τη σχέση του πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ με τους Φιλικούς, Θ. Ζώρα, Ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ εις έκθεσιν του Ολλανδού επιτετραμμένου Κωνσταντινουπόλεως, Παρνασσός ΙΒ (1976), 127-138. Αντίθετα ο τσάρος, που αρχικά αγνοεί την ύπαρξη της Εταιρείας, θα αντιταχθεί στα σχέδια του Υψηλάντη και των Φιλικών, όπως μαρτυρεί ο Καποδίστριας, απαντώντας σε επιστολή Έλληνα της Οδησσού, Βλ. Μέντελσον-Μπαρτόλδυ, σ. 52.

16. Πράγματι από τους βασικούς λόγους που επέβαλαν την επίσπευση της Επανάστασης ήταν η εμπλοκή της Πύλης σε πόλεμο με τον Αλή πασά. Αλλά ο Αλής ήταν εκείνος που περίμενε εναγωνίως την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, όπως μαρτυρεί και το αλβανικό εγχειρίδιο (σ. 162), το οποίο αναφέρει ότι ο Αλής βοήθησε τη Φιλική Εταιρεία και ανυπομονούσε να ξεσπάσει η Ελληνική Επανάσταση στο Μωριά, όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Όταν την Άνοιξη του 1820 η Πύλη τον καταδίκασε σε θάνατο, στήριξε τις ελπίδες του στους σαράντα χιλιάδες στρατιώτες του· Ήλπιζε μάλιστα ότι ο σουλτάνος θα ζητούσε να συμβιβαστεί μαζί του. ...
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/ti-grafoun-ta-tourkika-scholika-vivlia-gia-tin-elliniki-epanastasi-tou-1821/

ΣΩΚΡΑΤΗ ΕΣΥ ΣΟΥΠΕΡ ΣΤΑΡ

Σωκρατική Ειρωνεία
"Ειρωνεία", λέει ο Quintilianus, είναι το σχήμα εκείνο του λόγου "που πρέπει να εννοηθεί το αντίθετο απ' αυτό που λέγεται". Η διατύπωση του αυτή, έχει αντέξει στον χρόνο. Έχει περάσει αναλλοίωτη στο λεξικό του Dr. Johnson και επιζεί, άθικτη σχεδόν, στα δικά μας: "Ειρωνεία είναι η χρήση της λέξεως για να εκφράσουμε το αντίθετο της". Να ένα παράδειγμα, όσο πιο απλό και κοινότοπο μπορώ να το κάνω: ένας Βρετανός επισκέπτης καταφθάνει αεροπορικώς στο Los Angeles μέσα σε καταιγίδα και ακούγεται να λέει: "Τι ωραίο καιρό που έχετε εδώ!". Ο καιρός έχει τα χάλια του, αυτός τον αποκαλεί "ωραίο", και χωρίς δυσκολία καθιστά αντιληπτό ότι εννοεί το ακριβώς αντίθετο από αυτό που λέει. Για ποιο λόγο όμως να θέλουμε να διαστρέψουμε τις λέξεις, να τις κάνουμε να σημαίνουν κάτι τόσο διαφορετικό από την "κυριολεκτική", "καθιερωμένη", "κοινά αντιληπτή" σημασία τους; Πρώτα απ' όλα, από διάθεση χιούμορ. Δεύτερον, για χλευασμό. Και τρίτον, και για τα δύο μαζί. Η Mae West έδωσε την εξής εξήγηση γιατί αρνήθηκε την εκ μέρους του προέδρου Gerald Ford πρόσκληση σ' ένα επίσημο δείπνο στον Λευκό Οίκο: "Είναι φοβερά μακριά να πάει κανείς για ένα μόνον γεύμα". 

Ο αστεϊσμός γίνεται εις βάρος κάποιου, αποτελεί μια ταπείνωση που καθίσταται κοινωνικά αποδεκτή με το να διανθίζεται μ' ένα μειδίαμα. Μία τέταρτη δυνατή χρήση της ειρωνείας έχει προσεχθεί τόσο λίγο, ώστε να μην υπάρχει ξεχωριστή μνεία για αυτήν. Ας την καταδείξω με ένα παράδειγμα: Ο Παύλος, ένας καλός μαθητής, σήμερα δεν τα πάει καλά στο μάθημα. Κομπιάζει στην εξέταση, εξοργίζοντας έτσι τον καθηγητή του, ο οποίος αναφωνεί: "Τι να σου πω Παύλο, σήμερα είσαι σπουδαίος!". Ο Παύλος όμως εκείνη την στιγμή, νιώθει να τον καταπίνει το σκοτάδι. Για ποιο λόγο όμως; Τι του έκανε και ένιωσε τόσο άσχημα; Υπήρξε ασύνδετος, ανοργάνωτος, ασαφής, απρόσεκτος στην διατύπωση του, αντιγραμματικός, ασύντακτος, απαρασκεύαστος, απληροφόρητος, συγκεχυμένος, ασυνεπής ή ασυνάρτητος; Ποια ήταν η κατηγορία; Τίποτε δεν ειπώθηκε, κατ' ουσίαν. Απλώς του παραδόθηκε ένα διαισθητικό αίνιγμα και αφέθηκε μόνος του να το λύσει. Αυτό το είδος ειρωνείας, που είναι και το πιο σπάνιο, είναι πάντα και το πιο παρεξηγήσιμο, αφού λειτουργεί ως διαισθητικό αίνιγμα, και δεν είναι λίγες οι φορές που δεν γίνεται αντιληπτό. Αν ο Παύλος, ήταν σε ανόητο βαθμό ματαιόδοξος και αξιοθρήνητα ελλιπής σε αυτόκριτική, κάλλιστα θα πιανόταν από την εν λόγω παρατήρηση για να κοκορευτεί, θεωρώντας ότι όντως έκανε κάτι σπουδαίο. Αν συνέβαινε αυτό, τότε θα μιλάγαμε για παρανόηση της πρόθεσης του ομιλητή (ειρωνευτή), αφού η ειρωνεία έγινε, όπως όλες οι επικοινωνιακές εκφράσεις, με σκοπό την κατανόηση της. Δεν είναι σκοπός της ειρωνείας, σε καμία της έκφανση, να εξαπατήσει. Αυτό ωστόσο, αποτελεί αντίφαση εξ ορισμού: στον βαθμό που πραγματοποιείται η πρώτη, δεν μπορεί να ισχύει και η δεύτερη. Με άλλα λόγια, αφού δεν ήθελε να εξαπατήσει ο ομιλητής, τότε γιατί να χρησιμοποιήσει ενα σχήμα του λόγου αντίθετο (ειρωνεία) από αυτό που ήθελε πραγματικά να πει;

Αν επιστρέψουμε τώρα στους αρχαίους Έλληνες, θα ανακαλύψουμε με έκπληξη, πως η πρόθεση για εξαπάτηση που ξενίζει τόσο πολύ στις δικές μας ειρωνείες, είναι για αυτούς φυσιολογική. Ο Αριστοφάνης, στους "Σφήκες" 174, το "ως ειρωνικώς", αναφέρεται σε ψέμμα του Φιλοκλέων. Στους "Όρνιθες" 1211, το χρησιμοποιεί στην Ίριδα που λέει ψέμματα. Στις "Νεφέλες" 449, η λέξη "είρων", χρησιμοποιείται για να πει "κατεργάρης". Ο Δημοσθένης, την χρησιμοποιεί την λέξη για αυτούς που παραποιούν την αλήθεια. Ο Πλάτωνας, απευθύνεται με αυτήν, στους Νόμους, στους αιρετικούς που τους αξίζουν ποινές καθώς και στους υποκριτές. Στον Σοφιστή, ο Πλάτωνας πάλι, ονοματίζει την σωκρατική διαλεκτική, ως το ανώτατο επίπεδο της σοφιστικής και την εντάσσει στο "ειρωνικόν" είδος της τέχνης. Δεν απευθύνεται, ο Πλάτωνας, ωστόσο στον Σωκράτη ως "είρωνας", αλλά στους κατ' εξοχήν αντιπάλους του, τους Σοφιστές-τους οποίους θεωρεί απατεώνες. Ο Θεόφραστος έχει μία παρόμοια εικόνα για τον "είρωνα": τον ορίζει ως μοχθηρό, ενώ ο δάσκαλος του, ο Αριστοτέλης, τον αντιπαραβάλλει με το αντίθετο του, τον "αλαζόνα", και τον βρίσκει ασυγκρίτως προτιμότερο.

Να τώρα πως βλέπει τον Σωκράτη ο Θρασύμμαχος στην περίφημη εκείνη περικοπή της Πολιτείας 377Α, όπου αναφέρεται στην συνηθισμένη ειρωνεία του Σωκράτη:

"Μα τον Ηρακλή!", είπε, "Τούτη είναι η συνηθισμένη προσποίηση (ειρωνεία) του Σωκράτη! Είχα προειπεί σε τούτους εδώ τους ανθρώπους, ότι θα αρνιόσουν ν' απαντήσεις, ότι θα προσποιόσουν (ειρωνεύσοιο) και ότι θα έκανες ό,τιδήποτε άλλο, από το να απαντήσεις, αν κάποιος έθετε το ερώτημα σε σένα."

Ο Θρασύμμαχος κατηγορεί ευθέως τον Σωκράτη ότι ψεύδεται, όταν λέει ότι δεν κατέχει τις απαντήσεις των ερωτημάτων που θέτει στους άλλους: "Ασφαλώς και τις έχει", διαμαρτύρεται ο Θρασύμμαχος, "αλλά καμώνεται ότι δεν τις έχει, για να τις κρατήσει συγκαλυμένες, έτσι ώστε να έχει ελεύθερο πεδίο να εφορμήσει στις δικές μας και να τις κομματιάσει, ενώ οι δικές του είναι προστατευμένες από κάθε επίθεση". Άρα, δεν θα μπορούσαμε σε καμία περίπτωση να μεταφράσουμε εδώ την λέξη "ειρωνείαν", ως "ειρωνεία" (irony), διότι σε αυτήν την περίπτωση η σωστή μετάφραση θα ήταν ότι το ψεύδος αποτελεί την καθιερωμένη μορφή ειρωνείας.

Μπορούμε να βγάλουμε νόημα από αυτήν την κατάσταση; Στην συντριπτική πλειοψηφία των αττικών χωρίων, συναντάμε την ειρωνεία με την έννοια του ψεύδους, οι ορισμοί που μας δίνονται ωστόσο από την ίδια περίοδο, ταιριάζουν απόλυτα με τον ορισμό της ειρωνείας από τον Quintilianus, που ισχύει μέχρι και σήμερα. Είναι αυτό το γλωσσικό φαινόμενο κατανοητό; Απολύτως, αν αναλογιστούμε την συμπεριφορά της λέξης "προσποιούμαι". Το να πούμε πχ, ότι ένας ψέυτο-ασθενής προσποιείται ότι είναι άρρωστος, ή ένας μαφιόζος προσποιείται ότι δεν έχει σχέσεις με την μαφία, σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι εξαπατούν λέγοντας ψέμματα. Υπάρχουν όμως συμφράσεις, που η λέξη "προσποίηση", ξεφεύγει από το ψέμμα, όπως πχ όταν λέμε ότι τα παιδιά που παίζουν χαρτιά, προσποιούνται ότι οι μάρκες τους είναι χρήματα (τις αποκαλούν pretend-money) ή ότι οι κούκλες τους είναι άρρωστες, ή ότι πεθαίνουν κ.ο.κ. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο μαφιόζος στο παραπάνω παράδειγμα "προσποιείται" ότι η πέτρα στο δαχτυλίδι είναι διαμάντι, όταν το προσφέρει στην κόρη του, πράγμα ολωσδιόλου διαφορετικό από την προσποίηση του ότι είναι διαμάντι όταν πάει να το πουλήσει σε ανθρώπους που προσπαθεί να εξαπατήσει. Το γεγονός, ότι η δεύτερη σημασία είναι και η πιο συνηθισμένη (και από λογική άποψη, η πρωταρχική), δεν εμποδίζει την ύπαρξη μιας δευτερεύουσας σημασίας της λέξης, διάφορης από την εσκεμμένη εξαπάτηση, βασισμένη πάνω στην "εκούσια άρση της δυσπιστίας", μέσω της οποίας εισερχόμαστε στον κόσμο της φαντασίας, της τέχνης και του παιχνιδιού. Αυτή είναι η σημασία του "προσποιούμαι", που θα επικαλεστούμε για να διασηφηνίσουμε την περίφημη "Σωκρατική Ειρωνεία" και που ταιριάζει περισσότερο στον χαρακτήρα του Σωκράτη, όπως αυτός παρουσιάζεται μέσα από τα διασωθέντα αρχαία κείμενα.

Όταν ο Σωκράτης, ερωτάται, στο Συμπόσιο του Ξενοφώντα, ποια είναι η τέχνη του, εκείνη για την οποία είναι ιδιαίτερα περήφανος, απαντάει ότι είναι η τέχνη του προαγωγού (μαστρωπός).  Όταν ο Σωκράτης προκαλείται να λάβει μέρος σε έναν διαγωνισμό καλλονής με τον ωραίο Κριτόβουλο, υποστηρίζει την υπεροχή της ομορφιάς των δικών του άσχημων χαρακτηριστικών-της σιμής του μύτης, των υπερμεγέθων φουσκωτών ρουθουνιών του κτλ-με το επιχείρημα, ότι το χρήσιμο, είναι ωραίο. Εδώ, συναντάμε μία ιδιάζουσα ειρωνεία, που παρόμοια δεν έχει συναντηθεί ποτέ ξανά, μία ειρωνεία που δεν συμβαδίζει με τα παραδείγματα των παραπάνω ειρωνειών που παραθέσαμε. Ενώ το τέταρτο είδος ειρωνείας, που ορίσαμε ότι χρησιμοποιεί ο Σωκράτης, παρουσιάζει μία σαφή νύξη-και για αυτό θα την διαχωρίσουμε, ονομάζοντας την "απλή ειρωνεία"-εδώ συναντάμε μία "σύνθετη ειρωνεία". Στην "απλή ειρωνεία", εννοείται, το ακριβώς αντίθετο από αυτό που λέγεται. Στην σύνθετη ειρωνεία, εννοείται και δεν εννοείται αυτό που λέγεται. Έτσι, όταν ο Σωκράτης λέει ότι είναι "προαγωγός", δεν το εννοεί κυριολεκτικά, αλλά μεταφορικά. Με άλλα λόγια, δεν χρησιμοποιεί τη λέξη "προαγωγός", με την κοινή, χυδαία σημασία της, αλλά με μία άλλη, που της δίνει ad hoc, κάνοντας την να δηλώνει κάποιον "ο οποίος κάνει αυτόν που προάγεται θελκτικό σε αυτούς που πρόκειται να συναναστραφεί". Ο Σωκράτης, έτσι όπως μας τον παρουσιάζει ο Ξενοφώντας στο συμπόσιο, μπορεί να ισχυριστεί ότι κάνει ακριβώς αυτό. Επίσης, όταν λέει ότι η πλακουτσωτή, πιεσμένη μύτη του, τα προεξέχοντα μάτια του και τα μεγάλα φουσκωτά ρουθούνια του είναι ωραία, δεν εννοεί, αλλά ταυτόχρονα εννοεί, αυτό που λέει. Με την συνηθισμένη σημασία της λέξης, θα ήταν ο πρώτος που θα αρνιόταν ότι είναι ωραία. Αν όμως το "ωραίο", το ορίσουμε με την έννοια "καλά καμωμένο για την συγκεκριμένη λειτουργία" (χρήσιμο), τότε θα μας έκανε να αντιληφθούμε ότι τα χαρακτηριστικά του είναι όντως "ωραία", αφού τα δικά του πεταχτά μάτια μπορούν να βλέπουν καλύτερα από ότι τα βαθουλωτά των μοντέλων, η φαρδιά πλακουτσωτή μύτη του είναι καλύτερος αεραγωγός από εκείνη του κοινά θαυμαζόμενου προφίλ κ.ο.κ. Η σύνθετη αυτή ειρωνεία, είναι και ο τρόπος διδασκαλίας του Σωκράτη, αφού σε αντιδιαστολλή με την απλή ειρωνεία, η σύνθετη μεταβιβάζει γνώση με την μορφή μηνύματος. Είναι γνωστή, στους πλατωνικούς διαλόγους, η άρνηση του Σωκράτη ότι γνωρίζει κάτι ή ότι διδάσκει, όποτε τον ρωτάνε. Και τα δύο αυτά ωστόσο, μόνον μεσω της σύνθετης ειρωνείας μπορούν να γίνουν κατανοητά. Όταν ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι δεν έχει γνώση, και εννοεί αλλά και δεν εννοεί αυτό που λέει. Αφενώς μεν, θέλει να διαβεβαιώσει τους ακροατές του ότι στην περιοχή της ηθικής δεν υφίσταται ούτε μία απόφανση, με την έννοια της "γνώσης", που να παρέχει απόλυτη βεβαιότητα δηλαδή, και αφετέρου, ότι στην περιοχή της ηθικής, μπορούν να υπάρξουν πολλές αποφάνσεις με την μορφή της δικαιολογημένης αληθής πεποίθησης. Αντιστοίχως και στην περίπτωση της λέξης "διδασκαλία": με την συμβατική έννοια, της μεταβίβασης γνώσης από τον δάσκαλο στον μαθητή, ο Σωκράτης δεν ασκεί διδασκαλία, ενώ ταυτόχρονα ασκεί, άλλου είδους ωστόσο, μέσω της εμπλοκής των επίδοξων μαθητών στην διαλεκτική ελεγκτική επιχειρηματολογία ώστε να συνειδητοποιούν οι ίδιοι την δική τους άγνοια και να παρακινηθούν από μόνοι τους να βρουν την αλήθεια.

Η σωκρατική ειρωνεία είναι μοναδική κατά το ότι παίζει τούτο το παιχνίδι με αντικείμενα πολύ σπουδαιότερα απ' ό,τι - και ο Σωκράτης παίζει με αυτά όπως δεν έπαιξε κανείς άλλος στη παγκόσμια ιστορία. Αυτό που λέει ο Σωκράτης, στην ουσία, με το "παιχνίδι" του, είναι ότι η γνώση μέσω της οποίας εκείνος κι εμείς πρέπει να ζήσουμε δεν είναι διαφορετική από ό,τιδήποτε έχει κανείς αντιληφθεί ή έχει φανταστεί ότι θα μπορούσε να είναι η ηθική γνώση. 

Οι Δέκα διαφορές μεταξύ του πρώιμου και του ώριμου πλατωνικού Σωκράτη

Α: πρώιμος πλατωνικός Σωκράτης
Β: ώριμος πλατωνικός Σωκράτης

1.

Α) Ο Σωκράτης είναι αποκλειστικά και μόνον ηθικός φιλόσοφος.
Β) Ο Σωκράτης είναι ηθικός φιλόσοφος, μεταφυσικός, γνωσιολόγος, φιλόσοφος των επιστημών, της θρησκείας, της γλώσσας κτλ.

2.

Α) Ο Σωκράτης δεν κατέχει καμία μεταφυσική θεωρία περί Ειδών και Ψυχών.
Β) Ο Σωκράτης διαθέτει μία μεγαλεπίβολη μεταφυσική θεωρία των "χωριστών" Ειδών και μιας αποχωρίσιμης ψυχής, η οποία μαθαίνει μέσω της "ανάμνησης" τμήματα του προγεννετικού αποθέματος γνώσεων.

3.

Α) Ο Σωκράτης, ενώ επιζητεί διαλεκτικά-ελεγκτικά την γνώση, επιμένει να αρνείται ότι ο ίδιος την κατέχει.
Β) Ο Σωκράτης, επιζητεί αποδεικτική γνώση και είναι πεπεισμένος ότι την βρίσκει.

4.

Α) Ο Σωκράτης, δεν γνωρίζει τίποτα για τον τριμερή διαχωρισμό της ψυχής που μάλιστα, υπονομεύει το δόγμα του περί αδυνατότητας της "ακρασίας".
Β) Ο Σωκράτης, παρουσιάζει ένα περίπλοκο, τριμερές πρότυπο για την ψυχή και τις λειτουργίες της.

5.

Α) Ο Σωκράτης, δεν έχει καμία γνώση μαθηματικών.
Β) Ο Σωκράτης, είναι κάτοχος της μαθηματικής επιστήμης της εποχής του.

6.

Α) Η άποψη του Σωκράτη για την φιλοσοφία, είναι φιλολαϊκή.
Β) Η άποψη του Σωκράτη για την φιλοσοφία, είναι ελιτιστική.

7.

Α) Ο Σωκράτης, επικρίνει την Αθηναϊκή Δημοκρατία και την πολιτική ζωή των Αθηναίων, δίχως όμως να αποκαλύπτει τις δικές του πολιτικές πεποιθήσεις και προτιμήσεις ως προς τα πολιτεύματα.
Β) Ο Σωκράτης, παρουσιάζει μία περίπλοκη και λεπτομερή πολιτική θεωρία, σύμφωνα με την οποία, στην αξιολογική σειρά των πολιτευμάτων, η Δημοκρατία συμπεριλαμβάνεται στα χειρότερα πολιτεύματα της εποχής του, μετά την άνομη τυραννία.

8.

Α) Οι ομοερωτικοί δεσμοί, παίζουν έναν κεντρικό ρόλο στην αντίληψη για τον έρωτα στον πρώιμο Σωκράτη.
Β) Οι ομοερωτικοί δεσμοί, παίζουν έναν κεντρικό ρόλο στην αντίληψη για τον έρωτα, αλλά μέσω μεταφυσικής θεμελίωσης, στον ώριμο Σωκράτη.

9.

Α) Για τον Σωκράτη, η ευσέβεια συνιστά υπηρεσία σε μια υπερβατική θεότητα η οποία είναι αυστηρά ηθική.
Β) Η προσωπική θρησκεία του Σωκράτη, επικεντρώνεται στην κοινωνία με θεϊκά και απρόσωπα είδη-έχει χαρακτήρα καθαρά μυστικιστικό που πραγματώνεται μέσω της θέασης.

10.

Α) Στους ελεγκτικούς διαλόγους, η μέθοδος που ακολουθεί ο Σωκράτης, είναι ανασκευαστική: προσεγγίζει την ηθική αλήθεια ανασκευάζοντας τις θέσεις του στην πορεία του διαλόγου.
Β) Από τον Μένωνα ως τον Φαίδρο, ο Σωκράτης παρουσιάζεται ως ένας καθαρά διδακτικός φιλόσοφος: εκθέτει την αλήθεια (την οποία κατέχει μετά βεβαιότητας) σε συμφωνούντες συνομιλητές.

Γρηγόρης Βλαστός, "Σωκράτης: Ειρωνευτής και Ηθικός Φιλόσοφος"

Ετικέτες: ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΒΛΑΣΤΟΣ, ΣΩΚΡΑΤΗΣ, ΣΩΚΡΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΗΘΙΚΗ, ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ, ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
 

Στον διάλογο Μένων (82c - 85b) ο Σωκράτης πετυχαίνει να εκμαιεύσει, με κατάλληλες ερωτήσεις, από έναν δούλο του Μένωνα, που δε διδάχτηκε ποτέ του μαθηματικά, ότι οι επιφάνειες δύο τετραγώνων είναι ανάλογες προς τα τετράγωνα των πλευρών του, απλώς μέσω ερωτήσεων που του έδιναν την ευκαιρία να διορθώσει τις λανθασμένες απαντήσεις του δούλου και καθοδηγώντας τον έτσι ώστε να φτάσει στην ορθή διατύπωση αυτού του γεωμετρικού πορίσματος. Ακριβώς την ίδια δυνατότητα να φτάσει ο Θεαίτητος (νεαρός, αργότερα μέλος της πλατωνικής ακαδημίας με ιδιαίτερες επιδόσεις στα μαθηματικά), στον ομώνυμό του διάλογο, [.] να προσδιορίσει το σύνολο των επιστημών (ή των γνώσεων) με την υπαγωγή τους σ' ένα κοινό προσδιορίσιμο γνώρισμα, θα δώσει ο Σωκράτης, εφαρμόζοντας τη μέθοδο που καθημερινά δοκίμαζε· η μέθοδος αυτή γίνεται καλύτερα κατανοητή με μια παρομοίωση, που παραθέτει εδώ ο Πλάτων· από την παρομοίωση αυτή λοιπόν η μέθοδος ονομάστηκε «μαιευτική»· [.]:

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αγαπητέ μου Θεαίτητε, νιώθεις τους πόνους της γέννας, επειδή δεν είσαι άδειος, αλλά έγκυος.

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Δεν ξέρω, Σωκράτη, όμως λέω αυτό που νιώθω.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ε λοιπόν, δεν έχεις ακούσει, καταγέλαστε, ότι εγώ είμαι γιος μαμής, αρχοντογυναίκας με τα όλα της, της βλοσυρής Φαιναρέτης;

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Πως, το έχω ακούσει κιόλας.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Έχεις ακούσει άραγε κι ότι εξασκώ αυτό το επάγγελμα.

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Καθόλου.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αλλά, και να το ξέρεις καλά, το εξασκώ· όμως μη το προφτάσεις σε άλλους· γιατί φίλε μου, δεν το πήραν μυρωδιά ότι κατέχω αυτή την τέχνη. Κι ο κόσμος, καθώς έχει μεσάνυχτα, λέει άλλα για μένα, ότι είμαι παράξενος όσο δεν παίρνει και κάνω τους ανθρώπους ν' απορούν. Αλήθεια, το έχεις ακούσει κι αυτό;

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Και βέβαια.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Να σου πω λοιπόν την αιτία;

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Οπωσδήποτε.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Προσπάθησε λοιπόν να καταλάβεις τι συμβαίνει μ' όλη αυτή την ιστορία της μαμής και θα μάθεις ευκολότερα αυτό που θέλω να σου πω. Γιατί ξέρεις βέβαια ότι καμιά μαμή δεν ξεγεννά άλλες γυναίκες όσο η ίδια είναι σε κατάσταση εγκυμοσύνης και μπορεί να γεννήσει, αλλά όταν πια της είναι αδύνατο να γεννήσει.

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Βεβαιότατα.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Λένε λοιπόν ότι αιτία γι' αυτό είναι η Άρτεμη, επειδή, ενώ δε μένει λεχώνα, της έπεσε ο κλήρος να είναι θεά-προστάτης των λεχώνων. Λοιπόν, δεν έδωσε βέβαια το χάρισμα ν' ασκούν τη μαιευτική σε στείρες, γιατί η ανθρώπινη φύση δεν είναι ικανή να γίνει ειδική για όσα πράγματα αγνοεί· σ' όσες όμως δεν μπορούν να κάνουν παιδιά επειδή τις πήραν τα χρόνια, τους έδωσε το προνόμιο, τιμώντας τες, επειδή της μοιάζουν.

- ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Λογικά όλα αυτά.

- ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Λοιπόν, η δική μου μαιευτική έχει όλα τ' άλλα που έχουν οι μαίες, όμως έχει και διαφορές: πρώτα πρώτα ασκώ τη μαιευτική σε άντρες κι όχι σε γυναίκες· κι ύστερα, την ώρα της γέννας εξετάζω τις ψυχές κι όχι τα σώματά τους.

Κι αυτό που στην τέχνη μας είναι το σπουδαιότερο, είναι το ότι έχει τη δυνατότητα να ελέγχει με κάθε τρόπο ποιο απ' τα δύο φέρνει στον κόσμο η διάνοια του νέου, πλαστή πραγματικότητα και ψέμα ή κάτι και δημιουργικό και αληθινό. Γιατί αυτό που συμβαίνει με τις μαίες συμβαίνει και με μένα· δε γεννώ σοφία και (για τούτο μάλιστα πολλοί κιόλας με λοιδόρησαν), ενώ θέτω ερωτήματα σ' άλλους, ο ίδιος δε δίνω καμιά απάντηση, για τίποτε, επειδή δεν κατέχω καμιά σοφία -και οι λοιδορίες τους ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Και να πια είναι η αιτία γι' αυτό: ο θεός μ' αναγκάζει να ξεγεννώ αλλά μ' εμποδίζει να γεννώ. Λοιπόν, ο ίδιος μου δεν είμαι βέβαια σοφός σ' οτιδήποτε, κι ούτε έχω να δείξω κάποια καινούργια ιδέα, γέννημα της ψυχής μου· αντίθετα, μερικοί απ' αυτούς που με συναναστρέφονται φαίνονται, στην αρχή βέβαια, ξύλα απελέκητα, όλοι όμως, καθώς παρατείνεται η συναναστροφή μας, σ' όσους ο θεός κάνει τη χάρη, πραγματοποιούν θαυμάσιες επιδόσεις, κι αυτή την εντύπωση δίνουν και στον εαυτό τους και στους άλλους· και είναι ξεκάθαρο τούτο, ότι, χωρίς να μάθουν ποτέ ως τώρα τίποτε από μένα, μόνοι τους κι από μέσα τους βρήκαν και γέννησαν πολλά κι ωραία. Όμως, για τη μαιευτική αγωγή αίτιο είμαστε εγώ κι ο θεός, πράγμα που γίνεται φανερό απ' το εξής: πολλοί κιόλας δεν το αντιλήφθησαν αυτό και κατηγορώντας τον εαυτό τους και δείχνοντας περιφρόνηση σ' εμένα έφυγαν από κοντά μου, ή από μόνοι τους ή αφού πείστηκαν από άλλους, νωρίτερα απ' ότι έπρεπε· έφυγαν λοιπόν και με τα κακά τους σμιξίματα και έχασαν από έκτρωση τις υπόλοιπες γνώσεις τους που ήταν αποτέλεσμα της μαιευτικής μου, βυζαίνοντας τες με κακό τρόπο, καθώς έδιναν μεγαλύτερη αξία στο ψέμα και την πλαστή πραγματικότητα κι όχι στην αλήθεια, έτσι που στο τέλος έδωσαν την εντύπωση και στον εαυτό τους και στους άλλους ότι είναι ξύλα απελέκητα [.] αυτούς, όταν ξανάρχονται παρακαλώντας με θεαματικά καμώματα να με συναναστραφούν, το δαιμόνιο που εμφανίζεται μάσα μου μ' εμποδίζει να πάρω στη συναναστροφή μου ορισμένους, για ορισμένους μου δίνει το ελεύθερο κι αυτοί ξανακάνουν πρόοδο.

Λοιπόν, αυτοί που με συναναστρέφονται παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα με τις γυναίκες που είναι να γεννήσουν· νιώθουν δηλαδή τους πόνους της γέννας οδυνηρότερα απ' ότι εκείνες, καθώς στοιβάζονται μες το μυαλό τους απορίες νύχτα μέρα· κι αυτές τις ωδίνες η τέχνη μου έχει τον τρόπο να τις προκαλεί και να τις καταπαύει. Μ' αυτούς λοιπόν αυτά συμβαίνουν.

Μερικοί όμως, Θεαίτητε, που κατά κάποιο τρόπο μου δίνουν την εντύπωση ότι είναι στείροι, το παίρνω απόφαση ότι δεν έχουν καθόλου την ανάγκη μου· αυτούς με πολλή συμπάθεια τους προξενεύω σ' άλλους· και, το λέω κι ο θεός βοηθός, με πολλή επιτυχία ψυχανεμίζομαι σε ποιους μαθητεύοντας θα μπορούσαν να δουν καλό· [.] Αυτά λοιπόν, θαυμάσιε άνθρωπε, σου τα εξέθεσα διεξοδικά για τούτο: υποπτεύομαι, όπως κι εσύ νομίζεις, ότι, έχοντας έμβρυο στα σπλάχνα σου, νιώθεις ωδίνες. Αφέσου λοιπόν στις φροντίδες μου, μια και είμαι γιος μαμής κι ο ίδιος μου ειδικός μαιευτήρας και πρόθυμα να μου δίνεις απαντήσεις σ' ότι σε ρωτώ· και βέβαια, αν κατά την εξέταση που θα σου κάνω κρίνω ότι κάτι απ' αυτά που λες είναι πλαστή πραγματικότητα και ψέμα, και στη συνέχεια το παραπετάξω και το αποβάλλω, να μη γίνεις θηρίο, όπως κάνουν οι πρωτάρες για τα βρέφη τους. Γιατί, θαυμάσιε άνθρωπε, πολλοί έδειξαν τέτοιες διαθέσεις απέναντί μου, σα να ήταν έτοιμοι, κυριολεκτικά, να με δαγκώσουν, όταν τους αφαιρώ κάποια φλυαρία, και δεν πιστεύουν ότι αυτό το κάνω γιατί θέλω το καλό τους, επειδή βρίσκονται μακριά από το να γνωρίζουν ότι κανένας θεός δεν είναι κακόβουλος στους ανθρώπους· κι ούτε εγώ πράττω κάτι παρόμοιο από κακεντρέχεια, αλλά ο θεός μού απαγορεύει απόλυτα να συγκατανεύω στο ψέμα και ν' αφανίσω την αλήθεια.

*Πλάτων, Θεαίτητος (148e - 151d), Από τον τόμο: Πλάτων, Μύθοι, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡΟΣ, 2003, σελ. 237-245

Ετικέτες: ΣΩΚΡΑΤΗΣ, ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ, ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ, ΜΕΝΩΝΑΣ, ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ, ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Πηγή:http://philipposphilios.com
Aνιχνευτής ο δόκιμος Επικούρειος Πέπος. 

ΕΣΥ ΑΝΘΡΩΠΑΚΟ ΤΙ ΕΧΕΙΣ ΝΑ ΠΕΙΣ; ΤΟΥ ΒΙΛΧΕΜ ΡΑ'Ι'Χ

Σε φωνάζουν Ανθρωπάκο, Κοινό Άνθρωπο. Λένε πως χάραξε η εποχή σου, Η «Εποχή του Κοινού Ανθρώπου».

Μα δεν είσαι συ που το λες, ανθρωπάκο. Το λένε εκείνοι, οι αντιπρόεδροι των μεγάλων εθνών, οι εργατοπατέρες, οι μετανιωμένοι γιοι των αστών, οι πολιτικοί και οι φιλόσοφοι. Σου προσφέρουν το μέλλον, μα δε ρωτούν για το παρελθόν σου.

Κι όμως, είσαι κληρονόμος ενός τρομερού παρελθόντος. Τούτη η κληρονομιά καίει στη χούφτα σου σα διαμάντι φλεγόμενο. Εγώ αυτό έχω να σου πω.

Ο γιατρός, ο τσαγκάρης, ο μηχανικός ή ο εκπαιδευτικός, για να προκόψουν στη δουλειά τους και να κερδίσουν το ψωμί τους, πρέπει να γνωρίζουν τις ελλείψεις τους. Εδώ και κάμποσες δεκαετίες παίρνεις παγκοσμίως τα ηνία στα χέρια σου. Το μέλλον της ανθρωπότητας θα εξαρτηθεί από τις σκέψεις και τις πράξεις σου. Όμως, οι δάσκαλοι και οι αφέντες σου δε σου μιλάνε για τον τρόπο που σκέφτεσαι πραγματικά. Δε σου λένε ποιος είσαι στα αλήθεια. Κανένας δεν τολμά να σε φέρει αντιμέτωπο με τη μοναδική πραγματικότητα που έχει τη δύναμη να σε καταστήσει κύριο του πεπρωμένου σου. Είσαι «ελεύθερος» από μια άποψη μονάχα: ελεύθερος από την αυτοκριτική, που μπορεί να σε βοηθήσει να κουμαντάρεις τη ζωή σου.

Δε σ' άκουσα να παραπονιέσαι ποτέ: «Με εκθειάζετε σαν το μελλοντικό αφέντη του εαυτού μου και του κόσμου μου. Αλλά δε μου λέτε πώς γίνεται κανείς αφέντης του εαυτού του. Δε μου λέτε ποια είναι τα λάθη και τα ελαττώματα μου, πού σφάλλω στον τρόπο που σκέφτομαι και πράττω».

Επιτρέπεις στους ισχυρούς να απαιτούν τη δύναμη εν ονόματι «του ανθρωπάκου». Όμως, εσύ ο ίδιος παραμένεις βουβός. Ενισχύεις τους ισχυρούς με περισσότερη δύναμη. Επιλέγεις για εκπροσώπους ανθρώπους αδύναμους και κακοήθεις. Τελικά διαπιστώνεις πάντα, πολύ αργά, πως σ' έπιασαν κορόιδο.

Σε καταλαβαίνω! Κι ετούτο επειδή αντίκρισα αμέτρητες φορές το γυμνό κορμί και την ψυχή σου. Σε είδα δίχως τη μάσκα σου, την κομματική σου ταυτότητα ή την εθνική σου υπερηφάνεια. Γυμνό σα νεογέννητο, γυμνό σα στρατάρχη ξεβράκωτο. Σ' άκουσα να κλαις και να οδύρεσαι. Μου μίλησες για τα προβλήματά σου, τις αγάπες και τους πόθους σου. Σε ξέρω και σε καταλαβαίνω. Και θα σου πω τι είσαι, ανθρωπάκο, επειδή πιστεύω πραγματικά στο τρανό σου μέλλον. Μα επειδή το μέλλον σου ανήκει, αναμφίβολα σου ανήκει, ρίξε μια ματιά στον εαυτό σου. Κοίτα τον όπως είναι πραγματικά. Άκου αυτό που κανένας από τους ηγέτες και τους αντιπροσώπους σου δεν τολμά να σου πει:

Είσαι «άνθρωπος μικρός, κοινός». Συλλογίσου τη διπλή έννοια που έχουν τούτες οι λέξεις, «μικρός» και «κοινός»...

Μην το βάζεις στα πόδια! Βρες το κουράγιο να αντικρίσεις τον εαυτό σου!

«Με ποιο δικαίωμα μου κάνεις κήρυγμα; Βλέπω την ερώτηση στο τρομαγμένο βλέμμα σου. Σ' ακούω να την ξεστομίζεις όλο αυθάδεια. Φοβάσαι να αντικρίσεις τον εαυτό σου, ανθρωπάκο. Φοβάσαι την κριτική, όσο και τη δύναμη που σου υποσχέθηκαν. Αλήθεια, πώς σκέφτεσαι να χρησιμοποιήσεις τη δύναμή σου; Δεν ξέρεις. Φοβάσαι και να σκεφτείς ακόμη πως μπορεί κάποια μέρα να 'σαι διαφορετικός: ελεύθερος αντί φοβισμένος, ειλικρινής αντί ραδιούργος, να χαίρεσαι τον έρωτα, όχι σαν τον κλέφτη μες στη νύκτα, αλλά ανοικτά, στο φως του ήλιου. Απεχθάνεσαι τον εαυτό σου, ανθρωπάκο. Αναρωτιέσαι, «Ποιος είμαι εγώ που θα 'χω άποψη, θα κουμαντάρω τη ζωή μου και θα αποκαλώ ολάκερη την οικουμένη δική μου;» Δίκιο έχεις. Ποιος είσαι εσύ που θα διεκδικήσεις τη ζωή σου;  

Ε, λοιπόν, θα σου πω ποιος είσαι.

Διαφέρεις από τον ισχυρό σε τούτο μόνο, ο ισχυρός υπήρξε κάποτε ένας πολύ μικρός ανθρωπάκος, αλλά ανέπτυξε μια σημαντική ικανότητα. Αναγνώρισε την ποταπότητα και την ανεπάρκεια των σκέψεων και των πράξεών του. Κάτω από την πίεση κάποιου έργου που θεώρησε σημαντικό, έμαθε να διακρίνει ότι η μικρότητα κι η ευτέλειά του απειλούσαν την ευτυχία του. Με άλλα λόγια ο ισχυρός γνωρίζει πότε και σε τι είναι ανθρωπάκος. Ο ανθρωπάκος, όμως, δε γνωρίζει ότι είναι ποταπός και φοβάται να το μάθει. Κρύβει την ποταπότητα και την ανεπάρκειά του πίσω από αυταπάτες δύναμης και μεγαλείου, τη δύναμη και του μεγαλείου κάποιου άλλου. Είναι περήφανος για τους μεγάλους στρατηγούς του, αλλά όχι για τον εαυτό του. Θαυμάζει την ιδέα που δεν είχε κι όχι εκείνη που είχε. Όσο λιγότερο καταλαβαίνει κάτι, τόσο περισσότερο πιστεύει σ' αυτό. Κι όσο καλύτερα αντιλαμβάνεται μια ιδέα, τόσο η πίστη του σ' αυτήν κλονίζεται

*Βίλχελμ Ράιχ, Άκου Ανθρωπάκο, εκδ. Ιάμβλιχος, 1999, σελ. 9-12

Ετικέτες: ΒΙΛΧΕΛΜ ΡΑΙΧ: ΑΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΑΚΟ, ΑΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΑΚΟ, ΒΙΛΧΕΛΜ ΡΑΙΧ
Πηγή: http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο δόκιμος Επικούρειος Πέπος

ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΩ

Ο Ζαν Ζακ  Ρουσώ γεννήθηκε στις 28 Ιουνίου του 1712 στη Γενεύη. Έμεινε ορφανός από πολύ μικρός και κατεβάσει ήταν αυτοδίδακτος. Γεννήθηκε σε μία πόλη αυστηρά προτεσταντική και σύντομα μίσησε κάθε περιορισμό που επιβάλλονταν στην ατομική του ελευθερία, γεγονός που τον έκανε να φύγει από την Γενεύη. Τα εφηβικά του χρόνια τα πέρασε με το να  περιπλανιέται σε διάφορες  πόλεις.  Ήταν ένας ασυνήθιστος νέος  με έντονα σεξουαλικές ανησυχίες και λέγετε ότι είχε μαζοχιστικές σεξουαλικές τάσεις. Ήταν δεκτικός στην ιδέα της γυναικείας κυριαρχίας, ο  ίδιος έλεγε « να πέφτεις στα πόδια μιας αυταρχικής ερωμένης, να υπακούς στις εντολές της και να ζητάς την συχώρεση της».Κυρίαρχη επιρροή στην ζωή του ήταν η μαντάμ ντε Βαράνς, όπου στο πρόσωπο της βρήκε την μητρική φιγούρα που δεν είχε, αυτή η σχέση ίσως κάποιες στιγμές ξέφευγε από τα όρια της μητρότητας. μετά από πολλές περιπέτειες κατέληξε στο Παρίσι όπου γνώρισε την σύντροφο της ζωής του την Τερέζ Λεβασερ όπου και απέκτησε πέντε παιδία και τα οποία εγκατέλειψε στο ορφανοτροφείο, απόφαση για την οποία  δεν συχώρεσε ποτέ το εαυτό του.  Ο Ρουσώ ήταν αντικομφορμιστής, διαφωτιστής και οπαδός του κολεκτιβισμού για κάποιους αντιπροσωπεύει τον θεωρητικό εμπνευστή της Γαλλικής επανάστασης ωστόσο έβαλε τις βάσεις της σύγχρονης παιδαγωγίας.

ΜΠΟΡΕΊ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΝΑ ΚΑΘΟΡΊΣΕΙ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ;

Στο έργο του «Αιμίλιος» , το οποίο αποτελεί την μεγαλύτερη επιστημονική του προσέγγιση αναφέρει: «αν είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος γεννιέται καλός και γίνεται μοχθηρός μόνο μέσα από την κακή επιρροή της κοινωνίας στην οποία ζει, η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης μπορεί να γίνει το κατάλληλο όργανο για να δημιουργηθεί μια ανθρωπότητα καινούρια και καλλίτερη. Ο δάσκαλος, πράγματι, δεν πρέπει να διδάσκει κανέναν με άμεσο τρόπο αλλά να περιορίζεται, να διευκολύνει την άφθονη αυθόρμητη ανάπτυξη του μαθητή. Όλες οι αντιλήψεις γεννιούνται από τη σχέση με το περιβάλλον. Επομένως η εκπαίδευση είναι εκείνη που διαμορφώνει τα μυαλά. Ο μαθητής, στον οποίο αντιπαραθέτονται τα διαφορετικά μαθήματα τους, δεν είναι σωστά εκπαιδευόμενος και δεν πρόκειται ποτέ να έρθει σε αρμονία με τον εαυτό του: εκείνος, αντίθετα, στον οποίο αυτές οι διδασκαλίες συμπίπτουν και έχουν τους ίδιους σκοπούς, είναι ο μόνος που προχωρά προς τον σκοπό του και ζει λογικά με τον εαυτό του. Μόνον αυτός είναι σωστά εκπαιδευόμενος. Γεννιόμαστε αδύναμοι και έχουμε ανάγκη από δυνάμεις, γεννιόμαστε απροετοίμαστοι για τα πάντα και έχουμε ανάγκη από βοήθεια, γεννιόμαστε ανόητοι και έχουμε ανάγκη από κρίσεις. Όλα αυτά που δεν έχουμε από την γέννηση  και τα οποία έχουμε ανάγκη όταν μεγαλώνουμε, μας τα παρέχει η εκπαίδευση. Αυτήν την εκπαίδευση την παίρνουμε είτε από την φύση, είτε από τους ανθρώπους, είτε από τα πράγματα. Η εσωτερική ανάπτυξη των ιδιοτήτων μας και των οργάνων μας είναι η εκπαίδευση της φύσης, ο τρόπος που διδασκόμαστε να χρησιμοποιούμε αυτήν την εκπαίδευση των ανθρώπων.  Η απόκτηση της εμπειρίας μας στα αντικείμενα που μας συγκινούν είναι η εκπαίδευση των πραγμάτων. Ο καθένας από εμάς, επομένως, είναι εκπαιδευόμενος από τριών ειδών δασκάλους».

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΊΝΑΙ ΠΡΟΟΔΟΣ Ή ΚΑΤΑΠΤΩΣΗ;

«Καθήκον της φιλοσοφίας είναι να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τις αλυσίδες που του επιβάλει η κοινωνία, να τον οδηγήσει  στην πρωτόγονη ελευθερία.»

Βασική αρχή του Ζαν Ζακ Ρουσώ αποτελούσε πάντα η ύπαρξη αλλά και η καταπολέμηση της ανισότητας, ανάμεσα στα έργα του αναφέρει: «Ο πολιτισμός και η πρόοδος δεν έχουν κάνει τους ανθρώπους ηθικά καλύτερους ή ευτυχέστερους. Στο τέλος ο πολιτισμός θα καταστρέψει όλα όσα μας κάνουν πραγματικά ανθρώπους». Ο Ρουσώ λέει «ο άνθρωπος δεν τόλμα πια να εμφανιστεί όπως πράγματι είναι». Τα πολιτισμένα άτομα εμφανίζονται ευγενικά και γοητευτικά, αλλά στο βάθος είναι γεμάτα φόβο, καχυποψία, μίσος, προδοσία και κυνισμό. Είναι σαν μαριονέτες που τις κινεί η τάση για συμμόρφωση με τα κοινωνικά ήθη. Η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι μια εξέλιξη αλλά ένας εκφυλισμός. το συμβόλαιο στο οποίο βασίζεται η κοινωνία πρέπει να διασφαλίζει ταυτοχρόνως την ατομική ελευθερία και το σεβασμό των κοινών κανόνων. Η κοινωνική τάξη είναι ένα ιερό δικαίωμα που λειτουργεί ως βάση για όλα τα άλλα. Ωστόσο αυτό το δικαίωμα δεν προέρχεται από την φύση αλλά βασίζεται σε συμβάσεις. Πρέπει να ξέρουμε λοιπόν ποιες είναι αυτές οι συμβάσεις του συμβολαίου. Οι κανόνες του συμβολαίου είναι απρόσωποι, υποχρεωτικοί για όλα τα μέλη της κοινωνίας.  Οι κανόνες αυτοί είναι ολοκληρωτικά  καθορισμένοι από τη φύση της πράξης έτσι ώστε μία μετατροπή θα τα έκανε ανώφελα και θα τους στερούσε  την οποιαδήποτε αποτελεσματικότητα. Αν και δεν έχουν απαγγελθεί ποτέ επισήμως αυτοί είναι παντού οι ίδιοι και αναγνωρισμένοι, μέχρι τη στιγμή κατά την οποία αν το κοινωνικό συμβόλαιο παραβιαστεί, ο καθένας θα επανέλθει στα αρχικά τους δικαιώματα και θα ξαναβρεί την φυσική του ελευθερία, χάνοντας την συμβατική του ελευθερία, για την απόκτηση της οποίας είχε απαρνηθεί την πρώτη. Τέλος, ο καθένας, καθώς προσφέρει τον εαυτό του σε όλους, δεν τον προσφέρει σε κανέναν και δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανείς συμβαλλόμενος επί του οποίου δεν αποκτά το ίδιο δικαίωμα που παραχωρεί στους άλλους επί του εαυτού του. Κερδίζει το αντίστοιχο όλων αυτών που χάνει και μια μεγάλη δύναμη για να διατηρήσει αυτό που έχει».

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΕΊΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠ' ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ;

Ο Ρουσσώ παίρνει με σφοδρό τρόπο θέση ενάντια στις πρακτικές της δημοκρατίας, το κοινό καλό δεν μπορεί να καθοριστεί από το απλό στατιστικό σύνολο των ατομικών απόψεων, για παράδειγμα με την ψήφο. Επειδή η άθροιση τόσο εγωισμών δεν παράγει καθόλου αλτρουισμό ή κοινωνική συνείδηση. Η κοινωνικοί κανόνες πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα ηθικό χρέος και όχι ως μια υποχρέωση την οποία επιβάλει η συνύπαρξη. Το άτομο πρέπει να κοινωνικοποιηθεί, να εγκαταλείψει τον ατομικισμό για να μετατραπεί σε ένα ον συλλογικό, ικανό να σκέφτεται τους άλλους ως ένα σκοπό. Η κοινωνία πρέπει να κυβερνάται αποκλειστικά στη βάση του κοινωνικού συμφέροντος.

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι καθώς η κυριαρχία δεν είναι τίποτα άλλο από την άσκηση της γενικής  βούλησης, αυτή δεν μπορεί ποτέ να αποξενωθεί και ότι ο ηγεμόνας δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί από τίποτα άλλο παρά μόνο από τον εαυτό του. Η ισχύς μπορεί να διαβιβαστεί όχι όμως και η βούληση. Αν επομένως ο λαός υπόσχεται απλά να υπακούει, με αυτή την πράξη αυτός διαλύεται, χάνει την ιδιότητα του λαού. Από τη στιγμή που θα υπάρξει αφέντης δεν θα υπάρχει ηγεμόνας, και από εκείνη τη στιγμή το πολιτικό σώμα καταστρέφεται. Συχνά υπάρχει μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη βούληση όλων των ατόμων και στη γενική βούληση: η μία στοχεύει μόνο στο κοινό συμφέρον ενώ η άλλη στοχεύει στο ατομικό συμφέρον και δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα σύνολο ατομικών βουλήσεων. Μπορεί ο κάποιος να πει λοιπόν ότι δεν υπάρχουν πια τόσοι ψηφοφόροι όσοι είναι οι άνθρωποι αλλά μόνο όσοι είναι οι συνασπισμοί. Οι διαφορές γίνονται λιγότερες και δίνουν ένα αποτέλεσμα λιγότερο γενικό. τέλος όταν ένας από αυτούς τους συνασπισμούς είναι τόσο μεγάλος που ξεπερνά όλους τους άλλους δεν έχει πλέον ως αποτέλεσμα ένα σύνολο μικρών διαφορών, αλλά μία και μόνη διαφορά. Δεν υπάρχει πλέον μια γενική βούληση και η άποψη που έχει το πλεονέκτημα δεν είναι παρά μια ατομική άποψη. Τέλος ο ίδιος ισχυρίζεται πως για να έχουμε την αληθινή έκφραση της γενικής βούλησης, δεν πρέπει να υπάρχει στο κράτος κάποια προκατειλημμένη κοινωνία και ο κάθε πολίτης πρέπει να σκέπτεται με το δικό του μυαλό.

ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΓΛΩΣΣΑ;

Πολύ βασικός προβληματισμός, στον ο ποίο ο Ρουσσώ αναφέρθηκε αρκετά, αποτελεί η γένεση και η εξέλιξη της ανθρώπινης γλώσσας επικοινωνίας.

Ο Ρουσσώ πίστευε πως η γλώσσα γεννήθηκε με την παρότρυνση των αισθημάτων, όχι λόγω της κοινωνικής χρησιμότητας όπως είχε υποστηρίξει ο Δημόκριτος. Για να αντιμετωπίσουμε όλα τα πρακτικά προβλήματα της ζωής μας αρκούν οι χειρονομίες και οι ενέργειες, οι λέξεις γίνονται αναπόφευκτες μόνο στις περιπτώσεις που θέλουμε να εκφράσουμε την αγάπη ή το μίσος. Το πρώτο λεξιλόγιο των ανθρώπων ήταν επομένως ποιητικό, εκφραστικό, συνδεδεμένο με τις καταστάσεις της ψυχής. Μετά ήρθαν οι γραμματικές οι οποίες κέρδισαν σε σαφήνεια αλλά έχασαν σε ποιητικότητα. Οι πιο ελκυστικές γλώσσες γεννήθηκαν στο νότο οπού το κλίμα ήταν ήπιο και ήταν πιο μελωδικές στο άκουσμα σε αντίθεση με τον βορρά οπού ήταν σκληρότερες  λόγω των δυσκολιών της επιβίωσης. Η περιπλοκότητα των σύγχρονων γλωσσών δεν είναι ένδειξη προόδου αλλά εκφυλισμού. Η σύγχρονη γλώσσα επινοήθηκε για να ψεύδεται και να εξαπατά. Η εξέλιξη της γλώσσας  μας παραποιεί ότι βιώνουμε.

Οίδιος έγραψε «Η Αθήνα  έγινε η εστία της ευγένειας και της καλαισθησίας, η χώρα των ρητόρων και των φιλοσόφων. Η κομψότητα των κτιρίων αντιστοιχούσε στην κομψότητα της γλώσσας . από την Αθήνα αναδύθηκαν όλα εκείνα τα εντυπωσιακά έργα που θα χρησιμεύσουν ως πρότυπα σε όλες τις διεφθαρμένες εποχές. Ο πίνακας της Λακεδαιμονίας είναι λιγότερο  λαμπερός. Εκεί, έλεγαν οι άλλοι λαοί « οι άνθρωποι γεννιούνται ενάρετοι.»από τους κατοίκους της δεν μας απομένει πάρα μόνο η ανάμνηση των ηρωικών τους πράξεων. Άραγε τέτοια μνημεία αξίζουν λιγότερο για εμάς απ' όσο τα παράξενα μάρμαρα που μας άφησε η Αθήνα.

Η ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.

Καθώς οι ιδέες και τα συναισθήματα διαδέχονται το ένα το άλλο, το ανθρώπινο γένος συνεχίζει να εξημερώνεται, οι δεσμοί γίνονται πιο στενοί και διευρύνονται οι σχέσεις των ανθρώπων. Η δημόσια εκτίμηση αρχίζει να αποκτά αξία αφού ο καθένας αρχίζει να κοιτάζει τους άλλους και ταυτόχρονα θέλει να τον κοιτάζουν και αυτόν. Ο πιο όμορφος, ο πιο δυνατός, ο πιο επιδέξιος, αυτός που τραγουδάει, αυτός που χορεύει καλύτερα από όλους γίνεται ο πιο αξιοσέβαστος και αυτό είναι το πρώτο βήμα προς την ανισότητα και ταυτόχρονα προς την διαστροφή. Έτσι γεννιέται αφενός η ματαιοδοξία και η περιφρόνηση αφετέρου η ντροπή και ο φθόνος.  Μόλις οι άνθρωποι αρχίζουν να εκτιμούν ο ένας τον άλλο και γεννιέται η ιδέα του συλλογισμού όλοι αξιώνουν ότι έχουν δικαίωμα σε αυτών και πλέον κανείς δεν μπορεί να ενεργεί χωρίς αυτών ατιμωρητί. Γεννιούνται έτσι οι πρώτοι κανόνες και η αδικία γίνεται παράβαση. Η προστασία του κοινωνικού κύρους λοιπόν, έχει ως αποτέλεσμα την γέννηση της εθιμοτυπίας, των νόμων, της εκδίκησης.  Οι άνθρωποι όταν ασχολούνταν μόνο με έργα που μπορούσαν να κάνουν μόνοι τους και με τέχνες που δεν απαιτούσαν την συνδρομή άλλων χεριών (να ράβουν τα ενδύματα τους, να στολίζονται με φτερά και όστρακα, να ζωγραφίζουν το σώμα τους, να διακοσμούν τα τόξα και τα βέλη τους) αυτοί θεωρούνταν ελεύθεροι, υγιείς, καλοί και ευτυχισμένοι. Αλλά από την στιγμή κατά την οποία ο άνθρωπος είχε ανάγκη από την βοήθεια ενός άλλου, μόλις συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να είναι χρήσιμη για έναν μόνο άνθρωπο να έχει προμήθειες που θα έφταναν για δύο, η ισότητα εξαφανίστηκε, γεννήθηκε η περιουσία, η εργασία έγινε απαραίτητη και τα απέραντα δάση μετατράπηκαν σε αγρούς που έπρεπε να πλυθούν από τον ιδρώτα των ανθρώπων και στους οποίους πολύ σύντομα φύτρωσε η σκλαβιά και η δυστυχία. Από την καλλιέργεια της Γής προέρχεται απαραίτητα ο διαμοιρασμός της και από την αναγνώριση της περιουσίας οι πρώτοι κανόνες της δικαιοσύνης. Ο πρώτος άνθρωπος που, έχοντας περιφράξει ένα κομμάτι Γής, είχε την ιδέα να αναφωνήσει «αυτό είναι δικό μου»και βρήκε και άλλους ευφυείς να τον πιστέψουν, εκείνος ήταν ο πραγματικός ιδρυτής της πολιτισμένης κοινωνίας.

Βάσει αυτού του συλλογισμού, ο Ρουσσώ αναρωτιέται: «Άραγε από πόσους πολέμους, πόσες δυστυχίες, πόσους φόνους, πόσα αδικήματα θα είχε γλυτώσει το ανθρώπινο γένος αν κάποιος είχε φωνάξει στους όμοιους τους«μην ακούτε αυτόν τον απατεώνα. Αν ξεχάσετε ότι οι καρποί της Γης είναι για όλους και ότι η Γη δεν είναι κανενός, είστε χαμένοι;», είναι αδύνατο να συλλάβουμε την ιδέα μιας περιουσίας που προέρχεται από κάποια άλλη πηγή, η οποία δεν είναι η χειρονακτική εργασία. Πράγματι δεν βλέπουμε τι θα μπορούσε να προσφέρει παραπάνω ο άνθρωπος εκτός  από την δουλεία του για να αποκτήσει πράγματα που δεν έχουνε δημιουργηθεί από αυτόν. Μόνο η δουλεία δίνει στον καλλιεργητή δικαίωμα στο προϊόν της Γής που καλλιεργεί, του παρέχει επίσης δικαίωμα στο κτήμα, δικαίωμα στην συγκομιδή και έτσι κάθε χρόνο η κατοχή γίνεται συνεχής και μετατρέπεται εύκολα σε περιουσία.  Η ιδιωτική περιουσία έχει αναπτύξει τον ατομισμό και την επίδειξη του εαυτού μας. Η ανάγκη για τους άλλους ανέπτυξε την κοινωνική υποκρισία. Ο άνθρωπος από εκεί που ήταν ελεύθερος και ανεξάρτητος τώρα είναι υποταγμένος στο πλήθος των νέων αναγκών. Κατά μία έννοια γίνεται σκλάβος ακόμα και αν είναι αφέντης, η άπληστη φιλοδοξία, η επιθυμία να αυξήσουμε την ιδιωτική μας περιουσία, όχι τόσο από μία πραγματική ανάγκη όσο για να είμαστε σε ανώτερη θέση από τους άλλους, εμπνέει σε όλους τους ανθρώπους μια θλιβερή τάση να βλάπτουν ο ένας τον άλλο, έναν μυστικό φθόνο, για να φτάσει με μεγαλύτερη σιγουριά στον στόχο του. Αφενός μας διακατέχει ένα πνεύμα ανταγωνισμού και αντιπαλότητας και αφετέρου μια σύγκρουση συμφερόντων και πάντα η κρυφή επιθυμία να πραγματοποιήσουμε το δικό μας όφελος εις βάρος άλλων. Η διακυβέρνηση και οι νόμοι φροντίζουν για την ασφάλεια και την ευζωία των ανθρώπων, οι επιστήμονες, τα γράμματα και οι τέχνες, λιγότερο δεσποτικές και ίσως πιο ισχυρές απλώνουν λουλουδένιες γιρλάντες πάνω στις σιδερένιες αλυσίδες που τους βαραίνουν, καταπνίγουν το συναίσθημα της πρωταρχικής ελευθερίας για την οποία φαίνεται ότι είναι γεννημένοι, τους κάνουν ν' αγαπούν τη σκλαβιά τους και τους μετατρέπουν σε αυτό που αποκαλούμε εξευγενισμένους λαούς. Η ανάγκη ήταν εκείνη που γέννησε τους θρόνους, οι επιστήμες και τέχνες ήταν εκείνες που τους εδραίωσαν.»

ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΠΌ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ.

Το Μπέστ Σέλερ  νέα Ελοϊζα ένα έργο το οποίο γράφτηκε μεταξύ του 1756 και 1758 είναι ένα ερωτικό και φιλοσοφικό παραμύθι το οποίο διατυπώνει νέες ιδέες για την ελευθερία, την κατά φύση ζωή, την θρησκεία σαν άρνηση της δεισιδαιμονίας και της μισαλλοδοξίας.

Ένα πολύ σημαντικό απόσπασμα από το βιβλίο νέα Ελοϊζα αναφέρει: «Κανένας αληθινός πιστός δεν μπορεί ποτέ να είναι μισαλλόδοξος η διώκτης. Αν ήμουν δικαστής και αν ο νόμος προέβλεπε την ποινή του θανάτου για τους άθεους, θα έκαιγα σαν άθεο οποιονδήποτε που θα ερχότανε να καταγγείλει έναν άλλο».  Από όλα τα παραπάνω οι αρχές ενοχλούνται και σε σύντομο χρονικό διάστημα ζητούν την καταδίκη του έργου. Η υπόθεση του μυθιστορήματος είναι η ακόλουθη: η Ιουλία, μια θρησκευόμενη κοπέλα με υγιείς ηθικές αρχές, μόλις ενηλικιώνεται και η μητέρα της η Βαρόνη ντ΄ Ετάνζ  προσλαμβάνει τον νεαρό και γοητευτικό Σαιν- Πρε σαν παιδαγωγό ανάμεσα στους δύο νέους γεννιέται μια συμπάθεια που πολύ γρήγορα γίνεται αγάπη και τελικά αληθινό πάθος. Όταν η μητέρα της ανακαλύπτει τον ερωτά τους, πεθαίνει από συγκοπή καρδίας και ο πατέρας της αποφασίζει να σκοτώσει τον Σαιν - Πρε ο οποίος τελικά δραπετεύει για να αρχίσει τις περιηγήσεις του στον κόσμο. Τότε ο Βαρόνος αναγκάζει την κόρη του να παντρευτεί τον Βολμάρ έναν άνθρωπο τίμιο, μεγαλόψυχο, με πολλά προτερήματα αλλά άθεο. Το ζευγάρι αποκτά παιδία και ζει ειρηνικά. 

Η Ιουλία εξακολουθεί να έχει μυστική αλληλογραφία με τον Σαιν- Πρε και τελικά ομολογεί την ενοχή της στον σύζυγο της, που όχι μόνο την συγχωρεί αλλά και για να της δήξει την εμπιστοσύνη του, δέχεται τον Σαιν- Πρε στο σπίτι του σαν παιδαγωγό.  Οι δύο πρώην εραστές ζουν με την ανάμνηση του παρελθόντος χωρίς όμως να προδώσουν την εμπιστοσύνη του συζύγου.  Όταν η Ιουλία πεθαίνει, από μια πνευμονία προσπαθώντας να σώσει το παιδί της, αφήνει στον Βολμάρ ένα ανοιχτό γράμμα για τον Σαιν Πρε όπου βεβαιώνεται ότι ο παιδαγωγός υπήρξε ο μοναδικός ερωτάς της.

Ο Αιμίλιος ένα παιδαγωγικό μυθιστόρημα  το οποίο γράφτηκε το 1762 συνοψίζει τις παιδαγωγικέ ιδέες οι οποίες απορρίπτουν όλες τις πατροπαράδοτες εκπαιδευτικές μεθόδους που βασίζονται στην κατάπνιξη κάθε φυσικού ενστίκτου και στην αγωγή του παιδιού με την προοπτική ότι θα ζήσει σε μια αυταρχική κοινωνία.

«Τα παιδιά, υποστηρίζει ο Ρουσώ, πρέπει να περνούν την νηπιακή του ηλικία μέσα στην οικογένεια αμέσως μετά πρέπει να απομακρύνονται από το οικογενειακό περιβάλλον για να ζήσουν στην ύπαιθρο και να αναπτύσσονται σε προσεκτικά ελεγχόμενο περιβάλλον γιατί οι αρχικέ παρορμήσεις και τα ένστικτα του ανθρώπου είναι καλά. Αυτή είναι η βάση της φιλοσοφίας του, που έρχεται σε φανερή αντίθεση με την χριστιανική διδασκαλία για το προπατορικό αμάρτημα. Το παιδί θα πρέπει να ζήσει σε στενή επαφή με την φύση και να μάθει από την ίδια την φύση τις γνώσεις που του είναι απαραίτητες, για μια ισορροπημένη σωματική και ψυχική ανάπτυξη. 

Ένα βιβλίο που θα του επιτρέπεται να διαβάζει είναι ο Ροβησώνας Κρούσος, το οποίο είναι γεμάτο από πρακτικές γνώσεις. Μόνο γύρο στα 18, ο νέος θα μπορέσει τελικά να δεχτεί θρησκευτική διδασκαλία, διαποτισμένη με κάποιο σκεπτικισμό, μετριασμένο από την πεποίθηση ότι η θρησκεία είναι χρήσιμη στον άνθρωπο για την εσωτερική του καλλιέργεια. Όταν θα είναι πια έτοιμος να αντιληφθεί πιο σύνθετες, αφηρημένες ιδέες, θα διδάσκεται ιστορία και ηθική. Όλος ο κόσμος του Αιμίλιου θα γίνει ένα είδος τάξης και εργαστηρίου όπου θα μαθαίνει τα πάντα μέσω της ανακάλυψης. Σε αυτό υποστήριξε ότι η εκπαίδευση πρέπει να βασίζεται στην προσωπική αναζήτηση του διδασκόμενου και μόνο. Ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί σαν αυθεντία, αλλά χρειάζεται μόνο να θέτει ερωτήματα και να οδηγεί το μαθητή στην ανακάλυψη των απαντήσεων.  Όταν πια γίνει ενήλικος, ο μαθητής είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει ένα νέο κεφάλαιο, το τελευταίο, της εκπαιδεύσεως του: το σεξουαλικό, που θα τον οδηγήσει στην δημιουργία της οικογένειας. Ενθαρρύνεται να πιστέψει ότι οι σεξουαλικές ορμές πρέπει πάντα να συνδέονται με το συναίσθημα του έρωτα και να εκφράζονται μόνο στο πλαίσιο του ιερού θεσμού του γάμου. Το γυναικείο φύλο έχει εκπαίδευση παρόμοια με αυτή του Αιμίλιου, χωρίς όμως την επιστημονική διάσταση. Εκείνη έχει εκπαιδευτεί στα οικιακά καθήκοντα και έχει προετοιμαστεί να διαπρέψει ως σύζυγος και μητέρα. Ο Αιμίλιος απαγορεύτηκε και κάηκε στο Παρίσι και τη Γενεύη αμέσως μόλις κυκλοφόρησε, λόγω της ενότητας «Η εξάσκηση της πίστης από τον εφημέριο της Σαβοΐας», αλλά παρά την κακή του φήμη, ή ίσως εξαιτίας αυτής, έγινε πολύ γνωστό βιβλίο στην Ευρώπη. Κατά τη Γαλλική Επανάσταση, ο Αιμίλιος αποτέλεσε την έμπνευση για την αναδόμηση του εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος της Γαλλίας.

Το κοινωνικό συμβόλαιο άρχισε να γράφεται 1743- 1744 το διάστημα που βρίσκονταν στην Βενετία. Την περίοδο αυτή ο Ρουσώ εγκαταλείπει το αρχικό του σχέδιο για την ολοκλήρωση του έργου του πολιτικοί θεσμοί και γράφει το Κοινωνικό συμβόλαιο βασισμένο στις σκέψεις του πάνω στην σχέση ανθρώπου- κράτους.

Το πρώτο ερώτημα  που θέτει  είναι ότι «Ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος και  παντού είναι αλυσοδεμένος» με την βεβαίωση αυτή αρχίζει η κοινωνικοπολιτική πραμάτεια του Ρουσώ, που ενέπνευσε τους υπέρμαχους των δημοκρατικών καθεστώτων όλης της Ευρώπης. Κατά τον Ρουσώ, ο άνθρωπος γεννιέται « εκ φύσεως καλός» , αλλά ένα κακοδιοικούμενο κράτος τον κάνει «κακό». Η διαπίστωση όμως δεν οδηγεί στην διατύπωση θεωρίας  για επιστροφή στην πρωτόγονη κατάσταση, ούτε στην πρόβλεψη μιας επανάστασης. Από την παραπάνω διαπίστωση προέρχεται μάλλον η έξαρση των «μικρών κρατών» ( το μεγάλωμα ενός κράτους

Ετικέτες: ΖΑΝ-ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΦΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΒΟΥΛΗΣΗ, ΓΛΩΣΣΑ, ΠΡΟΟΔΟΣ

Πηγή: http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Δόκιμος Επικούρειος Πέπος.