Ο Επίκουρος πίστευε πως η ευτυχία μπορεί να κατακτηθεί μέσω ορισμένων βασικών αποκτημάτων. Ποια είναι όμως αυτά; Ακολουθεί η επικούρεια λίστα αποκτημάτων :
Ι. Φιλία
Επιστρέφοντας στην Αθήνα το 306 π.Χ., ο Επίκουρος
στην ηλικία των 35, επέλεξε μια ασυνήθιστη κατοικία. Εντόπισε μια μεγάλη
οικία λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, στον δήμο της Μελίτης,
μεταξύ αγοράς και λιμανιού στον Πειραιά, και μετακόμισε εκεί με μια
παρέα φίλων. Ο Επίκουρος παρατήρησε ότι: «Από όσα παρέχει η σοφία για την ευτυχία της ζωής συνολικά, το κατά πολύ πιο σημαντικό είναι η απόκτηση φίλων».
Τέτοια ήταν η προσήλωση του στην ευχάριστη παρέα, ώστε ο Επίκουρος συνιστούσε να προσπαθεί κανείς να μην τρώει ποτέ μόνος: «Προτού
φας ή πιεις οτιδήποτε, σκέψου προσεκτικά με ποιον τρως ή πίνεις παρά τι
τρως και τι πίνεις: το να τρέφεσαι χωρίς κάποιο φίλο θυμίζει τη ζωή
λέοντα ή λύκου».
Δεν υπάρχουμε παρά μόνο αν υπάρχει κάποιος που
διαπιστώνει την ύπαρξη μας, όσα λέμε δεν έχουν νόημα μέχρι να τα
καταλάβει κάποιος. Ο Επίκουρος, διακρίνοντας την κρυφή μας ανάγκη,
αναγνώρισε πως μια χούφτα πραγματικοί φίλοι μπορούσαν να παρέχουν την
αγάπη και το σεβασμό που πιθανόν να μην επιτύγχανε μια ολόκληρη
περιουσία.
ΙI. Ελευθερία
Ο Επίκουρος και οι φίλοι του εισήγαγαν μια δεύτερη
ριζοσπαστική καινοτομία. Προκειμένου να μην αναγκάζονται να δουλεύουν
για άτομα που δεν συμπαθούσαν και να είναι υπόλογοι σε δυνητικά
ταπεινωτικές ιδιοτροπίες, αποσύρθηκαν από τις εμπορικές δραστηριότητες
των Αθηνών («πρέπει να ελευθερώσουμε τον εαυτό μας από το κάτεργο της καθημερινής ρουτίνας και της πολιτικής»)
και ξεκίνησαν κάτι που θα μπορούσε να περιγραφεί ακριβέστερα ως
κοινόβιο, αποδεχόμενοι έναν απλούστερο τρόπο ζωής με αντάλλαγμα την
ανεξαρτησία.
Θα διέθεταν λιγότερα χρήματα αλλά δε θα αναγκάζονταν
ποτέ ξανά να ακολουθήσουν τις διαταγές απεχθών ανωτέρων. Έτσι αγόρασαν
έναν κήπο κοντά στο σπίτι, άρχισαν να καλλιεργούν διάφορα λαχανικά και
αγκινάρες. Διαιτολόγιο όχι πολυτελές, ούτε άφθονο, αλλά γευστικό και
θρεπτικό.
ΙΙΙ. Σκέψη
Υπάρχουν ελάχιστες καλύτερες γιατρειές για το άγχος
από τη σκέψη. Γράφοντας ένα πρόβλημα ή αναφέροντάς το σε μια κουβέντα,
επιτρέπουμε να αναδειχθούν οι ουσιαστικές πλευρές του. Και γνωρίζοντας
τον χαρακτήρα του, απομακρύνουμε, αν όχι το ίδιο το πρόβλημα,
τουλάχιστον τα δευτερεύοντα, επιβαρυντικά χαρακτηριστικά του: τη
σύγχυση, τη μετατόπιση, την έκπληξη.
Στον Κήπο -όπως έγινε γνωστή η κοινότητα του
Επίκουρου- η διαδικασία της σκέψης ενθαρρυνόταν ιδιαίτερα. Πολλοί από
αυτούς τους φίλους ήταν συγγραφείς. Στα κοινά δωμάτια του σπιτιού στη
Μελίτη και στον κήπο με τα λαχανικά, πρέπει να υπάρχουν συνεχείς
ευκαιρίες για την εξέταση προβλημάτων με ανθρώπους ευφυείς που
συμμεριζόταν τα ίδια ιδανικά.
Ο Επίκουρος ενδιαφερόταν ιδιαίτερα ώστε εκείνος και
οι φίλοι του να μάθουν να αναλύουν τις αγωνίες τους με το χρήμα, την
αρρώστια, τον θάνατο και το υπερφυσικό. Αν κάποιος σκεφτόταν λογικά το
θέμα της θνησιμότητας, θα μπορούσε, όπως υποστήριζε ο Επίκουρος, να
συνειδητοποιήσει ότι μετά το θάνατο δεν υπήρχε τίποτα πέρα από τη λήθη,
και πως «αδίκως θλιβόμαστε περιμένοντας ένα πράγμα που σαν το’χουμε δίπλα μας δεν μας ενοχλεί».
Είναι άσκοπο να θορυβείται κανείς προκαταβολικά για μια κατάσταση που δεν θα βιώσει ποτέ:«Γιατί
τίποτα μέσα στη ζωή δεν είναι φοβερό για όποιον έχει στ’ αλήθεια
κατανοήσει ότι τίποτε φοβερό δεν υπάρχει στο να μη ζει κανείς.»
Η νηφάλια ανάλυση ηρεμούσε το μυαλό. Απέτρεπε τους
φίλους τους Επίκουρους από το να ρίχνουν κλεφτές ματιές στις δυσκολίες
που θα τους στοίχειωναν στο αστόχαστο περιβάλλον πέραν του Κήπου.
Φυσικά ο πλούτος είναι απίθανο να κάνει κάποιον δυστυχή. Όμως ο πυρήνας του επιχειρήματος του Επίκουρου είναι πως
αν διαθέτουμε χρήματα δίχως φίλους, ελευθερία και μια μοναδική ανάλυση
της ζωής μας, δεν θα είμαστε ποτέ αληθινά ευτυχισμένοι. Και αν τα
διαθέτουμε αλλά στερούμαστε πλούτου, δεν θα είμαστε ποτέ δυστυχισμένοι.
Για να τονίσει τι είναι απαραίτητο για την ευτυχία
και τι θα μπορούσε να αποποιηθεί δίχως ιδιαίτερη στεναχώρια κάποιος που
στερείται την ευμάρεια λόγω κοινωνικής αδικίας ή οικονομικών δυσκολιών, ο
Επίκουρος διαίρεσε τις ανάγκες μας σε τρεις κατηγορίες : Από τις επιθυμίες, ορισμένες είναι φυσικές και αναγκαίες, ορισμένες είναι φυσικές αλλά όχι αναγκαίες, και, τέλος, ορισμένες άλλες δεν είναι ούτε φυσικές ούτε αναγκαίες.
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ Φυσικά και αναγκαία
- Φίλοι / Ελευθερία / Σκέψη
- Μεγάλο σπίτι / Ιδιωτικά λουτρά / Συμπόσια / Υπηρέτες / Ψάρι, κρέας
- Φήμη / Εξουσία
Ο τριμερής διαχωρισμός του Επίκουρου υπονοούσε –
καίρια για όσους δεν μπορούν να βγάλουν χρήματα ή φοβούνται μην τα
χάσουν – ότι η ευτυχία βασιζόταν σε ορισμένα περίπλοκα ψυχολογικά αγαθά
αλλά ήταν σχετικά ανεξάρτητη από τα υλικά, πέρα από τα μέσα για την
αγορά μερικών ζεστών ενδυμάτων, μιας κατοικίας και τροφής – μια ομάδα
προτεραιοτήτων σχεδιασμένη να προκαλέσει σκέψεις σε όσους είχαν εξισώσει
την ευτυχία με την πραγμάτωση μεγάλων οικονομικών σχεδίων, και τη
δυστυχία με το φτωχικό εισόδημα.
"Μια σκέτη σούπα σου δίνει ίση ευχαρίστηση με ένα πολυτελές γεύμα, όταν έχει φύγει όλο το δυσάρεστο αίσθημα από την έλλειψη."
"Τίποτα δεν ικανοποιεί τον άνθρωπο που δεν ικανοποιείται με τα λίγα."
"Δεν ελευθερώνουν τη ψυχή από την ταραχή και δεν φέρνουν την αληθινή χαρά τα αμέτρητα πλούτη."
Δίνοντας έμφαση στις πολυτέλειες και στα πλούτη, και
σπάνια στη φιλία, στην ελευθερία και στη σκέψη. Η κυριαρχία της
κενοδοξίας δεν είναι συμπτωματική. Οι εμπορικές επιχειρήσεις έχουν
συμφέρον να αλλοιώσουν την ιεράρχηση των αναγκών μας, να προωθήσουν ένα
υλικό όραμα του καλού και να υποβαθμίσουν κάποιο δυσπώλητο. Και ο τρόπος
να μας δελεάσουν είναι μέσα από την ύπουλη διασύνδεση των περιττών
αντικειμένων με όσες άλλες μας ανάγκες έχουμε ξεχάσει.
Από το βιβλίο “Η παρηγορία της φιλοσοφίας, Αλαίν ντε Μποττόν”, Εκδόσεις Πατάκης.Με σεβασμό ο Επικούρειος Πέπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου