Μία, δύο… πολλές ανταλλακτικές βιβλιοθήκες

To έλαβα σήμερα από την Ίριδα, την οποία και ευχαριστώ. Πριν από λίγες μέρες εγκαινιάσαμε μια ανταλλακτική βιβλιοθήκη στην Παιδαγωγική Σχολή του ΑΠΘ και έμεινα έκπληκτη από την απήχηση που είχε η δράση αυτή στους φοιτητές και τις φοιτήτριες αλλά και στην κοινότητα της πόλης στην οποία και απευθύνεται. Είναι μια δράση εξωστρέφειας, απόλυτα ταιριαστή στο προφίλ της Παιδαγωγικής Σχολής: προωθεί την ανάγνωση, χωρίς όμως ίχνος διδακτισμού. Δεν προσφέρουμε βιβλία δικής μας επιλογής στο κοινό αλλά δημιουργούμε μια υποστηρικτική δομή για να ανταλλάξουν μεταξύ τους οι αναγνώστες βιβλία και να προωθήσουν τα δικά τους αναγνωστικά ενδιαφέροντα με έναν τρόπο ανέξοδο, αλληλεπιδρώντας με άλλους αναγνώστες. Είχα και έχω ακόμη πολλές επιφυλάξεις για το αν θα επιβιώσει αλλά, έτσι κι αλλιώς, η ανταλλακτική βιβλιοθήκη χαρακτηρίζεται διεθνώς ως κοινωνικό ή αστικό πείραμα. Χαρακτηρίζεται επίσης ως δράση κοινωνικής αλληλεπίδρασης  διότι παίρνει τη μορφή που της δίνουν οι επισκέπτες της αλλά και διότι προϋποθέτει αλλά και προωθεί την  κοινωνική ευθύνη. Δεν ασκείται κανένας έλεγχος και θεωρητικά θα μπορούσε σε δυο μέρες να αδειάσει από τα βιβλία της  και το όλο εγχείρημα να τιναχτεί στον αέρα. Γιατί βέβαια δεν υπάρχει, και δεν πρέπει να υπάρχει, κάποιος μάγος που θα τροφοδοτεί με βιβλία μια βιβλιοθήκη που οι επισκέπτες της παίρνουν βιβλία χωρίς να αφήνουν.
Ανταλλακτικές βιβλιοθήκες υπάρχουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Αθήνα  υπάρχουν πολλές υπαίθριες ανταλλακτικές βιβλιοθήκες, στην Κηφισιά, στη Δεξαμενή, στη Γλυφάδα, στην Ηλιούπολη και αλλού. Μπορείτε να δείτε τις σχετικές πληροφορίες στο vivliothiki.org. Γιατί όμως η ανταλλακτική βιβλιοθήκη είναι μέσον προώθησης της ανάγνωσης; Υπάρχουν άραγε κάποιες προϋποθέσεις για να πετύχει το κοινωνικό αυτό πείραμα; Η ανταλλακτική βιβλιοθήκη δεν διακινεί απλώς βιβλία ούτε εξυπηρετεί μόνον πρακτικές ανάγκες. Κάποιοι παίρνουν την πρωτοβουλία να τη δημιουργήσουν αλλά δε μπορεί να επιβιώσει αν δεν αγκαλιαστεί από μια κοινότητα αναγνωστών η οποία θα γνωστοποιεί διαρκώς την ύπαρξή της και θα φροντίζει να υπάρχουν πάντα διαθέσιμες οι οδηγίες για την ανταλλαγή των βιβλίων. Υπαίθρια ή σε κλειστό χώρο (αλλά με πολύωρη ημερήσια ελεύθερη πρόσβαση) η ανταλλακτική βιβλιοθήκη πρέπει να στηθεί σε έναν χώρο ο οποίος περιβάλλεται από μια κοινότητα ανθρώπων και δεν είναι απλώς πέρασμα. Μια πανεπιστημιακή Σχολή είναι ένας τέτοιος χώρος όπως η αυλή ενός νοσοκομείου, ένα καφέ, μια μεγάλη επιχείρηση ή ένας οργανισμός. Προωθεί την ανάγνωση διότι απλούστατα την κάνει ορατή, δηλώνει ότι κάποιοι ενδιαφέρονται γι αυτήν και, καθώς είναι ανοικτή, καλεί την κοινότητα γύρω της να την υιοθετήσει, να την υποστηρίξει και να την προσέχει. Μαζί με την ανάγνωση, προωθεί την κοινωνική ευθύνη και φαίνεται ότι αυτά τα δύο συνδέονται με πολλούς τρόπους.
Δεν είναι δύσκολο να στηθεί μια ανταλλακτική βιβλιοθήκη, ιδίως αν είναι στεγασμένη. Υπάρχουν φθηνά βιβλιοστάσια και η αρχική συλλογή μπορεί να συγκεντρωθεί από δωρεές της ομάδας και των φίλων που θα αναλάβουν την πρωτοβουλία. ΄Εχει την ικανότητα να μεταμορφώνει τον χώρο και να του προσδίδει ενέργεια και στυλ. Μπορούμε να κάνουμε την ανταλλακτική βιβλιοθήκη μόδα!
Της Βενετίας Αποστολίδου.