ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΜΕΡΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ η Μυρτώ ακούει από τον Πέπο για τον ύμνο της αγάπης, την Πνύκα και θέατρο Δώρα Στράτου.

 ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΜΕΡΟΣ

Η Μυρτώ και ο Πέπος βρίσκονται στο μνήμα του πατέρα της και της κάνει την δική του εξομολόγηση μετά την ταυτοποίηση πως ο πατέρας της Μυρτούς είναι το ίδιο πρόσωπο με τον γιατρό που είχε επισκεφτεί τον περασμένο Ιούλιο. Μυρτώ το πόσο σ' αγαπώ ελπίζω να το έχεις καταλάβει, η μορφή σου ζει και βασιλεύει μέσα μου από την πρώτη στιγμή που σε αντίκρισα. Θα είσαι η μοναδική ορχιδέα στο βάζο της καρδιάς μου και θα την ποτίζω με τα δάκρυα της ψυχής μου, θέλω να μ' ακούσεις και κυρίως να με καταλάβεις. Γλυκιά μου Μυρτώ για μένα η αγάπη σημαίνει θυσία και όχι κτητικότητα, αγάπη σημαίνει να δίνεσαι γιατί μόνον τότε  μπορείς να λες πως αγαπάς αληθινά. Θα μου επιτρέψεις να σου διαβάσω τον ύμνο της αγάπης του Αποστόλου Παύλου στην Α’ επιστολή προς Κορινθίους.

''Αν ξέρω να μιλώ όλες τις γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη, τότε έγινα σαν ένας άψυχος χαλκός που βουίζει ή σαν κύμβαλο που ξεκουφαίνει με τους κρότους του. Και αν έχω το χάρισμα να προφητεύω και γνωρίζω όλα τα μυστήρια και όλη τη γνώση, και αν έχω όλη την πίστη, ώστε να μετακινώ με τη δύναμη της ακόμη και τα βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, τότε δεν είμαι τίποτε απολύτως.

Και αν πουλήσω όλη την περιουσία μου για να χορτάσω με ψωμί όλους τους φτωχούς, και αv παραδώσω το σώμα μου για να καεί, αλλά αγάπη δεν έχω, τότε σε τίποτε δεν ωφελούμαι.

Η αγάπη είναι μακρόθυμη, είναι ωφέλιμη, η αγάπη δε ζηλεύει, η αγάπη δεν ξιπάζεται (= δεν καυχιέται), δεν είναι περήφανη, δεν κάνει ασχήμιες, δε ζητεί το συμφέρον της, δεν ερεθίζεται, δε σκέφτεται το κακό για τους άλλους, δε χαίρει, όταν βλέπει την αδικία, αλλά συγχαίρει, όταν επικρατεί η αλήθεια. Όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, όλα τα ελπίζει, όλα τα υπομένει.

Αν υπάρχουν ακόμα προφητείες, θα έλθει μέρα που και αυτές θα καταργηθούν, αν υπάρχουν χαρίσματα γλωσσών και αυτά θα σταματήσουν, αν υπάρχει γνώση και αυτή θα καταργηθεί. Γιατί τώρα έχουμε μερική και όχι τέλεια γνώση και προφητεία· όταν όμως έλθει το τέλειο, τότε το μερικό θα καταργηθεί. Όταν ήμουν νήπιο, μιλούσα ως νήπιο, σκεφτόμουν ως νήπιο, έκρινα ως νήπιο. Όταν έγινα άνδρας, κατάργησα τη συμπεριφορά του νηπίου. Τώρα βλέπουμε σαν σε καθρέπτη και μάλιστα θαμπά, τότε όμως θα βλέπουμε το ένα πρόσωπο το άλλο πρόσωπο. Τώρα γνωρίζω μόνο ένα μέρος από την αλήθεια, αλλά τότε θα έχω πλήρη γνώση. Ώστε τώρα μας απομένουν τρία πράγματα: η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη. Πιο μεγάλη όμως από αυτά είναι η αγάπη''.

Τώρα που άκουσες τον ύμνο της αγάπης θέλω να συνεχίσω την εξομολόγηση μου, χθες βράδυ που σου έκανα την πρόταση γάμου μου είχες πει πως θα μου απαντούσες μετά το μνημόσυνο του πατέρα σου. Δεν γνωρίζω τις προθέσεις σου αλλά θα ήθελα να σε θερμοπαρακαλέσω να μην μου δώσεις καμία απάντηση, όχι προς Θεού δεν έχει να κάνει με μένα, τα δικά μου αισθήματα παραμένουν τα ίδια και μάλιστα θα έλεγα πως κάθε ώρα που περνάει σ' αγαπάω και πιο πολύ. Αυτό που θέλει η καρδιά μου πρέπει να συμβαδίζει και με την λογική, μόνο τότε έχει αξία η αγάπη μου, η καρδιά μου συμφώνησε με την λογική και το πόρισμα τους είναι το εξής: πρέπει να επιστρέψεις σύντομα στην Αμερική και να συνεχίσεις να μας κάνεις υπερήφανους, εκεί είναι Μυρτώ το μέλλον σου και δεν έχει κανένας το δικαίωμα να διακόψει την πορεία σου προς την κορυφή μιας πετυχημένης πανεπιστημιακής καριέρας και ειδικότερα όλοι όσοι σ' αγαπούν. Ο θείος σου μου μίλησε για την ήδη λαμπρή σου σταδιοδρομία, είσαι μία ξεχωριστή περίπτωση το άστρο σου έχει αρχίσει να λάμπει στην επιστημονική κοινότητα της Αμερικής και όχι μόνο. Θα ήθελα λοιπόν να κρατήσεις το δώρο μου για να σου θυμίζει πως στην Ελλάδα εκτός από τα συγγενικά σου πρόσωπα  θα υπάρχω κι εγώ που θα προσεύχομαι για σένα. Επίσης να κρατήσεις και το ποίημα που έγραψα για σένα γιατί εκεί μέσα έχω κρύψει λέξεις που τις έχω ποτίσει με το ροδόσταμο της ψυχής μου. Η Μυρτώ ήταν τόσο συγκινημένη που δεν μπορούσε να μιλήσει, αυτή την εξέλιξη δεν την περίμενε, αυτή την μεγαλοψυχία δεν την είχε ξανασυναντήσει, άλλα είχε στο μυαλό της και άλλα προέκυψαν. Ζήτησε από τον Πέπο να πάνε στο καφέ που υπήρχε στον λόφο των Μουσών στου Λουμπαδιάρη. Στην επιστροφή σταμάτησαν για λίγο στην κοιμωμένη του Γιαννούλη Χαλεπά κα σε κάποια ακόμα αξιόλογα μνημεία που υπήρχαν στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών.

Η Κοιμωμένη του Χαλεπά είναι γλυπτό του γνωστού Έλληνα γλύπτη, Γιαννούλη Χαλεπά, στη μορφή της Σοφίας Αφεντάκη. Φιλοτεχνήθηκε τη δεκαετία 1880 και τοποθετήθηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Το γλυπτό παρουσιάζει την Σοφία Αφεντάκη ξαπλωμένη, να έχει το κεφάλι προς τα δεξιά, πάνω σε ένα μαξιλάρι και με το αριστερό της χέρι, κρατάει έναν σταυρό πάνω στο στήθος. Θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα τέχνης ανάμεσα στα γλυπτά του Α' Νεκροταφείου Αθηνών καθώς και ένα από τα πιο καθοριστικά έργα για τη φήμη του Χαλεπά Η Σοφία Αφεντάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1856 και καταγόταν από την Κίμωλο, πατέρας της ήταν ο Κωνσταντίνος Αφεντάκης. Η ίδια απεβίωσε από φυματίωση στις 17 Δεκεμβρίου 1873. Ο θείος της, και ένας από τους Μεγάλους Ευεργέτες, Γεώργιος Οικονόμου Αφεντάκης, παραγγέλνει στον Γιαννούλη Χαλεπά να φιλοτεχνήσει ένα ταφικό μνημείο για την όμορφη κόρη. Το θλιβερό αυτό γεγονός του πρόωρου θανάτου της νεαρής Αφεντάκη, στάθηκε η αφορμή για την δημιουργία του τρίτου κατά σειρά αριστουργήματος του Χαλεπά και ίσως του πιο αναγνωρισμένου νεοελληνικού αγάλματος, αυτό της «Kοιμωμένης του Χαλεπά». Το άγαλμα «της κοιμωμένης» αναπαριστά την Σοφία Αφεντάκη σε λευκό μάρμαρο ξαπλωμένη ολόσωμη,  σε ένα ανάκλιντρο, επάνω σε τσαλακωμένα σεντόνια. Το κεφάλι της γέρνει απαλά στο πλούσια διακοσμημένο με κεντήματα μαξιλάρι κρατώντας έναν σταυρό στο ένα χέρι, ενώ το άλλο της χέρι πέφτει απαλά στα σεντόνια με το ένα της πόδι να είναι ελαφρά ανασηκωμένο. Ουσιαστικά, φιλοτεχνεί το ολόσωμο πορτραίτο μιας ζωντανής κοπέλας που έχει μόλις αποκοιμηθεί.^[1]

Το άγαλμα «Η Κοιμωμένη του Χαλεπά» παραμένει μέχρι και σήμερα στον τάφο της οικογένειας, στο Πρώτο Νεκροταφείο των Αθηνών.

Ο συνολικός αριθμός γλυπτών που βρίσκονται στο νεκροταφείο είναι 768.^[24] Στο νεκροταφείο φιλοξενούνται ταφικά μνημεία σχεδιασμένα από διάσημους γλύπτες όπως οι Γιαννούλης Χαλεπάς, Ιωάννης Βιτσάρης , Δημήτριος Φιλιππότης, Γεώργιος Μπονάνος, Νικόλαος Γεωργαντής, Δημήτρης Αρμακόλας, Κοσμάς Ξενάκης, Κώστας Βαλσάμης, Μιχάλης Τόμπρος κ.ά.^[25] Με τον κανονισμό του 1934 προβλέπεται πως όσοι φτιάχνουν τάφους οικογενειακούς στη ζώνη πολυτελείας να διαμορφώνουν καλλιτεχνικά τους τάφους αυτούς με έργα όχι μικρότερης αξίας των 100.000 δραχμών. Αν δεν γίνει αυτό εντός τριετίας ανακαλείται η χορήγηση του τάφου, του επιστρέφεται το ποσό που έδωσε μειωμένο κατά 10% και ο χώρος επιστρέφει στον δήμο για μελλοντική νέα χρήση. Το 1946 αποφασίζεται η κατεδάφιση μαυσωλείου με τοιχογραφίες του Φώτη Κόντογλου. Η Κοιμωμένη του Τήνιου Γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά στον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη (πέθανε στα 1878) έγινε αντικείμενο διαμάχης μεταξύ του ανιψιού της νεκρής αντιστράτηγου Μ. Χατζημιχάλη, και του δήμου. Ο Χατζημιχάλης θέλησε να το μετακινήσει και να το πουλήσει σε Αμερικανούς. Ο Χατζημιχάλης αξίωνε ότι η Κοιμωμένη δεν ανήκε στον Χαλεπά, ούτε στο Α΄ Νεκροταφείο, αλλά στον νόμιμο δικαιούχο της ταφικής έκτασης. Το 1951 με απόφαση του υπουργείου πολιτισμού η Κοιμωμένη είναι το πρώτο γλυπτό του Α' Νεκροταφείου που κρίθηκε διατηρητέο. Το 1952 επί δημαρχίας Νικολόπουλου κρίνεται αναγκαία η κατασκευή υαλοφράγματος για την προστασία του γλυπτού. Το 1988 επί δημαρχίας Έβερτ, το δημοτικό συμβούλιο έκρινε πως τα Ανθρωπάκια του Γαΐτη έργο της γλύπτριας Γαβριέλλας Σίμωσι Γαΐτη, ενόψει της εκταφής των οστών του ζωγράφου Γιάννη Γαΐτη και της μεταφοράς τους μαζί με το επιτύμβιο στο νεκροταφείο της Ίου. Η αρμόδια υπηρεσία του δήμου αρνήθηκε να παραχωρήσει το γλυπτό στην οικογένεια και ζήτησε χρόνο για να αποφασίσει πως θα το αξιοποιήσει. Η τύχη του επιτυμβίου του Γαΐτη αγνοείται έκτοτε.

Όταν έφθασαν στο καφέ που υπήρχε στον πεζόδρομο προς την Πνύκα της διάβασε λίγα λόγια για την περιοχή ξεκινώντας από την Πνύκα.

 Ένας από τους τρεις λόφους, για την ακρίβεια ο μεσαίος, που συνθέτουν τον ευρέως γνωστό λόφο του Φιλοπάππου, αποτέλεσε τον τόπο όπου κατά την αρχαιότητα άνθισε η Δημοκρατία. Ο λόγος για την Πνύκα, τον δεύτερο λόφο που συναντάται από τον πεζόδρομο της Μακρυγιάννη και της Διονυσίου Αρεοπαγίτου εκεί όπου ήταν το φημισμένο Pepos Restaurant και το Pepos School of Delicatesen.

Αλήθεια, πόσες φορές δεν έχετε απολαύσει την βόλτα σας εδώ; Γνωρίζετε, ωστόσο, αρκετά γι αυτήν, πέρα από την εκπληκτική θέα που προσφέρει στους επισκέπτες της; Μάθετε έξι πράγματα που ίσως δεν ξέρετε και την επόμενη φορά που θα βρεθείτε εδώ εντυπωσιάστε τους πάντες με τις γνώσεις σας.

Πρόκειται για το μέρος όπου συνεδρίαζε η Εκκλησία του Δήμου, ή πιο απλά η συνέλευση των Αθηναίων από τον 6ο έως τα τέλη του 4ου αιώνα, με περίπου 10.000 άνδρες να συγκεντρώνονται σε κάθε συνεδρίαση.

Σπουδαίοι πολιτικοί, ρήτορες και στρατηγοί έχουν αγορεύσει από το βήμα του ιερού αυτού χώρου. Μεταξύ άλλων και οι Αριστείδης, Θεμιστοκλής, Περικλής, Δημοσθένης, και στην πιο σύγχρονη εποχή ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Ο σημερινός αρχαιολογικός χώρος της Πνύκας αποτέλεσε και σπουδαίο ιερό αφιερωμένο στο Δία, που τότε θεωρούνταν προστάτης του αθηναϊκού πολιτεύματος.

Από τα τέλη του 4ου αιώνα, όταν οι συνελεύσεις των Αθηναίων μεταφέρθηκαν στο θέατρο του Διονύσου κάτω από την Ακρόπολη, ο χώρος παρέμεινε μόνο ιερός.

Οι δύο μεγάλες στοές που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο δημιουργήθηκαν με σκοπό να προστατεύουν τους ανθρώπους κατά την διάρκεια κακών καιρικών συνθηκών.

Ο λόφος αγοράστηκε από τον Αυστριακό πρέσβη Άντον Πρόκερς φον Όστεν και επιστράφηκε στο ελληνικό δημόσιο από το γιο του το 1857.

Εδώ βρίσκονται τα θεμέλια του Ηλιοσκοπίου του Μέτωνα, το σύστημα που χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι αστρονόμοι για την παρατήρηση της θέσης του Ήλιου, της Σελήνης κ.α.

Και μετά συνέχισε με την ΔΩΡΑ ΣΤΡΑΤΟΥ και το θέατρο παραδοσιακών χορών Δώρα Στράτου.

Η επιβίωση της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, των χορών αλλά και των εθνικών ενδυμασιών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο έργο της Δώρας Στράτου, η οποία αφιέρωσε τη ζωή της σε αυτόν τον σκοπό. Το 1953 ίδρυσε το σωματείο «ελληνικοί χοροί Δώρα Στράτου» το οποίο πραγματοποίησε πολυάριθμες παραστάσεις στην Ελλάδα και πολλές χώρες του εξωτερικού, διαδίδοντας την ελληνική μουσική. Προτού όμως αρχίσουν οι παραστάσεις είχε γίνει το δύσκολο έργο της καταγραφής στην ελληνική ύπαιθρο, η οποία είχε ρημάξει από την κατοχή και τον εμφύλιο. Στα χωριά οι παραδοσιακές ενδυμασίες ήταν μέσα στα ντουλάπια των σπιτιών και πολλοί τις έσκιζαν για να φτιάξουν άλλα ρούχα, τις έκαναν κουρέλια ή ακόμη και πανιά για να καθαρίζουν . 

Πολλές περιοχές είχαν ερημώσει και μαζί με τους ανθρώπους κινδύνευε να χαθεί και η παράδοση, τα τραγούδια, οι χοροί, οι ενδυμασίες. Αυτή είναι και η μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου στην ελληνική παράδοση την οποία κατέγραψε και στα βιβλία: «Μια παράδοση μια περιπέτεια», «ελληνικοί χοροί, ένας ζωντανός δεσμός με το παρελθόν». Κυκλοφόρησε επίσης μια τεράστια συλλογή 45 δίσκων με παραδοσιακή ελληνική μουσική. Η Δώρα Στράτου έμενε στην οδό Υπατίας κοντά στην Πλάκα και πέθανε το 1988.... Πηγή Μηχανή του χρόνου. Κάπου εδώ θα σταματήσω την αφήγηση του Τριακοστού μέρους. Σας χαιρετώ ο αφηγητής Πεπέ.