100 χρόνια «Κ»: Οίκαδε… οι Πομερανοί
Ελληνες της Σμύρνης στην προκυμαία, περιμένοντας τις βάρκες που θα τους μεταφέρουν στα πλοία (Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα). ΓΙΩΡΓΟΣ Θ. ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ* 19.02.2019 • 12:53 Μετά το «Οίκαδε», ακολούθησε στις 17 Αυγούστου 1922 δεύτερο κύριο άρθρο με παρόμοιο περιεχόμενο: «Οι Πομερανοί». Το πρώτο άρθρο ζητούσε «να διαχειμάση η Ελλάς οίκαδε», δηλαδή να επανέλθει ο ελληνικός στρατός από τη Μικρά Ασία στις εστίες του, στον «οίκο» του, για να ξεχειμωνιάσει. «Ούτε ένα εύζωνον διά νέας περιπετείας» διαλαλούσε το δεύτερο άρθρο, παραφράζοντας το απόφθεγμα του Μπίσμαρκ ότι τα Βαλκάνια δεν αξίζουν ούτε έναν Πομερανό γρεναδιέρο. Και τα δύο άρθρα εντυπώθηκαν στη συλλογική μνήμη με τον τίτλο του πρώτου, που ήταν βέβαια πιο κατανοητός.
Εκ των υστέρων, οι Βενιζελικοί συνέδεσαν το «Οίκαδε» με τη Μικρασιατική Καταστροφή και καλλιέργησαν τον ανθεκτικό μέχρι σήμερα μύθο ότι το άρθρο αυτό υπονόμευσε το ηθικό του ελληνικού στρατού και συνέβαλε στην κατάρρευσή του. Αυτό όμως ήταν φύσει αδύνατο. Οταν δημοσιεύθηκε το άρθρο, η τελική τουρκική επίθεση είχε ήδη εκδηλωθεί, στις 13 Αυγούστου, προκαλώντας ραγδαία και ακατάσχετη διάλυση των περισσοτέρων μονάδων ήδη από τις 15 Αυγούστου. Δεν είχαν βέβαια προλάβει να διαβάσουν το συγκεκριμένο άρθρο.
Η ιστορική σημασία των δύο άρθρων βρίσκεται αλλού. Αποκαλύπτουν τη βαθύτερη αδιαφορία των Αντιβενιζελικών για τους ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας. Μολονότι τη συνέχισαν και την κλιμάκωσαν αχρείαστα επί σχεδόν δύο χρόνια, η εκστρατεία παρέμενε γι’ αυτούς «η περιπέτεια, η επιβληθείσα εις τον λαόν από τον άνθρωπον, ο οποίος, ατυχώς διά την Ελλάδα, ζη ακόμη», όπως γράφει το δεύτερο άρθρο. Ο Γ.Α. Βλάχος διαλέγει τη στιγμή της τουρκικής επίθεσης για να επιδοκιμάσει έμμεσα τη δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου το 1920, όπως δεν μπορούσε να κάνει τότε.
Οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικράς Ασίας λογικά δεν περιλαμβάνονται στην «Ελλάδα» για την οποία γράφει και νοιάζεται ο Βλάχος. Είναι μάλιστα καταπληκτική η σταδιακή εξαφάνισή τους από τα κείμενά του. Στο αμέσως προηγούμενο άρθρο του («Η γέφυρα των στεναγμών» στις 13 Αυγούστου) αναφέρονταν τελικά απλώς ως «χριστιανοί». Στο «Οίκαδε» αναφέρονται πλέον μόνο ως «γενναίοι κάτοικοι», με προφανή ειρωνική διάθεση, αφού υπονοείται ότι δεν ήσαν διατεθειμένοι να πολεμήσουν οι ίδιοι για την άμυνά τους. Το άρθρο τούς μνημονεύει επίσης ειρωνικά (μέσα σε εισαγωγικά) ως λαό «ελευθερωθέντα από των δεσμών της δουλείας». Από το τρίτο άρθρο («Οι Πομερανοί») απουσιάζουν εντελώς! Οπως προκύπτει, η τύχη τους δεν απασχολεί τον Βλάχο και τους αναγνώστες του. Οταν πια έρθουν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες, η αδιαφορία θα μετατραπεί σε απροκάλυπτη εχθρότητα και αμφισβήτηση της ελληνικότητάς τους.
Για τα δύο άρθρα του 1922, ο Βλάχος έδωσε εξηγήσεις μόλις το 1932, το 1934 και, διεξοδικότερα, το 1949. Ισχυρίστηκε λοιπόν ότι τα δημοσίευσε με υπόδειξη του κορυφαίου Αντιβενιζελικού ηγέτη (και φίλου του) Δημητρίου Γούναρη, με στόχο να προετοιμάσουν την κοινή γνώμη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για την ήδη επερχόμενη καταστροφή. Επιπλέον, για να δείξει ότι δεν προλάβαιναν να την προκαλέσουν, ο Βλάχος αλλοίωσε χωρίς λόγο τους χρόνους και ισχυρίστηκε ότι ήδη από τις 14 Αυγούστου «σχεδόν δεν υπήρχε στρατός»!
Ο Βλάχος απαντούσε σε επικρίσεις από τη δική του παράταξη. Ισως όμως το 1949 θεώρησε ότι όφειλε επιτέλους μία εξήγηση και στους Βενιζελικούς, με τους οποίους η παράταξή του είχε πλέον συμμαχήσει για να νικήσουν μαζί το ΚΚΕ.
* Ο κ. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος είναι τ. καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου