Ο Ανάγνος ανήκει στην Ελλάδα, η φήμη του ωστόσο ήταν αποκλειστικά αμερικανική υπόθεση, αν και το έργο του είναι πια κτήμα όλης της ανθρωπότητας. Αυτή θα ήταν με δυο λέξεις η ιστορία του μεγάλου παιδαγωγού και ευεργέτη στον τόπο του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου από το Πάπιγκο.
Ενός ανθρώπου που προσέφερε πολλά αλλά παρέμεινε άγνωστος στην πατρίδα του, παρά τις τιμές που απόλαυσε και συνεχίζει να απολαμβάνει στην Αμερική. Και όχι μόνο γιατί ήταν αυτός που δέχτηκε να βοηθήσει ένα τυφλό κοριτσάκι που θα μεγάλωνε και θα γινόταν η ηρωίδα της ζωής Έλεν Κέλερ, η γυναίκας που θα έκανε το προσωπικό δράμα θρίαμβο της θέλησης και της αποφασιστικότητας.
Ο ντελικάτος Βοστονέζος επέστρεψε στη χώρα μας το 1866 για να συνδράμει για άλλη μια φορά τον ελληνικό αγώνα για ανεξαρτησία, τώρα στις περιπέτειες της Κρητικής Επανάστασης. Στην Κρήτη θα γνωρίσει τον δημοσιογράφο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο, με τον θα συνεργαστεί στη νέα του απόπειρα να βοηθήσει το ελληνικό ζήτημα με χρήμα και προσωπικό ιδρώτα. Πριν φύγει από την Ελλάδα, ο Χάου προτείνει στον Αναγνωστόπουλο να τον πάρει στην Αμερική, καθώς το πνεύμα του ακαδημαϊκού είναι ανήσυχο και πολυσχιδές.
Ο Αναγνωστόπουλος καταφτάνει στις ΗΠΑ στα τέλη του 1867, διασχίζοντας τον αφιλόξενο ωκεανό με την οικογένεια Χάου, την κόρη του οποίου σύντομα θα ερωτευόταν. Ο Χάου ήταν ιδρυτής και πρόεδρος του ινστιτούτου τυφλών της Βοστόνης, Perkins, και αφήνει διάδοχό του τον φωτισμένο έλληνα γαμπρό του, τον οποίο θα εκλέξει αργότερα διευθυντή της σχολής το διοικητικό συμβούλιο.
Ήταν ώρα για τις μεγάλες συνεισφορές του Ανάγνος στην ειδική αγωγή αλλά και στο θαύμα που άκουγε στο όνομα Έλεν Κέλερ, ένα θαύμα που τον είχε φύλακα-άγγελο. Ο Αναγνωστόπουλος βοήθησε τα μέγιστα ώστε να γίνει η μικρή τυφλή και κωφάλαλη Κέλερ διδάκτωρ φιλοσοφίας και επιστήμονας της ειδικής αγωγής!
Ο οραματιστής δάσκαλος που άφησε μεγάλη συνεισφορά στην εκπαίδευση των τυφλών δεν ξέχασε ποτέ τον τόπο του, για τον οποίο υπήρξε άλλωστε μεγάλος ευεργέτης. Έχτισε σχολεία στο Πάπιγκο («Καλίνεια Σχολεία»), τα Γιάννενα και την Κόνιτσα και μερίμνησε ιδιαίτερα για τη μόρφωση των ηπειρωτών συμπατριωτών του.
Στην Αμερική εγκωμίασαν το έργο του και τίμησαν τη μνήμη του εκτεταμένα, περιλαμβάνοντας το όνομά του ακόμα και στο μνημείο του Αγάλματος της Ελευθερίας. Ο δάσκαλος του αγαθού και μεγάλος οδηγός των τυφλών θεμελίωσε νέες τεχνικές γραφής και ανάγνωσης στο πεδίο της ειδικής αγωγής, κάνοντας τον κόσμο σαφώς καλύτερο μετά το πέρασμά του…
Πρώτα χρόνια
Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος γεννιέται στις 7 Νοεμβρίου 1837 στο ορεινό χωριό Πάπιγκο του ιστορικού Ζαγορίου της Ηπείρου. Φτωχή η κοινότητα και υπό τουρκική μάλιστα κατοχή, ο μικρός Μιχάλης μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ του σχολείου και των προβάτων, βοηθώντας από την πρώτη στιγμή τον βοσκό πατέρα του Δημήτρη, τον οποίο θα έχανε ωστόσο σύντομα, μένοντας προστάτης της οικογένειας.
Είναι όμως γερός στα γράμματα και είναι κρίμα να χαθεί τέτοιο πνεύμα, συμφωνούν οι προύχοντες του χωριού και του δίνουν μια υποτροφία για να μπορέσει να φοιτήσει στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και να βγάλει το σχολείο. Εκείνος δικαιώνει την εμπιστοσύνη των Παπιγκιωτών τελειώνοντας τη σχολή με άριστα και το 1856 γίνεται δεκτός στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, με μοναστηριακό πια βοήθημα, από την οποία θα αναγορευτεί διδάκτορας φιλοσοφίας το 1861. Μέχρι τότε οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι θα έχουν κατακτήσει και την καρδιά και το πνεύμα του.
Τώρα θέλει να κάνει καριέρα στη δημοσιογραφία και αρχίζει να αρθρογραφεί στην αθηναϊκή εφημερίδα «Εθνοφύλαξ», της οποίας σύντομα θα είναι αρχισυντάκτης. Και είναι μόλις 24 ετών! Από τις στήλες της εφημερίδας θα φανεί ο άδολος πατριωτισμός του, ξεσηκώνοντας άρχοντες και λαό για την ενίσχυση της Κρητικής Επανάστασης που ξεσπά. Τα καυστικά σχόλιά του κατά του Όθωνα όμως θα προκαλέσουν όχι μόνο την απόλυσή του, αλλά και την εξάμηνη φυλάκισή του. Βγαίνοντας, μεταβαίνει στην Κρήτη και το 1867 πιάνει δουλειά ως γραμματέας στον περιβόητο αμερικανό φιλέλληλα Σάμιουελ Χάου, γνωστό στον τόπο μας ήδη από την Επανάσταση του 1821, όταν είχε περάσει έξι χρόνια ως γιατρός στο πεδίο της μάχης περιθάλποντας τους τραυματισμένους αγωνιστές.
Ο Χάου επέστρεψε στις ΗΠΑ αλλά δεν ξέχασε ποτέ τον αγώνα των απελπισμένων Ελλήνων. Έστελνε συχνά οικονομικά βοηθήματα, τρόφιμα και ρούχα στον τόπο μας μέσω φιλελληνικών εράνων που διοργάνωνε στις ΗΠΑ και κατέβαινε συχνά-πυκνά στην Ελλάδα για να οργανώσει προσφυγικούς καταυλισμούς και δομές υγείας.
Το 1831, όταν επέστρεψε στη Βοστόνη έπειτα από έξι χρόνια στην μπαρουτοκαπνισμένη ελληνική επικράτεια, ίδρυσε το πρώτο σχολείο για τυφλούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Perkins, του οποίου διετέλεσε και πρώτος διευθυντής. Το 1848 ίδρυσε ένα ανάλογο σχολείο ειδικής αγωγής για άτομα με νοητικές διαταραχές. Τώρα, το 1866, γηραιός πλέον, βρίσκεται για μια ακόμα φορά στην Ελλάδα, κι αυτό για να συνδράμει τους επαναστατημένους Κρητικούς!
Ο μεγάλος αυτός ευεργέτης των σκλαβωμένων Ελλήνων άφησε και πάλι τη σφραγίδα του στον ελληνισμό, αυτή τη φορά ερχόμενος μάλιστα στην Αθήνα οικογενειακώς. Εκεί θα γνωρίσει ο Αναγνωστόπουλος την κόρη του Χάου, Τζούλια Ρομάνα, με την οποία θα ερωτευτούν κεραυνοβόλα.
Ο Χάου τον προσκαλεί να τον πάρει μαζί του στις ΗΠΑ, έχοντας εκτιμήσει το πνεύμα και το άδολο του χαρακτήρα του. Ο μέντορας του Αναγνωστόπουλου σύντομα ωστόσο θα γινόταν και πεθερός του!
O δάσκαλος Αναγνωστόπουλος
Τέλη του 1867 λοιπόν ο Μιχάλης Αναγνωστόπουλος αποβιβάζεται στον Νέο Κόσμο και σύντομα θα γεννηθεί ο Μάικλ Ανάγνος, ο φωτισμένος διευθυντής του Perkins! To 1970 θα παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του, μία από τις δύο κόρες του Χάου, κάτι που θα τον δέσει με συγγενικούς δεσμούς τόσο με τον φιλέλληνα Χάου όσο και με το τρομερό του σχολείο.
Ο Αναγνωστόπουλος θα περάσει δέκα χρόνια ως αναπληρωτής διευθυντής και βοηθός ουσιαστικά του πεθερού του στο Perkins, το διασημότερο πλέον ίδρυμα τυφλών παγκοσμίως. Πέρα από τα διοικητικά καθήκοντα, ασκεί επί σειρά ετών και διδακτικό έργο, θέλοντας να γνωρίσει καλύτερα το λειτούργημα που συντελούνταν στη σχολή της Βοστόνης. Αλλά και να μάθει στα τυφλά παιδάκια ελληνικά και λατινικά! Ο Χάου έφυγε από τον κόσμο το 1876 και τη διεύθυνση της σχολής εμπιστεύτηκε τώρα πανηγυρικά το διοικητικό συμβούλιο στον 39χρονο Ανάγνος.
Άριστος γνώστης των κλασικών του πνεύματος και με πρότυπό του τον Σωκράτη, ο οραματιστής Αναγνωστόπουλος καθιέρωσε πλήθος παιδαγωγικών καινοτομιών στην εκπαίδευση ειδικής αγωγής, αντιμετωπίζοντας πρωτίστως τα τυφλά παιδιά ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Ο δικός του αγώνας ήταν να πείσει όλους, από δασκάλους και συνεργάτες μέχρι και την κοινωνία την ίδια τελικά, πως τα τυφλά παιδιά είχαν τις δικές τους ικανότητες θέτοντας ως στόχο ζωής να τα βοηθήσει να αναδείξουν τις αρετές τους και να διεκδικήσουν έτσι μια καλύτερη θέση στον κόσμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Έλεν Κέλερ, η οποία στην αυτοβιογραφία της το 1966 εκφράζει τη βαθιά της ευγνωμοσύνη στον Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο.
Μέχρι το 1886, όταν θα χάσει τελικά την αγαπημένη του σύζυγο και παντοτινή αρωγό στην εκπαιδευτική του μεταρρύθμιση, ήταν μακράν ο γνωστότερος Έλληνας της ομογένειας και ένας από τους διασημότερους εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής του κόσμου. Στα 30 χρόνια που θα περάσει στο τιμόνι του Perkins, ο Αναγνωστόπουλος ίδρυσε ακόμα και ειδικό τυπογραφείο, την ίδια ώρα που εκπροσωπούσε τόσο την αμερικανική εκπαίδευση όσο και την κυβέρνηση των ΗΠΑ σε συνέδρια και παγκόσμιους φορείς ειδικής αγωγής (όπως το 1900 στο Παρίσι, όταν παρακολούθησε ως επίσημος εκπρόσωπος της Αμερικής το διεθνές συνέδριο διδασκάλων ειδικής αγωγής).
Στη δουλειά του ήταν πραγματικά ασίγαστος, καθώς το έργο του ήταν ιερό. Έχοντας τη συνολική εποπτεία της σχολής, μελέτησε ενδελεχώς ό,τι αφορούσε στην εκπαίδευση των τυφλών και κωφάλαλων παιδιών και αναζήτησε συμπληρωματικά μέτρα και περισσότερη ενισχυτική διδασκαλία. Ο στόχος του ήταν να βελτιωθούν οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες του ιδρύματος και η προσφορά του στα παιδιά.
Πέρα από τα γενναία κονδύλια που κατάφερε να αποσπάσει από φορείς και κράτος, ίδρυσε νηπιαγωγείο για τυφλά παιδιά (1887) και έφτιαξε την πληρέστερη βιβλιοθήκη ειδικής αγωγής του κόσμου. Ιδιαίτερη μέριμνα έλαβε και για τη μουσική παιδεία των μαθητών του, εξοπλίζοντας τις μουσικές αίθουσες με όλων των λογιών τα καλούδια. Κι αυτό γιατί θεωρούσε πως η μουσική θα μπορούσε να αποτελέσει πεδίο επαγγελματικής αποκατάστασης για τους τυφλούς, διδάσκοντάς τη μάλιστα ως μάθημα τεχνικής κατάρτισης!
Το καινοτόμο πρόγραμμα του Αναγνωστόπουλου υιοθέτησε μαθήματα αλλά και παιδαγωγικές τεχνικές για τη βέλτιστη σωματική και πνευματική εξέλιξη των τυφλών μαθητών, καθιερώνοντας όπως είπαμε τον θεσμό της επαγγελματικής απασχόλησης των τυφλών ως μέρος του αμερικανικού εκπαιδευτικού συστήματος. Λειτούργησε ακόμα και προγράμματα απασχόλησης τυφλών στη βιομηχανία, με στόχο να κάνει τους τυφλούς συμπολίτες του αυτάρκεις ως ενήλικες.
Ταυτοχρόνως, όργωσε την Ευρώπη για να επισκεφτεί τα εκεί σχολεία ειδικής αγωγής, ανταλλάσσοντας τεχνογνωσία και εξοπλισμό. Τέτοιος ήταν ο αντίκτυπός του στην ειδική αγωγή που το 1892 τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ με τιμητικό μεταπτυχιακό τίτλο. Μέχρι τότε, ο διευθυντής του Perkins είχε κάνει τη σχολή ειδικής αγωγής τη σπουδαιότερη και πληρέστερη εκπαιδευτική δομή του κόσμου για τα τυφλά και κωφάλαλα παιδιά.
Τα δύο επιστημονικά συγγράμματά του για την ειδική αγωγή (το «Εκπαίδευση των τυφλών: Ιστορικό σχεδίασμα, αφετηρία, ανάπτυξη και πρόγραμμα» του 1882 και το «Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο για τους τυφλούς» του 1886) θεωρήθηκαν τομές στον ακαδημαϊκό χώρο και εν πολλοίς αξεπέραστα στην κατηγορία τους…
Ο ευεργέτης ΑναγνωστόπουλοςΜεγάλος πατριώτης καθώς ήταν, ο Ανάγνος δεν ξέχασε ποτέ τον τόπο του και σήμερα φαντάζει ως ο μεγαλύτερος από τους εβδομήντα περίπου εθνικούς ευεργέτες που έβγαλε το Πάπιγκο! Αφού ίδρυσε και κράτησε για χρόνια το τιμόνι της Τοπικής Ένωσης Ελλήνων Αμερικής (παράρτημα Βοστόνης), μέσω της οποίας προωθούσε τα ελληνικά ζητήματα στην αμερικανική κυβέρνηση και έχτισε την ορθόδοξη εκκλησία της Βοστόνης, στράφηκε κατόπιν οικονομικά στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ήπειρο. Τα μεγάλα εθνικά θέματα τον συγκινούν διαχρονικά και βαθύτατα, γι’ αυτό και ιδρύει στη Βοστόνη την «Εθνική Ένωση» για την ενίσχυση του Μακεδονικού Αγώνα. Το κάλεσμα που απευθύνει στον απόδημο ελληνισμό θα βρει απάντηση και τα κονδύλια που στέλνονται στην Ελλάδα από την ομογένεια θα κατευθυνθούν τελικά στη δημιουργία του ελληνικού πολεμικού στόλου.
Οι χρηματικές δωρεές του γενναίες και εκτεταμένες, καθώς στράφηκαν προς νομικά πρόσωπα, εκπαιδευτικά σωματεία κ.λπ. Ταυτοχρόνως, ιδρύει δημοτικά σχολεία τον Μάιο του 1906 στη γενέθλια γη, τα «Καλλίνεια» του Παπίγκου (στη μνήμη της μητέρας του Καλλίνας), χτίζει και λειτουργεί τη Γεωργική Σχολή της Κόνιτσας, ανοίγει δημοτικά σχολεία στα Γιάννενα κ.ά.
Διορίζει την τετραμελή «Διαχειριστική Επιτροπή των Καλλινείων Σχολείων Παπίγκου», την οποία αναγκάζει να λειτουργεί βάσει του κανονισμού που συντάσσει ο ίδιος, ώστε να εγγυηθεί τη μακροημέρευση των σχολείων του αλλά και του κληροδοτήματός του, από το οποίο πληρώνονται εξάλλου όλοι οι δάσκαλοι των δημοτικών που ευεργετεί. Αγοράζει και ένα μεγάλο κτήμα 7,5 στρεμμάτων μέσα στα Γιάννενα, «γνωστόν με την ονομασίαν ‘‘Παπιγκιώτικη Μάνδρα’’», όπως μας βεβαιώνει ο παραπάνω κανονισμός, το οποίο εμπιστεύεται στη Μητρόπολη Ιωαννίνων για να στεγαστούν δυο νέα δημοτικά σχολεία.
Στην Πολυχρόνειο Σχολή στο Πάπιγκο, που ανεγέρθηκε το 1897, έσπευσαν να στήσουν στον προαύλιο χώρο την προτομή του Αναγνωστόπουλου, καθώς χωρίς την οικονομική συνδρομή του δεν θα είχε αποπερατωθεί το έργο. Η φράση που χαράκτηκε στην προτομή συμπυκνώνει ίσως τη ζωή του: «Ζήσας επί μακρόν χρόνον εν τη αλλοδαπή ούτε εν ταις λύπαις, ούτε εν ταις ευτυχίαις ελησμόνησα την αγαπητήν μου πατρίδα, διετέλεσα δε ενθαρρύνων αείποτε».
Ανάγνος και Έλεν Κέλερ
Ο Μάικλ Άναγνος λαμβάνει μια επιστολή το 1886 από την ανήσυχη οικογένεια Κέλερ, η οποία ζει σε μια μικρή πόλη της Αλαμπάμα και μεγαλώνει ένα εξάχρονο κορίτσι χωρίς όραση και ακοή. Τη σχολή Perkins τη συστήνει στον βετεράνο λοχαγό του αμερικανικού εμφυλίου Άρθουρ Κέλερ ο ίδιος ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, καθώς ξέρει πως η ευκατάστατη οικογένεια βρίσκεται σε απόγνωση μεγαλώνοντας ένα μικρό «αγρίμι», όπως λένε, που δεν μπορεί να επικοινωνήσει ουσιαστικά με κανέναν.
Ο Αναγνωστόπουλος συγκινείται από το γράμμα και αναλαμβάνει την ευθύνη αλλά και το παιδαγωγικό ρίσκο να στείλει στο σπίτι των Κέλερ μια εικοσάχρονη μαθήτριά του, την Άνι Σάλιβαν. Η Σάλιβαν, με προβλήματα όρασης κι αυτή, είναι ένα επίσης βασανισμένο κορίτσι που θέλει να ξεφύγει από τα ιδρύματα, διαθέτοντας πάθος για διδασκαλία αλλά και γνώσεις στην ειδική αγωγή.
Η Σάλιβαν θα καταφέρει σταδιακά, με απαράμιλλο πείσμα και υπομονή, να μάθει στην Έλεν τις πρώτες της λέξεις παρέχοντάς της συνεχή ερεθίσματα για εξέλιξη. Κέλερ και Σάλιβαν έμειναν αχώριστες μέχρι το τέλος και η δασκάλα πρόλαβε να καμαρώσει την πρωτόγνωρη εξέλιξη της μαθήτριάς της. Αμφότερες είχαν να χρωστούν πολλά στον Αναγνωστόπουλο, που ήταν πάντα εκεί να συνδράμει οικονομικά, εκπαιδευτικά αλλά και ηθικά, όταν η Σάλιβαν ένιωθε πως δεν σημείωνε καμία πρόοδο.
Οι επιστολές του Αναγνωστόπουλου τόσο με την Έλεν Κέλερ και τη Σάλιβαν όσο και με τους γονείς του κοριτσιού επιβίωσαν ως τις μέρες μας και φυλάσσονται στο Perkins. Όταν η Κέλερ επισκέφθηκε εξάλλου την Ελλάδα το 1946 για μια διάλεξη, δεν παρέλειψε να αναφέρει τον μέντορα όλων των τυφλών της Αμερικής, Μάικλ Ανάγνος…
Τελευταία χρόνιαΟ Αναγνωστόπουλος ξεκίνησε στις 17 Μαρτίου 1906 από τις ΗΠΑ για αυτό που έμελλε να γίνει το στερνό επαγγελματικό του ταξίδι στα Βαλκάνια. Έπειτα από άλλη μια περιοδεία του στην Ελλάδα, την Τουρκία, τη Σερβία και τη Βουλγαρία, όπου επισκέφτηκε τις ελληνικές κοινότητες και έδωσε μια σειρά από διαλέξεις, βρέθηκε στο πλαίσιο των επαγγελματικών αναγκών του στη Ρουμανία και μετέβη στην πόλη Ντρομπέτα-Τούρνου Σεβερίν, όπου όχι μόνο υπήρχε ισχυρή ηπειρώτικη παροικία αλλά εκεί ζούσε και ο θείος του, Κωνσταντίνος Παναγιωτέσκο.
Εκεί θα αφήσει την τελευταία του πνοή ο Μιχάλης Αναγνωστόπουλος στις 29 Ιουνίου 1906 κάτω από αδιευκρίνιστες και μυστηριώδεις συνθήκες. Οι αναφορές έκαναν λόγο για υποτροπή κάποιου σοβαρού προβλήματος υγείας που τον ταλαιπωρούσε εδώ και χρόνια, αν και στις τόσες εκδοχές για τον αιφνίδιο θάνατό του έχει υποστηριχθεί ακόμα και το ενδεχόμενο της δολοφονίας. Ενταφιάστηκε στο ορθόδοξο κοιμητήριο της πόλης και χρόνια αργότερα τα απομεινάρια του μεταφέρθηκαν στην Κόνιτσα, όπου βρίσκεται πλέον ο τάφος του.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, έσπευσαν να γράψουν το όνομά του στο Άγαλμα της Ελευθερίας και ο κυβερνήτης της Μασαχουσέτης τον αποχαιρέτισε ως εξής: «Το όνομα του Μάικλ Ανάγνος ανήκει στην Ελλάδα, η φήμη του στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά το έργο του στην ανθρωπότητα».
Το επίγραμμα στην αναθηματική στήλη του Αναγνωστόπουλου που υπάρχει στο κεντρικό κτίριο του ινστιτούτου Perkins γράφει «Michael Anagnos - November 7, 1837 - June 29, 1906 - Vico Ortus Graeco - Tendebat sember - Ad Meliora - Atque Exelsiora». Ο κήρυκας των ελληνικών αξιών ενσάρκωνε πια το πανανθρώπινο πρότυπο του ηθικού κάλλους και της άδολης φιλανθρωπίας.
Εκείνος θα περιοριζόταν στα σίγουρα στον επικήδειο που έγραψε γι’ αυτόν μεγάλη αμερικανική εφημερίδα: «Έκανε τους τυφλούς να βλέπουν»…
Πηγή:www.newsbeast.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου