«Πότε προλάβατε;» τον ρωτώ με απορία ενώ έχω χρειαστεί μερικά λεπτά για να ολοκληρώσω μεγαλοφώνως την ανάγνωση και μόνο τίτλων σπουδών και διακρίσεων. Χαμογελά. «Στην Ιατρική δουλεύω από 25 χρόνων. Είμαι 67. Είχα την τύχη να προσληφθώ από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, τα οποία είναι τα μεγαλύτερα κέντρα έρευνας στον κόσμο. Είναι η Μέκκα της βιοϊατρικής έρευνας. Σε αμείβουν φυσικά για να ασχοληθείς με αυτό που σου αρέσει». «Και σε αξιολογούν», προσθέτω. «Κάθε τρεις μήνες!» απαντά. «Μου έχει τύχει διευθυντής να ζητάει κάθε τρεις μήνες να δει τι έχουμε προσθέσει στο βιογραφικό... Η έρευνα όμως είναι σαν την τέχνη.
Ικανοποιεί τον άνθρωπο και του γίνεται συνήθεια. Είναι “εθιστική”. Από εκεί άρχισα, συνέχισα και τώρα με αυτό θα ασχοληθώ». Παράλληλα, ο κ. Χρούσος, ενώ ανέβαινε τα σκαλοπάτια της ακαδημαϊκής ιεραρχίας, δημιούργησε οικογένεια με την οφθαλμίατρο καθηγήτρια δρα Γεωργία Χρούσου, αποκτώντας τρεις κόρες, οι οποίες ζουν στο εξωτερικό: «Την πρώτη δεν τη γνώρισα καλά. Μεγάλωσε χωρίς να το καταλάβω. Είναι τώρα 38 (έχει δύο παιδάκια), έχει σπουδάσει business και δούλεψε στον Λευκό Οίκο την περίοδο Ομπάμα. Ήταν υπεύθυνη ενός τμήματος για την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η δεύτερη είναι 35 και είναι γιατρός και η τρίτη 30 και είναι αρχιτέκτονας».
– Πόσο ζήσατε στην Αμερική;
– Είκοσι επτά χρόνια.
– Γιατί επιστρέψατε το 2001;
– Δεν είχα το αίσθημα της προσφοράς στην Αμερική. Είναι τόσο μεγάλη η χώρα και τόσο πολλοί οι καλοί που δεν έχεις το αίσθημα ότι προσφέρεις. Δουλεύεις για τον εαυτό σου. Εδώ, πράγματα που εκεί θεωρούνται δεδομένα, είναι καινούργια. Δηλαδή μπορείς να εισάγεις στην Ελλάδα νεωτερισμούς που για την Αμερική δεν είναι, πλέον.
– Τώρα, σκέφτεστε, ίσως, να ξαναγυρίσετε εκεί;
– Στην Αμερική είμαι ομότιμος και έχω θέση στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν. Μπορώ να πάω όποτε θέλω και να διδάξω ή να κάνω έρευνα. Συνεπώς τώρα που τελειώνω εδώ, θα μπορώ να επανέλθω και στην ακαδημαϊκή καριέρα μου στην Αμερική ή αλλού στην Ευρώπη. Μου αρέσει όμως εδώ. Το κλίμα, οι άνθρωποι. Εχει μια πολυχρωμία και η κοινωνία και η δουλειά στη χώρα μας.
– Η αριστεία είναι μοχλός για την εξέλιξη μιας κοινωνίας;
– Ολη η πρόοδος που έχουμε οφείλεται σε εφευρέσεις από ανθρώπους. Αυτός που ανακάλυψε τη φωτιά ήταν σούπερ άριστος! Το ίδιο κι αυτός που ανακάλυψε τον τροχό ή το σπίτι. Αριστεία σημαίνει και δημιουργικότητα. Είναι μεν παραγωγός άγχους αλλά τη χρειαζόμαστε. Είναι ευ-στρες η αριστεία. Εχει σημασία η ηλικία του καθενός και σε ποια φάση της ζωής του βρίσκεται. Το πολύ άγχος είναι από τα 15 μέχρι τα 40-45. Μετά, απότομα, ελαττώνεται γιατί έχεις αυτοταυτοποιηθεί. Έχεις κατανοήσει, έχεις μάθει. Το συναίσθημα βελτιώνεται στη μέση ηλικία.
– Ορίστε μου την αριστεία.
– Να είσαι ανταγωνιστικός και δημιουργικός. Να έχεις την ικανότητα να δημιουργείς στο περιβάλλον σου. Η επίδραση του σχολείου, στα 5 ή 6 χρόνια ενός παιδιού, ξεκινάει αργά. Ηδη έχουν γίνει μεγάλες αλλαγές στον εγκέφαλο. Η καλύτερη επένδυση των γονιών είναι η κύηση και τα πέντε πρώτα χρόνια. Η ενασχόληση των γονιών με το παιδί είναι πολύ σημαντική. Εκτός από αγάπη και τρυφερότητα, πρέπει να τους παρέχουν θετικά ερεθίσματα. Να καταλάβουν τι σημαίνει η σωστή μάθηση για τα παιδιά τους. Η μάθηση φέρνει ευχαρίστηση στον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν μαθαίνουμε κάτι καινούργιο αισθανόμαστε ευχαρίστηση. Το ήξερε και ο Πλάτων.
Ελεγε: «επιστήμη ποιητική ευδαιμονίας». Η ευδαιμονία δεν είναι απλώς η ευτυχία. Είναι ένα συναίσθημα που νιώθεις μετά τα 40-45. Ενα παιδί, όπως πίστευε και ο Αριστοτέλης, δεν μπορεί να είναι ευδαιμονικό. Μπορεί να είναι ευτυχισμένο.
– Οι κακοποιήσεις μικρών παιδιών αυξάνονται, μαζί με τη νοσηρότητα της οικογένειας, το μπούλινγκ. Το παιδί πολιορκείται από κινδύνους.
– Το να κακοποιείς ένα παιδί είναι τεράστιο κακούργημα. Η πιθανότητα να μην πάει καλά στη ζωή του είναι πολύ μεγάλη. Η μόνη θεραπεία είναι η παιδεία των ανθρώπων. Η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει μια κοινωνία είναι στις εγκύους και στα πέντε πρώτα χρόνια ενός παιδιού. Το πώς αισθάνεται μια μητέρα επηρεάζει το έμβρυο και το παιδί, το οποίο ξεκινάει τη ζωή του με προίκα, μεγαλύτερη ή μικρότερη.
Δεν βρίσκεις εύκολα στις ΗΠΑ γιατρούς που σκίζονται για τον ασθενή
– Κλείνετε έναν επαγγελματικό κύκλο. Τι θα σας λείψει, τι αφήνετε με ανακούφιση;
– Το αφήνω με ανακούφιση γιατί είναι μια βαριά διανοητική και συναισθηματική δουλειά. Eχεις να κάνεις με ανθρώπους, προβλήματα, διλήμματα, πρέπει να λύνεις καταστάσεις που αφορούν τους εργαζομένους και τις οικογένειες των ασθενών.
Θα μου λείψουν οι νέοι άνθρωποι, ειδικευόμενοι, φοιτητές. Σκοπεύω βέβαια να επιβλέψω δύο, τρεις διδακτορικές διατριβές και να τις παρακολουθήσω. Θα συνεχίσω έτσι το ερευνητικό μου έργο, αλλά θα κρατήσω και την επαφή μου με τους νέους. Πολλές ιδέες προέρχονται από τους νέους ανθρώπους.
– Στο ελληνικό πανεπιστήμιο, το επίπεδο βελτιώνεται ή παραμένει στάσιμο;
– Εχει παραμείνει στάσιμο μάλλον. Η συμπεριφορά των φοιτητών δεν έχει αλλάξει όλα αυτά τα χρόνια. Αναστατώνεται το σύστημα διδασκαλίας και μάθησης κάθε τόσο με τις καταλήψεις.
Στην Ιατρική, επιπλέον, χάνονται και υλικά που είναι ανεκτίμητα, όπως ανθρώπινα κύτταρα, τα οποία χρειάζονται παρακολούθηση, θρεπτικά υλικά. Χάνονται έτσι χιλιάδες ευρώ. Αλλά τα ελληνικά πανεπιστήμια διαθέτουν και εξαιρετικό ανθρώπινο υλικό που παράγει νέα γνώση. Εξαιρετικούς καθηγητές και φοιτητές. Νησίδες αριστείας που ανεβάζουν το συνολικό επίπεδο. Υπάρχουν αμερικανικά πανεπιστήμια πολύ χειρότερα από τα δικά μας. Δεν είναι όλα Χάρβαρντ και Γέιλ.
Βλέπω στο νοσοκομείο φιλότιμους ανθρώπους που σκίζονται για τον ασθενή. Δεν τους βρίσκεις εύκολα στην Αμερική. Εχω κυρίες παιδιάτρους μεγάλες σε ηλικία πια. Να δείτε τα ξενύχτια που κάνουν, αγόγγυστα, για να φροντίσουν ασθενείς. Διαθέτουμε πολύ λίγο προσωπικό σε σχέση με τον αριθμό των ασθενών. Στο Παίδων, μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο μπορούν να έρθουν και 800 παιδιά. Με το περιορισμένο αριθμητικά προσωπικό που έχουμε το ότι πάνε τόσο καλά τα παιδιά μας είναι αξιοθαύμαστο. Γίνονται σωστές διαγνώσεις, οι γιατροί μας είναι ευαισθητοποιημένοι και υπεύθυνοι. Φροντίζουμε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο χωρίς καμία διάκριση, είτε είναι Ρομά είτε από πλούσιες οικογένειες.
Επίσης οφείλω να πω ότι δεν έχει λείψει τίποτα από το νοσοκομείο, ούτε τα πολύ ακριβά φάρμακα. Το κράτος δίνει τα χρήματα που απαιτούνται για τα παιδιά. Με όλα μας τα προβλήματα έχουμε καλή ιατρική φροντίδα στην Ελλάδα. Στην Αμερική αν είσαι ανασφάλιστος την έχεις πατήσει.
– Τα χρόνια της κρίσης έφυγαν πολλοί Ελληνες γιατροί στο εξωτερικό.
– Πολλοί καλοί δικοί μου παιδίατροι φεύγουν ακόμη. Ζευγάρια γιατρών πάνε στη Γερμανία, στη Σουηδία. Διδάσκονται, εξοπλίζονται και ύστερα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλη χώρα. Φεύγουν πολλοί καλοί. Επίσης, κάποιοι εξαιρετικοί και έμπειροι γιατροί με μεταπτυχιακές σπουδές έχουν πλέον συνταξιοδοτηθεί και μας λείπουν.
– Η μεγαλύτερη απειλή που αισθανθήκατε αυτά τα χρόνια;
– Η οικονομική κρίση παρήγαγε πολύ κοινωνικό στρες. Η κοινωνία μας πάσχει ψυχικά και χρειάζεται θεραπεία, που είναι πρώτα απ’ όλα η παιδεία και ό,τι μπορούμε να κάνουμε για τους συνανθρώπους μας. Οπως έλεγε και ο Αριστοτέλης, αν πάσχει η ψυχή θα πάσχει και το σώμα· αλλά και τανάπαλιν.
– Τι προσδοκάτε;
– Όσο είμαστε υγιείς, ψυχικά και σωματικά, να είμαστε ευτυχείς και να το εκτιμούμε. Να έχουμε ευγνωμοσύνη γι’ αυτό που έχουμε. Να βρούμε την ευδαιμονία.
Το χρόνιο στρες
Ο κ. Χρούσος συμμετείχε στην ανάπτυξη νέων εθνικών καμπυλών αύξησης του ελληνικού πληθυσμού παιδιών και εφήβων, ξεκίνησε εκστρατεία κατά της παιδικής παχυσαρκίας, προεδρεύει στην Εθνική Επιτροπή Μητρικού Θηλασμού. «Οταν πρωτοήρθα εντυπωσιάστηκα από το πόσο πολύ είχαν παχύνει τα παιδιά στην Ελλάδα. Το χρόνιο στρες συμβάλλει στην παχυσαρκία». «Μπορείς να ρυθμίσεις το στρες ώστε να είναι ωφέλιμο (ευ-στρες);» ρωτώ.
«Ναι. Με γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Η ίδια που χρησιμοποιούσαν οι στωικοί και οι επικούρειοι στην αρχαιότητα. Μαθαίνεις τι είναι αυτό που σε στρεσάρει και μετά πώς να το ελέγχεις. Ο μετωπιαίος λοβός ρυθμίζει το συναίσθημα και το κατευνάζει. Η τέχνη και η έρευνα που αναφέραμε και προηγουμένως διεγείρουν το σύστημα του μετωπιαίου λοβού και μειώνουν το στρες».
Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Μαρία Κατσουνάκη. Εικονογράφηση: Τιτίνα Χαλματζή.
=====================
ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ κ. ΧΡΟΥΣΟΥΚάθε παιδί» έγραψε ο Ταγκόρ, Ινδός λογοτέχνης και Νομπελίστας το 1913, «φέρνει το μήνυμα ότι ο Θεός δεν έχει αποθαρρυνθεί ακόμα από τον άνθρωπο».
Στα πώς και τα γιατί αυτής της διαδρομής απαντά -μέσα από μία εξαιρετικά διαφωτιστική συζήτηση- ο καθηγητής και διευθυντής της A΄ Παιδιατρικής Κλινικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Χρούσος.
Κύριε Καθηγητά, ποια σκέψη, ποια εσωτερική αγωνία, ποιος «ερευνητικός ή επιστημονικός έρωτας» κάνει έναν επιστήμονα του βεληνεκούς σας να αφιερώσει την καριέρα του σε έναν αχαρτογράφητο τομέα όπως το στρες;
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήθελα να καταλάβω τον άνθρωπο, να αντιληφθώ πώς σκέπτεται, πώς αισθάνεται και πώς σχετίζεται με το περιβάλλον του και το σύμπαν. Ο λόγος που επέλεξα την Ιατρική, την Παιδιατρική και την Ενδοκρινολογία ήταν ακριβώς αυτός. Εδώ πρέπει να πω ότι η Ιατρική είναι μία επιστήμη και τέχνη που εξ ορισμού επικεντρώνεται στον άνθρωπο και μπορεί από μόνη της να γίνει πηγή ευτυχίας για τον γιατρό, ανεξαρτήτως των επιστημονικών και φιλοσοφικών της προεκτάσεων.
Μιλήστε μας λίγο για τα πιο πρόσφατα ευρήματα σε σχέση με την επίδραση του στρες στις ανθρώπινες λειτουργίες.
Το χρόνιο στρες έχει πολλές και ποικίλες αρνητικές ψυχικές και σωματικές επιδράσεις. Άγχος, κατάθλιψη και ψυχοσωματικά προβλήματα αυξάνουν, ενώ αναπτύσσονται παχυσαρκία, μεταβολικές νόσοι, συμπεριλαμβανομένου του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα, οστεοπόρωση και άλλα. Τα λεγόμενα, δηλαδή, «χρόνια μη μεταδιδόμενα νοσήματα», που πλήττουν την κοινωνία μας σήμερα, και που αποτελούν τις κύριες αιτίες θανάτου του πληθυσμού μας προκαλούνται, επιταχύνονται και επαυξάνονται απο το χρόνιο στρες.
Μπορούμε να επιδράσουμε στο στρες; Κι αν ναι, πώς;
Λογικά έχουμε δύο τρόπους: Πρώτον, να αποφύγουμε τα στρεσογόνα ερεθίσματα και, δεύτερον, αν αυτό δεν είναι δυνατόν, να τα διαχειριστούμε κατά τον καλύτερο τρόπο. Προληπτικά, η απόκτηση ψυχικής ανθεκτικότητας είναι σωτήρια. Είναι περιττό να σας πω ότι έχουν γραφτεί και γράφονται τόμοι για τη σωστή διαχείριση του στρες και ότι οι Ελληνες στωικοί και επικούριοι φιλόσοφοι είναι σκαπανείς σε αυτό το πεδίο της επιστήμης. Καλoσύνη, ανθρωπισμός και υπέρβαση του εαυτού μας είναι βασικά στοιχεία της ευτυχίας του ανθρώπου και συνεπώς και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του στρες.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι ένα παιδάκι έχει στρες;
Αυξάνονται ο φόβος και ο θυμός του παιδιού, ενώ επικαλύπτονται οι εκτελεστικές λειτουργίες του, που ακόμη είναι πολύ ανώριμες. Εμφανίζονται προβλήματα συμπεριφοράς, διατροφής και ύπνου. Στα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να έχουμε πτώση της σχολικής επίδοσης.
Οι επιρροές ή οι επιλογές καθορίζουν τελικά τη διαδρομή ενός ανθρώπου;
Και τα δύο φυσικά. Είμαστε προϊόντα της γενετικής και του περιβάλλοντος, όπως όλα τα άλλα έμβια όντα, αλλά επιπλέον διαθέτουμε και τη λογική, ένα αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Γνωρίζουμε σήμερα ότι άνθρωπος, με την τεράστια πολυπλοκότητα και αυτεπίγνωση που διαθέτει, είναι ποιοτικά μοναδικός στη φύση. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τεράστιες δυνατότητες, οι οποίες στο κατάλληλο περιβάλλον μπορούν να ανθήσουν. Γνωρίζουμε ότι η νοημοσύνη, μαζί με την εστιασμένη και επίμονη προσπάθεια, καθώς και τη δημιουργικότητα αποτελούν τη βάση της καλής διαδρομής του βίου ενός ανθρώπου.
Λένε ότι εκπαίδευση και νοημοσύνη πηγαίνουν χέρι χέρι… Ποιά είναι η άποψή σας.
Γενετική και περιβάλλον καθορίζουν περίπου 50-50 την ανθρώπινη νοημοσύνη. Η εκπαίδευση, ή, καλύτερα, η παιδεία, είναι καθοριστική στην ανάπτυξη του παιδιού σε ολοκληρωμένο άνθρωπο με κεφαλαίο άλφα. Και αυτό πηγαίνει πέραν της νοητικής ή γνωσιακής ευφυΐας στη συναισθηματική νοημοσύνη, στην ανάπτυξη αξιών αρετής και στην επίτευξη της ανώτερης μορφής ευτυχίας, της ευδαιμονίας του Αριστοτέλη.
Υπάρχει έμπνευση στην έρευνα;
-Υπάρχει, αλλά έχει ως προαπαιτούμενα την προϋπάρχουσα σωστή γνώση, τον εστιασμό, τη φυσική ροπή του ανθρώπου στο να μαθαίνει και να ερμηνεύει, την κινητοποίηση της στιγμής. Αυτά σημαίνουν ότι η προετοιμασία, αλλά και η ετοιμότητα και η φαντασία παίζουν τεράστιο ρόλο στην έμπνευση.
«Αυτό το οποίο θεωρούμε τυχαίο ή δεν καταλαβαίνουμε είναι κρυμμένη γνώση που δεν την έχουμε ακόμη ανακαλύψει» έλεγε ο Αϊνστάιν. Είναι, λοιπόν, τα πάντα κρυμμένη γνώση, που έλεγε και ο Τζον Νας;
Φυσικά, και είναι κρυμμένη γνώση. Ο Αϊνστάιν και ο Νας το είπαν πολύ σωστά.
Τα 5 χρόνια της βαθιάς κρίσης έχουμε τόσες ελληνικές διακρίσεις στο επιστημονικό πεδίο… Αντιφατικό μεν, ελπιδοφόρο δε…
Υπάρχουν πολλές νησίδες αριστείας στη χώρα, καθώς και πάμπολλοι εμπνευσμένοι Ελληνες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ελληνικές προγονικές, γονεϊκές και κοινωνικές επιταγές που εκτιμούν και θαυμάζουν τη γνώση επηρεάζουν τα παιδιά μας στην αναζήτηση νοήματος. Ούτως ή άλλως, τι μπορει να είναι καλύτερο από την αριστεία στις τέχνες, στα γράμματα και τον πολιτισμό;
Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους ανθρώπους -όπως κι εσείς άλλωστε- να διακρίνονται σε αυτό με το οποίο ασχολούνται;
‘Οπως σας είπα προηγουμένως, πολλή δουλειά και προσήλωση στον στόχο είναι τα κλειδιά της διάκρισης σε έναν τομέα.
Τί σημαίνει για εσάς -πραγματικά- μεγάλη διάκριση;
Η εκτίμηση των επαϊόντων.
Σίγουρα στη λαμπρή σας πορεία έχετε έρθει σε μετωπική με την αποτυχία, την απογοήτευση, την απόρριψη. Πώς το διαχειριστήκατε;
Πάντα προχώρησα μπροστά με αυτό που έκανα ή που ήθελα να κάνω σαν να μην υπάρχει το πρόβλημα.
Στην επιστήμη, στην έρευνα, στο εργαστήριο, στην κρίσιμη στιγμή μέσα σε ένα χειρουργείο υπάρχει Θεός;
-Η ερώτηση είναι ανθρωπομορφική και η ανθρώπινη απάντηση είναι ναι.
Αν δίνατε έναν ορισμό στη φράση «ευτυχισμένο παιδί στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης», ποιος θα ήταν αυτός;
Έχουμε υπερεκτιμήσει τον καταναλωτισμό και τη συμμετοχή του στην ευτυχία μας. Ένα πτωχό παιδί με καλούς και υποστηρικτικούς γονείς και κατεύθυνση προς την ανάπτυξη αρετών μπορεί κάλλιστα να είναι ευτυχισμένο.
Η οικογένεια με όλα της τα συμπαρομαρτούντα είναι -μπορεί να γίνει- «καταφύγιο»;
Βέβαια, η οικογένεια είναι το καλύτερο καταφύγιο για ένα παιδί.
Ποιες είναι οι 5 συμβουλές που θα δίνατε σε κάθε γονιό που θέλει να αναθρέψει ένα γερό και ισορροπημένο παιδί;Δείξτε μεγάλη τρυφερότητα.
Δώστε αίσθημα ασφάλειας.
Επαινείτε την καλή συμπεριφορά, αλλά θέστε και σαφή όρια.
Ακούστε, ζητήστε αυθεντικότητα και προωθήστε σιγά σιγά την αυτονομία.
Διδάξτε με λόγια, αλλά κυρίως με το παράδειγμά σας, το ενάρετο αξιολογικό σύστημα που θα προετοιμάσει το παιδί για την ενηλικίωση σε ένα ολοκληρωμένο και ευτυχισμένο άνθρωπο.
«Αρνούμαστε να αλλάξουμε τη ζωή μας… Φοβόμαστε να αλλάξουμε επίπεδο κι αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την κρίση και να νιώσουμε καλύτερα» άκουσα σε μία πρόσφατη συνέντευξή σας. Έτσι είναι;
Κάθε αλλαγή είναι δυνητικά στρεσογόνα και χρειάζεται σωστή διαχείριση από μέρους μας. Η ψυχική ανθεκτικότητα εδώ είναι μία κρίσιμη και χρήσιμη ιδιότητα, ώστε να πιστέψουμε στις δυνατότητες που έχουμε να αλλάξουμε τις καταστάσεις στη ζωή μας.
Κύριε καθηγητά, αν δεν ήσασταν αυτό που είστε τι ή ποιος θα μπορούσατε ή θα θέλατε να είστε;
Δύσκολη ερώτηση. Στη φάση αυτή της ζωής μου, έπειτα από χρόνια αναζήτησης, μόχθου, αποτυχιών και επιτυχιών, διαπιστώνω ότι είτε δεν μπορώ να απαντήσω είτε μπορώ να απαντήσω με μια γενικότητα. Όπως ότι θα ήθελα να ήμουν ο οποιοσδήποτε σοφός που έχει βρει την ευδαιμονία.
Τη συνέντευξη την κάναμε στο περιοδικό ΔΥΟ
Πηγή: https://katmilamila.gr/agapo/kathigitis-georgios-chrouso/
=======================
ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ κ. ΧΡΟΥΣΟΥ
Μία μόνο ματιά, ακόμα και στο πιο σύντομο βιογραφικό του ακαδημαϊκού Γεωργίου Χρούσου, προκαλεί κυριολεκτικά ίλιγγο.
Οι κορυφές της διεθνούς επιστημονικής αναγνώρισης που έχει κατακτήσει ο Έλληνας κλινικός ερευνητής είναι τόσο υψηλές, που δημιουργούν αυτομάτως δέος. Διαβάζουμε, για παράδειγμα, ότι «είναι ένας από τους πιο υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες, όχι μόνο στην Κλινική Ιατρική, αλλά και στη Βιολογία και τη Βιοχημεία, καθώς και ο υψηλότερα αναφερόμενος κλινικός παιδίατρος ή ενδοκρινολόγος παγκοσμίως».
Ο Γεώργιος Χρούσος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στο βιβλίο της Βάσως Μιχοπούλου «Τα φωτεινά μυαλά δεν έχουν πατρίδα», που παρουσιάστηκε πριν από λίγο καιρό και στην Καλαμάτα. Και αύριο Πέμπτη στις 7 μ.μ., συνοδευόμενος από τη συγγραφέα αλλά και το γιατρό Μανώλη Μάκαρη, θα δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου με θέμα: «Οικονομική κρίση και διαχείριση του στρες». Προτού αδράξουμε λοιπόν αυτή τη σπάνια ευκαιρία, ας δούμε τι είπε ο καθηγητής στην «Ε» για την αριστεία, μα και για την υγεία, την ευτυχία και -τελικά- το νόημα της ζωής μας.
Συνέντευξη στην Πέπη Αλευρά
- Ανήκετε στους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Τι ακριβώς πρέπει κανείς να διαθέτει, ώστε να κάνει κυριολεκτικά όλο τον κόσμο να τον ακούσει;
«Στην επιστήμη γενικότερα, αλλά συγκεκριμένα και στην Ιατρική που είναι τόσο επιστήμη όσο και τέχνη, όλο το οικοδόμημα της γνώσης στηρίζεται σε πρωτότυπα ισχυρά και σημαντικά δεδομένα, έννοιες κι εφαρμογές, τα οποία δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά, βιβλία, και σήμερα πλέον στον ηλεκτρονικό Τύπο. Οι δημοσιεύσεις αυτές είναι προσβάσιμες στους επιστήμονες, αλλά και στο κοινό - στο δεύτερο κυρίως μέσω εκλαΐκευσης από τους ίδιους τους επιστήμονες, καθώς και από ειδικούς δημοσιογράφους. Αυτά τα νέα δεδομένα, έννοιες και εφαρμογές αφορούν τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και της ανθρώπινης κοινωνίας, και χρησιμεύουν ως βάση για περαιτέρω πρόοδο. Φυσικά, όσο πιο σημαντική είναι η νέα γνώση, τόσο πιο πολύ θα αναφέρονται σε αυτήν τα άρθρα που έπονται, γιατί βασίζονται πάνω της. Η απάντηση λοιπόν στην ερώτησή σας, ως προς το τι πρέπει να διαθέτει κανείς για να ανήκει στους υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες, είναι οι ικανότητες της πρωτότυπης δημιουργικής σκέψης, της μεγάλης επιμονής και υπομονής, της σκληρής δουλειάς, αλλά και της σωστής έκφρασης στον προφορικό και τον γραπτό λόγο.
Πολύ σημαντική είναι επίσης η υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα - δεδομένου ότι η επιστημονική έρευνα μέσα στο άγνωστο έχει αυξημένα ποσοστά αποτυχίας, τα οποία όχι μόνο δεν πρέπει να αποκαρδιώνουν τον επιστήμονα, αλλά αντίθετα, να τον οδηγούν σε παραπέρα προσπάθειες».
- Στα ανώτατα αυτά κλιμάκια της επιστήμης όπου σας τοποθετούν οι διεθνείς βάσεις δεδομένων, δεν έχετε τη συντροφιά πολλών συμπατριωτών μας. Είστε η εξαίρεση, που επιβεβαιώνει... ποιον κανόνα; Φταίει το μέγεθος της χώρας μας ή όχι μόνο;
«Οι Ελληνες επιστήμονες γενικά παράγουν πολύ περισσότερη νέα γνώση από όση τους αναλογεί σε σχέση με τον πληθυσμό τους στον κόσμο. Σήμερα, περίπου το 85% των αναφορών στους Ελληνες επιστήμονες είναι προς ερευνητές που εργάζονται εκτός Ελλάδας. Ομως και οι ντόπιοι επιστήμονες, παρά τις γνωστές εγγενείς δυσκολίες της χώρας, οι οποίες έχουν επιταθεί λόγω της κρίσης, έχουν σημαντική παρουσία στη διεθνή επιστήμη. Υπάρχουν οάσεις αριστείας στη χώρα μας, που έχουν τεράστιες δυνατότητες. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που έχουμε στα πανεπιστήμιά μας και στα ερευνητικά μας ιδρύματα, εξακολουθούμε να παράγουμε νέα γνώση και να εκπαιδεύουμε νέους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι είναι περιζήτητοι στο εξωτερικό.
Θα ήθελα να αναφέρω ότι ως λαός έχουμε πολλά χαρίσματα, που, με τις κατάλληλες θεσμικές αλλαγές στο κράτος μας, θα μπορούσαν να μας ξεχωρίσουν και να μας κάνουν καλύτερους, υγιέστερους και ευτυχέστερους».
- Αύριο θα μας μιλήσετε στην Καλαμάτα για την οικονομική κρίση και τη διαχείριση του στρες. Αν κάποιος μείνει άνεργος, υπάρχει κάποια «συνταγή» για άμεση βοήθεια ή η διαχείριση του άγχους απαιτεί μακρόχρονη εκπαίδευση;
«Η φτώχεια είναι εξ ορισμού στρεσογόνος, ενώ η ανεργία είναι η επιτομή του στρες: μια ισχυρή επίθεση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που μπορεί να οδηγήσει σε άγχος και κατάθλιψη. Οπωσδήποτε απαιτείται διαχείριση του στρες, ώστε να εξουδετερωθούν τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης, τα οποία καταστρέφουν την υγεία και εμποδίζουν την ευεξία και την ευτυχία. Η διαχείριση ξεκάθαρα βοηθάει, αλλά απαιτεί κατ’ αρχάς γνώση και επίγνωση του εαυτού μας και του περιβάλλοντός μας - και προϋποθέτει επίσης βούληση για ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής».
- Απ' όσο γνωρίζουμε, είναι άλλο το θετικό κι άλλο το καταστρεπτικό άγχος. Πότε θεωρείτε ότι προκύπτει το δεύτερο; Οταν δεν επεξεργαζόμαστε λογικά τα δεδομένα ή όταν δεν αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας;
«Υπάρχει πράγματι θετικό και αρνητικό στρες, όπως επίσης οξύ και χρόνιο στρες. Το χρόνιο στρες είναι γενικά αρνητικό και μπορεί να καταλήξει σε άγχος που είναι μια παθολογική, δυσφορική και ζημιογόνος κατάσταση - ή ακόμα χειρότερα, μπορεί να μετατραπεί σε κατάθλιψη. Το θετικό στρες είναι προφανώς επιθυμητό, αλλά για βιολογικούς λόγους δυστυχώς δεν κρατάει πολύ.
Το χρόνιο στρες μάς προκαλεί δυσφορία, μας αλλάζει τη συμπεριφορά προς το χειρότερο, επιφέρει σημαντικές βλάβες στον οργανισμό, μας γερνάει πρόωρα και μας βραχύνει το προσδόκιμο επιβίωσης. Οσο για τους λόγους που το προκαλούν, είναι φυσικά σύνθετοι. Μπορεί άλλοτε να φταίει μια συγκεκριμένη διανοητική προσέγγιση και άλλοτε μια συναισθηματική - ή το πρόβλημα να είναι ένας συνδυασμός και των δύο αυτών παραγόντων».
- Σε παλαιότερη συνέντευξή σας βέβαια, στη Βάσω Μιχοπούλου, διευκρινίσατε ότι: «Δεν είμαι ψυχολόγος του άγχους, είμαι βιολόγος του». Υπάρχει προοπτική για μια πιο ριζική, γενετική ή φαρμακολογική αντιμετώπισή του στο μέλλον;
«Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η επιστήμη βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο και προχωράει ραγδαία: Παθήσεις ψυχικές και σωματικές, που σήμερα θεωρούνται ανίατες, θα αποκρυπτογραφηθούν και θα θεραπευτούν ή θα ιαθούν. Γενετικές και φαρμακολογικές μέθοδοι θα εφαρμοστούν γι’ αυτόν το σκοπό· αλλά ας μην ξεχνάμε ότι, για τον σχετικά υγιή μέσο άνθρωπο, ο τρόπος ζωής είναι που αποτελεί το κλειδί για την ψυχική και τη σωματική υγεία».
- Αποτελείτε εξ ορισμού ένα υψηλότατο πρότυπο. Τι θα θέλατε να πείτε στη νέα γενιά της υφεσιακής Ελλάδας - αλλά και στις ηγετικές ομάδες της χώρας;
«Θα τους έλεγα να ανοίξουν τους ορίζοντές τους, να επιλέξουν να κάνουν αυτό που τους αρέσει και, το κυριότερο, να προσπαθούν συνέχεια για την αυτοβελτίωση μέσω της μάθησης, της άσκησης της αρετής και της κοινωνικής προσφοράς. Σε περίπου 95% του πληθυσμού η αρετή είναι ένα απαραίτητο, εκ των ων ουκ άνευ συστατικό της ευτυχίας.
Οι τέσσερις κύριες αρχαίες αρετές των προγόνων μας, το θάρρος, η δικαιοσύνη, η αυτοπειθαρχία και η φρόνηση, έχουν συμπληρωθεί κατά τον νεώτερο Διαφωτισμό από τον ανθρωπισμό και την υπέρβαση του εαυτού.
Είναι φυσικό όλοι μας να αναζητούμε την ευτυχία, και η επιλογή του δρόμου προς αυτήν δεν είναι τα υλικά αγαθά, αλλά η πνευματικότητα και η αναζήτηση της σοφίας.
Με λίγα λόγια, η λύση για τη χρόνια ευεξία και υγεία είναι η ψυχική ανάταση, με τη δημιουργία νοήματος ζωής και την κοινωνική προσφορά».
ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ κ. ΧΡΟΥΣΟΥ
Μία μόνο ματιά, ακόμα και στο πιο σύντομο βιογραφικό του ακαδημαϊκού Γεωργίου Χρούσου, προκαλεί κυριολεκτικά ίλιγγο.
Ο Γεώργιος Χρούσος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στο βιβλίο της Βάσως Μιχοπούλου «Τα φωτεινά μυαλά δεν έχουν πατρίδα», που παρουσιάστηκε πριν από λίγο καιρό και στην Καλαμάτα. Και αύριο Πέμπτη στις 7 μ.μ., συνοδευόμενος από τη συγγραφέα αλλά και το γιατρό Μανώλη Μάκαρη, θα δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου με θέμα: «Οικονομική κρίση και διαχείριση του στρες». Προτού αδράξουμε λοιπόν αυτή τη σπάνια ευκαιρία, ας δούμε τι είπε ο καθηγητής στην «Ε» για την αριστεία, μα και για την υγεία, την ευτυχία και -τελικά- το νόημα της ζωής μας.
Συνέντευξη στην Πέπη Αλευρά
- Ανήκετε στους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Τι ακριβώς πρέπει κανείς να διαθέτει, ώστε να κάνει κυριολεκτικά όλο τον κόσμο να τον ακούσει;
«Στην επιστήμη γενικότερα, αλλά συγκεκριμένα και στην Ιατρική που είναι τόσο επιστήμη όσο και τέχνη, όλο το οικοδόμημα της γνώσης στηρίζεται σε πρωτότυπα ισχυρά και σημαντικά δεδομένα, έννοιες κι εφαρμογές, τα οποία δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά, βιβλία, και σήμερα πλέον στον ηλεκτρονικό Τύπο. Οι δημοσιεύσεις αυτές είναι προσβάσιμες στους επιστήμονες, αλλά και στο κοινό - στο δεύτερο κυρίως μέσω εκλαΐκευσης από τους ίδιους τους επιστήμονες, καθώς και από ειδικούς δημοσιογράφους. Αυτά τα νέα δεδομένα, έννοιες και εφαρμογές αφορούν τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και της ανθρώπινης κοινωνίας, και χρησιμεύουν ως βάση για περαιτέρω πρόοδο. Φυσικά, όσο πιο σημαντική είναι η νέα γνώση, τόσο πιο πολύ θα αναφέρονται σε αυτήν τα άρθρα που έπονται, γιατί βασίζονται πάνω της. Η απάντηση λοιπόν στην ερώτησή σας, ως προς το τι πρέπει να διαθέτει κανείς για να ανήκει στους υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες, είναι οι ικανότητες της πρωτότυπης δημιουργικής σκέψης, της μεγάλης επιμονής και υπομονής, της σκληρής δουλειάς, αλλά και της σωστής έκφρασης στον προφορικό και τον γραπτό λόγο.
Πολύ σημαντική είναι επίσης η υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα - δεδομένου ότι η επιστημονική έρευνα μέσα στο άγνωστο έχει αυξημένα ποσοστά αποτυχίας, τα οποία όχι μόνο δεν πρέπει να αποκαρδιώνουν τον επιστήμονα, αλλά αντίθετα, να τον οδηγούν σε παραπέρα προσπάθειες».
- Στα ανώτατα αυτά κλιμάκια της επιστήμης όπου σας τοποθετούν οι διεθνείς βάσεις δεδομένων, δεν έχετε τη συντροφιά πολλών συμπατριωτών μας. Είστε η εξαίρεση, που επιβεβαιώνει... ποιον κανόνα; Φταίει το μέγεθος της χώρας μας ή όχι μόνο;
«Οι Ελληνες επιστήμονες γενικά παράγουν πολύ περισσότερη νέα γνώση από όση τους αναλογεί σε σχέση με τον πληθυσμό τους στον κόσμο. Σήμερα, περίπου το 85% των αναφορών στους Ελληνες επιστήμονες είναι προς ερευνητές που εργάζονται εκτός Ελλάδας. Ομως και οι ντόπιοι επιστήμονες, παρά τις γνωστές εγγενείς δυσκολίες της χώρας, οι οποίες έχουν επιταθεί λόγω της κρίσης, έχουν σημαντική παρουσία στη διεθνή επιστήμη. Υπάρχουν οάσεις αριστείας στη χώρα μας, που έχουν τεράστιες δυνατότητες. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που έχουμε στα πανεπιστήμιά μας και στα ερευνητικά μας ιδρύματα, εξακολουθούμε να παράγουμε νέα γνώση και να εκπαιδεύουμε νέους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι είναι περιζήτητοι στο εξωτερικό.
Θα ήθελα να αναφέρω ότι ως λαός έχουμε πολλά χαρίσματα, που, με τις κατάλληλες θεσμικές αλλαγές στο κράτος μας, θα μπορούσαν να μας ξεχωρίσουν και να μας κάνουν καλύτερους, υγιέστερους και ευτυχέστερους».
- Αύριο θα μας μιλήσετε στην Καλαμάτα για την οικονομική κρίση και τη διαχείριση του στρες. Αν κάποιος μείνει άνεργος, υπάρχει κάποια «συνταγή» για άμεση βοήθεια ή η διαχείριση του άγχους απαιτεί μακρόχρονη εκπαίδευση;
«Η φτώχεια είναι εξ ορισμού στρεσογόνος, ενώ η ανεργία είναι η επιτομή του στρες: μια ισχυρή επίθεση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που μπορεί να οδηγήσει σε άγχος και κατάθλιψη. Οπωσδήποτε απαιτείται διαχείριση του στρες, ώστε να εξουδετερωθούν τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης, τα οποία καταστρέφουν την υγεία και εμποδίζουν την ευεξία και την ευτυχία. Η διαχείριση ξεκάθαρα βοηθάει, αλλά απαιτεί κατ’ αρχάς γνώση και επίγνωση του εαυτού μας και του περιβάλλοντός μας - και προϋποθέτει επίσης βούληση για ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής».
- Απ' όσο γνωρίζουμε, είναι άλλο το θετικό κι άλλο το καταστρεπτικό άγχος. Πότε θεωρείτε ότι προκύπτει το δεύτερο; Οταν δεν επεξεργαζόμαστε λογικά τα δεδομένα ή όταν δεν αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας;
«Υπάρχει πράγματι θετικό και αρνητικό στρες, όπως επίσης οξύ και χρόνιο στρες. Το χρόνιο στρες είναι γενικά αρνητικό και μπορεί να καταλήξει σε άγχος που είναι μια παθολογική, δυσφορική και ζημιογόνος κατάσταση - ή ακόμα χειρότερα, μπορεί να μετατραπεί σε κατάθλιψη. Το θετικό στρες είναι προφανώς επιθυμητό, αλλά για βιολογικούς λόγους δυστυχώς δεν κρατάει πολύ.
Το χρόνιο στρες μάς προκαλεί δυσφορία, μας αλλάζει τη συμπεριφορά προς το χειρότερο, επιφέρει σημαντικές βλάβες στον οργανισμό, μας γερνάει πρόωρα και μας βραχύνει το προσδόκιμο επιβίωσης. Οσο για τους λόγους που το προκαλούν, είναι φυσικά σύνθετοι. Μπορεί άλλοτε να φταίει μια συγκεκριμένη διανοητική προσέγγιση και άλλοτε μια συναισθηματική - ή το πρόβλημα να είναι ένας συνδυασμός και των δύο αυτών παραγόντων».
- Σε παλαιότερη συνέντευξή σας βέβαια, στη Βάσω Μιχοπούλου, διευκρινίσατε ότι: «Δεν είμαι ψυχολόγος του άγχους, είμαι βιολόγος του». Υπάρχει προοπτική για μια πιο ριζική, γενετική ή φαρμακολογική αντιμετώπισή του στο μέλλον;
«Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η επιστήμη βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο και προχωράει ραγδαία: Παθήσεις ψυχικές και σωματικές, που σήμερα θεωρούνται ανίατες, θα αποκρυπτογραφηθούν και θα θεραπευτούν ή θα ιαθούν. Γενετικές και φαρμακολογικές μέθοδοι θα εφαρμοστούν γι’ αυτόν το σκοπό· αλλά ας μην ξεχνάμε ότι, για τον σχετικά υγιή μέσο άνθρωπο, ο τρόπος ζωής είναι που αποτελεί το κλειδί για την ψυχική και τη σωματική υγεία».
- Αποτελείτε εξ ορισμού ένα υψηλότατο πρότυπο. Τι θα θέλατε να πείτε στη νέα γενιά της υφεσιακής Ελλάδας - αλλά και στις ηγετικές ομάδες της χώρας;
«Θα τους έλεγα να ανοίξουν τους ορίζοντές τους, να επιλέξουν να κάνουν αυτό που τους αρέσει και, το κυριότερο, να προσπαθούν συνέχεια για την αυτοβελτίωση μέσω της μάθησης, της άσκησης της αρετής και της κοινωνικής προσφοράς. Σε περίπου 95% του πληθυσμού η αρετή είναι ένα απαραίτητο, εκ των ων ουκ άνευ συστατικό της ευτυχίας.
Οι τέσσερις κύριες αρχαίες αρετές των προγόνων μας, το θάρρος, η δικαιοσύνη, η αυτοπειθαρχία και η φρόνηση, έχουν συμπληρωθεί κατά τον νεώτερο Διαφωτισμό από τον ανθρωπισμό και την υπέρβαση του εαυτού.
Είναι φυσικό όλοι μας να αναζητούμε την ευτυχία, και η επιλογή του δρόμου προς αυτήν δεν είναι τα υλικά αγαθά, αλλά η πνευματικότητα και η αναζήτηση της σοφίας.
Με λίγα λόγια, η λύση για τη χρόνια ευεξία και υγεία είναι η ψυχική ανάταση, με τη δημιουργία νοήματος ζωής και την κοινωνική προσφορά».
Υ.Γ. Απλά για τον ιστορικό του μέλλοντος να αναφέρω πως ο κ. ΧΡΟΥΣΟΣ πως ο κ. καθηγητής είναι επικούρειος, η Επικούρεια φιλοσοφία τον έχει κερδίσει και για δύο χρονιές ήταν ο κεντρικός ομιλητής στο στα συνέδρια των Επικούρειων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου