ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ= ΣΕΒΑΣΜΟΣ, ΣΕΒΑΣΜΟΣ, ΣΕΒΑΣΜΟΣ στον ΜΕΓΙΣΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ

Απέναντι στα ψεύτικα τα λόγια, τα μεγάλα!!! φίλες και φίλοι αγαπητοί συνακροατές γιατί μας αρέσουν το όμορφα τα λόγια τα μεγάλα; χθες 02/06/15 είχα την τύχη να βρεθώ σε μια πολύ καλή συζήτηση ανάμεσα σε έξυπνους νέους και αναρωτήθηκα γιατί αυτά τα παιδιά είναι στο περιθώριο; γιατί σαν αυτά τα παιδιά δεν είναι το μεγαλύτερο ποσοστό των νέων; ένα τέτοιο παιδί είναι η Φωτεινή-Ίριδα και είμαι περήφανος που συμετέχει στην μεϊλοπαρέα. Από τα πολλά ωραία που άκουσα συγκράτησα κάποια τα οποία και σας μεταφέρω. ''Νεαρός 27 ετών, προτιμώ στη ζωή μου να χάνω ύπνο παρά εμπειρίες'' όταν άκουσα αυτή τη φράση αυτόματα το μυαλό μου πήγε σε δυο γνωστά μου προσώπατα ένα αγόρι και ένα κορίτσι που είναι κάργα ερωτευμένα με το μαξιλάρι ''Κοπέλα όμορφη, ελκυστική, χαρισματική περίπου στα 25 ''αν μπορούμε να τα φανταστούμε μπορούμε και να τα πραγματοποιήσουμε''. Κοπέλα Θεά! Θεά! Θεά! μιλώντας για το αγόρι της, μπαίνει ακάλεστος από τα παράθυρα των ματιών μου και παίρνει όποια πληροφορία χρειάζεται!!!!!!!!!!!! εκείνη την ώρα δεν άντεξα και αναφώνησα: Δόξα το Θεό δεν δεν είμαστε πανταχόθεν άποροι καθεστώτες!!!!!!!!!!!!! και το κερασάκι στην τούρτα ήταν όταν επιτέλους αργά το απόγευμα συνάντησα την όμορφη και πανέξυπνη Λυδία για την οποία είχα ακούσει τα καλύτερα λόγια, μαζί της ήταν και ο ντροπαλός Δαμιανός. Όπως καταλάβατε η χθεσινή μέρα ήταν πολύ ξεχωριστή και ώς εκ τούτου το μενού του filomatheia.blogspot.gr για σήμερα έχει ΝΙΚΟ ΓΚΑΤΣΟ σας εύχομαι να ζείτε συνετά και Επικούρεια, με σεβασμό ο Επικούρειος Πέπος

ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΡΤΣΩΝΑΚΗ*

Μια πλευρά του Νίκου Γκάτσου, που συνήθως δεν ταυτίζεται με το έργο του, είναι αυτή ενός δημιουργού με έντονη πολιτική θέαση και θέση, με σαφή κοινωνική συνείδηση, και κυρίως μ' έναν αιχμηρό και καταγγελτικό, σύγχρονο της εποχής του λόγο, που αποσκοπεί κυρίως στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, και εντέλει στην ποιητική/στιχουργική καταγραφή της.

Εχουμε να κάνουμε μ' έναν πολύπλευρο δημιουργό, που δεν πίστεψε ποτέ πως η αποστολή του ποιητή μπορεί να ταυτιστεί με κάποια -οποιαδήποτε- ιδεολογία που αυτός θα υπηρετήσει, και η οποία στοχεύει άμεσα και κραυγαλέα στην αφύπνιση των συνειδήσεων του αναγνώστη/κοινού.
Σ' αυτό το σημείο ταυτίζεται ιδεολογικά με τον Οδυσσέα Ελύτη, και ασφαλώς δεν ήταν ο μόνος που κράτησε μια τέτοια στάση.
Η παρουσία του εξάλλου, όπως παρατηρούμε και από τα λιγοστά βιογραφικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, υπήρξε (ίσως όμως μόνο φαινομενικά) αφοπλιστικά αθόρυβη και σιωπηλή, ειδικά όλες τις ταραγμένες περιόδους της μετακατοχικής περιόδου που ξεκινά το κυρίως στιχουργικό του έργο. Το ενδιαφέρον όμως στην περίπτωση του Γκάτσου αποτελεί το γεγονός, πως, όσο «αφανής» και διακριτικός ήταν σε δημόσιες δηλώσεις, τοποθετήσεις, εμφανίσεις, συνεντεύξεις κ.λπ., τόσο ουσιώδης, καταγγελτικός και περιεκτικός αποδείχτηκε πολλές φορές στους στίχους του της περιόδου 1970-1990, είτε με υπαινικτικό, είτε με διαυγέστατο τρόπο και γραφή. Από την «Αμοργό» που περιείχε σαφείς υπαινιγμούς κατά του ναζιστικού ολοκληρωτισμού έως τα «πολιτικά» «Κατά Μάρκον» που αποτελούν τη στιχουργική/ιδεολογική και πνευματική του παρακαταθήκη, δεν έλειψαν ποτέ στο διάστημα του μισού αιώνα (1940-1990) της συνεχούς παρουσίας του ως ποιητή/ στιχουργού/ μεταφραστή μέσα στο έργο του, νύξεις και σχόλια που καθρεφτίζουν όλη αυτή την ταραγμένη, γεμάτη διαψευσμένα οράματα περίοδο στον ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο, που ακολούθησε το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το θέμα είναι βέβαια ανεξάντλητο. Εδώ το ψηλαφίζουμε εντελώς σημειωτικά:
* ΣΤΑΣΗ ΠΡΩΤΗ. Αν επικεντρωθούμε μόνο στα τραγούδια (διότι και στα λιγοστά ποιήματα η διάσταση αυτή είναι καταλυτικά παρούσα), αυτή η θεαματική θεματολογική «στροφή» (ή καλύτερα, διεύρυνση από το λυρικό εγώ, στο πολιτικό εμείς) διακρίνεται δειλά και σχηματοποιείται πολύ νωρίς, ήδη από το 1962, στους στίχους από το «Ματωμένο φεγγάρι» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Εχουν προηγηθεί τα πρώτα τραγούδια του ποιητή, σε ελυτικό αιγαιοπελαγίτικο ύφος, με κυρίαρχα πολλά από τα γνωστά μοτίβα του ονείρου, των ουράνιων περιβολιών, της αγάπης. Εδώ, μπορούμε να θεωρήσουμε ως σύνθημα και διακήρυξη, μια οριακή δηλαδή μετάβαση από το προσωπικό στο συλλογικό (κι ας μην ήταν απαραίτητα αυτή η πρόθεση) τους στίχους:
«Ενας κρατούσε το μαχαίρι/ άλλος κρατούσε το σπαθί /κι εγώ σου κράταγα το χέρι/ στο χέρι μου να ζεσταθεί/.
Αγάπη μου αγάπη μου/ θα σου μιλήσω τώρα/ για της χαράς την ώρα/ και για τη λευτεριά».
Θα χρειαστεί ακόμη μια δεκαετία για να αποκτήσουν οι ποιητικοί στίχοι του Γκάτσου συνειδητά ένα πιο συμπαγές και σταθερό «πολιτικό» ύφος. Διάσπαρτοι σπόροι όμως ανιχνεύονται συχνά στους στίχους που γράφει την περίοδο 1965-1972. Σε μια ρευστή πολιτικά περίοδο στον ελληνικό χώρο, το 1965, το τραγούδι «Πάει ο καιρός» ξεκινούσε με τους προφητικούς στίχους:
«Πάει ο καιρός/ πάει ο καιρός/ που ήταν ο κόσμος δροσερός/
και κάθ' αυγή/ ξεκινούσε μια πηγή/ για να ποτίσει όλη τη γη./
Ηρθανε νύχτες και βροχές/ και χειμωνιάσαν οι ψυχές κλπ».
Στίχοι που μπορούν να λειτουργήσουν διττώς, όπως τα περισσότερα τραγούδια του Γκάτσου. Μπορούν πάντα να ενταχθούν στην κατηγορία των λαϊκών ερωτικών τραγουδιών, που έγραφε εκείνη την περίοδο, ταυτόχρονα όμως περικλείουν και μια κοινωνική διεύρυνση. Αυτός ήταν ίσως και ο λόγος που το συγκεκριμένο τραγούδι λογοκρίθηκε (ήταν από τα ελάχιστα του ποιητή). Με την ίδια μουσική, άλλη ενορχήστρωση και ερμηνεία, το «Πάει ο καιρός» πήρε τον «αθώο» τίτλο «Πρωτομηνιά» το 1971, με στίχους αλλαγμένους, λιγότερο «ενοχλητικούς», προφανώς για να μην υπάρχει πρόβλημα με τη λογοκρισία. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και στους στίχους «Κράτησα δίκοπο μαχαίρι στον πικρό καιρό» από το τραγούδι «Στο Λαύριο γίνεται χορός» που και αυτοί το 1967 (ενώ το τραγούδι κυκλοφόρησε το 1965) τελικά άλλαξαν.
* ΣΤΑΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ: Αρχές δεκαετίας του 1970, στην καρδιά της δικτατορίας, και στο τραγούδι «Ηρθατε σαν κύματα» ακουγόταν μια πρώτη ξεκάθαρη σύνοψη και αποτίμηση της πορείας της γενιάς του ποιητή από τον ίδιο, στίχοι βέβαια που θα μπορούσαν να αναφέρονται ή να ταυτίζονται και με την πορεία της επονομαζόμενης γενιάς της ήττας:
«Σημαδεμένη/ και προδομένη/ έμεινε πάντα η δική μας η γενιά. /
Μας βρήκαν μπόρες/ δύσκολες ώρες/κι ούτε λυχνάρι ούτε φως στη σκοτεινιά./.../
Ξεκληρισμένα/ και πικραμένα/ μείνανε πάντα/ της γενιάς μου τα παιδιά. /
Κάντε κουράγιο/ κι απ' το ναυάγιο/ κάπου θα βρούμε της χαράς την αμμουδιά».
Στο «Ολα τα τραγούδια», την επίτομη έκδοση του μελοποιημένου Γκάτσου, σημειώνεται ότι «Το ρεφρέν, προτού λογοκριθεί προφανώς, ήταν: Μαύρη μέρα χάραξε/ μες στον ουρανό/ η καρδιά μου σπάραξε/ και γι' αυτό θρηνώ».
Ο Γκάτσος «τραγουδούσε» τότε στους στίχους του τα λόγια του Γ. Θεοτοκά στο σημείωμά του στον επίλογο του Λεωνή: «Πρώτα- πρώτα , αισθάνθηκα πως είμαστε μια γενεά σημαδεμένη από κάποια μοίρα, πως δεν χρησιμεύει σε τίποτα να παραπονιέται κανείς ή να διαμαρτύρεται ή να προσπαθεί να ξεχάσει, αλλά πως είναι προτιμότερο να το πάρει απόφαση ότι έτσι είναι τα πράματα, ότι είμαστε παιδιά μιας μεγάλης ιστορικής κρίσης που ορίζει όλη τη ζωή μας, ότι τα ονειροπολήματά μας, οι πράξεις μας και τα έργα μας δεν θα είτανε φυσικό να ξεφύγουν ποτέ εντελώς από τον ίσκιο που μας σκεπάζει».
Σκέψεις που ασφαλώς αντιπροσωπεύουν πλήρως την ιδεολογική, κοινωνικοπολιτική θέση και του ίδιου του Γκάτσου, όπως τουλάχιστον αυτή εμφανίζεται στους στίχους του. Τα τραγούδια του είναι σε μεγάλο μέρος γεμάτα «προδοσία», «όνειρο», «μοίρα», και «παιδιά», λέξεις οριακές στο κείμενο του Θεοτοκά, λέξεις οριακές και στους στίχους του ποιητή με δεκάδες αναφορές.
* ΣΤΑΣΗ ΤΡΙΤΗ: Το «Νυν και αεί», που κυκλοφορεί το 1974, αποτελεί με την ισορροπημένη σύζευξη μιας επικής μουσικής του Σταύρου Ξαρχάκου και των στίχων του ποιητή μια ευτυχή συνάντηση των δύο σπουδαίων δημιουργών. Αρχικά -έχει τη σημασία του- τα τραγούδια είχαν γραφτεί για την «πολιτική» επιθεώρηση «Για μια χούντα δολάρια» του Φρέντυ Γερμανού και του Κυρ. Τα κείμενα του «Νυν και αεί» θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίζαμε και να τα ορίζαμε ως «θρηνητικά της ελευθερίας». Διατηρούν όλα έναν απόηχο μανιάτικου μοιρολογιού. Θα μπορούσαμε δε, με μια συγκεκριμένη λογική και οπτική, να τα θεωρήσουμε επίσης ως αντιπροσωπευτικά δείγματα στη νεοελληνική ποίηση του 20ού αιώνα, μερικών από τα τελευταία ποιητικά κείμενα που συνταιριάζουν τόσο εύστοχα τη λιτότητα και περιεκτικότητα του δημοτικού τραγουδιού σε επίπεδο λεκτικό, μορφολογικό και ποιητικό. Ποιος άλλος θα χρησιμοποιούσε άλλωστε και μάλιστα σ' ένα τραγούδι -εν έτει 1974- με απόλυτη φυσικότητα, λειτουργικότητα και πειστικότητα λέξεις και φράσεις όπως οι: βόλι, Διγενής, φασκιές, αγρίμι, δυόσμο κι αγιοκέρι, σκουτιά, σαράντα ρέματα, σήμαντρα, ριζικό, προσκυνητάρι;
Με την είσοδο της ορχήστρας και προτού ακουστούν οι πρώτες λέξεις, η δραματική και αγωνιώδης σαν αγκομαχητό ένταση της μουσικής οδηγεί στο πρώτο στίγμα που σε μεταφέρει χρονικά στα σκοτεινά χρόνια της Κατοχής:
«Πρωτομαγιά /με το σουγιά/ χαράξαν το φεγγίτη/
και μια βραδιά /σαν τα θεριά/ σε πήραν απ' το σπίτι».
Ο Γκάτσος διαλέγει όπως και στο συγγενές θεματολογικά «Πού το πάνε το παιδί», την ίδια χαρακτηριστική εικόνα του βίαιου «εκτοπισμού» από την εστία του σπιτιού, χρησιμοποιώντας όμως αυτή τη φορά μια γραφή απελέκητη, η οποία είναι πρόσφορη στο θέμα του, με λέξεις διόλου λυρικής και «μουσικής» υφής, ή και υπερρεαλιστικής, όπως στα παλιότερα τραγούδια του, αλλά ωμές, σκληρές και τραχιές, απανωτά, χωρίς αναπνοή την μια μετά την άλλη, για να εντείνει και να υποστηρίξει έτσι αποτελεσματικότερα και πειστικότερα το ανάλογο κλίμα που διαπραγματεύεται. Ο σουγιάς, τα θεριά, ο μπόγιας, ο φονιάς, ο χάρος, η μαύρη γη, το σώριασμα στη γη, ο ληστής, η καταλυτική παρομοίωση στην τελευταία στροφή του δωσίλογου προδότη που θα πληρώσει («του 'χανε δέσει στο λαιμό του μια τριχιά/ και του πατάγαν το κεφάλι σαν οχιά»), όλα διαμορφώνουν -και μόνο σε καθαρά λεκτικό επίπεδο- με την ασθματική παράθεσή τους μια εικόνα που μένει χαραγμένη στη μνήμη και αδυνατείς να προσπεράσεις. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε αυτό το έργο του Γκάτσου, σε επίπεδο στιχουργικής ωριμότητας και κυρίως ιδεολογικής και κοινωνικοπολιτικής συνειδητοποίησης, αντίστοιχο με το «Αξιον Εστί» του Ελύτη, που αποτέλεσε και για κείνον ένα οριακό σημείο καμπής στο έργο του.
* ΣΤΑΣΗ ΤΕΤΑΡΤΗ: Το τραγούδι «Τσάμικος» από την ιστορική «Αθανασία» (1976), έργο σταθμό για τους Χατζιδάκι - Γκάτσο με πολλούς στίχους ποιητικής κοινωνικοπολιτικής υφής. Αποτελεί με τον συμπυκνωμένο και ουσιώδη λόγο του ένα συνοπτικό μάθημα Ιστορίας, για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης (υπάρχει πλέον στα βιβλία του Δημοτικού). Ο «Τσάμικος», στους λιγοστούς του στίχους, περιλαμβάνει όλη την ελληνική πορεία προς την απελευθέρωση του '21, αναφορές-αιχμές στις υπερδυνάμεις του ψυχρού πολέμου με το τσακάλι και την αρκούδα και κυρίως έναν οριακό στίχο -«το πανηγύρι κρατάει χρόνια»- που μετεωρίζει και μεταθέτει όλο το ποίημα από το χθες στο σήμερα.
Τραγούδια που περιγράφουν με συγκλονιστικά λιτό και ποιητικό τρόπο την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας θα γράψει πολλά ο Γκάτσος τα επόμενα χρόνια.
* ΣΤΑΣΗ ΠΕΜΠΤΗ: Ελλαδογραφία: Ενα κείμενο ποταμός, το επιλογικό του έργου, συμπυκνώνει θαυμαστά σε ειρωνική καθαρεύουσα όλο το πολύχρωμο ψηφιδωτό που είναι «Τα Παράλογα». Θα συναντήσουμε κι εδώ μεταξύ άλλων: Ειρωνεία, χιούμορ, κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο, ιστορική αναδρομή του γενέθλιου τόπου μέσα από ιστορικά φορτισμένες στιγμές, κριτική στα κακώς κείμενα. Ενα από τα πρώτα, ουσιαστικότερα, και κυρίως ποιητικότερα οικολογικά σχόλια σε τραγούδι γίνεται στο εισαγωγικό «Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης» από τον ίδιο κύκλο, ενώ παρελαύνουν επίσης μορφές ήθους αντιηρωικές και καταλυτικές (Μάγδα), σχόλια για την Παλαιστίνη, ο Μακρυγιάννης και ο Ομέρ Βρυώνης, η Σίβυλλα και οι εκτελεσμένοι Διστομίτες με τους Καλαβρυτινούς μέσα από εξαίσιες ποιητικές εικόνες:
«Επίσκοποι και προεστοί/κατακτητές και στρατηλάτες/
επαναστάτες και αστοί/της ιστορίας οι πελάτες».
Την τελευταία δημιουργική δεκαπενταετία του Γκάτσου θα ακολουθήσουν και στους επόμενους κύκλους τραγουδιών πολλά ανάλογα κείμενα-σχόλια ενός ευρύτερου κοινωνικού σχολιασμού, στίχοι και στροφές -μεταξύ άλλων- για την αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος, τον νεοπλουτισμό, την αστυφιλία, το χάσμα των γενεών, την τσιμεντοποίηση που εισβάλλει στη μεγαλούπολη, την επέλαση του τεχνικού πολιτισμού και των μηχανών με όλα τα δεινά που επιφέρει η υπερβολικά αλόγιστη χρήση τους.
* ΣΤΑΣΗ ΕΚΤΗ: «Μάνα μου Ελλάς». Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά και αγαπημένα τραγούδια του ποιητή, που, όπως ο Κεμάλ, συγκεντρώνει στις λίγες συμπαγείς στροφές του πολλά από τα προτερήματά του. Από το κλασικό «Ρεμπέτικο», κορυφογραμμή της συνεργασίας με τον Στ. Ξαρχάκο. Κι εδώ θα συναντήσουμε την ανηλεή κριτική που ξεκίνησε με τα «Παράλογα», σε άλλο ύφος όμως και στόχευση, με κυρίαρχο το παράπονο, την πίκρα, τη διάψευση, η οποία θα κορυφωθεί μια δεκαετία σχεδόν μετά στα «Κατά Μάρκον». Η προσφυγιά, η εξορία, ο πόλεμος, όλες οι αιματοβαμμένες στιγμές της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, από την καταστροφή της Σμύρνης ώς τη μεταπολίτευση σε τραγούδια-ποιήματα όπως τα «Στης πίκρας τα ξερόνησα», «Στη Σαλαμίνα» εκτός από το ομώνυμο, περνούν από μπροστά σου μέσα από δραματικές εικόνες του ποιητή που τραγουδιούνται -σαν να γράφτηκαν χθες- τριάντα χρόνια μετά. Δεκάδες «πολιτικοκοινωνικοί» στίχοι του ποιητή, όπως π.χ. ο χαρακτηριστικός «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» από το «Μάνα μου Ελλάς» έχουν περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο κι αυτή είναι η μεγαλύτερη καταξίωση. 7
* Ο Σταύρος Καρτσωνάκης είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δάσκαλος και μελετητής του έργου του Νίκου Γκάτσου.

EΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ ΚΑΙ ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ στο filomatheia.blogspot.gr

Φίλες και Φίλοι αγαπητοί συναθλητές της εσωτερικής αναζήτησης και των ευγενικών συμπεριφορών σας καλημερίζω και σας εύχομαι καλό μήνα και καλό καλοκαίρι, το πόσο καλό θα είναι αυτό το καλοκαίρι δυστυχώς δεν είναι στο χέρι μας γιατί όταν έχουμε φθάσει στο σημείο να εξαρτώμεθα από δόσεις όπως οι ναρκομανείς, εννοείται πως θα ζούμε πάντα σε μια κατάσταση ανασφάλειας. Στο παρελθόν ως πολίτες κάναμε λάθος επιλογές υπογράψαμε εν λευκό γραμμάτια τα οποία τώρα μας τα προσκομίζουν για πληρωμή αφού έβαλαν όσα μηδενικά γουστάριζαν. Όταν ψηφίζαμε Κωστάκηδες, Γιωργάκηδες, Αντωνάκηδες, Λογιστάκους, κ.λ.π. πόσο βλάκες ήμασταν; Και κυρίως πόσο βλάκες ήμασταν που πηγαίναμε να ψηφίσουμε τη στιγμή που γνωρίζαμε πως το παιχνίδι ήταν στημένο, για θυμηθείτε τι μας είπαν πριν λίγο καιρό οι ευρω-παίοι συμμαχοί μας; ''Εσείς μπορεί να είχατε εκλογές αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία για μας!!!!!!!!!!!!!!!!!! τότε γιατί κάνουμε εκλογές; γιατί πάμε και ψηφίζουμε; όσοι πάνε τέλος πάντων; Έχω την εντύπωση πως για μια ακόμα φορά έχει δίκιο ο σοφός Γεώργιος που λέει πως πρέπει να μιμηθούμε τους Σλοβάκους. Ένυ γουέϊ που λένε και στο Κορωπί το μενού σήμερα έχει Αλκίνοο Ιωαννίδη και Νάνο Βαλαωρίτη. Σας εύχομαι καλή ανάγνωση, με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος. Για φαντάσου έφθασε κιόλας ο Ιούνιος!!!!!!!!

Καθρέφτης

Μια μέρα ήρθε στο χωριό γυναίκα ταραντούλα
κι όλοι τρέξαν να τη δουν.
άλλος της πέταξε ψωμί
κι άλλοι της ρίξαν πέτρα
απ' την ασχήμια να σωθούν.

Κι ένα παιδί της χάρισε ένα κόκκινο λουλούδι,
ένα παιδί
Ένα παιδί της ζήτησε να πει ένα τραγούδι,
ένα παιδί

Κι είπε ποτέ σου μην τους πεις
τι άσχημοι που μοιάζουν,
αυτοί που σε σιχαίνονται
μα στέκουν και κοιτάζουν.

Κι είπε ποτέ σου μην κοιτάς
τον άλλον μες τα μάτια,
γιατί καθρέφτης γίνεσαι
κι όλοι σε σπαν' κομμάτια.

Μια μέρα ήρθε στο χωριό
άγγελος πληγωμένος.
Τον φέρανε σε ένα κλουβί
κι έκοβε εισιτήριο ο κόσμος αγριεμένος,
την ομορφιά του για να δει.

Κι ένα παιδί σαν δάκρυ ωραίο αγγελούδι,
ένα παιδί
Ένα παιδί του ζήτησε να πει ένα τραγούδι,
ένα παιδί

Κι είπε αν θέλεις να σωθείς
από την ομορφιά σου,
πάρε τσεκούρι και σπαθί
και κόψε τα φτερά σου.

Κι είπε ποτέ σου μην κοιτάς
τον άλλο μες τα μάτια,
γιατί καθρέφτης γίνεσαι
κι όλοι σε σπαν' κομμάτια. 

Κατάσταση πολιορκίας

ΠΟΛΙΟΡΚΟΥΜΕΘΑ ΛΟΙΠΟΝ   
Πολιορκούμεθα από ποιον; Από σένα κι από μένα απ' τον τάδε και τον δείνα, Πολιορκούμεθα στενά Από σύνορα, τελωνεία, ελέγχους διαβατηρίων, την Ιντερπόλ, την Αστυνομία, την εφορία, τη ρητορεία, τη βλακεία, τους ανεπαρκείς πολιτικούς, τους τοκογλύφους, τους γλύφτες, τους αυλοκόλακες, τους θρησκόληπτους, τους καχύποπτους, τους βλάκες, τα κομματόσκυλα,
Απ' τα παράσημα, τις στολές, τους εκφωνηθέντας λόγους, από την απουσία χαρισματικών μορφών, από ανεύθυνα άτομα που όταν τους δανείζεις ένα βιβλίο ξεχνούν να το επιστρέψουν. Τις υποσχέσεις, τις ψευτιές, την κουτοπονηριά, την απώλεια μνήμης, την έλλειψη παιδείας.
Τη δήθεν αγανάκτηση των ιθυνόντων, την υποκρισία, την έλλειψη θετικής σκέψης. Την τηλεόραση, την κακή ραδιοφωνία, τα σαπούνια, τ' απορρυπαντικά,τα φυτοφάρμακα.Τις διαφημίσεις, τον τουρισμό, 

τα οργανωμένα ταξίδια, τις τράπεζες, τα νέα μέτρα.
Την απληστία μας, τα ψυγεία, την ηχορύπανση, την φωτορύπανση, 

από τους νεονενέκους,
Τ' άρθρα για την ανύπαρκτη εκπαίδευση, την πολυκοσμία, τη σκόνη.
Την έλλειψη ύδατος, τα λιπάσματα, τα νεύρα, την κακή συμπεριφορά μας,
Τους τηλεπερσόνες,το ποδόσφαιρο, την τρομολαγνεία, την ακρίβεια, 

τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, τους ανέραστους, 

τους ωχαδερφιστές, τους αχάριστους, τους γραικύλους, τους μεγαλοσταυρίτες, 

τους μαυραγορίτες, τους τεμπέληδες, τη γραφειοκρατία, τους μιζαδόρους, 

τις διαβεβαιώσεις, την άγνοια υποχρεώσεων Τις κριτικές, την εκκλησία, 

τα βασανιστήρια, τους καιροσκόπους.
Την υποψία, τους κατατρεγμούς, το φόβο, τη θρασύτητα, τους διαγωνισμούς 

Καλλονής, την έλλειψη χρημάτων, την έλλειψη δικαιωμάτων,
πολιορκούμεθα από τους βάναυσους, τους άναρθρους, από τις μαύρες 

σκέψεις μας.  Από τον εαυτό μας κυρίως,

Κι απ' ό,τι άλλο βάλει ο νους σας πολιορκούμεθα στενά. 

Επιμέλεια Ανάρτησης Επικούρειος Πέπος.

ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΕΣΗ ΣΤΗΝ ΟΡΚΟΜΩΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΚΑ

Φίλες και Φίλοι αγαπητοί συναθλητές της δημιουργικής απραξίας!!!!!! και της ανέφικτης θεωρίας σας καλημερίζω και σας εύχομαι καλή τύχη σε ο,τι καλό και δίκαιο σκέφτεστε να πραγματοποιήσετε σήμερα, ευελπιστώ πως γνωρίζετε ο,τι η σημερινή μέρα είναι η ημέρα των δίκαιων ευχών, αυτό τουλάχιστον πίστευαν οι προγονοί μας στην αρχαιότητα και για να το λένε οι σοφοί πρόγονοί μας εννοείται πως έχουν δίκαιο. Προσοχή όμως μιλούσαν για ευχές δίκαιες που σημαίνει πως θα πρέπει η όποια ευχή κάνουμε να είναι δίκαια, καλή τύχη λοιπόν στις δίκαιες ευχές σας. Η σημερινή ανάρτηση θα είναι πολύ προσωπική γιατί χθες είχα τη χαρά και την τιμή να παραυρεθώ στην ορκομωσία του Αρκά δηλαδή του ''πνευματικού μου γιου'' η τελετή έγινε στην ΑΣΟΕΕ και αφορούσε το μεταπτυχιακό που έκανε εκεί, αντε να δούμε τι θα τα κάνει όλα αυτά τα πτυχία σε μια Ελλάδα που καταρρέει. Ένυ γουέϊ που λένε και στο Κορωπί ο καθένας θα πάρει τελικά ο,τι του αξίζει που έλεγε και ο Πατροκοσμάς ο Πλακιώτης. Καλή τύχη λοιπόν στον Αρκά και στ' άλλα παιδιά που πήραν χθες τα πτυχία τους για τα οποία είναι γεγονός πως έκαναν μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να φθάσουν στην πηγή. Εκείνο που θα ήθελα εγώ να ρωτήσω είναι το εξης: Αν για ένα μεταπτυχιακό χρειάζονται ένα και δυο χρόνια σπουδών πόσα χρόνια θα έπρεπε να σπουδάζουμε για να γίνουμε γονείς; Μήπως θα πρέπει έστω και τώρα τα νέα ζευγάρια πριν παντρευτούν να πάνε σε κάποιο σχολείο; Ειλικρινά θα ήθελα πάρα πολύ να γνώριζα την αποψή σας, θα την περιμένω στο μέϊλ, ως τότε σας χαιρετώ και σας θαυμάζω για την υπομονή σας, με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος. Υ.Γ. Ελπίζω να είδατε χθες στο κρατικό κανάλι το αριστούργημα ''χιόνια στο Κιλιμάτζαρο'' ξανά το βράδυ στις 22.00 έχει επίσης ένα αριστούργημα. Οι φωτογραφίες είναι από την ορκομωσία, η πρώτη στη κορυφή είναι από τότε που πρωτογνώρισα τον Αρκά. Το Τριαντάφυλλο είναι κίτρινο γιατί ο Αρκάς είναι Αεκόπολο πυρ/μένο!!

ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΑΡΚΑΣ

Μετά το θάνατο του πατέρα και των αδελφών της, η Καλλιστώ κατέφυγε στη Άρτεμη, θεά του κυνηγιού. Η Άρτεμις ήταν διάσημη για την αγνότητα της και την απέχθεια που είχε στη συναναστροφή με άντρες. Ζούσε στο δάσος, όπου κυνηγούσε με μια επίλεκτη ομάδα νεαρών γυναικών που όλες τους είχαν ορκιστεί παρθενία και αφοσίωση στη θεά. Ο Δίας όμως είδε την Καλλιστώ να κοιμάται στο δάσος. Ο ίδιος μεταμφιέστηκε σε αρκούδα και κατάφερε να αποπλανήσει την Καλλιστώ, που έμεινε έγκυος. Φοβούμενη τις συνέπειες εάν Η Άρτεμις μάθαινε την εγκυμοσύνη της, η Καλλιστώ κατάφερε να κρύψει την κατάστασή της από την θεά και τις υπόλοιπες συντρόφους της για περίπου εννέα μήνες. Μια καυτή ημέρα, όμως, η ομάδα του κυνηγιού πήγαν κάτω στο ρέμα για να κάνουν μπάνιο. Καθώς οι νεαρές γυναίκες γδύθηκαν, η Καλλιστώ δεν μπορούσε πλέον να κρύψει το μυστικό της. Η θεά έγινε έξαλλη με την παράβαση της Καλλιστώς, απέναντι στην παρθενία, και παρά τις ικεσίες του κοριτσιού, η Άρτεμις την εξόρισε από την ομάδα της. Λίγο μετά την εξορία της η Καλλιστώ, καθώς περιπλανιόταν μόνη στο δάσος, γέννησε ένα αγοράκι, το οποίο ονόμασε Αρκά.

Η Εκδίκηση της Ήρας

Μέχρι αυτό το σημείο της ιστορίας, η Ήρα δεν είχε κάνει τίποτα για να τιμωρήσει Καλλιστώ. Η γέννηση του μωρού της, όμως, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι  για την βασίλισσα των θεών. Η Ήρα όρμησε επάνω στην Καλλιστώ και την έριξε στο έδαφος. Η Καλλιστώ, ικέτευσε την Ήρα να την λυπηθεί, αλλά παρακολούθησε με φρίκη τα χέρια και τα πόδια της να βγάζουν τρίχωμα και τα νύχια της να μεγαλώνουν σε σημείο που η μεταμόρφωσή της ολοκληρώθηκε. Μέσα στην οργή της η Ήρα είχε μεταμορφώσει την  Καλλιστώ σε αρκούδα.

Καλλιστώ διέφυγε βαθιά μέσα στο δάσος της Πελασγίας όπου ζούσε μόνη της σε απόγνωση. Επειδή το μυαλό της παρέμεινε ανθρώπινο, είχε πλήρη επίγνωση γι’ αυτό που της είχε συμβεί. Ωστόσο με το στόμα της αρκούδας δεν είχε τη δυνατότητα να μιλήσει, παρά μόνο να μουγκρίζει, κι έτσι δεν μπορούσε να προειδοποιήσει τους κυνηγούς να μην την φοβούνται.

Στο μεταξύ, ο Δίας είχε δώσει τον Αρκά σε μία από τις προηγούμενες ερωμένες του, τη Μαία για να τον μεγαλώσει. Η Μαία ήταν η μεγαλύτερη από επτά αδελφές που αποτελούσαν τον αστερισμό των Πλειάδων. Στο παρελθόν ο Δίας την είχε αποπλανήσει, και είχε γεννήσει τον Ερμή, τον αγγελιοφόρο των θεών του Ολύμπου.
Όταν ο Αρκάς έγινε έφηβος, πήγε στο δάσος Πελασγών για να κυνηγήσει. Η Καλλιστώ, που εξακολουθούσε να ζει στο δάσος, αναγνώρισε τον γιο της αμέσως. Ακολούθησε τον Αρκά επειδή ήταν περίεργη να τον δει και λαχταρούσε να είναι κοντά του, αλλά ήξερε ότι έπρεπε να μείνει κρυμμένη. Ξαφνικά ο Αρκάς την αντιλήφθηκε και άρχισε να καταδιώκει την αρκούδα. Ο Αρκάς ήταν έτοιμος να σκοτώσει την Καλλιστώ με το τόξο και τα βέλη του, όταν παρενέβη ο Δίας. Εκείνος άρπαξε την Καλλιστώ και την τοποθέτησε στον ουρανό, έτσι έσωσε και τον Αρκά από το έγκλημα της μητροκτονίας .Ο Δίας μετέτρεψε την Καλλιστώ σε αστερισμό, τη Μεγάλη Άρκτο και τον Αρκά στο λαμπρό αστέρι Αρκτούρο. (Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου, Αρκάς έγινε βασιλιάς της Πελασγίας ως κληρονόμος του παππού του Λυκάονα, και η γη της Πελασγίας μετονομάστηκε σε Αρκαδία προς τιμήν του.)

 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ

''ΓΙΑΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΟΥΜΕ ΑΡΧΑΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ'' Ι.Θ. ΚΑΚΡΙΔΗΣ

Αγαπητοί συνέλληνες καλημέρα, αφορμή για να σας στείλω το πιο κάτω μέϊλ στάθηκε το γεγονός του προχθεσινού μαθήματος για τις πανελλήνιες εξετάσεις που ήταν, Αρχαία Ελληνικά. θα σας παρουσιάσω αμέσως μετά ένα απόσπασμα από το βιβλίο του κ.Γιάννη Μόρτζου με τίτλο ''21 χρόνια με τον ΚΑΡΟΛΟ ΚΟΥΝ'' σελίδα 24
 ''Μέχρι τότε, εγώ τουλάχιστον, δεν είχα ποτέ νιώσει την επιρροή που μπορεί να έχει ο δάσκαλος στο μαθητή του. Στα σχολικά μου χρόνια όλοι σχεδόν οι καθηγητές μου ήταν ανίκανοι να παίξουν τον πραγματικό, τον ουσιαστικό ρόλο του καθηγητή-παιδαγωγού. Βγήκα τραυματισμένος από την ανικανότητα των καθηγητών μου, που ήταν στην πλειοψηφία τους αντι-παιδαγωγοί, μικρόψυχοι, ψυχροί δημόσιοι υπάλληλοι, χωρίς καλλιέργεια και όραμα, μίζεροι και κακομοίρηδες και δεν είχαν καμία ψυχική επαφή με εμας τους νέους, που περνούσαμε τότε τα δύσκολα χρόνια της μεταεμφυλιακής Ελλάδας. Μίσησα το σχολείο, αλλά πάνω απ' όλα  τα αρχαία ελληνικά, που μας τα ''δίδαξαν'' με τον πιο αντιπαιδαγωγικό τρόπο. Έπρεπε να βρω τον ΚΟΥΝ για να μου βγάλει από μέσα μου αυτή την αντιπάθεια και να την μετατρέψει σε απεριόριστο θαυμασμό προς όλα τα αρχαία κείμενα και από δεινός διώκτης τους να γίνω ο πιο ένθερμος αποστολός τους. Μήπως κ.κ. Καθηγητές τα παιδιά νιώθουν και σήμερα έτσι; για σκεφτείτε το!!!!! Η Κορνηλία τι λέει; Η Μαριάννα του Στρίκου τι λέει; τ' άλλα παιδιά τι λένε; Η Διώνη τι λέει; Η Άλκηστη τι λέει; και κυρίως τι λέει η κοινότητα των εκπαιδευτικών; τι έχει να πει ο μεγαλομαθηματικός των Φαρσάλων και η φιλόλογος συζυγός του; Αξίζει τον κόπο πάντως ν'αφιερώσετε λίγο χρόνο για να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο. Καλή επιτυχία σήμερα στην Κορνηλία, στην Μαριάννα, στην Όλγα, στην Έλενα, και στα υπόλοιπα παιδιά που γράφουν σήμερα, και να μη ξεχνούν πως θα πάρουν ο,τι τους αξίζει. Καλή ανάγνωση με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος. Υ.Γ. Στο filomatheia.blogspot.gr υπάρχει φωτορεπορτάζ από το συγκλονιστικό ταξίδι των μελών της ΟΚΡΑ στο διάστημα!!!!!!!!!!!! Κάποια κ. Ρεπούση, τρέχα γύρευε!!!!!! είπε: τ'αρχαία είναι νεκρή γλώσσα!!!!! μήπως εννοούσε τον εαυτό της;;;;;;;;;;;;; τρέχα γύρευε........ ο καθ' ένας λέει ο,τι θέλει εφόσον δεν υπάρχει φόρος βλακείας.

΄΄Για πολλούς μη-Έλληνες γλωσσολόγους και ανθρώπους του πνεύματος, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ελληνική γλώσσα (ιδιαιτέρως τα Αρχαία Ελληνικά) είναι η ανώτερη μορφή γλώσσας που έχει επινοήσει ποτέ το ανθρώπινο πνεύμα. Οι απόψεις αυτές δεν είναι αυθαίρετες, αλλά βασίζονται σε κριτήρια αντικειμενικά σχετικά με την αξιολόγηση μιας γλώσσας. Παρακάτω θα περιγράψουμε μία σειρά από ιδιότητες τις Ελληνικής γλώσσας και θα αντιπαραβάλουμε κάποιες ξένες γλώσσες (συνήθως την Αγγλική, καθώς αυτή είναι η πιό διαδεδομένη) πρός σύγκριση.

ΠΛΟΥΤΟΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ

Είναι γνωστή η έκφραση που χρησιμοποιούν οι Άγγλοαμερικάνοι όταν ψάχνουν να βρούν την κατάλληλη λέξη για κάποια έννοια «Οι Έλληνες θα έχουν μια λέξη για αυτό». Φράση την οποίαν πρώτος είχε γράψει ο καθηγητής Όλιβερ Τάπλιν στο βιβλίο του «Ελληνικό πυρ».''Απόσπασμα από ανάρτηση στο ''Αντίβαρο''.

Ι.Θ. Κακριδής: «Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά» Από Ερανιστής

«Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά»

Ανέκδοτη ομιλία του Ι.Θ. Κακριδή για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών*

Κείμενο: Ι.Θ. Κακριδής

Αληθινά λυπούμαι που τον καιρό αυτό είμαι αναγκασμένος να βρίσκομαι μακριά από την Ελλάδα, κι έτσι στερήθηκα τη χαρά να πάρω μέρος στο Συνέδριο αυτό, που σκοπό έχει να μελετήσει τις βασικές αρχές των νέων θεσμών που αποφάσισε το Υπουργείο Παιδείας στην προσπάθειά του ν" ανυψώσει μέσα στ" άλλα και τη Μέση Εκπαίδευση. Τίποτε δεν μπορεί ν" αντικαταστήσει την παρουσία του ανθρώπου. Αν, παρ" όλους τους δισταγμούς, αποφάσισα στο τέλος να καταγράψω μερικές μου σκέψεις και να παρακαλέσω να διαβαστούν μπροστά στην ολομέλεια του Συνεδρίου, αυτό έγινε γιατί δεν ήθελα ν" απουσιάζω ολωσδιόλου από μια τόσο μεγάλη συγκέντρωση συναδέλφων-για ένα θέμα μάλιστα τόσο σημαντικό για τη μελλοντική προκοπή του τόπου μας.

Η αποθέωση του Ομήρου. Στα πόδια του η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Jean Auguste Dominique Ingres, 1827

Επαναστατικό είναι το νέο εκπαιδευτικό σύστημα από πολλές πλευρές. Η πιο επαναστατική από όλες τις καινοτομίες του είναι ίσως η απόφαση, στο τριτάξιο Γυμνάσιο οι αρχαίοι Έλληνες κλασικοί να διδάσκονται από μετάφραση, και μόνο στην τελευταία τάξη να δίνεται μια γενική εισαγωγή στους νόμους του αρχαίου αττικού λόγου. Ο νεωτερισμός αυτός δημιουργεί ένα πλήθος προβλήματα στην πραχτική του εφαρμογή, προκαλεί όμως και καθαρά θεωρητικές απορίες. Το μεγάλο πρόβλημα, που είναι φυσικό να βασανίζει τον καιρό αυτό το φιλόλογο του Γυμνασίου, είναι αν το νέο σύστημα θα μπορέσει ν" ανταποκριθεί στο βασικό σκοπό της διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών, τη στιγμή που ο αρχαίος λόγος θα πάψει ν" ακούγεται αυτούσιος στο Γυμνάσιο.

Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα;

Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που μας υποχρεώνουν να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να επικοινωνήσουν όσο γίνεται περισσότερο με τον αρχαίο κόσμο.

Πρώτα απ" όλα, γιατί είμαστε κι εμείς Έλληνες. Από τον καιρό του Ομήρου ως σήμερα έχουν περάσει κάπου δυο χιλιάδες εφτακόσια χρόνια. Στους αιώνες που κύλησαν οι Έλληνες βρεθήκαμε συχνά στο απόγειο της δόξας, άλλοτε πάλι στα χείλια μιας καταστροφής ανεπανόρθωτης-νικήσαμε και νικηθήκαμε αμέτρητες φορές· δοκιμάσαμε επιδρομές και σκλαβιές· αλλάξαμε θρησκεία· στους τελευταίους αιώνες η τεχνική επιστήμη μετασχημάτισε βασικά τη μορφή της ζωής μας· και όμως κρατηθήκαμε Έλληνες, με την ίδια γλώσσα-φυσικά εξελιγμένη-, με τα ίδια ιδανικά, τον ίδιο σε πολλά χαραχτήρα και με ένα πλήθος στοιχεία του πολιτισμού κληρονομημένα από τα προχριστιανικά χρόνια. Στον πνευματικό τομέα κανένας λαός δεν μπορεί να προκόψει, αν αγνοεί την ιστορία του, γιατί άγνοια της ιστορίας θα πει άγνοια του ίδιου του ίδιου του εαυτού του. Είμαι Έλληνας, συνειδητός Έλληνας, αυτό θα πει, έχω αφομοιώσει μέσα μου την πνευματική ιστορία των Ελλήνων από τα μυκηναϊκά χρόνια ως σήμερα.

Ο δεύτερος λόγος που μας επιβάλλει να γνωρίσουμε την αρχαία πνευματική Ελλάδα είναι ότι είμαστε κι εμείς Ευρωπαίοι. Ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται στον αρχαίο Ελληνικό, με συνδετικό κρίκο τον ρωμαϊκό. Με τους άλλους Ευρωπαίους μας δένει βέβαια και ο Χριστιανισμός, όσο και να μας χωρίζουν ορισμένα δόγματα. Μα και ο Χριστιανισμός έπρεπε να δουλευτεί πρώτα με την Ελληνική σκέψη, για να μπορέσει ν" απλώσει έπειτα στον ευρωπαϊκό χώρο. Η ρίζα του πολιτισμού των Ευρωπαίων όλων είναι ο αρχαίος ελληνικός στοχασμός και η τέχνη, γι" αυτό δεν μπορεί να τα αγνοεί κανείς, αν θέλει να αισθάνεται πως πνευματικά ανήκει στην Ευρώπη.

Thucydides; cast of a renowned bust at Holkham Hall (Pushkin Museum)

Μα ο κυριότερος λόγος που δεν επιτρέπεται οι νέοι μας ν" αγνοούν την αρχαίαν Ελλάδα είναι άλλος: στην Ελλάδα για πρώτη φορά στα χρονικά του κόσμου ανακαλύφτηκε ο άνθρωπος ως αξία αυτόνομη, ο άνθρωπος που θέλει να κρατιέται ελεύθερος από κάθε λογής σκλαβιά, και υλική και πνευματική. Μέσα στους λαούς που περιβάλλουν τον ελληνικό χώρο στα παλιά εκείνα χρόνια υπάρχουν πολλοί με μεγάλο πολιτισμό, πάνω απ" όλους οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες. Οι λαοί όμως αυτοί ούτε γνωρίζουν ούτε θέλουν τον ελεύθερο άνθρωπο. Το απολυταρχικό τους σύστημα επιβάλλει στα άτομα να σκύβουν αδιαμαρτύρητα το κεφάλι μπροστά στο βασιλέα και στους θρησκευτικούς αρχηγούς. Η ελεύθερη πράξη και η ελεύθερη σκέψη είναι άγνωστα στον εξωελληνικό κόσμο. Και οι Έλληνες; Πρώτοι αυτοί, σπρωγμένοι από μια δύναμη που βγαίνει από μέσα τους και μόνο, την δεσποτεία θα την μεταλλάξουν σε δημοκρατία, και από την άβουλη, ανεύθυνη μάζα του λαού θα πλάσουν μια κοινωνία από πολίτες ελεύθερους, που καθένας τους να νιώθει τον εαυτό του υπεύθυνο και για τη δική του και για των άλλων την προκοπή. Ο στοχασμός είναι κ" αυτός ελεύθερος για τα πιο τολμηρά πετάματα του νου και της φαντασίας. Ο Έλληνας είναι ο πρώτος, που ενώ ξέρει πως δεν μπορεί ατιμώρητα να ξεπεράσει τα σύνορα του ανθρώπου και να γίνει θεός, όμως κατέχεται από μια βαθιά αισιοδοξία για τις ανθρώπινες ικανότητες και είναι γεμάτος αγάπη για τον άνθρωπο, που τον πιστεύει ικανό να περάσει τις ατέλειές του και να γίνει αυτό που πρέπει να είναι ο τέλειος άνθρωπος.

Αυτή η πίστη στον τέλειον άνθρωπο, συνδυασμένη με το βαθύ καλλιτεχνικό αίσθημα που χαρακτηρίζει την ελληνική φυλή, δίνει στον αρχαίον Έλληνα τον πόθο και την ικανότητα να πλάσει πλήθος ιδανικές μορφές σε ό,τι καταπιάνεται με το νου, με τη φαντασία και με το χέρι: στις απέριττες μορφές που σχεδιάζουν οι τεχνίτες στα αγγεία της καθημερινής χρήσης, στη μεγάλη ζωγραφική, στην πλαστική του χαλκού και του μαρμάρου, πάνω απ" όλα στο λόγο τους, και τον πεζό και τον ποιητικό.

Αυτόν τον κόσμο θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας, για να μορφωθούν· για να καλλιεργήσουν τη σκέψη τους αναλύοντας τη σκέψη των παλιών Ελλήνων· για να καλλιεργήσουν το καλλιτεχνικό τους αίσθημα μελετώντας ό,τι ωραίο έπλασε το χέρι και η φαντασία των προγόνων τους· για να μπορέσουν κι αυτοί να νιώσουν τον εαυτό τους αισιόδοξο, ελεύθερο και υπεύθυνο για τη μοίρα του ανθρώπου πάνω στη γη· προπαντός για να φουντώσει μέσα τους ο πόθος για τον τέλειον άνθρωπο.

Ας γυρίσουμε τώρα στο πρόβλημα που μας απασχολεί: από τη μια έχουμε το παλιό σύστημα, που επιβάλλει τη γνωριμία των αρχαίων κλασικών από τα πρωτότυπα κείμενα· το νέο σύστημα από την άλλη, που θέλει ν" αντικαταστήσει τα πρωτότυπα με τις μεταφράσεις στο νέο Γυμνάσιο, που αντιστοιχεί με τις τρεις πρώτες τάξεις του παλιού. Ποιο από τα δυο εξυπηρετεί πιο πρόσφορα τους σκοπούς του Ανθρωπιστικού σχολείου;

Ποια ήταν τα αποτελέσματα του παλαιού συστήματος; Ας το ομολογήσουμε εμείς πρώτοι, οι φιλόλογοι, που τόσα χρόνια παλεύουμε στο Γυμνάσιο τον σισύφειο αγώνα να φέρουμε τον αρχαίο κόσμο κοντά στα παιδιά μας: Τα αποτελέσματα είναι μηδαμινά, μπροστά μάλιστα στον κόπο που καταβάλλουν και οι καθηγητές και οι μαθητές. Ας βάλουμε το χέρι στην καρδιά κι ας αναρωτηθούμε, σε πόσα παιδιά, απ" αυτά που δεν ήταν να σπουδάσουν φιλολογία στο Πανεπιστήμιο, κατορθώσαμε να μεταδώσουμε τόσην οικείωση με την αρχαία γλώσσα και τόσον ενθουσιασμό για το κάλλος και την πυκνή ουσία του αρχαίου λόγου, ώστε φεύγοντας από το Γυμνάσιο, για να σπουδάσουν μιαν άλλην επιστήμη, θα θελήσουν κάποτε να καταφύγουν στο αρχαίο κείμενο, για να πλουτίσουν τον εσωτερικό τους κόσμο. Ξέρουν οι σύνεδροι φιλόλογοι, ας είναι και δέκα παιδιά καθένας τους, από τις χιλιάδες που πέρασαν από τα χέρια τους; Φοβούμαι πως και ο αριθμός αυτός είναι υπερβολικός. Με ποιο δικαίωμα τότε απασχολούμε αμέτρητες ώρες όλα τα παιδιά της Ελλάδας στο Γυμνάσιο, για να ωφεληθούν ελάχιστοι;

Ο Επίκουρος (341 π.Χ. - 270 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, εν ονόματι Κήπος του Επίκουρου, η οποία θεωρείται από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνικής φιλοσοφίας.

Θα μου προβληθεί ίσως μια αντίρρηση στους συλλογισμούς αυτούς: για τις ατελέστατες γνώσεις της αρχαίας ελληνικής παράδοσης που αποκομίζουν τα παιδιά μας από το Γυμνάσιο μπορεί να μη φταίει και τόσο το σύστημα, όπως δεν φταίει για την γενικά ελαττωματική κατάρτιση των μαθητών. Πλήθος άλλοι παράγοντες συντελούν στη θλιβερή αυτή κατάσταση: η πληθώρα των μαθητών μέσα σε μια τάξη· η έλλειψη από μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας· η συστέγαση δυο Γυμνασίων σ" ένα χτίριο· η επιβάρυνση των καθηγητών με πολλές ώρες διδασκαλίας και πολλά διορθώματα· η απουσία συστηματικών μεταπανεπιστημιακών επιμορφωτικών σπουδών, έτσι που να μπορούν οι λειτουργοί της Μέσης να συμπληρώνουν τις γνώσεις τους και να κατατοπίζονται στα νέα πορίσματα της επιστήμης τους· η απουσία ερμηνευτικών εκδόσεων και βοηθητικών βιβλίων για τον καθηγητή· τα εξωσχολικά ενδιαφέροντα των παιδιών· ο κινηματογράφος και το ραδιόφωνο, και πολλά έχουν δυσκολέψει αφάνταστα το έργο των εκπαιδευτικών στο σχολείο και γι" αυτό τους είναι αδύνατο ν" αποδώσουν ό,τι μπορούν και θέλουν. Αν τα εμπόδια αυτά βγουν από τη μέση, γιατί να μη κρατηθούμε στο παλιό, καθιερωμένο σύστημα της διδασκαλίας των αρχαίων κλασικών από το πρωτότυπο; Αν πάλι δεν βγουν από τη μέση τι έχουμε να περιμένουμε και με το νέο σύστημα; Το κάτω κάτω εμείς πάλι θα διδάσκουμε με τις μεγάλες ή μέτριες ικανότητές μας.

Η αντίρρηση αυτή είναι σωστή, ως ένα βαθμό όμως μόνο. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως πολλοί είναι οι παράγοντες που έχουν συντελέσει στην παρακμή του Γυμνασίου-τόσο μάλιστα, ώστε ελάχιστοι απόφοιτοί του να φεύγουν με μια συγκροτημένη κάπως σκέψη, με τις απαιτούμενες για έναν μορφωμένο άνθρωπο γενικές γνώσεις και με την ικανότητα να διατυπώνουν τους στοχασμούς και τα αισθήματά τους με ειρμό και χωρίς ασυχώρετα ορθογραφικά και συνταχτικά λάθη. Ακόμα δεν υπάρχει αμφιβολία πως το Κράτος, τώρα που συνειδητοποίησε τη σημασία της παιδείας και θέλει να τη βγάλει από το τέλμα, όπου τόσα χρόνια λίμναζε, θα κοιτάζει με κάθε τρόπο να παραμερίσει και τους άλλους παράγοντες που αναστέλλουν την πρόοδο της παιδείας.

Οπωσδήποτε, για να μπορέσουμε να κρίνουμε δίκαια τα δύο συστήματα είναι ανάγκη να αντιπαραθέσουμε τους σκοπούς που επιδιώκουν και τα μέσα που χρησιμοποιούν, με την προϋπόθεση πως εφαρμόζονται σε σχολεία που από κάθε άλλη άποψη λειτουργούν ικανοποιητικά.

Τι χαρακτηρίζει ιδιαίτερα το σύστημα που ίσχυε ως σήμερα; Πρώτα πρώτα βέβαια η πεποίθηση πως οι ανθρωπιστικές σπουδές, για να οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, πρέπει να γίνονται με τη μελέτη των κλασικών από το πρωτότυπο. Δεύτερο χαρακτηριστικό του παλιού συστήματος είναι η επιθυμία να γνωρίσουν οι μαθητές όσο γίνεται περισσότερους κλασικούς. Το αποτέλεσμα είναι να στριμώχνονται μέσα στον ίδιο σχολικό χρόνο τέσσερες και πέντε συγγραφείς, διαφόρων μάλιστα εποχών και συχνά με μεγάλες διαφορές στη γλώσσα. Τι κοινό έχει π.χ. η γλώσσα του Δημοσθένη με του Ομήρου, που ερμηνεύονταν παράλληλα στην Δ" τάξη; Έπειτα, καθώς η ιστορία της ελληνικής γραμματείας δεν διδασκόταν πραγματικά ούτε υπάρχει γυμνασιακό εγχειρίδιο γραμματολογίας, το ανακάτωμα από συγγραφείς που ανήκουν στον 8ο, στον 5ο, και στον 4ο αιώνα είναι φυσικό να μεγαλώνει τη σύγχυση.

Ένα δεύτερο αποτέλεσμα του συστήματος αυτού είναι να ερμηνεύονται στα παιδιά πέντε-δέκα το πολύ σελίδες από κάθε κλασικό, και πριν καλά-καλά κατορθώσουν κάτι να καταλάβουν από τη γλώσσα, την τέχνη και τη σκέψη του ενός να έρχεται να τον εκτοπίσει ο άλλος με τις δικές του δυσκολίες. Και να σκέφτεται κανείς πως πριν από λίγα χρόνια σοφοί παιδαγωγοί είχαν αποφασίσει ν" αυξήσουν τον αριθμό των αρχαίων συγγραφέων που ερμηνεύονται στο Γυμνάσιο με την προσθήκη των επιστημόνων, του Αριστοτέλη, του Θεοφράστου κ.ά.

Απ" τα ίδια τα πράγματα, όσον ιδεώδεις και αν είναι οι άλλοι όροι του σχολείου, όσο ικανός ο καθηγητής, όσο έξυπνα και μελετηρά τα παιδιά του, είναι αδύνατο να καταχτηθούν κατά κάποιο τρόπο μέσα σ" ένα χρόνο ο Αρριανός, ο Ισοκράτης, ο Λυσίας και ο Ηρόδοτος, ή -σε άλλη τάξη- ο Πλάτωνας, ο Θουκυδίδης, ο Όμηρος και ο Ευριπίδης.

Πόσο ακατόρθωτα είναι τα πράγματα που γυρεύει το αναλυτικό πρόγραμμα του παλιού Γυμνασίου το καταλαβαίνει κανείς, άμα σκεφτεί πως για την ερμηνεία του Επιταφίου του Περικλή -ενός από τα πιο δύσκολα κείμενα- δίνει τρεις βδομάδες μόνο καιρό. Τι να πρωτοκάνει μέσα στο διάστημα αυτό ο καθηγητής; Το κύριο έργο του θα πρέπει αναγκαστικά να περιοριστεί στην προσπάθεια να παραμεριστούν κάπως οι γλωσσικές δυσκολίες-αν παραμεριστούν κ" αυτές. Καιρός για εμβάθυνση στο περιεχόμενο, στις πνευματικές, στις ηθικές και στις αισθητικές αξίες δεν βρίσκεται, ή κι αν βρεθεί, θα είναι ελάχιστος.

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο της Επιδαύρου

Μειονέχτημα του παλαιού συστήματος είναι και ότι με τους πολλούς συγγραφείς που ορίζει από το πρωτότυπο, αποκλείεται να δώσει σύνολα. Φυσικά, κανενός τύπου Γυμνάσιο δεν μπορεί να δώσει ολόκληρο το έργο ενός συγγραφέα, ακόμα λιγότερο ένα λογοτεχνικό είδος σε όλο του το πλάτος. Ο τύπος όμως του Γυμνασίου που ίσχυε ως σήμερα δεν πρόφταινε να δώσει ούτε καν μια μεγάλη ενότητα από ένα συγγραφέα, ούτε καν ένα γραμματειακό είδος στους κύριους εκπροσώπους του. Ακόμα και ο Επιτάφιος, που αποτελεί μια κλειστή θαυμαστή ενότητα, πόσο διαφορετικό χρώμα παίρνει για όποιον διαβάζει τη συνέχεια της ιστορίας του Θουκυδίδη, το ξέσπασμα του θανατικού στην Αθήνα, το θάνατο που Περικλή και τον χαρακτηρισμό του από τον ιστορικό!

Η απαίτηση να γνωρίσουν τα παιδιά μας στο Γυμνάσιο τους κλασικούς από το πρωτότυπο, συνδυασμένη με την επιθυμία να γνωρίσουν όσο γίνεται πιο πολλούς κλασικούς, ένα μόνο αποτέλεσμα μπορεί να έχει: να δίνει μόνο αποσπάσματα, ξεσκλίδια, χωρίς οργανική ενότητα, βιαστικά διαβασμένα, μισοκατανοημένα, αχώνευτα. Είναι λοιπόν ν" απορήσει κανείς αν τα παιδιά μας φεύγοντας από το Γυμνάσιο δεν θέλουν ούτε ν" ακούσουν για τους αρχαίους κλασικούς;

Πόσες μορφές μυθικές του αρχαίου ελληνικού κόσμου φωτίζουν το δρόμο των νέων μας, όταν έχουν αφήσει τα μαθητικά θρανία; Της Αντιγόνης, ναι, αν ο καθηγητής πρόφτασε να δώσει την ερμηνεία ολόκληρης της τραγωδίας, πράγμα αμφίβολο· το ίδιο και της Ιφιγένειας του Ευριπίδη. Ας πάρουμε όμως τον Όμηρο: στον παλιό τύπο του Γυμνασίου ερμηνεύονται μόνο η πρώτη και η έκτη ραψωδία της Οδύσσειας. Ας υποθέσουμε πως ο καθηγητής πρόφτασε να διδάξει και τις δυο ραψωδίες. Στην πρώτη ο μαθητής θα γνωρίσει τον Τηλέμαχο, μοναχά όμως σαν άπραγο ακόμα έφηβο· στην έκτη θα γνωρίσει τον Οδυσσέα, μοναχά όμως σαν ναυαγό· το πολύ να καταλάβει και την εξυπνάδα του κάπως, από το λόγο που απευθύνει στη Ναυσικά-τίποτε άλλο! Ούτε ο Οδυσσέας ούτε ο Τηλέμαχος δίνονται στα παιδιά μας σαν μορφές ολοκληρωμένες.

Στην πέμπτη τάξη του παλιού Γυμνασίου θα διδαχτεί η πρώτη και η έκτη ραψωδία της Ιλιάδας. Στην έκτη δεν γίνεται κανένας λόγος για τον Αχιλλέα. Μένει μόνο η πρώτη, για να γνωρίσει ο μαθητής τη μορφή του μεγάλου ήρωα. Θα τη γνωρίσει όμως μισερή και παραμορφωμένη: έναν Αχιλλέα που το πάθος της εκδίκησης για την αδικία που του έγινε τον σπρώχνει να διαβιβάσει με τη μητέρα του την παράκληση στο Δία να δώσει τη νίκη στους αντίμαχους των Ελλήνων. Δεν ξέρω αν στην τελευταία τάξη προφτάνουν οι συνάδελφοι να διδάξουν κάτι από τις τελευταίες ραψωδίες της Ιλιάδας. Και πάλι όμως, για να ολοκληρωθεί η μορφή του Αχιλλέα θα έπρεπε να διαβάσουν και τις Λιτές στην ένατη ραψωδία, ακόμα όλη την ενότητα που αρχίζει με την έξοδο του Πάτροκλου στον πόλεμο, στη δέκατη έκτη ραψωδία, ως το τέλος της Ιλιάδας, όταν ο Αχιλλέας, συμφιλιωμένος με το βασιλιά της Τροίας, θα του παραδώσει το νεκρό σώμα του Έκτορα, για να το θάψει. Τότε, τότε μόνο ο κατ" εξοχήν Έλληνας ήρωας θα μπορούσε να φωτίσει τις ψυχές των νέων με όλη του την παλικαριά και την μεγαλοφροσύνη.

Ένα ακόμη μειονέχτημα του παλιού συστήματος· ήθελε βέβαια να δώσει όσο πιο πολλούς κλασικούς μπορούσε. Μα οι ώρες της διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών δεν ήταν και απεριόριστες. Έτσι τα παιδιά μας έφευγαν από το Γυμνάσιο χωρίς να έχουν γνωρίσει τον Ησίοδο, τον Αισχύλο, τον Μένανδρο, τον Πλούταρχο. Καθώς μάλιστα η ιστορία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας δεν διδασκόταν συστηματικά, ο απόφοιτος του Γυμνασίου, κι αν είχε ακούσει κάτι για τον Αισχύλο, μια φορά τους άλλους τους αγνοούσε και ως ονόματα.

Δεν εξαντλήσαμε όμως τα μειονεκτήματα του Γυμνασίου του παλιού τύπου: Οι έξι τάξεις αποτελούσαν στο Γυμνάσιο αυτό μιαν ενότητα· όπως και για τ" άλλα μαθήματα, το πρόγραμμά του για τα αρχαία Ελληνικά ολοκληρωνόταν μόνο όταν ο μαθητής τελείωνε και την τελευταία τάξη. Ποιος όμως συλλογιόταν τα παιδιά που από λόγους διάφορους αναγκαζόταν ν" αφήνουν το σχολειό, πριν ολοκληρώσουν τις γυμνασιακές σπουδές τους; Και δεν ήταν λίγα τα παιδιά αυτά. Από τις επίσημες στατιστικές μαθαίνουμε πως ύστερα από την τρίτη τάξη, μόλις τα πενήντα πέντε στα εκατό συνέχιζαν στην τέταρτη. Ας αφήσουμε τα άλλα μαθήματα κ" ας δούμε γι" αυτά τα μισά σχεδόν παιδιά της Ελλάδας τι αποκόμιζαν από τον αρχαίο κόσμο, όταν άφηναν μισοτελειωμένο το Γυμνάσιο, για να ριχτούν στον αγώνα της ζωής: μια ατελέστατη γνώση της αρχαίας γλώσσας και μερικά σπαράγματα κειμένου από 5-6 πεζογράφους. Για τα 45% από τα παιδιά μας δεν υπάρχει ούτε καν η μικρή ωφέλεια, που έχουν από τους κλασικούς όσοι τελειώνουν τις γυμνασιακές σπουδές τους. Σκοτώθηκαν κι αυτά και οι δάσκαλοί τους, για να μάθουν την αρχαία γλώσσα και για να γνωρίσουν όχι και πολύ σπουδαίους συγγραφείς, έξω από τον Ηρόδοτο: τον Λουκιανό, τον Ξενοφώντα, τον Λυσία, τον Ισοκράτη, ό,τι γνώρισαν και από αυτούς! Και έφυγαν από το σχολείο και αγνοώντας απόλυτα την Ιλιάδα, το Θουκυδίδη, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη, τον Πλάτωνα!

Και το νέο σύστημα; Μια και θα λείψει τώρα η δυσκολία της γλώσσας, τα παιδιά μας θα μπορούν να χαρούν τους παλιούς κλασικούς - πιο σωστά θα έλεγα: να χαρούν ορισμένους κλασικούς σε μεγαλύτερο πλάτος και βάθος. Γιατί, κατά τη γνώμη μου, είναι ολέθριο το σύστημα στην ίδια τάξη να διδάσκονται παράλληλα πολλοί συγγραφείς, που ανήκουν σε διάφορες εποχές και σε διάφορα λογοτεχνικά είδη. Στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου θα έλεγα να διδαχτούν μόνο Οδύσσεια και Ηρόδοτο, όλο το χρόνο, και τίποτε άλλο. Έτσι τα παιδιά θα προφτάσουν να γνωρίσουν από το έργο του Ομήρου τουλάχιστο 10 ραψωδίες· μα και τις υπόλοιπες θα τις διαβάσουν μόνα τους, γιατί θα έχουν αγαπήσει τον ποιητή: πρώτα πρώτα γιατί θα μιλάει στη γλώσσα τους· έπειτα γιατί ο καθηγητής θα έχει τώρα όλο τον καιρό και ιστορικά να τοποθετήσει τον Όμηρο και για τη θρησκεία του να μιλήσει, και για τη μυθολογία του, και για τα ήθη και έθιμα της εποχής του, προπαντός για τη μεγάλη του τέχνη-όλα τα προβλήματα που γοητεύουν τους νέους. Ενώ ως τώρα, τόσο λίγη ύλη που τους δίναμε, ούτε μπορούσαμε, μα ούτε και τον καιρό είχαμε να τους οδηγήσουμε σε τέτοιους προβληματισμούς. Τους βασανίζαμε με την ομηρική, γεμάτη ποικιλία, γραμματική και το λεξιλόγιο, χωρίς να τα μαθαίνουν κι αυτά!

Τώρα θα μπορέσουν να παρακολουθήσουν και όλη την πορεία της «παιδείας» του Τηλέμαχου, από τον πρωτόβγαλτο έφηβο της πρώτης ραψωδίας ως τη στιγμή του, άντρας πια, θα πολεμήσει στο πλευρό του πατέρα του. Και η μορφή του Οδυσσέα θα τους παρουσιαστεί σε όλο της το βάθος και το πλάτος: πώς ο ήρωας παλεύει-με την παληκαριά του και με την εξυπνάδα του-να γλιτώσει τους συντρόφους του από το χαμό· πώς αντιδρά με την πείρα του και την υπομονή του στις συφορές που του σωρεύουν οι θεοί και η μοίρα· πώς κερδίζει το σεβασμό και την αγάπη των Φαιάκων αγνώριστος ακόμα, αυτός που φτάνει στο νησί τους χωρίς να κρατάει τίποτε πάνω του, ούτε καν ένα κουρελιασμένο ρούχο, να κρύψει τη γύμνια του· πώς με την παλικαριά του και την εξυπνάδα του πάλι θα σκοτώσει τους μνηστήρες· πώς θα ξαναγυρίσει στη γυναίκα του ξεπερνώντας τόσες περιπέτειες και τόσους πειρασμούς.

Το ίδιο θα χορτάσουν τώρα Ηρόδοτο τα παιδιά μας· θα τον γνωρίσουν όχι μόνο από τα κεφάλαια που δίνουν περιγραφές μαχών, αλλά και από εκεί που φωτίζει πρόσωπα και πράγματα με τα ατέλειωτα χαριτωμένα ανέκδοτά του. Θα τον χαρούν και όταν περιγράφει μιας χώρας τους θεούς, τους ανθρώπους, τα ζώα, τα βουνά και τα ποτάμια. Θα μπορέσουν ακόμα ως ένα σημείο να παρακολουθήσουν με ποιο τρόπο ο Ηρόδοτος κατόρθωσε να οργανώσει όλη την πολυποίκιλη ιστορική και εθνογραφική ύλη που είχε μαζέψει στα ταξίδια του.

Σε μιαν άλλη τάξη του Γυμνασίου οι μαθηταί θα γνωρίσουν την τραγωδία, και τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, δυο τρία έργα από τον καθένα, άλλα με περισσότερην ενβάθυνση και άλλα με απλή ανάγνωση.

Παράλληλα-και αυτό το θεωρώ απαραίτητο-θα δοθεί στα χέρια των παιδιών μια αρκετά διεξοδική ιστορία της αρχαίας λογοτεχνίας, γραμμένη απλά και επαγωγά, με άφθονες μεταφράσεις όχι για να τη μάθουν απέξω, αλλά για να μπορέσουν ν" αποχτήσουν μια κάπως ολοκληρωμένη εικόνα της λογοτεχνικής δημιουργίας των αρχαίων Ελλήνων.

Έτσι το Ελληνόπουλο, φεύγοντας από το τριτάξιο Γυμνάσιο θα έχει ανθρωπιστική μόρφωση ασύγκριτα μεγαλύτερη από ό,τι σήμερα. Προπαντός θα έχει αγαπήσει τον αρχαίο κόσμο, και είναι βέβαιο πως θα έρχεται συχνότερα κοντά του από μεταφράσεις.

Μα η μετάφραση υστερεί πάντα μπροστά στο πρωτότυπο έργο. Ειδικά η αρχαία γλώσσα με την ποικιλία της, με την ευστροφία της, με την πλαστικότητά της, με τους πολλούς ονοματικούς προσδιορισμούς που διαθέτει (πτώσεις, μετοχές, απαρέμφατα) είναι αυτή καθ" εαυτή ένα αγαθό μορφωτικό. Έπειτα μορφή και περιεχόμενο στο μεγάλο έργο δεν χωρίζονται, μόνο αποτελούν μια χημική ένωση δυσκολοξεδιάλυτη· ο μεγάλος συγγραφέας εκφράζεται και με τη μορφή.

Την ορθότητα των ισχυρισμών την ξέρω και εγώ πολύ καλά, ίσως καλύτερα από πολλούς. Νομίζω όμως πως ανήκει στη σοφία της ζωής να ξέρεις τι μπορεί να πετύχεις και να πετυχαίνεις, όχι να κυνηγάς τα αδύνατα και να μην κατορθώνεις τίποτε.

Και κάτι άλλο όμως: η μετάφραση έχει πολύ διαβληθεί στον τόπο μας· από τη μια από τους ανθρώπους που πιστεύουν πως ό,τι ευγενικό και ωραίο ειπώθηκε στην αρχαία Ελληνική γλώσσα, όταν μεταφραστεί στη γλώσσα του λαού μας, αναγκαστικά ασχημίζει και εκχυδαΐζεται. Από την άλλη υποπτεύονται τη μετάφραση εκείνοι που χρησιμοποίησαν ή είδαν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν τις φοβερές σχολικές, που λέγονται, μεταφράσεις, όπου δεν ξέρει κανείς τι κακοπαθεί περισσότερο, το νόημα του κειμένου ή η σημερινή μας γλώσσα. Τέλος και οι οργανωμένες σειρές εκδόσεων αρχαίων συγγραφέων από διάφορους λόγους δεν βοήθησαν και πολύ για ν" αγαπηθεί η μετάφραση.

Η αλήθεια είναι πως μια μετάφραση, όταν γίνεται από άνθρωπο που ξέρει και την αρχαία και τη νέα μας γλώσσα καλά, κι ακόμα έχει συναίσθηση της σημασίας του έργου του, -μια καλή μετάφραση, κι αν δεν μπορεί να ισοσταθμίσει το πρωτότυπο, μια φορά δεν είναι και τόσο χωρίς αξία, όσο θέλουν να την παρουσιάζουν μερικοί. Μπορεί να μη δίνει τα 100 στα 100 από τις αξίες του πρωτότυπου έργου-και δεν μπορεί ποτέ να τα δώσει, τα 80 όμως μπορεί να τα δώσει. Αν ο μεταφρασμένος αρχαίος κλασικός δεν ήταν στοιχείο μορφωτικό μεγάλο κι αυτός, αν δεν επαίδευε κι αυτός με το περιεχόμενο που διατηρεί και με τη δική του μορφή, ας είναι και ατελέστερη, δεν θα έχαναν τον πολύτιμο καιρό τους τόσοι και τόσοι κλασικοί φιλόλογοι σε όλο τον κόσμο-στα τελευταία μάλιστα χρόνια οι πιο εκλεχτοί για να μεταφέρουν τ" αρχαία κείμενα στη γλώσσα του καθένας. Αρχαία Ελληνικά, και καλά μάλιστα, δεν μπορεί να μαθαίνει όλος ο κόσμος, ούτε θα ήταν ικανός γι" αυτό, τούτο όμως δεν μας δίνει το δικαίωμα να του στερήσουμε ολωσδιόλου την ανεξάντλητη και αναντικατάστατη πηγή της μόρφωσης, που είναι οι αρχαίοι Έλληνες κλασικοί.

Τα παιδιά μας που δεν θα συνεχίσουν τις σπουδές τους, φεύγοντας από το τριτάξιο Γυμνάσιο, για να ακολουθήσουν ένα επάγγελμα, ανήκουν στον κόσμο, που δεν θα ξέρει τ" αρχαία Ελληνικά. Μα με την οικείωσή τους με τους αρχαίους κλασικούς, ας είναι και από τις μεταφράσεις, θα έχουν αποχτήσει κάτι πολύτιμο. Θα τους έχει ανοιχτεί η αυλαία σ" έναν κόσμο θαυμαστό σε ομορφιά και σε σκέψη, και είμαι βέβαιος πως θα ξαναγυρίζουν σ" αυτόν και αργότερα, πράγμα που δεν γίνεται σήμερα.

Όσοι συνεχίσουν τις σπουδές τους στο Λύκειο, θα γνωρίσουν τους κλασικούς και από το πρωτότυπο, σε περισσότερες μάλιστα ώρες απ" ό,τι σήμερα. Φτάνουν όμως τα τρία χρόνια; Κατά τη γνώμη μου για να μπεις βαθιά στα μυστικά του αρχαίου λόγου, δεν φτάνουν ούτε δέκα χρόνια σπουδής. Ο HERMANN, ο μεγάλος γερμανός φιλόλογος, έλεγε, λίγο πριν πεθάνει: UTINAM ESSEM BONUS GRAMMATICUS! Και όμως είχε φάει όλη του τη ζωή μελετώντας τα γραμματικά φαινόμενα της ελληνικής γλώσσας!

Για τα παιδιά μας που θα σπουδάζουν στο Λύκειο, τα τρία χρόνια φτάνουν· μια φορά θα μαθαίνουν καλύτερα την αρχαία ελληνική γλώσσα από ό,τι τη μαθαίνουν σήμερα. Πρώτα, πρώτα, γιατί θα είναι ωριμότερα, στα χρόνια, κι ακόμα γιατί ο αρχαίος κόσμος θα τους είναι οικείος πια από το Γυμνάσιο· και όχι μόνο οικείος, αλλά και αγαπητός.

Το ξέρουν οι συνάδελφοι πως ένας από τους κυριότερους λόγους που το μάθημα των αρχαίων ελληνικών δεν προκόβει είναι γιατί τα παιδιά μας με τις δυσκολίες που αντικρίζουν στη γλώσσα δεν μπορούν να πλησιάσουν την ουσία των αρχαίων κειμένων και γι" αυτό δείχνουν απόλυτη αδιαφορία, αν όχι και αποστροφή. Τώρα όμως, που ο νέος θα ξέρει από πριν το περιεχόμενο της Οδύσσειας, είναι εύκολο να του κινηθεί το ενδιαφέρον να γνωρίσει και τους αθάνατους στίχους του ίδιου του Ομήρου και να τους συγκρίνει με τους στίχους της μετάφρασης που ξέρει. Το ίδιο, όταν θα του είναι γνωστό το βάθος της σκέψης του Θουκυδίδη, δεν θ" αδιαφορήσει, όταν ο καθηγητής του δείξει στο πρωτότυπο, πώς αυτό το βάθος εκφράζεται και με το μοναδικό ύφος του ιστορικού, με τη στιφνή του σύνταξη, με τη συσσώρευση ονοματικών προσδιορισμών, με τη δημιουργία δικών του λέξεων κ.λπ. Και της γλώσσας του Σοφοκλή θα μπορεί τώρα να εχτιμήσει καλύτερα την ομορφιά, έτσι που δεν θα γνωρίζει για πρώτη φορά τον τραγικό.

Ένας καινούργιος δρόμος χαράζεται για την ελληνική παιδεία, που υπόσχεται πολύ γονιμότερα αποτελέσματα. Χωρίς εμπόδια δεν θα είναι βέβαια και αυτός. Είναι όμως στο χέρι των φιλολόγων να παραμερίσουν τα εμπόδια και να εφαρμόσουν το καινούργιο σύστημα με πίστη και ενθουσιασμό. Και είμαι βέβαιος πώς δεν θα περάσουν πολλά χρόνια, που οι καλόπιστοι άνθρωποι θα ομολογήσουν, κι αυτοί ακόμα που σήμερα στέκουν κάπως δισταχτικοί μπροστά στο νέο σύστημα, πως με τα μέτρα αυτά έγινε ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός στην παιδεία της πατρίδας μας.

Ανιχνευτής Επικούρειος Πέπος.

O JOHN LENNON KAI O NIKΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΑΚΟΣ στο filomatheia.blogspot.gr

Φίλες και Φίλοι καλημέρα ξανά σήμερα ''διδυμάκια'' μιας και από χθες μπήκαμε στην περίοδο των διδύμων. Σήμερα η Κορνηλία γράφει λογοτεχνία τι θα τους βάλουν άραγε; θα είναι τα ''Αντικλείδια;'' θα είναι Δημουλά ''Σημείο αναγνωρίσεως;'' θα είναι ''Δαρείος;'' θα είναι Σολωμός; η θα είναι ''πεζό;'' μακάρι να είναι τα Αντικλείδια μιας και στο ιστολόγιο μας έχουμε ως προσωπικότητα του μήνα τον ποιητή Γιώργο Παυλόπουλο. Καλή επιτυχία σε όσα παιδιά το αξίζουν, και καλή αυτογνωσία σε μας τους υπόλοιπους, και να μη ξεχνάτε να διαβάζετε Παναγιώτη Τρα'ι'ανού, και όπως πάντα τους Έλληνες κλασικούς. Με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος.

Φαντάσου ΤΖΩΝ ΛΕΝΝΟΝ
Φαντάσου πως δεν υπάρχει παράδεισος,
ειν' εύκολο αν προσπαθήσεις,
ούτε κόλαση από κάτω μας,
πάνω από μας, μόνον ουρανός.
Φαντάσου, όλοι οι άνθρωποι
να ζουν για το σήμερα. 

Φαντάσου πως δεν υπάρχουν χώρες,
δεν είναι δύσκολο να γίνει,
καμιά αιτία, για να σκοτώσει ή να πεθάνει κανείς
κι ούτε θρησκεία επίσης.
Φαντάσου, όλοι οι άνθρωποι
να ζουν ειρηνική ζωή. 

Φαντάσου, όχι πια εξουσίες,
Αναρωτιέμαι αν το μπορείς,
καμιάν ανάγκη γι' απληστία ή πείνα,
μιαν αδελφότητα του ανθρώπου.
Φαντάσου, όλοι οι άνθρωποι,
να μοιράζονται όλο τον κόσμο. 

Μπορεί να πεις πως είμαι ονειροπαρμένος,
μα δεν είμαι ο μοναδικός.
Ελπίζω κάποια μέρα να ενωθείς μαζί μας
κι ο κόσμος θα γίνει ένα!

  Imagine

Imagine there's no heaven,
it's easy if you try,
no hell below us,
above us only sky.
Imagine all the people,
living for today.

Imagine there's no countries,
it isn't hard to do,
nothing to kill or die for,
and no religion too.
Imagine all the people,
living life in peace.

Imagine no possesions,
I wonder if you can,
no need for greed or hunger,
a brotherhood of man.
Imagine all the people,
sharing all the world.

You may say I'm a dreamer
but I'm not the only one
I hope some day you'll join us,
and the world will be as one.

Ἂν δὲν μοῦ ῾δινες ποίηση Κύριε
ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΑΚΟΣ

Ἂν δὲ μοῦ ῾δινες τὴν ποίηση, Κύριε,
δὲ θἄχα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω.
Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲ θἆταν δικά μου.
Ἐνῷ τώρα εὐτύχησα νἄχω μηλιές,
νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου,
νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἥλιο,
ἡ ἔρημός μου λαό,
τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια.
Λοιπόν; Πῶς σοῦ φαίνονται; Εἶδες
τὰ στάχυά μου, Κύριε; Εἶδες τ᾿ ἀμπέλια μου;
Εἶδες τί ὄμορφα ποὺ πέφτει τὸ φῶς
στὶς γαλήνιες κοιλάδες μου;
Κι᾿ ἔχω ἀκόμη καιρό!
Δὲν ξεχέρσωσα ὅλο τὸ χῶρο μου, Κύριε.
Μ᾿ ἀνασκάφτει ὁ πόνος μου κι᾿ ὁ κλῆρος μου μεγαλώνει.
Ἀσωτεύω τὸ γέλιο μου σὰν ψωμὶ ποὺ μοιράζεται.
Ὅμως,
δὲν ξοδεύω τὸν ἥλιό σου ἄδικα.
Δὲν πετῶ οὔτε ψίχουλο ἀπ᾿ ὅ,τι μοῦ δίνεις.
Γιατί σκέφτομαι τὴν ἐρμιὰ καὶ τὶς κατεβασιὲς τοῦ χειμῶνα.
Γιατί θἄρθει τὸ βράδι μου. Γιατί φτάνει ὅπου νἆναι
τὸ βράδι μου, Κύριε, καὶ πρέπει
νἄχω κάμει πρὶν φύγω τὴν καλύβα μου ἐκκλησιὰ
γιὰ τοὺς οδοιπόρους τῆς ἀγάπης.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ