Οι αρχαίοι Μύθοι, τα Πρόσωπα - Σύμβολα και η Ελλάδα του Πένθους. Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 “Βουλιάζει όποιος / σηκώνει τις μεγάλες /  πέτρες. / Τούτες τις πέτρες  τις / εσήκωσα όσο / βάσταξα / τούτες τις πέτρες τις / αγάπησα όσο / βάσταξα / τoύτες τις πέτρες, τη / μοίρα μου” (Γ. Σεφέρης).

          Η Ελλάδα μας τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στον αστερισμό του θανάτου τόσο από τις φυσικές καταστροφές (Μάτι….), όσο και από ανθρώπινα λάθη και κρατικές παραλείψεις και αβελτηρία (τραγωδία των Τεμπών…). Όλοι διερωτώνται για την αδυναμία της χώρας μας να οργανωθεί ως σύγχρονο κράτος και να ελαχιστοποιεί τις αιτίες και τις συνέπειες κάποιων απρόβλεπτων συμβάντων. Το «Τις Πταίει» του Τρικούπη φαίνεται πως δεν βρήκε ακόμη απάντηση.

           Η “τραγωδία των Τεμπών” πέραν του πόνου και της οργής που επέφερε προκάλεσε κι έναν προβληματισμό όχι μόνον για την κακοδαιμονία της χώρας μας, αλλά  και για τα βαθύτερα αίτιά της. Άλλοι μέμφονται το πολιτικό σύστημα, άλλοι εστιάζουν την κριτική τους στην νοοτροπία και συμπεριφορά των Ελλήνων και κάποιοι άλλοι αναζητούν την αιτία του κακού στο πεπρωμένο της φυλής μας στην διαχρονία.

                              Oι αρχαίοι Μύθοι και τα Πρόσωπα-Σύμβολα

          Δεν λείπουν, ωστόσο, κι εκείνοι που ξετυλίγοντας το κουβάρι φθάνουν μέχρι την αρχαία Ελλάδα αναζητώντας μύθους και πρόσωπα-σύμβολα που διαμόρφωσαν το συλλογικό μας υποσυνείδητο και το ήθος μας. Αν ισχύει το  “Πες μου τον φίλο σου να σου πω ποιος είσαι “ άλλο τόσο ισχύει και το “Δείξε μου τους Μύθους και τα Πρόσωπα - Σύμβολα να σου πω τι Λαός είσαι”.

          Κι αυτό γιατί οι Μύθοι και τα Πρόσωπα-Σύμβολα αποτυπώνουν με καθαρότητα τις αξίες, τα ιδανικά, την ηθική, τα οράματα και την τέχνη του βίου τόσο του ατόμου όσο και του λαού. Άτομα και Λαός μέσα από τους μύθους και τα Πρόσωπα-Σύμβολα αναζητούν απαντήσεις στα καθημερινά προβλήματα, αλλά και σε εκείνα τα θέματα-ερωτήματα που υπερβαίνουν τις νοητικές του ικανότητες.

        Η αναφορά και ο σχολιασμός που ακολουθεί είναι ενδεικτικός και δεν φιλοδοξεί να καλύψει την ολότητα των μύθων και των Προσώπων-Συμβόλων. Εξάλλου από τον πλούτο των αρχαιοελληνικών μύθων ο καθένας μπορεί να αντλήσει εκείνο το μύθο που βρίσκεται κοντά στους ερμηνευτικούς κώδικές του.

                                               Ο Μύθος του Σισύφου

     Η αναποτελεσματικότητα του Ελληνικού κράτους και οι ατελέσφορες προσπάθειές του να πετύχει το βέλτιστον   παραπέμπει στην πορεία-μαρτύριο του Σισύφου. Η χώρα μας, ως άλλος Σίσυφος, κουβαλά την μεγάλη πέτρα και δοκιμάζει τις αντοχές και την υπομονή της για να την φέρει στην κορυφή της προόδου και του εκσυγχρονισμού. Το αποτέλεσμα, χρόνια τώρα, είναι προδιαγεγραμμένο: Παραλείψεις, αβελτηρία, ανοργανωσιά, προχειρότητα, η εξουσία των κολλητών, φαβοριτισμός, νεποτισμός και η κομματικοποίηση των πάντων.

           Κι εκεί που ως χώρα κάνουμε κάποια βήματα ελπιδοφόρα, κάτι συμβαίνει κάθε φορά και ξαναγυρίζουμε στην αφετηρία. Ο Σίσυφος γνώριζε το ατελέσφορο της προσπάθειάς του και συνέχιζε το μαρτύριό του, εμείς ως χώρα και λαός παραδοθήκαμε συνειδητά στην μοίρα μας χωρίς ελπίδα να φθάσουμε κάποτε στην κορυφή; Είναι το βάρος της “πέτρας” που κουβαλάμε ή η παραδοσιακή μας αδυναμία να καταστρώσουμε ένα σχέδιο υπέρβασης και να το υλοποιήσουμε με υπομονή και επιμονή; Ας μην αφήσουμε να δικαιωθεί η ρήση του ποιητή Καβάφη:

        “Eίν ’οι προσπάθειές μας / σαν των Τρώων. / Θαρρούμε πως με / απόφαση και τόλμη / θα αλλάξουμε της  / τύχης την καταφορά, / Όμως η πτώσις μας είναι  / βεβαία. Επάνω, / στα τείχη, άρχισεν ήδη ο  / θρήνος”.

                                    H Πολιτική Ανυπακοή και ο Θερσίτης

         Το ακατανόητο δυστύχημα των Τεμπών δεν σκόρπισε μόνον θλίψη, φόβο και οργή, αλλά επώασε και τροφοδότησε την δυσπιστία προς το πολιτικό σύστημα, συλλήβδην, και το πολιτικό προσωπικό. Καλλιεργείται και εκφράζεται μία ανυπακοή σε αποφάσεις και θεσμούς του κράτους που έχει εκπέσει σε μία κατάσταση βαθιάς ανυποληψίας. Οι ταγοί της εξουσίας δεν εμπνέουν και εγκαλούνται για αδυναμία και έλλειψη πολιτικής ηθικής. Αποτέλεσμα αυτού του κλίματος είναι και η ενίσχυση των επιχειρημάτων όλων εκείνων που ζουν στις παρυφές της “ακραίας πολιτικής γεωγραφίας” και αυτοαποκαλούνται ως αντισυστημικοί.

        “Η ανυπακοή είναι το πραγματικό θεμέλιο της ελευθερίας. Οι υπάκουοι είναι σκλάβοι” (Θορώ).

        Για πρώτη φορά, ίσως, το πολιτικό σύστημα απολογείται σε τέτοιο βαθμό για την ανικανότητά του να “διασφαλίσει τα αυτονόητα” της ζωής των πολιτών. Η ρουσφετολογία και η ακατάσχετη υποσχεσιολογία-δομικές αδυναμίες του πολιτικού μας συστήματος-ενεργοποιούν τους μηχανισμούς αμφισβήτησης και ανυπακοής προς τους τρόφιμους της πολιτικής εξουσίας. Κάποιες εκρήξεις των πολιτών παραπέμπουν στην γενναία αντίδραση του Θερσίτη που κατηγόρησε τον Αγαμέμνονα για πλεονεξία και ατιμία. Ήταν η πρώτη  παγκοσμίως μορφή πολιτικής ανυπακοής.

                               To Πρόσωπο-Σύμβολο του Πρωτεσίλαου

       Η παραίτηση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Κ.Καραμανλή, αντί να καταπραϋνει την οργή και τον θυμό των πολιτών, τροφοδότησε ακόμη περισσότερο την δυσπιστία τους προς τους πολιτικούς. Πολλοί ζητούν και τον αποκλεισμό του από το ψηφοδέλτιο της ΝΔ, ως μία ένδειξη πολιτικής ηθικής και γενναιότητας. Οι πολίτες, δηλαδή, ζητούν από τους εκπροσώπους του, όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις και την ανάλογη προσωπική θυσία-αυτοθυσία. Κι αυτό γιατί η άσκηση εξουσίας δεν συνιστά μονάχα πηγή τιμών, αλλά και χώρος προσωπικής ευθιξίας και προσφοράς προς το κοινωνικό συμφέρον.                         

     

        Σε μια παρόμοια περίπτωση ο ομηρικός ήρωας Πρωτεσίλαος γνωρίζοντας τον χρησμό και διακονώντας το γενικό συμφέρον θυσιάστηκε αυτοβούλως, πέφτοντας νεκρός από τα βέλη των Τρώων. Ήταν ο πρώτος Έλληνας νεκρός στον Τρωικό πόλεμο. Οι χρησμοί ήταν ρητοί: Ο πρώτος από τους Αχαιούς που θα αποβιβαζόταν στην Τροία από τα πλοία θα φονευόταν. Ο Πρωτεσίλαος το γνώριζε και δεν δείλιασε να πράξει το πατριωτικό του καθήκον. Τα μεγάλα έργα απαιτούν και μεγάλες θυσίες.

   “Αλλά στα χρόνια ανώτερος καθώς και στην ανδρείαν ήταν ο Πρωτεσίλαος και αν αρχηγόν ελάβαν όμως εκείνον τον καλόν μες στην καρδιά τους είχαν”(Ιλιάδα,Β).

      Μπορεί σήμερα το όνομα και η θυσία του Πρωτεσίλαου να είναι άγνωστα, ωστόσο ο συμβολισμός της πράξης του είναι πασιφανής και δείχνει τον δρόμο του χρέους σε πολλούς.

                                    Ο ιοβόλος Απόλλων και οι Έλληνες

       Στο πένθιμο κλίμα των ημερών κυκλοφορούν και θέσεις που εκπορεύονται από διάφορα κέντρα “δωδεκαθεϊστών” που ζητούν θυσίες για τον εξευμενισμό του ιοβόλου Απόλλωνα. Είναι ένα από τα αναπάντητα ερωτήματα από εποχή του Τρωιού πολέμου μέχρι και σήμερα γιατί ο Απόλλων, που τόσο πολύ λατρεύτηκε από τους Έλληνες, ήταν πάντοτε ο διώκτης μας;

        Πέρα, όμως, από την φαιδρότητα  των δημοσιευμάτων για ανθρωποθυσίες στον εκηβόλο Απόλλωνα,όπως και της δήλωσης γνωστού ιεράρχη για τιμωρία του Θεού εξαιτίας του καρναβαλιού, επείγει και η εθνική μας αυτογνωσία για να πετύχουμε ως λαός να κουβαλήσουμε την “μεγάλη πέτρα” του Σισύφου στην κορυφή, να διατηρήσουμε σε υγιή πλαίσια την πολιτική ανυπακοή και να  προβούμε όλοι (πολίτες, πολιτικοί…) σε “αυτοθυσίες”, τύπου Πρωτεσίλαου, με απώτατο στόχο την ανάταξη της Ελλάδας.

      Οι ανθρωποθυσίες δεν λύνουν προβλήματα, όπως δεν λύνει  προβλήματα και η πολιτική και κομματική εργαλειοποίηση  του θανάτου αθώων ανθρώπων και του πόνου-πένθους των οικείων τους.

                   “Πρώτα να είμαστε άνθρωποι και μετά υπήκοοι” (Θορώ).

                                                   Ό,τι μάς αναλογεί

      Ο παρακάτω ινδιάνικος μύθος μάς διδάσκει το αυτονόητο χρέος όλων μας για μια άλλη Ελλάδα, της Ευθύνης και της Κοινωνικής Προσφοράς.

     «Όταν έπιασε φωτιά το δάσος, όλα τα ζώα χώθηκαν στη λίμνη να σωθούν. Αλλά ένα μικρό κολιμπρί κουβαλούσε νερό με το ράμφος του, και έριχνε στην καρδιά της φωτιάς.”Τι κάνεις;” τον ρώτησε ο βασιλιάς της νύχτας, το λιοντάρι.”Δεν βλέπεις πως αυτό που κάνεις είναι μάταιο; ”Και το κολιμπρί απάντησε ψυχρά: ”Κάνω αυτό που μου αναλογεί!”»

*Xρήσιμα κείμενα: 1.Ο Σίσυφος και οι Έλληνες, 2.Θερσίτης και Πολιτική Ανυπακοή.(Βιβλία: “ΙΔΕΟπολις”, 2.”Σκέψης Εγκώμιον” και blog “ΙΔΕΟπολις”, Ηλία Γιαννακόπουλου)   

    

 

 

« …Όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ»: H διπλωματία του Πόνου και του Σεισμού. Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

“Ο άνθρωπος όταν νιώθει πόνο είναι ζωντανός. Όταν όμως νιώθει τον πόνο του άλλου, τότε, ναι, είναι Άνθρωπος” (Ν. Καζαντζάκης).

           Να που οι στίχοι ενός παλιού τραγουδιού (“Μεσ του Βοσπόρου τα στενά”) στάθηκαν ικανοί να υποκαταστήσουν τους διπλωμάτες και τους πολιτικούς στην άμβλυνση της εχθρότητας μεταξύ των λαών (όχι κατ ανάγκην εξαιτίας τους). Για κάποιες ημέρες ίσως “σιωπήσουν” κάποιοι ”ηγέτες” από σεβασμό στην απώλεια ανθρώπινων ζωών. Ίσως οι   φωνασκίες, οι  απειλές  και οι υλακές πολέμου να απουσιάσουν δίνοντας έτσι ελεύθερο χώρο στο περιστέρι της Ειρήνης να πετάει άφοβα.

                         Ο ανθρώπινος Πόνος και η Μικρότητα του ανθρώπου 

          Ο φονικός σεισμός στην Τουρκία και την Συρία κατέδειξε με τον πιο τραγικό τρόπο ότι ο ανθρώπινος πόνος δεν γνωρίζει σύνορα και εθνικότητα. Κατέδειξε, επίσης, πως τους λαούς τους ενώνουν πολύ περισσότερα από όσα τους χωρίζουν. Αποκάλυψε πως κάποια ανθρώπινα γνωρίσματα, όπως η ανθρωπιά, η συμπόνια και η αλληλεγγύη  είναι ικανά να ανατρέψουν τα σχέδια και τις πολιτικές των κρατών τους, όταν αυτά επενδύουν περισσότερο στην “ηθική της δύναμης” και της “επέκτασης” και  όχι στο σεβασμού του διεθνούς δικαίου.

          Στα συντρίμια  του σεισμού που έπληξε την Τουρκία και την Συρία φάνηκε περίτρανα η μικρότητα και η αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στην δύναμη της Φύσης. Οι υλικές καταστροφές και οι απώλειες ανθρώπινων ζωών φανέρωσαν τις ευθύνες όλων εκείνων των ηγετών που αντί να οχυρώνουν τα ανθρώπινα έργα (κτίρια) σπαταλούν τον εθνικό τους πλούτο σε αγορά όπλων που από την φύση τους παράγονται για να σκοτώνουν.

                                              Μηχανισμοί Αλληλοβοήθειας  

          Ποιος παραλογισμός και ποια ανθρώπινη ηθική μπορούν να  ερμηνεύσουν αυτόν τον μαραθώνιο των εξοπλισμών με στόχο την στρατιωτική υπερτέρηση. Μία υπερτέρηση που στα πρώτα ρίχτερ εξαϋλώνεται και καθίσταται ακαταμάχητο τεκμήριο της ανθρώπινης ύβρης και όχι σπάνια της γελοιότητας.

          Επειδή ως άνθρωποι δεν μπορούμε να αλλάξουμε ή να ελέγξουμε την λειτουργία των φυσικών νόμων (σεισμός…),καλό θα είναι να διδασκόμαστε τον τρόπο με τον οποίο να προφυλασσόμαστε από αυτούς. Δεν αρκούν τα λόγια συμπάθειας και θλίψης στους πάσχοντες συνανθρώπους μας. Πρέπει να οριστούν “διακρατικοί μηχανισμοί αλληλοβοήθειας  και αλληλεγγύης” σε μόνιμη βάση και όχι όταν η φύση μάς τους υπενθυμίζει με τον θυμό της των πολλών ρίχτερ. Κανείς δεν μπορεί να επικαλεστεί το οικονομικό βάρος μιας τέτοιας πρότασης στο βαθμό που οι κρατικές δαπάνες για συντήρηση και αγορά όπλων προκαλούν ίλιγγο.

         Αλήθεια έχει υπολογιστεί το ετήσιο οικονομικό κόστος των αμυντικών δαπανών Ελλάδας και Τουρκίας; Νομίζω πως ένα αεροπλάνο λιγότερο στον στρατιωτικό εξοπλισμό   και των δύο χωρών θα αρκούσε να καλύψει το οικονομικό κόστος του μηχανισμού αλληλοβοήθειας σε περιόδους κρίσης (σεισμοί, πλημμύρες…). Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει καμία λογική να ξοδεύονται μυθώδη ποσά για Rafale και Phantom για μία αμφιβόλου αξίας υπεροπλία και εθνική ασφάλεια.

            Τα νεκρά πτώματα από τον φονικό σεισμό και τα διασωθέντα παιδιά μπορούν να γίνουν οι ένθερμοι κήρυκες μιας άλλης σχέσης μεταξύ των δύο κρατών, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Κι αυτό γιατί ο σεισμός αυτός με σιγουριά δεν είναι ο τελευταίος. Ίσα-ίσα για πολλούς σεισμολόγους ο φονικός σεισμός της 7ης Φεβρουαρίου είναι ο προπομπός άλλων. Οι δύο χώρες είναι άκρως σεισμογενείς και κάθε αβελτηρία στην καθιέρωση μόνιμων μηχανισμών ειρήνης και αλληλοβοήθειας θα είναι μοιραία και για τις δύο χώρες. Ό,τι  πρέπει να γίνει, να γίνει τώρα, που ο πόνος και η απόγνωση ραγίζουν καρδιές.

         Αν αληθεύει  επιστημονικά πως μετά τους τελευταίους σεισμούς οι δύο χώρες γεωγραφικά και γεωλογικά πλησίασαν κατά 1,5 μέτρo, τότε γιατί να μην συνομιλούν οι ηγέτες των δύο χωρών; Ερωτήματα και διλήμματα που ταλαιπωρούν τους λαούς εδώ και δεκαετίες.

                                              Η Διπλωματία των Σεισμών

        Όσοι επενδύουν και πάλι στην “διπλωματία του σεισμού” ας  έχουν υπόψη την τύχη των προηγούμενων. Σίγουρα και για πολύ, ίσως, χρόνο να υπάρξουν βήματα προσέγγισης που θα λειάνουν το έδαφος ενός γόνιμου διαλόγου. Ωστόσο, η χρονική ιδιαιτερότητα (εκλογές των δύο χωρών) θα επηρεάσει καταλυτικά τις όποιες προσπάθειες προσέγγισης.

            Ο τούρκος ηγέτης θα επενδύσει τα πάντα σε αυτόν τον σεισμό, αφού αυτός μπορεί να είναι η καταστροφή του αλλά και ο σωσμός του. Εξάλλου από έναν άλλο παρόμοιο σεισμό ο κ. Ερντογάν ευνοήθηκε και κυβερνά την Τουρκία για δύο περίπου δεκαετίες. Η αναβολή των τουρκικών εκλογών-με ό,τι αυτό συνεπάγεται –είναι ένα από τα σενάρια που ακούγονται έντονα στην Τουρκία. Όσοι επιχαίρουν ανοήτως πως ο φονικός σεισμός λάβωσε πολιτικά τον τούρκο ηγέτη, ας μην βιάζονται.

            Στην τουρκική εξωτερική πολιτική χρειάζεται ένας άλλος σεισμός (Πολιτικός, ηθικός, κοινωνικός…) για να ευδοκιμήσει η ιδέα της ειρήνης με την Ελλάδα. Ο ανθρώπινος πόνος και η απελπισία των άστεγων θυμάτων του σεισμού μπορεί να επηρεάσουν  την πολιτική Ερντογάν, αλλά μπορεί και να επωάσουν άλλες συμπεριφορές ως αντιστάθμισμα. Η Τουρκία για τους τούρκους πολιτικούς θα πρέπει να φανεί δυνατή και σε αυτούς τους χαλεπούς γι αυτήν καιρούς. Πολλές φορές μία τέτοια φυσική καταστροφή στάθηκε η αφορμή για την εθνική ανάταση πολλών χωρών.

           Γι αυτό χρειάζεται λεπτός χειρισμός από την πλευρά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Κι αυτό γιατί οι σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών ιστορικά καθορίζονται από στρατηγικές και εθνικές βλέψεις που υπερβαίνουν τον πρόσκαιρο πόνο και την διπλωματία των σεισμών. Ο ρόλος και ευθύνη της “κοινωνίας των πολιτών” είναι μεγάλος και στις δύο χώρες .Όλοι ελπίζουν να μην χαθεί κι αυτή η ευκαιρία για προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών.

           Η Ελλάδα να είναι έτοιμη να δεχθεί προτάσεις ή και προτροπές-πιέσεις από φίλους και συμμάχους για μία υποχώρηση σε κάποια τουρκικά αιτήματα χάριν μιας διαφαινόμενης τουρκικής υποχωρητικότητας λόγω των σεισμών. Πολλοί μιλούν για την αναγκαιότητα μιας άλλης πορείας (βήμα - βήμα ) των ΕλληνοΤουρκικών σχέσεων.

                                                Τα άνθη της Ειρήνης

        Τα άνθη της Ειρήνης μεταξύ των δύο λαών –χωρών ας ανθίσουν  στα ερείπια του σεισμού. Εξάλλου είναι και μία υποχρέωση όλων στον πόνο  των επιζώντων και στα θύματα του σεισμού. Είναι μία ευκαιρία να γεφυρωθούν τα χάσματα μεταξύ των δύο χωρών και σε αυτά να οικοδομηθεί η νέα ΕλληνοΤουρκική Φιλία.

        Ας ερμηνεύσουμε διαφορετικά τις καταχθόνιες δυνάμεις (Σεισμός) κι ας προσευχηθούμε να επαληθευτούν οι στίχοι του Σολωμού, γιατί έτσι κι  αλλιώς τα λόγια του Καζαντζάκη δικαιώθηκαν πλήρως:

              “Το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός, ευθύς  εγιόμισ άνθη".

ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ''ΕΚΕΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΒΡΙΣΚΕΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ

Σε βρίσκει η ποίηση, πέρα από τον προσωπικό και ίσως αυτοβιογραφικό τόνο που τη διακρίνει, είναι και ένα κείμενο βαθύτατα πολιτικό που μας καλεί να μην ενδώσουμε στην ευτέλεια και χαμέρπεια που μας περιβάλλουν, να αντισταθούμε ως άτομα μιας οργανωμένης κοινωνίας και να αγωνισθούμε με όπλο την ποίηση που κρύβεται σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς μας... Αυτά έγραψε η κ. Άννα Αγγελοπούλου, φιλόλογος.

Εγώ, όπως σας είπα και χθες, χάρη στον δάσκαλο, (φιλόλογο - συγγραφέα) κ. Ηλία Γιαννακόπουλο ανακάλυψα τη νέα, για μένα νέα, ποιητική συλλογή του Τίτου Πατρίκιου και την ερωτεύτηκα άμεσα, για όλους αυτούς τους λόγους που αναφέρει η κ. Αγγελοπούλου, και για πολλούς ακόμα. 

Να γιατί δεν ξεχνώ να σας προτρέπω να διαβάζετε τα κείμενα και τα βιβλία του κ. Ηλία Γιαννακόπουλου, γιατί είναι μία αστείρευτη πηγή γνώσεων, λογοτεχνικών ερεθισμάτων και όχι μόνο.

ΥΓ. Χθες είχα τη χαρά να διαβάσω δύο υπέροχα άρθρα, το ένα της κ. Ρέας Βιτάλη που μιλούσε για την ευεργετική αγκαλιά, σας το έχω στείλει, κάντε τον κόπο να το διαβάσετε, και το άλλο ήταν του Ηλία Γιαννακόπουλου που μιλούσε για το θέατρο που παίχτηκε στα έδρανα του κοινοβουλίου. Αυτό θα σας το στείλω σήμερα. Κατά τ' άλλα όπως πάντα Έρρωσθε και Ευδαιμονείτε!!

🎨🎷🎻🍯🍷🤔

Εκεί πάνω που συλλογίζεσαι ποιος είσαι και τι έκανες

πόσο ανοίχτηκες στους άλλους για να σε δεχτούν

πόσο επιδείχτηκες στο κοινό για να τους αρέσεις

πώς κλείστηκες τόσο πολύ για να προστατευτείς

σε τι έφταιξες σ´εκείνους που σ´απέρριψαν

για πόσο καιρό τ´ανέβαλλες κι εσύ να τους απορρίψεις

πότε έδωσες ένα στήριγμα σε κάποιον που το χρειαζόταν

πότε εγκατέλειψες τον άνθρωπο που σε είχε ανάγκη

πόσο αντέδρασες όταν έβλεπες να πλουτίζουν

αυτοί που έλεγαν ότι μάχονται για τους φτωχούς

όταν άκουγες να δημηγορούν υπέρ των αδικημένων

εκείνοι που αδικούσαν έχοντας πάντα δίκιο

πόσο ενίσχυσες αυτούς που τους προσφέρθηκες να σε δυναστεύουν

πόσο με τη δράση σου βοήθησες ν´ανατραπούν

ως πότε απόλυτα δεχόσουν τις μονολιθικές αλήθειες

πόσο αντιπάλεψες την κάθε φορά ακράδαντή σου πίστη

για πόσο φερόσουν σαν πιστός ενώ πια δεν πίστευες

πόσο αφέθηκες στις παρορμήσεις σου, πόσο τις δάμασες

πόσο προχώρησε η γνώση σου, πόσο δοκιμάστηκε

ως πού κατόρθωσε να φτάσει η πράξη σου, που στόμωσε

πόσο άργησες ή πόσο βιάστηκες για μια κρίσιμη

απόφαση...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά

αντικρίζεις

για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει

για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα

για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ

και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου

γι´ άλλα που επαναλαμβάνονται μ´ελάχιστες παραλλαγές

για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν

κατάλληλη τιμή

για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού

ή που ήσαν σάπια απ ' την αρχή και δεν το έβλεπες

εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις

για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου

για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα

για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες 

ν´αναλάβεις

για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν

γι´ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά

για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις

για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες

και κάποτε, μία στις χίλιες πραγματώθηκαν...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Φίλες και φίλοι καλησπέρα, τα λόγια που ακολουθούν τα έλαβα από την Διώνη και έχουν να κάνουν με τις δύο ενότητες του ποιήματος που σας έστειλα χθες βράδυ και σήμερα το πρωί. 

"Πόσο όμορφο και τρυφερό αυτό το ποίημα ! Μας δημιουργήσατε Mr Pepo ένα αισιόδοξο συναίσθημα και είναι ότι καλύτερο για να ξεκινήσουμε την εβδομάδα !

Καλή συνέχεια"!

Συνεχίζω λοιπόν με την τρίτη και τέταρτη ενότητα της ποιητικής συλλογής του Τίτου Πατρίκιου, 

Σε βρίσκει η ποίηση.

Τρίτη ενότητα.🍯🍷🎻

Εκεί που σκέφτεσαι αν επειδή το θέλησες και μόνο

μπορεί ν´ανοίξει ο δρόμος προς τον άλλο

ν´απλώσουν τα όρια για συναρπαστικές διασταυρώσεις

ή τουλάχιστον να γίνει πιο ανθρώπινη η μοναξιά

αν φτάνει που έμαθες πολλά που πριν δεν τα λογάριαζες

ώστε να φύγει η δυσπιστία για όποιον δεν σου μοιάζει

να σταματήσει ο χλευασμός για εκείνον που θέλει 

να σου μοιάσει

να σβήσει ο φθόνος γι´αυτόν που σε ξεπερνάει

να χαθεί η περιφρόνηση για εκείνον που έμεινε πιο πίσω

να νικηθεί ο φόβος μπροστά σ´αυτόν που τιμωρεί

να καταργηθεί το δέος γι´εκείνον που εξουσιάζει

να διαλυθεί η μέθη από την εξουσία που για λίγο

απέκτησες

εκεί που παλεύεις ν´αποτινάξεις τα νέα δεσμά

που ήρθαν μετά το ξέσπασμα της ανταρσίας σου

που αγωνίζεσαι για την ελευθερία κι έπειτα βλέπεις

πως η αμοίραστη ελευθερία για κάποιους γίνεται σκλαβιά

εκεί που προσπαθείς να περιστείλεις την ανασφάλειά σου

να μην παραδοθείς στην επιθυμία γι´ αναγνώριση

να συμμαζέψεις κάπως και την κρυφή σου έπαρση...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Τετάρτη ενότητα.🎨🎷🍒

Εκεί που αναγνωρίζεις πως δεν αγάπησες

όσο σ´αγαπήσαν

πως ήθελες την απόλαυση μόνο για να την ξαναγευτείς

πως γύρευες περιπέτειες μόνο για τις αφηγείσαι

αργότερα

πως μοιραζόσουν σε κομμάτια που λειτουργούσαν χωριστά

αναζητώντας τον μεγάλο έρωτα στην πολλαπλή εκδοχή του

πως κι αν τον συναντούσες είχες τόσα κενά, τόσες

αντιδρομές

που σε βασάνιζε πιο πολύ απ´ό,τι η απουσία του

εκεί που τα χάνεις άμα ένα πάθος, ακόμη και φευγαλέο

ανατρέπει όσα είχες σιγουρευτεί πως τα ελέγχεις

που ψάχνεις να βρεις τι πράγματι έγινε

και η αγνοημένη ηδονή μεταμορφώθηκε σε μίσος

που δεν επιχειρείς να εξαγοράσεις, δεν αφήνεσαι

ν´εξαγοραστείς

που υποκύπτεις, εκλιπαρείς, τα δίνεις όλα χωρίς επιφυλάξεις

που απαιτείς αποκλειστικότητα, βιαιοπραγείς από ζήλεια

που όλα σου παραδίδονται άνευ όρων, βέβαια στην αρχή

εκεί που φτάνεις να πιστεύεις πως οι έρωτες

μόνο μέσα στην επανάληψη μπορούν να επιζήσουν

κι απρόσμενα ένας έρωτας κορυφώνεται σε αγάπη

ενώ εσύ, το ίδιο απρόσμενα, προσπαθείς να πεις πως

αγαπάς...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Τίτος Πατρίκιος.

Καλό βράδυ και καλό ξημέρωμα.

“Τη Γλώσσα μού “έδωσαν Ελληνική…”: Η Γλώσσα μάς κατέχει… Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

Φίλες και φίλοι καλησπέρα, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της ελληνικής γλώσσας που είναι στις 9 Φεβρουαρίου, έλαβα από τον πλέον αρμόδιο, κορυφαίο φιλόλογο των Τρικάλων κ. Ηλία Γιαννακόπουλο, το πιο κάτω άρθρο που έχει αναρτήσει στο δικό του ιστολόγιο. Ευτυχώς που υπάρχουν ακόμα Δάσκαλοι που τιμούν την εκπαιδευτική κοινότητα γιατί πολύ φοβάμαι - αν κρίνουμε από το πάμφτωχο λεξιλόγιο των μαθητών - πως είναι σπάνιο είδος πια στα ελληνικά σχολεία οι δάσκαλοι που είναι "ερωτευμένοι" με την ελληνική γλώσσα. Άραγε τι φταίει; Φταίνε οι μαθητές; Φταίνε οι δάσκαλοι; Φταίνε οι εκάστοτε κυβερνώντες; Φταίει ο μισελληνισμός μας; Φταίνε τα μέσα ενημέρωσης και αποβλάκωσης όπως τα αποκαλούν αρκετοί, όπου τα ελληνικά έχουν εξοβελιστεί; Φταίνε όλοι μαζί αυτοί και κυρίως όλοι εμείς που ανεχόμαστε όλους αυτούς; Επειδή ήδη έχουμε μπει σε προεκλογική περίοδο έχετε ακούσει κάποιο κόμμα να ασχολείται με την ολισθαίνουσα ελληνική γλώσσα και την υπαρκτή υπογεννητικότητα; Έχετε ακούσει, όσοι ακούτε και βλέπετε, κάτι σχετικό από τους καλεσμένους στο χαζό κουτί; Να γιατί αξίζουν συγχαρητήρια στον φιλόλογο και συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλο που επιμένει ως ειδικός διασώστης να δίνει το φιλί της ζωής στην ελληνική γλώσσα. Εύγε Δάσκαλε που συνεχίζεις να μας ταΐζεις πνευματική τροφή. Σας χαιρετώ με σεβασμό και επικούρεια διάθεση Επίκουρος ο Γοργογυραίος. ΥΓ. Είχα την τύχη να γνωρίσω πριν 40 χρόνια μία υπέροχη Γαλλίδα καθηγήτρια Ελληνικών την κ. Μαριρόζ από την Κορσική, η οποία συνεχίζει στα 85 να είναι ερωτευμένη με την Ελληνική γλώσσα. Αν μπορούσε να ταξιδέψει και να έρθει στην Ελλάδα θα ένιωθε μεγάλη χαρά που θα συναντούσε τον συνάδελφό της Ηλία Γιαννακόπουλο. Αγαπητέ φίλε Ηλία τι θα έλεγες το σημερινό σου άρθρο να το αφιερώναμε στην αγαπημένη μας φίλη Μαριρόζ;

“Τη Γλώσσα μού “έδωσαν Ελληνική…”: Η Γλώσσα μάς κατέχει… Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

“Το ελληνικόν εόν όμαιμόν τε και ομόγλωσσον και θεών ιδρύματα κοινά και θυσίαι ήθεά τε ομότροπα” (Ηρόδοτος, Ουρανία 144,υπάρχει και το ελληνικό έθνος από το ίδιο αίμα και με την ίδια γλώσσα με εμάς, με το οποίο έχουμε κοινά ιερά των θεών και κοινές θυσίες και ήθη κοινά).

      Με την παραπάνω θέση τους οι Αθηναίοι-δια της γραφής του Ηροδότου-προσδιορίζουν με σαφήνεια τις βασικές συντεταγμένες της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης των Ελλήνων. Δεσπόζουσα θέση σε αυτήν κατέχει η γλώσσα, το “ομόγλωσσον”.

        “Eσμέν Έλληνες το γένος ,ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί”.

        Στα βυζαντινά χρόνια ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων υπερασπιζόταν με πάθος την Ελληνικότητα του Βυζαντίου-βυζαντινών επισημαίνοντας το δομικό στοιχείο της Ελληνικότητας την φωνή-Γλώσσα. Αντίθετα ο Πατριάρχης Γεννάδιος αντέτεινε το “Έλλην ων την φωνήν, ουκ αν ποτέ φαίην  Έλλην είναι…”. Πλήρης διάσταση απόψεων που προλείανε την πτώση της Πόλης το 1453 μχ.

          Στους κατοπινούς χρόνους ο Κ. Καβάφης περιγράφει την μελαγχολία κάποιων Ελλήνων της διασποράς (κάτοικοι της Ποσειδωνίας, Νότια Ιταλία), όταν συνειδητοποίησαν πως έπαψαν να μιλούν την προγονική τους γλώσσα, τα  Ελληνικά, και “να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά”.

  “Και πάντα μελαγχολικά τελείων η γιορτή / τους. / Γιατί θυμούνται που κι αυτοί ήσαν ‘Ελληνες- / Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί / και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν, / να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά / βγαλμένοι-ω συμφορά!-απ τον / Ελληνισμό” (Ποσειδωνιάται).

          Από μία άλλη οπτική γωνία ο ποιητής Γ. Σεφέρης ανησυχεί για το μέλλον της ελληνικής γλώσσας επισημαίνοντας έμμεσα την ανάγκη προστασίας της.

         “Ο Θεός μας χάρισε μία γλώσσα ζωντανή, εύρωστη, πεισματάρα και χαριτωμένη, που αντέχει ακόμη, μολονότι έχουμε εξαπολύσει όλα τα θεριά για να τη φάνε. Έφαγαν όσο μπόρεσαν, αλλά απομένει η μαγιά, έτσι θα έλεγα, παραφράζοντας τον Μακρυγιάννη. Δεν ξέρω πόσο θα βαστάξει ακόμη αυτό. Εκείνο που ξέρω είναι ότι η μαγιά λιγοστεύει και δεν μένει πια καιρός για να μένουμε αμέριμνοι… θα βρεθούμε στο τέλος μπροστά σε μια γλώσσα εξευτελισμένη, πολύσπερμη και ασπόνδυλη”.  

               

         Οι  παραπάνω θέσεις και απόψεις, ίσως, αιτιολογούν και δικαιολογούν την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας σε συνδυασμό με την ημέρα μνήμης του Δ. Σολωμού.  Κι αυτό γιατί η γλώσσα δεν συνιστά  μόνον ένα μέσο-εργαλείο επικοινωνίας των ανθρώπων ή μέσο με το οποίο ο άνθρωπος εξωτερικεύει  τους στοχασμούς και τα συναισθήματά του, αλλά και βασικό παράγοντα διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητάς του.

                                         Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα

               Η γλώσσα, δηλαδή, ενοποιώντας και ομογενοποιώντας τις επί μέρους διαφορές των κατοίκων μιας χώρας οικοδομεί τον κορμό της εθνικής ταυτότητας. Αυτό πραγματώνεται στο βαθμό που η γλώσσα είναι η έκφραση, η ιστορία, η ζωή, η νοοτροπία, η πραγματικότητα και η σκέψη ενός λαού. Γι αυτό με δεδομένη την διαλεκτική σχέση της Γλώσσας με την Σκέψη, όταν αφαιρείς μία λέξη από το σώμα της εθνικής γλώσσα, αφαιρείς ταυτόχρονα και έναν τρόπο σκέψης.

        “Το να κάνεις την γλώσσα ενός έθνους φτωχότερη κατά μία λέξη είναι σαν να κάνεις το “σκέπτεσθαι” του έθνους φτωχότερο κατά μία έννοια”. (Σοπενχάουερ).

        Οι λέξεις-έννοιες που χρησιμοποιούν τα μέλη μιας εθνικής κοινότητας διαμορφώνουν, συνυφαίνουν αλλά και διασώζουν την μοναδικότητα και την ιδιοπροσωπία αυτού του λαού. Η εθνική γλώσσα είναι ένα αρχείο, ένα μουσείο, ένα θησαυροφυλάκιο στο οποίο ο λαός καταθέτει τις σκέψεις, τα αισθήματα, την βούληση και όλα τα τεκμήρια της πνευματικής του πορείας “κάθε έθνος μιλάει με τον τρόπο που σκέφτεται και σκέφτεται με τον τρόπο που μιλάει”.

                                             Η Γλώσσα μάς Κατέχει…

      Ένας Γερμανός φιλόσοφος παλιότερα είχε τονίσει πως “λέμε κατέχω μία γλώσσα αλλά στην πραγματικότητα εκείνη μας κατέχει”.

         Η βιολογική και πνευματική ζωή του ανθρώπου είναι συνυφασμένη πέραν των άλλων και με ένα γλωσσικό περιβάλλον. Το άτομο, δηλαδή, δεν υποχρεώνεται μόνο να υιοθετήσει έναν δοσμένο γλωσσικό κώδικα αλλά κυριεύεται και διαμορφώνεται απ αυτόν. Οι βασικές πτυχές της ύπαρξής του (πνευματική, κοινωνική, ψυχοσυναισθηματική, ηθική) εξουσιάζονται από την γλώσσα.

                                       

         Σε πνευματικό επίπεδο οι λέξεις-έννοιες συνιστούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την γέννηση της σκέψης αλλά και το βασικό όχημα εξωτερίκευσής της. Η όλη διανοητική συγκρότηση και εξέλιξη προσδιορίζεται απόλυτα από το γλωσσικό απόθεμα. Η γνώση, η απορία, η κριτική και ο στοχασμός είναι γλωσσικά δομημένα.

          Ωστόσο και ο ψυχοσυναισθηματικός κόσμος του ανθρώπου διαμορφώνεται από την γλώσσα, αφού τα συναισθήματά του περιχαρακώνονται στα όριά της. Η αγάπη, η συμπόνια, ο φόβος ,η αγωνία,  ελπίδα, η χαρά κι ένα άλλο πλήθος συναισθημάτων γεννιούνται και εκφράζονται με τις ανάλογες λέξεις-έννοιες. Τα πλούσια, δηλαδή, συναισθήματα χρειάζονται πλούσιο λόγο για να εκφραστούν και να μεταδοθούν.

           Επιπρόσθετα και η κοινωνική ύπαρξη του ατόμου είναι γλωσσικά προσδιορισμένη. Η διαδικασία κοινωνικοποίησης, ως μιας αναγκαίας φάσης, πραγματώνεται  με την βοήθεια της γλώσσας. Κι αυτό γιατί οι νουθεσίες, οι απαγορεύσεις, ο κοινωνικός έλεγχος και οι επιβραβεύσεις είναι γλωσσικά θεμελιωμένες. Εξάλλου οι κοινωνικές σχέσεις, η διανθρώπινη επικοινωνία, ο κοινωνικός προβληματισμός και τα κυρίαρχα πρότυπα-αξίες είναι γλωσσικά σχηματοποιημένα. Ο κοινωνικός άνθρωπος κινείται και αναπτύσσεται μέσα σε ένα δοσμένο γλωσσικό περιβάλλον που διαμορφώνει και καθορίζει καταλυτικά το “κοινωνικό” του “είναι”.

        Τέλος κυρίαρχη είναι η παρουσία της γλώσσας και στην ηθική υπόσταση του ανθρώπου. Οι έννοιες του ηθικού και του ανήθικου, του καλού και του κακού, του δικαίου και του αδίκου είναι εννοιολογικά προσδιορισμένες. Το βασικό τους, δηλαδή, υπόβαθρο είναι γλωσσικό. Ο δύσκολος χώρος της ηθικής με τις ποικίλες διαβαθμίσεις εμπλουτίζεται από το γλωσσικό χρηματοκιβώτιο κάθε κοινωνίας. Η ηθική συνείδηση, ως ίδιον γνώρισμα του ανθρώπου, είναι προϊόν της γλωσσική επάρκειας κι αυτάρκειάς του. Οι ηθικές απαγορεύσεις οι ηθικές αξιολογήσεις και οι ηθικοί προβληματισμοί είναι βαθύτατα γλωσσικά δομημένοι.

      Δεν απέχει, λοιπόν, πολύ από την πραγματικότητα η θέση πως ο άνθρωπος εξουσιάζεται από τις λέξεις του που ασκούν μία ευεργετική και διαπαιδαγωγητική κατοχή στην συνείδησή του.

          Ίσως την αξία και την ιδιότυπη εξουσία που ασκεί ποικιλοτρόπως η γλώσσα  στην συνείδησή μας, τις καταγράφει ένα τσιγγάνικο τραγούδι:

    “Πες μου, άνθρωπε ,πού είναι η γη μας, / τα βουνά, τα ποτάμια, οι κοιλάδες, / και τα δάση μας; / Πού είναι η χώρα μας; Πού είναι οι τάφοι μας; Είναι στις λέξεις, στις λέξεις της γλώσσα μας”.

        *Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας

Οδός ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Τρικάλων: Μία “γλωσσική αγγλοκρατία” (Η Γλώσσα ποιεί Ήθος). Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 «Eάν η γλώσσα αποτελούσε ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει, όμως, να αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέας ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις” (Ελύτης).

          Η γλώσσα – λέξεις δεν συνιστούν μόνον εργαλείο επικοινωνίας, δεν αποτελούν μόνον το πυρηνικό στοιχείο της ταυτότητάς μας (ατομικής και εθνικής), δεν λειτουργούν μόνον ως ενοποιητικό στοιχείο μεταξύ των μελών μιας κοινότητας ανθρώπων, δεν αποκαλύπτουν-προσδιορίζουν μόνον τον τρόπο του “σκέπτεσθαι”, δεν συμβάλλουν μόνον στην πνευματική τελείωση του υποκειμένου, δεν συνδράμουν μόνον στην πληρέστερη κατανόηση και ερμηνεία της πραγματικότητας, αλλά συνυφαίνουν και τα βασικά στοιχεία της πολιτικής διαπαιδαγώγησης ενός λαού.

                                                     Γλώσσα και Ήθος

              Κατεξοχήν, όμως, η  γλώσσα-λέξεις  ως πολυδύναμο εκφραστικό μέσο διευκολύνει την ηθική συγκρότηση του ατόμου αλλά και την δόμηση του ηθικού κώδικα μιας κοινότητας. Κι αυτό γιατί η γλώσσα-λέξεις δεν διαμορφώνουν μόνον τους όρους έκφρασης των διανοημάτων και της επικοινωνίας της γλωσσικής κοινότητας αλλά και της ηθικής συμπεριφοράς της. Αυτό αισθητοποιείται σε όλο το φάσμα της πνευματικής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπου τα άτομα δεν λειτουργούν μόνον ως αυτόνομες μονάδες-οντότητες, αλλά και ως εστίες στις οποίες επωάζεται το ατομικό και το κοινωνικό ήθος.

                 “ Το μεν ουν ήθος τούνομα λαβείν φησίν από του έθους”.

            Μπορεί για τον Αριστοτέλη το “ήθος” ως έννοια να έλκει την καταγωγή του από την λέξη έθος = συνήθεια, ωστόσο στην πορεία του χρόνου εμπλουτίστηκε ποικιλοτρόπως. Στον Όμηρο σήμαινε την εσωτερική διάθεση, το φρόνημα. Αργότερα δήλωνε την ηθική πράξη, την ηθική επιλογή-αρτίωση, το εσωτερικό κάλλος και γενικότερα τον παγιωμένο τρόπο συμπεριφοράς και κοσμοθεωρίας.

               Οι σχέσεις μεταξύ Έθους και Ήθους (συνήθεια > χαρακτήρας) είναι σχέσεις αιτιοκρατίας (αίτιο > αποτέλεσμα). Η συνήθεια, δηλαδή, που καλλιεργείται με τον χρόνο διαμορφώνει και συγκροτεί την ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου.

                                  “ Ήθος ανθρώπω δαίμων”( Ηράκλειτος).

           Μπορεί το ήθος ενός ανθρώπου να προσδιορίζει και την μοίρα του, αλλά εκείνο που χρήζει ανάλυσης είναι οι παράγοντες που το κτίζουν. Σε αυτούς εκτός από την προδιάθεση του ατόμου ανήκουν οι κοινωνικές συνθήκες, οι φιλοσοφικές θεωρήσεις, οι πολιτικές πεποιθήσεις, οι θρησκευτικοί κανόνες, το πολιτισμικό περιβάλλον, ο επιστημονικός και τεχνολογικός περίγυρος και φυσικά το θεσμικό και νομικό πλαίσιο μιας χώρας-κοινωνίας.

                                             Οι ξενόγλωσσες Επιγραφές

         Στους παραπάνω παράγοντες που διαμορφώνουν το ανθρώπινο ήθος θα μπορούσε να προστεθεί αναμφίβολα και το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον με συγκεκριμένη εστίαση στον πολεοδομικό σχεδιασμό μιας πόλης (δρόμοι…). Ειδικότερη αναφορά και σχολιασμό χρειάζεται η επίδραση της γλώσσας των πινακίδων και επιγραφών των καταστημάτων και επιχειρήσεων στους δρόμους και στο ευρύτερο πολεοδομικό περιβάλλον. Όσο κι αν προκαλεί την απορία του αναγνώστη η σχέση πινακίδα- επιγραφή > γλώσσα > ήθος, εντούτοις συνιστά μία πραγματικότητα, αφού όπως τονίστηκε και στην αρχή, η δύναμη της γλώσσας και της λέξης είναι μεγάλη και πολυποίκιλη.

             Το θέμα-πρόβλημα των ξενόγλωσσων επιγραφών-πινακίδων στους δρόμους μιας πόλης είναι παλιό κι απασχολεί κατά καιρούς όχι μόνον τους γλωσσολόγους και τους λάτρεις της Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και άλλους επιστήμονες που νοιάζονται όχι μόνον για την ”ελληνικότητα” αλλά και για την γενικότερη διαπαιδαγώγηση του μελλοντικού Έλληνα πολίτη. Η υποχρέωση για την δήλωση του εμπορεύματος και της ταυτότητας ενός καταστήματος στην ελληνική γλώσσα προβλέπεται από σχετικούς νόμους και διατάξεις που ωστόσο δεν εφαρμόζονται ή ατονούν στην εφαρμογή τους. Από τους πρώτους νόμους σχετικά με τις ελληνόγλωσσες επιγραφές είναι κι αυτός του Ελευθερίου Βενιζέλου του 1931,5117,άρθρο 10.

           Είναι γνωστό τόσο στον εμπορικό κόσμο όσο και στους αγοραστές-πελάτες πως οι επιγραφές των καταστημάτων αποτελούν κομβικό στοιχείο της ταυτότητας και της εικόνας-ποιότητάς τους. Κι αυτό γιατί οι επιγραφές-πινακίδες-ταμπέλες των καταστημάτων αποτελούν το πρώτο σημείο επαφής των καταναλωτών με οποιαδήποτε επιχείρηση, κατάστημα ή προϊόν. Στόχος των πινακίδων - με την σχετική πάντα γλωσσική επιλογή- είναι να ενημερώσουν το κοινό, αλλά πρωτίστως να ελκύσουν το ενδιαφέρον του. Η καλαισθησία και η γλωσσική πρωτοτυπία μιας πινακίδας αποτελούν το πυρηνικό στοιχείο της εστίασης του βλέμματος και του ενδιαφέροντος στο συγκεκριμένο προϊόν ή κατάστημα.

           Στο όνομα αυτής της λειτουργίας –σκοπιμότητας των ιδιοκτητών των καταστημάτων οι δρόμοι των πόλεών μας γέμισαν από πλήθος επιγραφών-πινακίδων με ξενόγλωσσους όρους. Ίσως το χειρότερο να είναι ότι απωλέσαμε το γλωσσικό μας αισθητήριο και πλάσαμε λέξεις του τύπου:  Σουβλακερί,  γυράδικο, φαστφουντάδικο…

          Αυτή η ευρύτατη χρήση ξενόγλωσσων επιγραφών δεν φανερώνει μόνον την ξενομανία μας και τον φόβο μας μην φανούμε οπισθοδρομικοί, αλλά και την εσφαλμένη εντύπωση-πεποίθηση πως ο καταναλωτής εντυπωσιάζεται περισσότερο από την ξενόγλωσση γραφή-επιγραφή με απώτατο στόχο την προτίμηση του συγκεκριμένου προϊόντος ή καταστήματος.

             Έτσι οι δρόμοι μας κυριαρχούνται από ξενόγλωσσες επιγραφές που δεν αποκαλύπτουν μόνον το γλωσσικό μας σύμπλεγμα κατωτερότητας, αλλά και την ανάγκη μας για κοινωνική αναγνώριση μέσα από την χρήση-κατάχρηση ξενόγλωσσων όρων σε κάθε επίπεδο της επικοινωνίας μας. Πολλοί μιλούν για μία sui generis “γλωσσική αγγλοκρατία” των δρόμων μας. Πιστεύουν πως η εμπορική επιτυχία βαδίζει παράλληλα με την ξενόγλωσση επιγραφή, όπως ο νέος που προσπαθεί να γίνει αποδεκτός από την ομάδα του γράφοντας και μιλώντας μόνον αγγλικά. Οποία ψευδαίσθηση!

        Ο Αδαμάντιος Κοραής το είπε καθαρά:

   “ Η από τους ξένους δάνεισις ή να το είπω  καθαρώτερα,  ψωμοζήτησις λέξεων και φράσεων… δίδει και παντελούς απαιδευσίας ή ν και ηλιθιότητος υπόληψιν”.

           Αλήθεια τι προσφέρουν περισσότερο στους καταστηματάρχες οι διάφοροι ξενόγλωσσοι όροι, όπως: delivery,take away,click away, black Friday, hair style, fool hall… από αντίστοιχους ελληνικούς όρους; Ο εθνικός μας γλωσσολόγος Γ. Μπαμπινιώτης θεωρεί πως αυτή η ιδιότυπη γλωσσική αγγλοκρατία οφείλεται στην δική μας “ακηδία” (ολιγωρία, μιμητισμό, ξενομανία, πολιτισμική αδιαφορία..).

              Και  για  να προλάβω τυχόν ενστάσεις και αντιρρήσεις δηλώνω πως δεν είμαι οπαδός της γλωσσικής ξενηλασίας. Είναι λάθος να φτάσουμε στο άλλο άκρο της απόλυτης απαγόρευσης των ξενόγλωσσων όρων. Χρειάζεται μία ισορροπία και λελογισμένη χρήση των ξενόγλωσσων όρων, τόσο στην επικοινωνία μας όσο και στις πινακίδες-επιγραφές των καταστημάτων. Οι μανιχαϊσμοί και  οι απολυτότητες σε αυτές τις περιπτώσεις είναι άκρως επιζήμιες.

                                 Η οδός Ασκληπιού της πόλης των Τρικάλων

         Τα Τρίκαλα, ως έξυπνη πόλη, ευτύχησαν να έχουν ένα σωστό πολεοδομικό σχέδιο που αναδεικνύει τις ομορφιές και την λειτουργικότητα της πόλης. Η οδός Ασκληπιού ( Πεζόδρομος) θεωρείται ο κατεξοχήν πολυσύχναστος και εμπορικότερος δρόμος της πόλης των Τρικάλων. Ως όνομα παραπέμπει  ευθέως στον μέγιστο των ιατρών της αρχαιότητας, τον Ασκληπιό, έστω κι αν ερίζουν πολλές πόλεις και χωριά για την ιδιαίτερη πατρίδα του (Πιάλεια…). 

          Μία περιδιάβαση, όμως, της συγκεκριμένης οδού ίσως θα μάς απογοήτευε και θα μάς γέμιζε με μελαγχολία εξαιτίας του πλήθους των ξενόγλωσσων επιγραφών και πινακίδων των καταστημάτων. Η συντριπτική πλειοψηφία (αγγίζει το 95%) των καταστημάτων (εμπορικά, καφέ…) έχει ξενόγλωσσες επιγραφές. Την ελληνικότητα του δρόμου την διασώζουν τα κτίρια της Τράπεζας Πειραιώς και του Δημαρχείου. Η “γλωσσική  αγγλοκρατία” - περί εποικισμού πρόκειται - των πινακίδων βλάπτει τόσο την αισθητική του δρόμου, όσο και  της πόλης γενικότερα.

        Πολύ δε περισσότερο ανησυχητικό είναι ότι οι ξενόγλωσσες επιγραφές εθίζουν τους κατοίκους σε μία συμπεριφορά ξενομανίας και απαξίωσης της ελληνικής γλώσσας. Η ζημιά είναι ακόμη μεγαλύτερη για τους θαμώνες των καταστημάτων café, όπου συχνάζει η νεολαία.       Μία νεολαία που καθημερινά εθισμένη στους ξενόγλωσσους όρους του κινητού και των Η/Υ αδυνατεί να διαπαιδαγωγηθεί στην αισθητική και το ήθος της ελληνικής γλώσσας. Το τελειωτικό χτύπημα το δίνουν και οι ξενόγλωσσες επιγραφές στους χώρους-καταστήματα της ψυχαγωγίας της πόλης μας.

                      κ. Δήμαρχε  και  κ. Καταστηματάρχες

          Θα μπορούσατε από κοινού να αναλάβετε μία πρωτοβουλία για αντικατάσταση όλων των ξενόγλωσσων επιγραφών με αντίστοιχες ελληνόγλωσσες. Οι γνωστές εταιρείες καταστημάτων μπορούν να βρουν τρόπους απόδοσης και στην ελληνική γλώσσα της φίρμας και των προσόντων τους.

          Μία πόλη θα ήταν “έξυπνη”, αν σε όλες τις επιγραφές κυριαρχούσε η ελληνική γλώσσα. Θα ήταν η απόλυτη διαφήμιση της πόλης μας και θα προκαλούσε σωρεία συζητήσεων γι αυτήν την επιλογή της. Η πρόταση-προτροπή αυτή είναι  άμεσα εφαρμόσιμη  αφού το οικονομικό κόστος θα είναι ελάχιστο. Από την άλλη πλευρά ένας δρόμος ή όλοι οι δρόμοι της πόλης με ελληνόγλωσσες επιγραφές θα προκαλούσε ισχυρή εντύπωση και ίσως θα εύρισκε μιμητές και σε άλλες ελληνικές πόλεις.

       Εξάλλου όπως προείπα και στη αρχή του άρθρου μου η γλώσσα-σύμφωνα και με τον Ελύτη – ποιεί και διαμορφώνει το  ήθος ενός λαού.

                       Σκεφτείτε το και τολμήστε το

         Θα είναι μία διακονία στην ελληνική γλώσσα και στην αισθητική της πόλης. Κι αυτό γιατί όπως είπε και ο Γκόρκι:

                      “ Η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος”

                κ. Δήμαρχε

          Όπως ίσως γνωρίζετε στην σιδερένια πεζογέφυρα της Φρανγκφούρτης  δεσπόζει μία ελληνόγλωσση πινακίδα-επιγραφή με τον στίχο του Ομήρου «Πλέων επί οίνοπα πόντον επ αλλοθρόους ανθρώπους» (Πλέοντας μέσα στο μελανό πέλαγος με αλλόγλωσσους ανθρώπους).Αν οι Γερμανοί για συμβολικούς λόγους προτίμησαν μία ελληνική επιγραφή ,εμείς ως πόλη  γιατί να μην τιμήσουμε την γλώσσα μας στις επιγραφές και πινακίδες των καταστημάτων;

         Τα λόγια του Ελύτη από την ομιλία του στην απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1969  ηχούν ακόμη και μάς διδάσκουν:

      “Είμαστε οι μόνοι σε ολόκληρη την Ευρώπη που έχουμε το προνόμιο να λέμε τον ουρανό “ουρανό” και τη θάλασσα “θάλασσα” όπως την έλεγαν ο Όμηρος και ο Πλάτωνας πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Δεν είναι λίγο αυτό. Η γλώσσα δεν είναι μόνον ένα μέσον επικοινωνίας. Κουβαλάει την ψυχή του λαού μας κι όλη του  την ιστορία και όλη του την ευγένεια”.  

     *Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας