“Η αισθητική είναι η Ηθική του Μέλλοντος”
Στις διαπροσωπικές και κοινωνικές μας σχέσεις, όπως και στην επαφή μας με την πραγματικότητα (φυσική και κοινωνική), πέραν όλων των άλλων στοιχείων που χρησιμοποιούμε για την κατανόηση και αξιολόγηση των συνανθρώπων μας αλλά και της πραγματικότητας κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει και η Α ι σ θ η τ ι κ ή.
Η έννοια της Αισθητικής
Η αισθητική ως κλάδος της Φιλοσοφίας και ως το τέταρτο στοιχείο της (Ηθική, Γνωσιολογία, Μεταφυσική) πασχίζει-όχι πάντα με ευκολία και πειστικά-να ορίσει την έννοια του Ωραίου. Ο ορισμός του ωραίου, του κάλλους και της ομορφιάς γενικότερα αποτελούσε ανέκαθεν το δήλιον πρόβλημα των Φιλοσόφων και όχι μόνον. Κι αυτό γιατί η ομορφιά συνιστά ένα άκρως υποκειμενικό βίωμα ή θέμα και δεν μπορεί να αποδειχτεί λογικά.
Γνωστή εξάλλου είναι και η θέση ερώτημα πως «η ομορφιά βρίσκεται στα μάτια ή στο αντικείμενο;». Αυτό από μόνο του υποδηλώνει σαφέστατα και τον υποκειμενικό χαρακτήρα του Ωραίου-Ομορφιάς αλλά και το άσκοπο και το ατελέσφορο των συζητήσεων για τον ακριβή προσδιορισμό τους. Συμπληρωματικά θα μπορούσε κάποιος να προβάλει και το λατινικό απόφθεγμα ως ακαταμάχητο πειστήριο για τη ματαιότητα των προσπαθειών να οριστεί επακριβώς και με τρόπο πειστικό και γενικά αποδεκτό το περιεχόμενο του Ωραίου, της Ομορφιάς και του Κάλλους.
“De gustibus et coloribus non est disputandum” (σε θέματα γεύσης και χρωμάτων δεν μπορεί να υπάρξει ουδείς λόγος).
Σχέση Αισθητικής και Ηθικής
Όσοι παρακάμπτουν την αισθητική, ως αναζήτηση του Ωραίου, λησμονούν πως, σύμφωνα και με τον Σωκράτη, το Καλόν, το Ωραίον, και το Κάλλος ταυτίζονται με το Αγαθόν, έτσι που όλα μαζί να επωάζουν το Ωφέλιμον. Δηλαδή, για την αρχαία φιλοσοφική σκέψη η Αισθητική (το ωραίο, το κάλλος) και η Ηθική (το αγαθόν) συνιστούν τις δυο εκφάνσεις της Ωφελιμότητας.
Ίσως κάποιοι και δικαιολογημένα να αντιτίθενται στην παραπάνω άποψη του Σωκράτη και ιδιαίτερα στη σχέση Ωραίου + Αγαθού με το Ωφέλιμον. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος διαχρονικά επιδιώκει το Ωφέλιμον ως αναγκαίο στοιχείο της υλικής του επιβίωσης αφού η υλική του υπόσταση κυριαρχεί έναντι των άλλων υποστάσεων.
Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να μην εστιάσει στη σχέση μεταξύ της Αισθητικής και της Ηθικής. Σύμφωνα, δηλαδή, με την αντίληψη αυτή το Ωραίο, το Όμορφο, το Κάλλος δρουν ηθικοποιητικά στον άνθρωπο και τον καθιστούν ενάρετο πολίτη. Εξάλλου το ιδανικό των αρχαίων Ελλήνων ήταν «ο καλός καγαθός πολίτης».
Με άλλα λόγια η Ηθική αποβλέπει στην αποφυγή του κακού και στην επιδίωξη του καλού. Από την άλλη πλευρά η Αισθητική αποσκοπεί στην απόλαυση (Ψυχική, πνευματική…). Τούτων, όμως, δοθέντων εύκολα μπορούμε να εικάσουμε και να διαπιστώσουμε πως μέσα στο Ωραίο υπάρχει και κάποιο Ήθος, όπως και σε κάθε Ήθος- Ηθικό (αλήθεια) υπάρχει η ομορφιά. Κι αυτό γιατί κανείς δεν διανοείται να εκλάβει και να αποδεχτεί κάτι ως Ωραίο που μέσα του όμως ενυπάρχει το ανήθικο και το αντίθετο.
Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό πως το Ωραίο με όλα τα γνωρίσματά του επηρεάζει ηθικά την ψυχή του ανθρώπου, τον εξαγνίζει, τον λυτρώνει, τον απελευθερώνει από τα γήϊνα και γενικότερα τον ηθικοποιεί και συντείνει στην τελείωσή του ως μιας πολυδιάστατης οντότητας. Η αισθητική κάθαρση, η εσωτερική τέρψη και η πνευματική ανάταση συνδράμουν θετικά και στην Ηθική αρτίωση του ανθρώπου.
Με οδηγό όλες τις παραπάνω παραδοχές μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε την αλήθεια που υποδηλώνει η θέση του Νίτσε πως «Η Αισθητική είναι η Ηθική του μέλλοντος».
Αν κάποιος προσπαθήσει να αναζητήσει και να καταγράψει όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν το περιεχόμενο της αισθητικής εύκολα θα μπορέσει μεταξύ των άλλων να συμπεριλάβει και τα παρακάτω, όπως τα καταγράφει και ο Ιάσων Ευαγγέλου στο βιβλίο του «Αισθητική και Τέχνη» (Εκδόσεις Σαββάλα):
“Η καθαρή και ακριβής έκφραση, η αρχιτεκτονική της μορφής και της ουσίας, η αρμονία και ο ρυθμός, η ισορροπία των μερών, η αναλογία των σχέσεων, η συμμετρία, η τάξη των σχημάτων και η ελευθερία των αναζητήσεων, η ευρηματικότητα του σπάνιου και του εκλεκτού, η αποκάλυψη της ανθρώπινης ευαισθησίας…).
Η Αισθητική της Γλώσσας
Πολλά από τα παραπάνω στοιχεία υφαίνουν και την Αισθητική της Γλώσσας. Στοιχεία που καθιστούν τη Γλώσσα-Λέξεις χρήσιμο εργαλείο για την ηθική κοινωνικοποίηση του ανθρώπου και ιδιαίτερα των νέων.
Μπορούμε, όμως, να μιλάμε για «Αισθητική της Γλώσσας»; Μπορούμε να υποστηρίξουμε πως και οι λέξεις εμπεριέχουν στο σώμα τους το στοιχείο-γνώρισμα της αισθητικής, όπως ένα ποίημα, ένα άγαλμα ή ένας ζωγραφικός πίνακας;
H Γλώσσα-Λέξεις συνιστούν από τη φύση τους μία αισθητική δημιουργία και η λειτουργία τους εμπεριέχει πολλά στοιχεία αισθητικής. Κι αυτό γιατί στη Γλώσσα και στις Λέξεις μας αποκρυσταλλώνονται και αντανακλώνται οι πεποιθήσεις μιας κοινωνίας, οι αξίες της, η ηθική της, τα πρότυπα, τα ιδανικά, τα οράματα, τα προτάγματα και η γενικότερη βιοθεωρία της.
Ο λαός θεωρεί πως «Η Γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει». Αυτή η παραδοχή από μόνη της μάς υποχρεώνει να δηλώσουμε πως οι λέξεις που χρησιμοποιούμε δεν είναι και τόσο αθώες. Κι αυτό γιατί με τη βοήθειά τους ορίζουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και ζούμε την πραγματικότητα (Φυσική και Κοινωνική).
Η Γλώσσα, δηλαδή, δεν είναι ουδέτερη, ούτε μόνον εργαλείο κοινοποίησης των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Η ίδια η Γλώσσα και οι Λέξεις είναι πηγές και φορείς νοημάτων. Διαμορφώνουν και ορίζουν το περιεχόμενο και την ποιότητα των νοημάτων μας.
Σε ένα άλλο επίπεδο-σύμφωνα και με τη γνώμη των ειδικών και των γλωσσολόγων-η Γλώσσα-Λέξεις διαμορφώνουν την ίδια την πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος τίποτε δεν μπορεί να αντιληφθεί και να ορίσει λογικά χωρίς τη συνδρομή των λέξεων. Χωρίς, δηλαδή, τη λέξη και το «όνομα» δεν υπάρχει και το αντικείμενο, η πραγματικότητα γενικότερα.
Ο άνθρωπος, επομένως, υπάρχει και νοηματοδοτεί τη ζωή του με τη βοήθεια των λέξεων. Κατανοεί, ερμηνεύει την πραγματικότητα με εργαλείο τη Γλώσσα-Λέξη. Χρησιμοποιώντας άλλες λέξεις αντιλαμβάνεται και ορίζει την πραγματικότητα με άλλον τρόπο.
Από όλα τα παραπάνω, λοιπόν, προκύπτει αβίαστα ως συμπέρασμα πως οι λέξεις που χρησιμοποιούμε τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό μας λόγο αποκαλύπτουν και την Αισθητική μας. Μία κακή εκφορά των σκέψεών μας και μία κακή γραπτή διατύπωση των νοημάτων και της θέλησής μας υποδηλώνει άτομο με απουσία αισθητικής.
Μερικοί δε στην αδυναμία τους να αλλάξουν την πραγματικότητα και να ελέγξουν τους όρους που διέπουν τη ζωή τους αλλάζουν τις λέξεις. Τέτοια είναι η δύναμη των Λέξεων, όπως και η Αισθητική τους. Σχετικά με αυτό τόνισε ο Γάλλος Πολιτικός Jean Jaures:
“Όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, αλλάζουν τις λέξεις”.
Για πολλούς ανώτερο κριτήριο αξιολόγησης ενός ανθρώπου είναι και η αισθητική των λέξεων που χρησιμοποιεί. Μπορεί αυτό να φαντάζει κάπως περίεργο, αλλά συνιστά μία πραγματικότητα. Ενδεικτική είναι εξήγηση που έδωσε ο Ελύτης για τον τρόπο με τον οποίο διάλεξε το ψευδώνυμο «Ελύτης»:
“Οι λέξεις που ξεκινούσαν από «ελ» μού ασκούσαν πάντα μία μαγεία. Ελλάδα, Ελευθερία, Ελπίδα και μία Ελένη που ερωτεύτηκα”.
Οι ξενόγλωσσες πινακίδες
Επομένως, αν όλα συνηγορούν στην αξία της Αισθητικής της Γλώσσας μας και των Λέξεων που χρησιμοποιούμε πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε την κατά κόρον χρήση επιγραφών και πινακίδων με ξένους όρους; Αν όλοι οι ποιητές και διανοούμενοι διακηρύσσουν την αισθητική της Ελληνικής Γλώσσας, εμείς πώς μπορούμε και επιλέγουμε σε δημόσιους χώρους τη χρήση πινακίδων με ξενικούς όρους;
Ενδεικτική είναι η θέση του Άγγλου ιστορικού Εδουάρδου Γίββωνα για την αισθητική της Ελληνικής Γλώσσας:
“…μια προνομιούχο μουσικότητα και γονιμότητα γλώσσα, που δίνει πνοή στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων”.
Το Forest Park των Τρικάλων
Ποια, λοιπόν, αισθητική και σκοπιμότητα επέβαλε τη χρήση του όρου Forest Park σε γνωστό χώρο αναψυχής των Τρικάλων; Πώς μπορούμε και με ποια επιχειρήματα να αποδομήσουμε τη θέση του μέγιστου Wittgenstein που διακήρυξε πως:
“Στο έσχατο βάθος η αισθητική και η ηθική συμπίπτουν”.
κ. Δήμαρχε
Αποτελεί στοιχείο δημοκρατικότητας και «Πολιτικής Αισθητικής» της λειτουργίας της δημοτικής αρχής όταν τείνετε ευήκοον ους σε επισημάνσεις συμπολιτών σας που στοχεύουν αποκλειστικά και μόνον στην υπεράσπιση της Ελληνικής Γλώσσας.
Είναι στοιχείο προσωπικής ευαισθησίας όταν ως άτομο μπορείτε να διακρίνετε σε κάποια δημοσιεύματα συμπολιτών σας την αγωνία τους για την Αισθητική και απότοκη Ηθική που ενυπάρχει στο σώμα της Γλώσσας μας.
Εξάλλου, αν το ξενόγλωσσο “Forest Park” δεν προσδίδει «προστιθέμενη αξία» στο χώρο, προς τι η χρήση του;
O Andre Breton στην υπερβολή του είπε και μία αλήθεια για τη δύναμη της Λέξης:
“Μια λέξη και όλα σώζονται. Μία λέξη και όλα χάνονται”.
Και πώς μπορούμε κ. Δήμαρχε να ακυρώσουμε και να «πληγώσουμε» τον ποιητή μας Γ. Σεφέρη που λαμβάνοντας το Βραβείο Νόμπελ (1963) είπε:
«Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα…».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου