''Τρίκαλα – μια πόλη που αξίζει να επισκεφθείς!" γράφει η Αφροδίτη Μαργαρίτη. [Ευχαριστούμε την Αφροδίτη της Πιάλειας, την δική μας Αφροδίτη.]

Φίλες και Φίλοι αγαπητοί Τρκαλινοί, Θεσσαλοί και επισκέπτες της πιο όμορφης πόλης στην Ελλάδα, ίσως της πιο όμορφης για να είμαι και λίγο αντικειμενικός, σας χαιρετώ, το πιο κάτω κείμενο της φιλολόγου κ. ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ το ''αλίευσα'' από την ''ΦΑΡΕΤΡΑ'' ένα σημαντικό ιστολόγιο της ΒΕΡΟΙΑΣ. Το πόσο σημαντικό είναι το άρθρο θα το καταλάβετε αφού σας διηγηθώ δύο περιστατικά. Α'] όταν το διάβασε ο Γκοτζιό ο οποίος επισκέπτεται την πόλη σε καθημερινή βάση μου είπε το εξής: δάσκαλε, [έτσι με αποκαλεί γιατί τον βοηθούσα πάντα δανείζοντάς του βιβλία μου], όταν διάβασα αυτό το άρθρο ανακάλυψα την πόλη μας για δεύτερη φορά. Β'] από οικογένεια φίλων που επισκέφθηκε τα Τρίκαλα, Mr Pepo σας ευχαριστώ, χάρη σ' αυτό το καταπληκτικό κείμενο ζήσαμε στα Τρίκαλα πολύ όμορφες στιγμές, αν ποτέ συναντήσετε την κ. Μαργαρίτη σας παρακαλώ να την ευχαριστήσετε εκ μέρους μας. Υ.Γ. Υποσχέθηκα στην Ελβίρα πως θα επιδιώξω να συναντήσω την κ. Μαργαρίτη απλά και μόνο για να της μεταφέρω τις ευχαριστίες. Παρακαλώ, εσάς που ζείτε στα Τρίκαλα και όλους εσάς που σκοπεύετε να επισκεφθείτε την πόλη με τα τρία καλά να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο γιατί η κ. Μαργαρίτη εκτός από κορυφαία φιλόλογος είναι και κορυφαία ταξιδιωτική ερευνήτρια - διοργανώτρια ανεκτίμητων εκδρομών. Μ' αυτά και με τ' άλλα που δεν λέγονται σας χαιρετώ, πάντα με σεβασμό και επικούρεια διάθεση Επίκουρος ο Γοργογυραίος. Έρρωσθε και Ευδαιμονείτε όσο είναι ακόμα νωρίς.

Η Φαρέτρα μέσα στον Ιούνιο έκανε μια τετραήμερη απόδραση στη Θεσσαλία, πριν πιάσει ο καύσωνας που ακολούθησε και έκανε κάθε ταξίδι στην Ελλάδα από δύσκολο μέχρι απαγορευτικό. Κύριος προορισμός τα Τρίκαλα, πόλη για την οποία μόνο καλά έχουν ακουστεί από τους επισκέπτες της. Και έτσι είναι!

Συνήθως γράφουμε για τις παραστάσεις και τα συναισθήματα που αποκομίζουμε από τα ταξίδια μας. Αυτήν τη φορά δώσαμε το λόγο στη φιλόλογο και φίλη που μας ξενάγησε, την Αφροδίτη Μαργαρίτη, που καθώς γνωρίζει, ζει την πόλη και την αγαπά, θα το έκανε καλύτερα από μας.

Εμείς θα σταθούμε για λίγο στη γοητεία του Ληθαίου, του ποταμού της Λήθης που διασχίζει την πόλη με τα ολοκάθαρα νερά του, τη γέφυρα και τα πλατάνια του θεριεμένα στις δυο του όχθες, που τις κατεβαίνεις και τις περπατάς κάτω από τον ίσκιο τους ή ξεκουράζεσαι στα παγκάκια τους. Μέρα και νύχτα, ιδιαίτερα τη νύχτα με τους φωτισμούς που πολλαπλασιάζουν τη μαγεία του, είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης.

Όμως, όσο κι αν το νερό και η φροντίδα του από το ανθρώπινο χέρι γοητεύουν, το ίδιο ελκυστικό είναι το Φρούριο της πόλης με το οθωμανικό του Ρολόι, που υψώνεται επιβλητικό πάνω από το Βαρούσι, μια από τις ομορφότερες παλιές γειτονιές της Ελλάδας. Τα παλιά σπίτια, αναπαλαιωμένα ή όχι αντιστέκονται στο χρόνο και απαντούν με ένα όχι στην άναρχη μετατροπή του παλιού σε κακόγουστο καινούριο. Η πόλη και οι κάτοικοι τα σεβάστηκαν.

Περπατώντας στα στενά δρομάκια με τις τις αυλές, όπου υπήρχαν, συνήθως περίκλειστες, ένιωθες να επανέρχεται αβίαστα μέσα σου η μελωδία του τραγουδιού του Θεοδωράκη με τους στίχους του Λειβαδίτη "μοσχοβολούν οι γειτονιές βασιλικό κι ασβέστη"....

Έτσι τα είδαμε, έτσι τα ζήσαμε εμείς. Οι φωτογραφίες μας είναι ένα μικρό δείγμα της όμορφης πόλης. Μιας πόλης, όπου και το τελευταίο τετραγωνικό γης, σύμφωνα με τις δικές μας διαπιστώσεις, είναι προσεγμένο. Μιας πόλης, όπου κυριαρχούν μανόλιες και πλατάνια. Το κείμενο της Αφροδίτης Μαργαρίτη, που την ευχαριστούμε για την ξενάγησή της, σαφώς και θα σας πείσει, γιατί πραγματικά τα "Τρίκαλα είναι μια πόλη που αξίζει να επισκεφτεί κανείς".

Φωτογραφίες: faretra.infο

Τρίκαλα. Είναι ο τόπος που δεν προσφέρει μόνο την φευγαλέα εντύπωση αλλά σε προσκαλεί και σε μαγνητίζει με τις φυσικές ομορφιές, την ιστορία και την συμπεριφορά – νοοτροπία των ανθρώπων του.

Είναι μία από τις πιο παλιές πόλεις της Ελλάδας. Το όνομά της χάνεται στα μυθολογικά χρόνια.

Η πόλη των Τρικάλων είναι χτισμένη πάνω στην αρχαία πόλη Τρίκκη η οποία ιδρύθηκε γύρω στην 3η χιλιετία π.Χ. και ονομάστηκε έτσι από την νύμφη Τρίκκη, κόρη του Πηνειού ή, κατ’ άλλους, του Αισωπού ποταμού – πάντως ο πατέρας της ήταν ποτάμι!

Η ευρύτερη περιοχή των Τρικάλων κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους και οι πρώτες ενδείξεις ζωής στο σπήλαιο της Θεόπετρας (3χλμ. από την Καλαμπάκα) φτάνουν ως το 49.000 π.Χ.

Η πόλη ήταν σημαντικό κέντρο της αρχαιότητας, καθώς εδώ έζησε και έδρασε ο Ασκληπιός που σήμερα αποτελεί έμβλημα του Δήμου Τρικκαίων. Στην περιοχή υπήρχε ένα από τα σημαντικότερα Ασκληπιεία της εποχής.

Ο ενιαίος αρχαιολογικός χώρος του Ασκληπιού Τρικάλων βρίσκεται ανατολικά της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου. Σε αυτόν έχουν αποκαλυφθεί κτήρια, ψηφιδωτά, ένα λουτρό, ένας βυζαντινός ναός που ανήκουν στα ύστερα ελληνιστικά και πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια. Αποδόθηκαν με επιφύλαξη στο ευρύτερο συγκρότημα του Ασκληπιείου – μεγάλο μέρος του οποίου πιθανολογείται ότι βρίσκεται κάτω από την συνοικία Βαρούσι.

Η αρχαιότερη γραπτή μνεία της «Τρίκκης» βρίσκεται στον «Κατάλογο Νηών» στην Ιλιάδα του Ομήρου, όπου αναφέρεται ότι η πόλη συμμετείχε στην εκστρατευτική δύναμη των Ελλήνων στον Τρωικό Πόλεμο με 30 πλοία και αρχηγούς τους γιατρούς γιους του Ασκληπιού Μαχάωνα και Ποδαλείριο.

Έκτοτε η πόλη των Τρικάλων είχε την τύχη των άλλων ελληνικών πόλεων και κατακτήθηκε από τους Πέρσες, τους Μακεδόνες, του Ρωμαίους, εισβολείς από τον Βαλκανικό χώρο, τους Βυζαντινούς, τους Φράγκους, τους Οθωμανούς.

Εξάλλου, η πόλη με την σημερινή της ονομασία «Τρίκαλα» αναφέρεται πρώτη φορά τον 11ο αιώνα στα Βυζαντινά χρόνια.

Στις 23 Αυγούστου του 1881 απελευθερώνεται από την Οθωμανική κυριαρχία και ενώνεται με το ελεύθερο ελληνικό κράτος.

Τα Τρίκαλα έπαιξαν βασικό ρόλο στις αγροτικές κινητοποιήσεις των αρχών του 20ού αι. εναντίον των τσιφλικάδων και υπήρξαν ο τόπος ίδρυσης του πρώτου Γεωργικού Συνεταιρισμού στην Ελλάδα, το 1906.

Στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης, κατά την διάρκεια της κατοχής, τα Τρίκαλα αποτέλεσαν ιδιαίτερο πεδίο δράσης. Από τα Τρίκαλα καταγόταν ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης. Στα Τρίκαλα, επίσης, εκτέθηκε σε δημόσια θέα το κεφάλι του Άρη Βελουχιώτη μετά τον θάνατό του.

Η πόλη απελευθερώθηκε από την ναζιστική κατοχή στις 18 Οκτωβρίου 1944.

Η σύγχρονη πόλη είναι ιδιαίτερα γραφική, με πολλές ομορφιές, καλή ρυμοτομία, ευρύχωρες πλατείες και πεζοδρομημένο το κέντρο της.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 η πόλη των Τρικάλων είχε πληθυσμό 61.653 κατοίκους, ενώ ο Δήμος Τρικκαίων 81.355.

Ο νομός Τρικάλων συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των επισκεπτών όλο τον χρόνο και αποτελεί θαυμάσιο ορμητήριο για τις γύρω πανέμορφες περιοχές:
Τα Μετέωρα, το θαύμα της φύσης, που ολοκληρώνεται με τα έργα του ανθρώπου, τα ιστορικά μοναστήρια του 14ου αι., από τα σπουδαιότερα μνημεία του κόσμου.

Τοπία ανεπανάληπτης ομορφιάς στον ορεινό όγκο της νότιας Πίνδου όπου βρίσκονται γνωστοί προορισμοί: Ελάτη, Περτούλι, Πύλη.

Την λίμνη Γκιτζή στο Μικρό Κεφαλόβρυσο.

Τα πέτρινα γεφύρια στης Παλαιοκαρυάς και του Αγ. Βησσαρίωνα.

Το όμορφο πάρκο του Άη Γιώργη στο Ριζαριό – τόπος αναψυχής και άθλησης.

Αλλά ποια είναι τα σημεία ενδιαφέροντος, τα χαρακτηριστικά αξιοθέατα της ίδιας της πόλης των Τρικάλων;

Ορισμένοι αποδίδουν την ονομασία της πόλης στον επιθετικό προσδιορισμό Τρίκαλη που συνόδευε το όνομα της θεάς Άρτεμης όπως και της νύμφης Τρίκκης που της έδωσε το όνομα – δηλαδή τρεις φορές καλή, υπέροχη πόλη.

Μην εμπιστεύεσαι, όμως, τις φήμες για τα τρία καλά που κρύβει το όνομα (ο Ληθαίος; το νερό; οι όμορφες γυναίκες;).

Η ζωντανή, πολύβουη, άκρως θελκτική για τον ταξιδιώτη και τις τέσσερις εποχές του χρόνου πρωτεύουσα του νομού Τρικάλων, έχει αποδεδειγμένα παραπάνω από τρία καλά:

Ο ποταμός Ληθαίος

Παραπόταμος του Πηνειού. Πηγάζει από τα Αντιχάσια όρη, έχει μήκος 36χλμ. (το μοναδικό, με τόσο μήκος ποτάμι σε ελληνική πόλη) και εκβάλλει στον Πηνειό ποταμό. Ο Ληθαίος ήταν ο γιος της νύμφης Λήθης – το όνομά του σημαίνει ποτάμι της λησμονιάς. Έτσι, το πέρασμά του «ξεπλένει» τις κακές μνήμες και συμβάλλει στην λήθη…

Η πόλη οφείλει ένα μεγάλο μέρος του φυσικού κάλλους της στο γραφικό αυτό ποτάμι. Είναι το φυσικό στολίδι της. Η σύνδεσή του με την ιστορία της πόλης αναδύεται από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, στις όχθες του γεννήθηκε ο Ασκληπιός.

Οι όχθες του, με τα διάφορα παραποτάμια είδη βλάστησης και τα πανύψηλα πλατάνια, αποτελούν σημαντικό πνεύμονα πρασίνου, μια δροσερή πινελιά, πηγή ζωής.

Ο Ληθαίος έπαιζε σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα, «συμπορευόταν» και καθόριζε την κοινωνική ζωή. Η παρουσία του υπήρξε καθοριστική στην διαμόρφωση της σημερινής εικόνας της πόλης – καθώς διασχίζει το κέντρο και χωρίζει την πόλη στα δύο, ολόκληρο το πολεοδομικό της σχέδιο δημιουργήθηκε με γνώμονα την κοίτη του.

Μια μικρή ξύλινη αποβάθρα, στις όχθες του Ληθαίου, φιλοξενεί τις δημοτικές βαρκούλες οι οποίες προσφέρονται για βαρκάδα στα ήρεμα νερά του ποταμού.

Πολλές γέφυρες συνδέουν τις δύο πλευρές με σημαντικότερη την Κεντρική πεζογέφυρα, η οποία έχει ιστορία τουλάχιστον 132 ετών. Κατασκευάστηκε από γαλλική εταιρεία (που κατασκεύασε και τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης) και είναι μεταλλική.

Ο μεταλλικός σκελετός της κατασκευάστηκε σε εργοστάσιο της Γαλλίας και τοποθετήθηκε – συναρμολογήθηκε επί τόπου από ειδικευμένους Γάλλους τεχνικούς ως γέφυρα οχημάτων. Έχει μήκος 31μ. και ύψος 6,30μ. Ολοκληρώθηκε στα τέλη του 1888 ή αρχές του 1889.

Το 1941 γλίτωσε την καταστροφή όταν οι υποχωρούντες Βρετανοί επιχείρησαν να την ανατινάξουν για να ανακόψουν την πορεία των Γερμανών. Ευτυχώς απέτυχαν.

Το 1995, το υπουργείο Πολιτισμού κηρύττει την γέφυρα ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης. Στο αιτιολογικό αναφερόταν ότι είναι «αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα μεταλλικής γέφυρας του τέλους του περασμένου αιώνα, απαραίτητο για την μελέτη της ιστορίας και της εξέλιξης της Βιομηχανικής Αρχιτεκτονικής».

Μέχρι το 1996 ήταν αμαξιτή, προσβάσιμη σε οχήματα. Σήμερα χρησιμοποιείται μόνο από πεζούς.

Γύρω από την κεντρική αυτή γέφυρα του Ληθαίου ποταμού, περιστρέφεται η ζωή της πόλης. Αποτελεί κόσμημα και σημείο αναφοράς καθώς αποτελεί το κεντρικότερο από τα κεντρικά σημεία της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό σημείο για φωτογραφία και σημείο συνάντησης.

Η γέφυρα, παλαιότερα, λειτουργούσε ως συνδετικός κρίκος που ένωνε την παλαιά με την νέα πόλη. Σήμερα ενώνει τον πιο εμπορικό δρόμο των Τρικάλων την οδό Ασκληπιού και την πλατεία «Ρήγα Φεραίου» με την κεντρική πλατεία «Ηρώων Πολυτεχνείου», η οποία κοσμείται από μια μικρή λιμνούλα με το άγαλμα του «Νικολάκη» και τα Μανάβικα, το Φρούριο, το Βαρούσι.

Η οδική συμπεριφορά των Τρικαλινών αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση καθώς σε όλες τις διαβάσεις, ειδικά στην διάβαση της κεντρικής γέφυρας, τα αυτοκίνητα «κοκαλώνουν» δίνοντας προτεραιότητα στους πεζούς.

Από την κεντρική πεζογέφυρα μπορεί κανείς να θαυμάσει και την Γέφυρα του Ασκληπιού, απέναντι, με τον καταρράκτη και το ορειχάλκινο άγαλμα του θεού Ασκληπιού, έργο του γλύπτη Θεόδωρου Βασιλόπουλου.

Ο πεζόδρομος της Ασκληπιού είναι σημείο συνάθροισης ντόπιων και επισκεπτών και η δημοφιλέστερη «περατζάδα». Εμπορικά καταστήματα, δεκάδες καφετέριες με τραπεζάκια «περιφραγμένα» με πέργολες, ήταν και είναι καίριο σημείο αναφοράς για όλες τις ώρες.

Το Βυζαντινό Κάστρο ή Φρούριο που δεσπόζει στα βόρεια της πόλης. Κατασκευάστηκε από τον Ιουστινιανό πάνω στην αρχαία Ακρόπολη της Τρίκκης κατά τον 6ο μ.Χ. αι. και δέχτηκε πολλές επεμβάσεις στο πέρασμα των αιώνων. Την σημερινή του μορφή παίρνει κατά την Οθωμανική περίοδο.

Οι Τούρκοι τον 17ο αιώνα τοποθέτησαν και ένα τεράστιο ρολόι πάνω σε πύργο. Το σημερινό ρολόι τοποθετήθηκε το 1936 από τον δήμαρχο Θεοδοσόπουλο. Έχει ύψος 33μ., και είναι ορατό από κάθε γωνιά της πόλης. Είναι επισκέψιμο με υπέροχη θέα. Παραμένει ως σήμερα το σήμα κατατεθέν των Τρικάλων.

Στο Φρούριο, το 1988, κατασκευάστηκε το υπαίθριο θέατρο του Δήμου.

Κοντά στο Φρούριο είναι ο Λόφος του Προφήτη Ηλία, ένας αξιόλογος πνεύμονας πρασίνου. Στον συγκεκριμένο λόφο βρίσκεται και ο Ζωολογικός Κήπος της πόλης.

Η παλιά παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι βρίσκεται στις παρυφές του Φρουρίου και συνδέει το χθες με το σήμερα, το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Ετυμολογικά η λέξη Βαρούσι σημαίνει η περιοχή έξω από το κάστρο. Επί τουρκοκρατίας ήταν χριστιανική συνοικία, και μέχρι την δεκαετία του 1930 η αρχοντογειτονιά των Τρικάλων.

Τα παλιά βαρουσιώτικα σπίτια κτισμένα μεταξύ 17ου και 19ου αιώνα και οι πολυάριθμες εκκλησίες αντικατοπτρίζουν την οικονομική και πολιτιστική άνθιση, αποτέλεσμα της ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Ιστορίες ξυπνούν από τον λήθαργο στα χιλιοπερπατημένα στενά. Παραδίνεσαι στο παρελθόν, περιπλανώμενος σε έναν διατηρητέο οικισμό, όπου την παράσταση κλέβουν τα αναπαλαιωμένα αρχοντικά, δίπατα με σαχνισιά, ξύλινες πόρτες και ολάνθιστους κήπους.

Στο Βαρούσι βρίσκονται οι παλαιότερες εκκλησίες της πόλης, χτισμένες πολύ κοντά η μία στην άλλη, με υπέροχα τέμπλα και οι οποίες χτίστηκαν μεταξύ του 12ου και 17ου αι. μ.Χ.

Όλα αυτά τα κειμήλια του παρελθόντος κοσμούν την πόλη και μαρτυρούν την μακρά της πορεία μέσα στους αιώνες και την άρρηκτη συνέχεια με το χθες.

Συνέχεια της συνοικίας Βαρούσι, μέχρι και την κεντρική πλατεία, είναι τα παλιά Μανάβικα, γειτονιά της παλιάς πόλης με χαρακτηριστική, ομοιόμορφη αρχιτεκτονική. Εκεί βρίσκονται μερικές από τις καλύτερες ταβέρνες και καφέ – μπαρ της πόλης.

Η συνοικία ανακαινίστηκε εξ ολοκλήρου γιατί τα προηγούμενα χρόνια στεγαζόταν εκεί η λαχαναγορά.

Στα Μανάβικα, χαρακτηριστική και πολυφωτογραφημένη είναι η σχεδόν τρισδιάστατη τοιχογραφία 150 τετραγωνικών. Ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2006 και μετέτρεψε τον άχαρο τοίχο μιας πολυκατοικίας σε αξιοθέατο. Το συγκεκριμένο έργο εντάχθηκε στο διακρατικό πρόγραμμα «Ολοκληρωμένες Παρεμβάσεις Αστικής Ανάπτυξης σε Τοπικές Ζώνες Μικρής Κλίμακας». Οι ζωγράφοι ήταν της εταιρείας «Cite Creation»με ανάλογες παρεμβάσεις σε πολλές πόλεις του κόσμου.

Το τέμενος του Οσμάν Σαχ ή Κουρσούμ τζαμί.

Η νότια είσοδος της πόλης των Τρικάλων καθώς έρχεται κανείς από Αθήνα – Καρδίτσα, θυμίζει Ανατολή καθώς αντικρύζει το επιβλητικό τζαμί. Ονομάζεται έτσι από την τουρκική λέξη κουρσούμ, που σημαίνει μόλυβδος, καθώς ο πελώριος ημισφαιρικός θόλος είναι μολυβδοσκέπαστος και είναι ένα από τα καλύτερα τεμένη που υπάρχουν στην Ελλάδα και το μόνο σωζόμενο από τα πολλά οθωμανικά τζαμιά που υπήρχαν στην πόλη των Τρικάλων.

Ο Οσμάν Σαχ, όταν βρέθηκε διοικητής στην επαρχία των Τρικάλων, έκτισε το τζαμί επειδή στα Τρίκαλα θεραπεύτηκε από αρρώστια που τον ταλαιπωρούσε.

Είναι κτίσμα του 16ου αι. σχεδιασμένο από τον Μιμάρ Σινάν – τον πιο ονομαστό αυλικό αρχιτέκτονα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το τέμενος είναι ένα από τα 79 τζαμιά που έχτισε ο ξακουστός αρχιτέκτονας – αλλά το μοναδικό που σώζεται σε ελληνικό έδαφος.

Η κατεστραμμένη παλιότερα στοά στην πρόσοψη, αναστηλώθηκε πρόσφατα. Σώζεται και ο ασκεπής μιναρές του.

Το τζαμί χτισμένο στις όχθες του ποταμού Ληθαίου περιβαλλόταν από άλλα αγαθοεργά ιδρύματα που έχτισε ο Οσμάν Σαχ, όπως πτωχοκομείο, σχολείο, μεντρεσές, χάνι… Από τα κτίσματα αυτά σήμερα σώζεται μόνο το τέμενος (τζαμί) και ο τουρμπές, ένα οκταγωνικό Μαυσωλείο, δίπλα στο τζαμί, στο οποίο και τάφηκε ο Οσμάν το 1567/8 που πέθανε.

Σήμερα το Κουρσούμ τζαμί λειτουργεί ως χώρος εκδηλώσεων και αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά της Unesco.

Στην ίδια περίοδο με το τζαμί, τον 16ο αι., δηλαδή, τοποθετείται καιη κατασκευή του Λουτρού. Πρόκειται για Δίδυμο Οθωμανικό Λουτρό, πιθανότατα και αυτό σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν. Μαζί με το τζαμί αποτελούσε μέρος του συγκροτήματος κτηρίων που ίδρυσε ο Οσμάν Σαχ. Το χαμάμ ή διπλά ή δίδυμα λουτρά, ήταν κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να τα επισκέπτονται ταυτόχρονα άνδρες και γυναίκες. Είχε δύο κύριες εισόδους, μία στα νότια για το ανδρικό λουτρό, και μία στα βόρεια, για το γυναικείο, χωρίς επικοινωνία μεταξύ τους, και χωρίζονταν σε τρεις συνεχόμενους χώρους: τον ψυχρό, τον χλιαρό και τον θερμό που αντιστοιχούν στα τρία στάδια της διαδικασίας του λουτρού. Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που σώζονται περιλαμβάνουν τον χώρο της εστίας τις δεξαμενές νερού και αγωγούς τροφοδοσίας και απομάκρυνσης του νερού.

Την δεκαετία του 1890 και μετά, το κτήριο υπέστη πολλές επεμβάσεις, προκειμένου να στεγάσει τις Φυλακές Τρικάλων – με καταστροφή της θολωτής του στέγασης, προκειμένου να εξοικονομηθεί χώρος για τη δημιουργία κελιών. Οι φυλακές λειτούργησαν εκεί ως το 2006 που μεταφέρθηκαν εκτός πόλης. Από τότε το χαμάμ με παρεμβάσεις αποκατάστασης ανακατασκευάστηκε και σήμερα είναι επισκέψιμο.

Στον πάνω όροφο του κτηρίου στεγάζεται το Μουσείο Τσιτσάνη. Μία φυλακή έκλεισε και την θέση της πήρε ένας πολυχώρος πολιτισμού και έρευνας αφιερωμένος σε έναν «μεγάλο άντρα» της πόλης, τον Βασίλη Τσιτσάνη. Ο χώρος παραδίδεται στην πόλη το 2017 και έτσι τα Τρίκαλα, η γενέθλια πόλη του Τσιτσάνη, τιμά τον πανελλήνιας εμβέλειας συνθέτη και στιχουργό. Οι μελωδίες του αποκτούν πλέον στέγη στην οποία και φιλοξενείται μουσειακή συλλογή, ενημερωτικό υλικό για την ζωή και το έργο του.

Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά για την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά μουσείο. Ένας χώρος ο οποίος συνενώνει στοιχεία πολιτιστικών και κοινωνικών διαδρομών. Όπως αναφέρει και η επίσημη σελίδα του μουσείου: «Από χαμάμ σε φυλακή και από χαρά σε λύπη, η μουσική έρχεται πλέον να απλώσει την δική της νότα και να δημιουργήσει μια ποικιλία συναισθημάτων».

Το 1938 ο Βασίλης Τσιτσάνης ηχογράφησε το βαρύ ζεϊμπέκικο «στα Τρίκαλα στα δύο στενά σκοτώσανε τον Σακαφλιά…» και από τότε τόσο τα Τρίκαλα όσο και ο Σακαφλιάς έγιναν πασίγνωστα στην Ελλάδακαι οι Τρικαλινοί έφτασαν να αποκαλούνται στην αργκό «Σακαφλιάδες».

Μέσα στα χρόνια, ο Σακαφλιάς θα γινόταν θρύλος, καθώς ο μύθος του έμοιαζε για άγνωστο λόγο ακαταμάχητος. Ποιος, όμως, ήταν ο Σακαφλιάς του τραγουδιού που δολοφονήθηκε πισώπλατα;

Όταν ο Τσιτσάνης ήταν παιδί ακόμα (το σπίτι του ήταν 500μ. από τις φυλακές), κυκλοφορούσαν μερικά αυτοσχέδια στιχάκια, στο περιθώριο, που αναφέρονταν σε ένα «αλάνι» που σεργιανούσε στα κακόφημα σοκάκια των Αθηνών που το 1926, σε ηλικία 27 χρονών, συνελήφθη, καταδικάστηκε και μεταφέρθηκε στις φυλακές Τρικάλων – πριν τον «φάνε μπαμπέσικα» κάτι μαχαιροβγάλτες εκεί στα «δυο στενά». «Δυο στενά» αποκαλούσαν συνήθως τις φυλακές Τρικάλων (υπήρχαν δύο διάδρομοι στενοί) ή τα στενά στο Βαρούσι;

Ο Σακαφλιάς (ψευδώνυμο του Χαρίλαου Χαραλάμπους) επιβίωσε ως λαϊκός μύθος και ήταν μάλλον το αμφιλεγόμενο της ιστορικής του διάστασης που τόνιζε το δυσδιάκριτο του χαρακτήρα του και το ακατανόητο μυστήριο που εξέπεμπε ο θρύλος του, παρά το γεγονός ότι δεν σερνόταν ξοπίσω του τίποτα ηρωικό ή αγωνιστικό!

Αλλά τα Τρίκαλα, γενικά υπερηφανεύονται για την μουσική τους παράδοση: Τσιτσάνης, Καλδάρας, Βίρβος, Κολοκοτρώνης, Σαμολαδάς, Μητροπάνος, Καβράκος, Χορωδία Τρικάλων, Τερψιχόρη Παπαστεφάνου.

Έχουν, επίσης, τεράστια παράδοση στον αθλητισμό με παγκόσμιους πρωταθλητές: Χρήστος Παπανικολάου στο επί κοντώ, Σοφία Σακοράφα στον ακοντισμό, ο Δημήτριος Γεωργαλής ολυμπιονίκης στην ποδηλασία – εξάλλου η πόλη των Τρικάλων έχει ποδηλατική κουλτούρα και γι’ αυτό και τα ποδήλατα ίσως είναι περισσότερα από τα αυτοκίνητα. Η πόλη εξάλλου είναι επίπεδη και ευνοεί την χρήση ποδηλάτων.

Ο Μύλος Ματσόπουλου είναι ένα από τα πιο σημαντικά νεότερα πολιτιστικά μνημεία της πόλης των Τρικάλων. Κατασκευάστηκε το 1884. Ένα βιομηχανικό κτήριο πρωτοπόρο για την εποχή του, σε βαλκανικό επίπεδο, πόλος γενικότερης ανάπτυξης της πόλης μετά την απελευθέρωση (1881) με τον μηχανολογικό του εξοπλισμό να σώζεται σήμερα ακέραιος στην θέση του. Κληροδοτήθηκε στον Δήμο το 1977 από τον Ι. Ματσόπουλο, ευεργέτη της πόλης.

Σήμερα είναι ιστορικό – βιομηχανικό πάρκο και πολιτιστικό κέντρο, λειτουργεί ως μουσείο και στεγάζει δημοτικό χειμερινό και θερινό κινηματογράφο και καφετέρια – σε έκταση 3.500τ.μ.

Τα τελευταία χρόνια διοργανώνεται στον Μύλο του Ματσόπουλου, κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, το διάσημο χριστουγεννιάτικο θεματικό πάρκο ο «Μύλος των Ξωτικών».

Στην είσοδο της πόλης των Τρικάλων, από Θεσσαλονίκη – Λάρισα, συναντά κανείς το Στρατόπεδο Καβράκου με το κτήριο της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών, ένα πανέμορφο αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο νεοκλασικού ρυθμού. Έγινε επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, το 1910, όταν η πόλη ήταν ακόμη ακριτική και προετοιμάζονταν οι Βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-13. Από το 1975 φιλοξενεί την Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών του Στρατού Ξηράς.

Εκτός από την Σχολή της Σ.Μ.Υ., φοιτητικό αέρα στην πόλη των Τρικάλων δίνουν άλλες δύο πανεπιστημιακές σχολές: τα Τ.Ε.Φ.Α.Α. – Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού και το Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Αξίζει κάποιος να παρατηρήσει το Δικαστικό Μέγαρο– ένα πέτρινο κτίσμα από την τουρκοκρατία, όπου στεγαζόταν το τουρκικό κυβερνείο και οι στρατώνες.

Στα σημεία ενδιαφέροντος ανήκουν επίσης: Ο σιδηροδρομικός σταθμός (λειτούργησε το 1886 επί κυβέρνησης Χ. Τρικούπη και ανακαινίστηκε το 1990). Έξω από το κτήριο βρίσκεται ο θρυλικός καρβουνιάρης, ένα ατμοκίνητο τρενάκι άνω των 100 ετών.

Το Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού εταιρείας «Κλιάφα». Στεγάζεται στο παλαιό εργοστάσιο της εταιρείας, βιομηχανικό κτήριο του 1926 που λειτούργησε ως ψυγείο, παγοποιείο και εργοστάσιο εμφιάλωσης του δημοφιλούς αναψυκτικού. Επισκέψιμο είναι το παλιό μηχανοστάσιο, ένα παραδοσιακό τυπογραφείο και η αίθουσα εκθέσεως αεριούχων ποτών.

Το Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Ιεράς Μητροπόλεως, το Μουσείο Μουσικής Ιστορίας και, αν υπάρχει χρόνος στην επισκέπτη, στην Καλαμπάκα: το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Μουσείο Μανιταριών, το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας, το Μουσείο Ψηφιακής Προβολής Μετεώρων και στο Καστράκι: το Μουσείο Γεωλογικών Σχηματισμών Μετεώρων.

Γενικότερα τα Τρίκαλα είναι πόλη «ανοιχτή» σε καινοτομίες, σε νέες ιδέες, με ευρωπαϊκή επιβράβευση.

Είναι ο τόπος που δεν προσφέρει μόνο την φευγαλέα εντύπωση αλλά σε προσκαλεί και σε μαγνητίζει με τις φυσικές ομορφιές, την ιστορία και την συμπεριφορά – νοοτροπία των ανθρώπων του.

Τα Τρίκαλα συνθέτουν όλα αυτά και υπόσχονται να ικανοποιήσουν και τους πιο απαιτητικούς επισκέπτες.

Όσα αναφέρθηκαν παραπάνω αποδεικνύουν ότι η ονομασία Τρίκαλα αδικεί την πόλη. Γιατί τα Τρίκαλα δεν έχουν μόνο τρία καλά, έχουν όλα τα καλά!!!
Αφροδίτη Μαργαρίτη

Φιλόλογος

Γεν. Γραμματέας του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων (Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος)

Χρήσιμα βιβλία:«Ιστορία και Μνημεία των επαρχιών Τρικάλων και Καλαμπάκας – Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», Θεοδώρου Α. Νημά.
«Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους», Νεκτάριου Κατσόγιαννου.
«Τα Τρίκαλα στα χρόνια της κατοχής – Το χρονικό της ιταλικής και γερμανικής κατοχής των Τρικάλων», Δημητρίου Ι. Κωνσταντινίδη.

ΠΗΓΗ: Η ΦΑΡΕΤΡΑ.