Mαρία Κάλλας: Η κορυφαία όλων των εποχών. Δεν είμαι ούτε άγγελος, αλλά ούτε διάβολος. Είμαι μια γυναίκα. η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Αφιέρωμα στη ζωή και στην τέχνη της απόλυτης ντίβας, Μαρίας Κάλλας, που γεννήθηκε σαν σήμερα στις 2 Δεκεμβρίου του 1923.-Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή

Κορυφαία προσωπικότητα, ελληνικός μύθος, η σημαντικότερη - ίσως- λυρική τραγουδίστρια του περασμένου αιώνα, που εξακολουθεί να λατρεύεται από εκατομμύρια φανατικών τριανταεννέα χρόνια από το θάνατό της. Ερωτευμένη με τον διασημότερο Έλληνα, τον Αριστοτέλη Ωνάση, μια εξίσου κορυφαία προσωπικότητα που συνεχίζει να γοητεύει , παρά το τραγικό του τέλος. Η καλύτερη όπερά της είναι η ίδια της η ζωή. Παραμυθένια, μελοδραματική και τραγική, μέσα από μια εντυπωσιακή διαδρομή από την άνοδο προς την πτώση.
Δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από τη θρυλική ντίβα της ‘Οπερας, Μαρία Κάλλας.

Είναι αρχές της δεκαετίας του ‘50. Η Μαρία Κάλλας βρίσκεται στο απόγειο της δόξας της και παρακολουθεί μια παράσταση σε ένα καμπαρέ στο Μόντε Κάρλο. Το θέαμα κυλά κανονικά. Έρχεται όμως η  στιγμή που ο κομπέρ αναγγέλει μια καλλιτέχνιδα ως τη “Μαρία Κάλλας του στριπτίζ.” Εκείνη τη στιγμή, η αληθινή Μαρία Κάλλας σηκώνεται από τη θέση της και εξαφανίζεται μέσα στη νύχτα. Την επόμενη μέρα, οι εφημερίδες γράφουν ότι έφυγε ιδιαίτερα εξοργισμένη. Εκείνη σχολιάζει ότι έφυγε γιατί βρήκε το θέαμα πληκτικό. Αργότερα, σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα Times, λέει για το επεισόδιο στο Μόντε Κάρλο:”οι εφημερίδες όλου του κόσμου θεώρησαν το γεγονός αυτό πιο σημαντικό από την πρεμιέρα του ‘Πολύευκτου’. Τόσο πολύ έχουμε χάσει την αίσθηση των αξιών.”
Αυτή η χαμένη αίσθηση των αξιών ήταν και η χαμένη αίσθηση του μέτρου για τη Μαρία Κάλλας. Αυτό το μέτρο που έλειπε από τις εκδηλώσεις των θαυμαστών της, των δημοσιογράφων, των παπαράτσι, γενικά των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε κάθε της εμφάνιση στη σκηνή αλλά και έξω από αυτή.

Ποιά ήταν η Μαρία Κάλλας;
Η Μαρία Σοφία Άννα Καικιλία Καλογεροπούλου γεννήθηκε στις 2 ή στις 4 Δεκεμβρίου- δεν είναι βέβαιη η ημερομηνία- στο νοσοκομείο Flower της Νέας Υόρκης, εν μέσω μιας φοβερής χιονοθύελλας. Ίσως αυτός ήταν ένας οιωνός για τη θυελλώδη ζωή που θα ζούσε. Ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας. Οι γονείς της - Γιώργος και Ευαγγελία Καλογεροπούλου- μετανάστες στην Αμερική από το Μελιγαλά της Πελοποννήσου, έχουν αποκτήσει ακόμα δύο παιδιά. Την Τζάκι και ένα αγόρι που χάνουν στα τρία του χρόνια.
Ο πατέρας της εργάζεται ως υπάλληλος και κατότπιν ανοίγει δικό του φαρμακείο, φέρνοντας έτσι στην οικογένεια αρκετή οικονομική άνεση. Δυστυχώς αυτή μετριάστηκε μετά από το κραχ του 1929.
Στα χρόνια της Αμερικής, η οικογένεια μετακομίζει γύρω στις επτά φορές στο Hells Kitchen του Μανχάταν, στο Riverside Drive. Καταλήγουν τελικά σε ένα άνετο διαμέρισμα του Walsington Heigts στο Μανχάταν. H μητέρα της είναι μια γυναίκα με ιδιαίτερα δυναμικό χαρακτήρα και είναι εκείνη που ανακαλύπτει το θείο δώρο της φωνής της κόρης της σε αρκετά τρυφερή ηλικία.
“Δεν θυμάμαι, πια, καθόλου σε ποιά στιγμή υποπτεύθηκα, για πρώτη φορά, ότι η κόρη μου, Μαρία, είχε μια φωνή ονειρεμένη. Σε ηλικία τεσσάρων ετών με εξέπληξε. Είχαμε μία πιανόλα, την οποία η Μαρία λάτρευε να ακούει. Εκείνη την ημέρα, η Τζάκι ήταν σχολείο και εγώ ήμουν στην κουζίνα, φτιάχνοντας ψωμί, όταν άκουσα την πιανόλα και έτρεξα στο σαλόνι, για να δω ποιός μπορεί να την έκανε να παίζει. Ήταν η Μαρία, η οποία είχε κουλουριαστεί κάτω από την πιανόλα και πατούσε τα πεντάλ με τα χέρια της, γιατί ήταν ακόμα πολύ μικρή για να κάθεται στο σκαμνί και να τα φτάνει με τα πόδια της. Άκουγε τη μουσική που έβγαζε, με το στόμα μισάνοιχτο και τα μαύρα μάτια της έλαμπαν...” γράφει η μητέρα της στο βιβλίο της “Κάλλας, η κόρη μου” που κυκλοφορεί το 1960.

Ο πατέρας της διηγείται πως η κόρη του τραγουδούσε από τότε που ήταν στην κούνια, “εξαπολύοντας φωνητικές ασκήσεις και ψηλές νότες, τόσο ασυνήθιστες για ένα νήπιο, που ως και οι γείτονες έμεναν άναυδοι.”
Η μητέρα της Μαρίας είναι λάτρης του λυρικού τραγουδιού και μπορεί εύκολα να αντιληφθεί το θησαυρό που κρύβει η κόρη της. Αποφασίζει λοιπόν, χωρίς να την πιέσει να καλλιεργήσει το μοναδικό της ταλέντο.
“Μόλις συνειδητοποίησε τα φωνητικά μου προσόντα, αποφάσισε να με κάνει παιδί θαύμα”, λέει η Μαρία.
Στη ζωή του ταλαντούχου κοριτσιού μπαίνουν αμέσως οι δάσκαλοι φωνητικής και τα ωδεία, εκτοπίζοντας κάθε άλλη δραστηριότητα της ηλικίας.Η φωνή της χαρακτηρίζεται μοναδική. Είναι ο τύπος της σοπράνο sfogato, δηλαδή της υψιφώνου που εκμεταλλεύεται όλο το δυναμικό φάσμα των τριών οκτάβων.
Η αγάπη της Μαρίας για τη μουσική είναι έμφυτη. Όπερες που ξεχωρίζει η “Αίντα” και η “Τόσκα”.
Οι εντυπώσεις για το χάρισμα της μικρής Ελληνοπούλας δεν αργεί να εκδηλωθεί. Ο δάσκαλός της στη Wadsworth Avenue της Νέας Υόρκης, λέει για τη μαθήτρια του :”Έχεις ένα αηδόνι στο λαιμό σου”,ενώ οι συμμαθήτριές της υπογράφουν στο λεύκωμα τις ευχές “στη μέλλουσα μεγάλη τραγουδίστρια”.
Η Κάλλας δηλώνει πως μόνο όταν τραγουδά νιώθει ότι την αγαπούν.
“Η αδελφή μου ήταν λεπτή, όμορφη και φιλική και η μητέρα μου την προτιμούσε πάντα. Εγώ ήμουν το ασχημόπαπο. Η μητέρα μου δεν μου έδινε σημασία και δεν μου έλεγε ποτέ μια καλή κουβέντα. Για να την κάνω να με προσέξει έπρεπε να τραγουδώ. Ήξερα πως είχα ωραία φωνή και μου έκανε καλό να προκαλώ θαυμασμό όταν τραγουδούσα. Έτσι, το τραγούδι έγινε προοδευτικά το φάρμακο κατά των συμπλεγμάτων μειονεξίας που ένιωθα” λέει σε συνέντευξή της στο περιοδικό “Time”το 1956.
Η Μαρία είναι μελαχρινή, παχουλή και όχι ιδιαίτερα όμορφη και αυτό το γεγονός την κάνει να νιώθει ανταγωνιστικά για την μεγαλύτερη και  όμορφη Τζάκι.
Ωστόσο, οι σχέσεις μητέρας και κόρης γίνονται περίπλοκες από νωρίς με αποτέλεσμα η ενήλικη Κάλλας να διακόψει κάθε δεσμό με τη μητέρα της. “Ποτέ δεν θα τη συγχωρέσω που μου στέρησε την παιδική μου ηλικία. Όλα εκείνα τα χρόνια που θα έπρεπε να μεγάλωνα παίζοντας, είτε τραγουδούσα, είτε κέρδιζα χρήματα. Όλα όσα έκαναν εκείνοι για εμένα ήταν βασικά κακά.” δηλώνει στο “Time”.
Με τον πατέρα της είχε καλή σχέση. “Πάντα έπαιρνα το μέρος του. Ήμουν η προτίμησή του, όταν ήμουν παιδί. Ίσως και πάντοτε. Θυμάμαι που, ο πατέρας μου διηγιόταν ότι, όταν περνούσαμε από ένα περίπτερο με παγωτά, σταματούσα ξαφνικά και τραβούσα το σακάκι του, χωρίς να πω λέξη. Κοιτούσα εκείνον και τα παγωτά. Σε λίγο καταλάβαινε, αλλά εξακολουθούσε να παίζει το παιχνίδι και να με ρωτάει :”Tί θέλεις; Δεν θα μου πεις; Και δεν του έλεγα τίποτα. Μόνο τον κοιτούσα τρομερά επίμονα.” λέει για εκείνον.
Όταν το 1937 η Ευαγγελία Καλογεροπούλου εγκαταλείπει τον Γιώργο Καλογερόπουλο κι επιστρέφει στην Ελλάδα, παίρνοντας μαζί τις κόρες της, ανάμεσα στη Μαρία και τη μητέρα της επέρχεται μια ρήξη που δεν θα γεφυρωθεί ποτέ.
Στην Αθήνα που εγκαταστέκονται, ξεκινά μαθήματα τραγουδιού στο  Εθνικό Θέατρο με δασκάλα τη Μαρία Τριβελλά και γρήγορα κερδίζει  την προσοχή της διάσημης Ισπανίδα σοπράνο του μεσοπολέμου, Ελβίρα ντε Ιντάλγκο, η οποία ζει στην Αθήνα. Εκείνη μυεί τη νεαρή Κάλλας στα μυστικά της μεγάλης τέχνης του τραγουδιού, διαμορφώνοντας το μουσικό της γούστοα. Τραγουδά για πρώτη φορά άριες, όπως τη “Νόρμα” και την “Υπνοβάτιδα” του Μπελίνι. Όπερες που θα την κάνουν διάσημη αργότερα.
Η μητέρα της γράφει στο βιβλίο της : “Ο βαθύτονος Νίκος Μοσχονάς, ο οποίος είχε τραγουδήσει στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης και είχε ακούσει την “Αίντα” μου είχε πει:’Kυρία Κάλλας, σε δεκατέσσερα χρόνια, η κόρη σας θα είναι διάσημη και θα κολυμπάτε στο χρυσάφι.”
Την ίδια χρονιά με τη βοήθεια της Ιντάλγκο, προσλαμβάνεται στην Εθνική Λυρική Σκηνή και το 1941 τραγουδά για πρώτη φορά επαγγελματικά στην οπερέτα “Βοκκάκιος” του Σουπέ. Ένα χρόνο μετά, ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην “Τόσκα” του Πουτσίνι.
“Το καλοκαίρι του 1941 προσλαμβάνεται ως πρωταγωνίστρια του θιάσου του Βασιλικού θεάτρου. Ήταν μόλις 17 ετών! Τα μεγαλύτερα σε ηλικία μέλη του θιάσου, κυρίως οι γυναίκες, ήταν έξαλλοι από θυμό και θα τη σκότωναν ευχαρίστως. Η Μαρία δεν έκανε καμία προσπάθεια να τους κατευνάσει, αφού τσακωνόταν συνεχώς μαζί τους.” διηγείται η μητέρα της.
Η Μαρία πρωταγωνιστεί στο “Φιντέλιο” του Μπετόβεν και η επιτυχία της είναι μεγάλη. Ωστόσο, η αντιζηλία, ο πόλεμος των συναδέλφων της και η μετριότητα των παραστάσεων της Λυρικής την οδηγούν στην απόφαση να εγκαταλείψει την Ελλάδα και να ξανασυναντήσει τον πατέρα της στην Αμερική.

Η Κάλλας βρίσκεται επιτέλους στη γη της αφθονιάς μετά την πείνα της Κατοχής.
“Από την Ελλάδα έφυγα πικραμένη. Οι υπεύθυνοι δεν θέλησαν να αναγνωρίσουν το ταλέντο μου, όσο πραγματικά άξιζε. Ξενυχτούσα για να μελετώ, αλλά έμενα στο περιθώριο. Δεν κρατώ, ωστόσο, σε κανέναν κακία...” δηλώνει η Κάλλας.
Λέγεται, μάλιστα, πως λέει στο διευθυντή της Metropolitan Opera. “Εγώ είμαι η μεγαλύτερη τραγουδίστρια του κόσμου και, μια μέρα, θα έρθετε στα γόνατα να με παρακαλέσετε να τραγουδήσω, αλλά εγώ πάλι θα σας πω όχι!”
Εκείνη την περίοδο είναι που η Μαίρη Καλογεροπούλου γίνεται Μαρία Κάλλας.
Η ακρόασή της από τον Έντουαρντ Τζόνσον, διευθυντή της Όπερας, φέρνει την προσφορά δύο ρόλων στα έργα "Φιντέλιο" του Μπετόβεν και “Μαντάμ Μπατερφλάι” του Πουτσίντι. Η Κάλλας απορρίπτει τους ρόλους. Δε θέλει να τραγουδήσει τον "Φιντέλιο" στα αγγλικά, ενώ αισθάνεται πολύ εύσωμη ώστε να ερμηνεύσει την αιθέρια "Μπάτερφλάι".
Η γνωριμία της με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Αρένας της Βερόνα, Τζοβάννι Τζενατέλλο την οδηγεί στην Ιταλία. Εκεί στις 3 Αυγούστου 1947 κάνει την πρώτη της εμφάνιση στην Αρένα της Βερόνα με τη "Τζοκόντα" του Αμιλκάρε Πονκιέλι. Τον ίδιο χρόνο ερμηνεύει την Ιζόλδη από το "Τριστάνος και Ιζόλδη" στη Βενετία υπό την καθοδήγηση του μαέστρου Τούλιο Σεραφίν. Την ίδια χρονιά τη ζητούν για ακρόαση για το ρόλο της “Τζοκόντα” στο ομώνυμο έργο του Πονκιέλι, που είναι να ανέβει το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς στη μεγάλη ρωμαική αρένα της Βερόνας.
Ο βετεράνος Τούλιο Σέραφιν είναι ο διευθυντής της ορχήστρας τον οποίο η Κάλλας θαυμάζει από παιδί. Γίνεται ο μέντοράς της και τη βοηθά να τελειοποιήσει τη φωνή της.
Εκείνη η πρώτη της εμφάνιση στη Βερόνα σηματοδοτεί και την είσοδο στη ζωή της του μουσικόφιλου Ιταλού βιομήχανου Τζοβάννι Μπατίστα Μενεγκίνι. Δηλώνει πως την ερωτεύεται με την πρώτη ματιά, αψηφώντας τα εικοσιοχτώ χρόνια που τους χωρίζουν. Την Κάλλας την ελκύουν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άντρες που είναι προστατευτικοί απέναντί της.
Λίγο πριν το τέλος της ζωής της λέει: “Αγάπησα τον Μενεγκίνι ,περισσότερο όμως όπως η κόρη που αγαπάει τον πατέρα της”.
Παντρεύονται στις 21 Απριλίου 1949. Εκείνος γενναιόδωρος και γοητευτικός, γίνεται ο προσωπικός της ιμπρεσάριος κι ασκεί καταλυτική επιρροή στην καριέρα της.Μέσα σε λίγα χρόνια, η Μαρία Κάλλας είναι η πιο διάσημη σοπράνο με εκατομμύρια θαυμαστές σε ολόκληρο τον κόσμο.
 Ο Μενεγκίνι την υποβάλλει σε εξαντλητική δίαιτα με σκοπό να αποβάλλει τα κιλά που βαραίνουν τη σιλουέτα της  και την αποτρέπει από κάθε βιοτική ενασχόληση με την οικονομική κάλυψη, που της παρέχει. Η Κάλλας μεταμορφώνεται σε μια σαγηνευτική ντίβα.
Εκείνη διηγείται: “Ένας Ιταλός κριτικός, έγραψε , μετά από μία παράσταση της “Αΐντα” που έδωσα στη Βερόνα, πως του ήταν αδύνατο να βρει τη διαφορά ανάμεσα στα πόδια των ελεφάντων, που ήταν πάνω στη σκηνή, και στα πόδια της “Αΐντα”, την οποία έπαιζα εγώ.

 Έκλαιγα με πικρά δάκρυα, για πολλές μέρες όταν διάβασα αυτό το άρθρο. Ήταν πολύ σκληρό. Απαίσιο. Θυμάμαι ότι την ίδια εποχή, είχα υπογράψει συμβόλαιο να τραγουδήσω τη “Λουτσία ντι Λαμερμούρ” και οι φίλοι μου γελούσαν συχνά και έλεγαν: ‘Eσύ Λουτσία;’ Mα αυτό είναι αδύνατη. Είσαι πολύ παχιά. Έτσι, κατέφυγα σε ένα γνωστό ειδικό γιατρό, στο Παρίσι, ο οποίος μου έκανε μία σειρά από ενέσεις και ηλεκτρικά μασάζ. Ήταν μία επίπονη διαδικασία που χρειάστηκε θυσίες, αλλά είχα αποφασίσει να αδυνατίσω και το πέτυχα.”

Η δραματική αλλαγή στην εμφάνισή της, σε συνδυασμό με την προσωπικότητα και το εξαιρετικό της ταλέντο, την κάνουν προσφιλή στις τάξεις του διεθνούς τζετ σετ.
Τον ίδιο χρόνο η Κάλλας κάνει καλλιτεχνικές εμφανίσεις στο Μπουένος Άιρες και το 1950 στο Μεξικό.
Στις 7 Δεκεμβρίου 1951 η Κάλλας ανοίγει τη σαιζόν στη Σκάλα του Μιλάνου με τους "Σικελικούς Εσπερινούς". Πρόκειται για εμφάνιση που της προσφέρει μεγάλη αναγνώριση. Για τα επόμενα επτά χρόνια, η Σκάλα θα είναι η σκηνή των μέγιστων θριάμβων της σε ένα ευρύ φάσμα ρόλων. Το 1955 ανεβάζει την ιστορική παράσταση της "Τραβιάτα" του Βέρντι σε σκηνοθεσία Λουκίνο Βισκόντι.
Εμφανίζεται στοCovent Garden, τη Metropolitan Opera και τη Σκάλα, ηχογραφεί για την EMI. Φήμες θέλουν την πριμαντόνα ιδιαίτερα απαιτητική.
Στις 27 Οκτωβρίου 1956 εμφανίζεται για πρώτη φορά στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης ως "Νόρμα" στο ομώνυμο έργο του Μπελλίνι. Μέσα από διάφορες κοσμικές διασυνδέσεις που φροντίζει ο Μενεγκίνι - και πιο συγκεκριμένα μέσω της δημοσιογράφου και κοσμικής, Έλσα Μάξγουελ- συναντά τον άνδρα που έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή της και η γνωριμία τους θα εξελιχθεί σε μία από τις πιο συζητημένες σχέσεις στην ιστορία. Τον Αριστοτέλη Ωνάση.

 Ένα χρόνο αργότερα,  επιστρέφει στην Αθήνα και εμφανίζεται στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. 
“Στις φλέβες μου κυλά ελληνικό αίμα”δηλώνει η Κάλλας...
Τον Ιούνιο του 1960, εκδίδεται στην Αλαμπάμα το διαζύγιο του Αριστοτέλη Ωνάση και της Τίνας Λιβανού. Το ίδιο καλοκαίρι, ο μεγιστάνας και η ντίβα της Όπερας, κυκλοφορούν αχώριστοι στο Μόντε Κάρλο και συμπεριφέρονται σαν νιόπαντροι.
Κάποιοι βιογράφοι του Ωνάση ισχυρίζονται ότι ο δεσμός τους ξεκίνησε ουσιαστικά στο Λονδίνο. Ο Πίτερ Έβανς στο βιβλίο του “Ωνάσης” αναφέρει: “η Μαρία και ο Ωνάσης τα είχαν κανονίσει (για την κρουαζιέρα) μερικές εβδομάδες πριν, σε μυστικά ραντεβού στο Λονδίνο, όπου και είχαν γίνει εραστές” .
Αρκετά χρόνια αργότερα, κάποιος δημοσιογράφος περιγράφει την κρουαζιέρα αυτή ως ένα “καταραμένο ταξίδι”. Ο Μενεγκίνι θυμάται την αρχή αυτού του ταξιδιού λέγοντας : “Έτσι ξεκίνησε μια τραγική περιπέτεια.”
Στις 24 Αυγούστου του 1960, η Μαρία Κάλλας ερμηνεύει στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου τη Νόρμα του Βιντσέντζο Μπελίνι. Τη στιγμή που τραγουδά την άρια "Κάστα ντίβα"αφήνονται στην ορχήστρα δύο λευκά περιστέρια, προκαλώντας θύελλα χειροκροτημάτων. Ο ενθουσιασμός του κοινού ήταν τόσο μεγάλος που καλούν την Κάλλας δέκα φορές στη σκηνή. Τα σκηνικά, στην ιστορική αυτή παράσταση, υπογράφει ο Γιάννης Τσαρούχης, τα κοστούμια φιλοτεχνεί ο Αντώνης Φωκάς και η σκηνοθεσία ήταν του Αλέξη Μινωτή. Τη σύμπραξη της Μαρίας Κάλλας με την Εθνική Λυρική Σκηνή διευθύνει από το πόντιουμ ο Τούλιο Σεραφίν.

Στις 6 Αυγούστου του 1961, η Μαρία Κάλλας ερμηνεύει στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου τη Μήδεια του Λουίτζι Κερουμπίνι με την Εθνική Λυρική Σκηνή, όπου συμμετέχουν περισσότερα από 200 πρόσωπα. Για ακόμα μια φορά η μεγάλη καλλιτέχνιδααποθεώνεται από τους 17.000 θεατές της βραδιάς. Ανάμεσα στους οποίους είναι ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο υπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Τσάτσος, η κοσμικογράφος Έλσα Μάξγουελ, ο πρίγκιπας Πέτρος του Μονακό και άλλοι.  Κι έρχεται η σειρά της Σκάλας του Μιλάνου, τον Δεκέμβριο.
Ο Αλέξης Μινωτής στο βιβλίο του “Μακρινές Φιλίες”γράφει: "Πολλές αναποδιές και δυσκολίες τεχνικές και ψυχολογικές στην αρχή των δοκιμών, αλλά όταν η Κάλλας ήρθε στην πρόβα, όλα πήγαν μέλι-γάλα", σημειώνει "Στο τέλος όλοι αναγνώρισαν πως η παράσταση αυτή ήταν ίσως η καλύτερη που έγινε ποτέ στη Σκάλα του Μιλάνου"
Τον Ιανουάριο του 1964, ο Φράνκο Τζεφιρέλι πείθει τη Μαρία Κάλλας  συμμετάσχει σε μία νέα παραγωγή της "Τόσκα"στη σκηνή του Covent Garden. Μια παράσταση που εκθειάζεται από τους κριτικούς. Την ίδια χρονιά ακολουθεί  νέος καλλιτεχνικός θρίαμβος στην Όπερα των Παρισίων με τη "Νόρμα". Αν και υπάρχουν κάποια φωνητικά προβλήματα, το παρισινό κοινό την υποδέχεται θερμά. Ήταν, ίσως, ο αγαπημένος ρόλος της θρυλικής λυρικής τραγουδίστριας...
Στις 5 Ιουλίου 1965 εμφανίζεται για τελευταία φορά σε παράσταση όπερας στο Κόβεντ Γκάρντεν με την "Τόσκα" σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι. Το 1966 απεκδύεται την αμερικανική υπηκοότητα και λαμβάνει την ελληνική. Με αυτό τον τρόπο λύεται και τυπικά ο γάμος της με τον Μενεγκίνι.

Σύμφωνα με αρκετούς βιογράφους της Κάλλας και του Ωνάση, η κρίσιμη στιγμή για τη σχέση τους έρχεται το 1966. Τότε, φημολογείται πως η μεγάλη ντίβα μένει έγκυος και ο εφοπλιστής της ζητά να κάνει τεχνητή άμβλωση, απειλώντας την πως διαφορετικά θα διέκοπτε τη σχέση τους. Η Κάλλας υπακούει αλλά δεν τον συγχωρεί ποτέ. Ήθελε τόσο πολύ να αποκτήσει ένα παιδί- το παιδί του Αριστοτέλη.
Σύμφωνα, όμως, με την έρευνα του Νίκου Γκατζογιάννη, η πραγματικότητα ήταν αρκετά διαφορετική.
Η φίλη της Νάντια Στάνσιοφ αναφέρει στο βιβλίο της “Callas remembered” “Στην αρχή δεν ήθελα να πιστέψω πως σοβαρολογούσε ο Αριστοτέλης. Μου είπε ‘δεν θέλω να κάνεις παιδί! Τί να το κάνω άλλο ένα παιδί; Έχω ήδη δύο!’ Η απόφαση ήταν βασανιστική. Όπως ξέρεις, Νάντια, δεν πιστεύω στην έκτρωση. Μου πήρε σχεδόν τέσσερις μήνες για να αποφασίσω. Πόσο πιο γεμάτη θα ήταν η ζωή μου αν του είχα αρνηθεί.”
Σύμφωνα με τον Γκατζογιάννη, η Κάλλας έμεινε έγκυος όχι το 1966 αλλά το 1969 και όχι μόνο δεν κάνει έκτρωση αλλά στις 30 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς, φέρνει στον κόσμο το γιο του Αριστοτέλη. Δυστυχώς τον χάνει από φυσικά αίτια την ίδια μέρα.
Η Κάλλας είναι πεπεισμένη ότι ο Αριστοτέλης Ωνάσης θα της ζητήσει να παντρευτούν. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Σταδιακά ο δεσμός τους αρχίζει να γίνεται προβληματικός και οι συναντήσεις τους αραιώνουν. Ο μεγιστάνας έχει ήδη εντοπίσει τον επόμενο στόχο του, που είναι πολύ υψηλός.  Θέλει να “κατακτήσει” την Αμερική την οποία εκπροσωπεί σε απόλυτο βαθμό η χήρα του Αμερικανού Προέδρου. Στις 20 Οκτωβρίου 1968 ο Έλληνας μεγιστάνας παντρεύεται τη χήρα του Αμερικανού Προέδρου Κέννεντυ, Τζάκι.Εκείνο το απόγευμα, η Μαρία Κάλλας - η γυναίκα που ερωτεύτηκε και αγάπησε ίσως όσο καμία άλλη τον Ωνάση - ανοίγοντας την τηλεόραση, ακούει από τον εκφωνητή ειδήσεων να μιλά για το γάμο του Αριστοτέλη και της Τζάκι. Δεν θέλει να πιστέψει αυτά που ακούει, είναι όμως πέραγια πέρα αληθινά... Η κορυφαία υψίφωνος βυθίζεται σε κατάθλιψη...

Το 1969 εγκαταλελειμένη από τη φωνή της, στρέφεται στον κινηματογράφο. γυρίζει σε ταινία τη "Μήδεια" του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Πιερ Πάολο Παζολίνι. Η ταινία, δυστυχώς, δεν έχει τύχη στις κινηματογραφικές αίθουσες. Στις 25 Μαΐου 1970 μεταφέρεται στο νοσοκομείο και φημολογείται ότι επιχειρεί να αυτοκτονήσει λαμβάνοντας μεγάλη δόση βαρβιτουρικών.
Το 1973 σκηνοθετεί στο Τορίνο μαζί με τον Τζουζέπε ντι Στέφανο το έργο "Σικελικοί Εσπερινοί" (I Vespri Siciliani) και την ίδια χρονιά ξεκινά μαζί του μια παγκόσμια καλλιτεχνική περιοδεία.
Στις 8 Δεκεμβρίου η Κάλλας τραγουδά στην Όπερα των Παρισίων, όπου το κοινό την κάλεσε στη σκηνή 10 φορές καταχειροκροτώντας την. Η τελευταία της εμφάνιση έγινε στην πόλη Σαππόρο της Ιαπωνίας στις 11 Δεκεμβρίου του 1974.
“Έζησα για την τέχνη, έζησα για τον έρωτα” ήταν το μότο της Κάλλας, από την αγαπημένη της άρια. Όταν την εγκατέλειψαν και τα δύο, για ποιό λόγο ζούσε πια;
Η Μαρία Κάλλας περνά στην αιωνιότητα στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στο Παρίσι. Η κηδεία της γίνεται στις 20 Σεπτεμβρίου.
Σύμφωνα με τους Ιταλούς φωνίατρους Φράνκο Φούσι και Νίκο Παολίλο,  η θρυλική ντίβα της Όπερας, υπέφερε από δερματομυοσίτιδα, μία εκφυλιστική νόσο που φθείρει τους μυς και τους ιστούς, συμπεριλαμβανομένου του λάρυγγα. Αυτό ίσως εξηγεί και τη συνεχή παρακμή του μεγαλείου της φωνής της, που είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή από τις αρχές της δεκαετίας του ’60. Σύμφωνα με την επίσημη ιατρική έκθεση, ο θάνατος της  οφειλόταν σε καρδιακή ανακοπή. Οι δύο Ιταλοί επιστήμονες εξηγούν ότι η θεραπεία για τη δερματομυοσίτιδα βασίζεται σε κορτιζονούχα και ανοσοκατασταλτικά σκευάσματα, τα οποία είναι πιθανό να επιφέρουν σταδιακά καρδιακή ανεπάρκεια.
Επιθυμία της ήταν το σώμα της να αποτεφρωθεί. Χρειάζεται να περάσουν σχεδόν δύο χρόνια, μέχρι η τέφρα της θρυλικής ντίβας, να βρει την τελευταία της κατοικία.  Και σκορπιζεται στο Αιγαίο... Εκεί.. Στη θάλασσα που αποτέλεσε σκηνικό του μεγάλου έρωτά της με τον Ωνάση.
Ελάχιστοι έχουν δώσει τόσα στην τέχνη τους όσα η πρώτη ντίβα του λυρικού τραγουδιού. Μια γυναίκα με ολύμπιο ταλέντο, γοητευτική, με προσωπική ζωή που αντικατοπτρίζει την τραγική πορεία των ηρωίδων που ενσαρκώνει. Ένας μύθος που έκανε όλους τους Έλληνες υπερήφανους.
Σπουδαίες ρήσεις της Μαρίας Κάλλας...

Ή είσαι γεννημένος καλλιτέχνης ή δεν είσαι. Και παραμένεις καλλιτέχνης, αγαπητέ, ακόμα κι αν η φωνή σου είναι χαμηλότερη από πυροτεχνήματα. Ο καλλιτέχνης είναι πάντοτε εκεί.”
"Όταν μουσική αποτυγχάνει να συμφωνήσει με το αυτί, ώστε να απαλύνει το αυτί και την καρδιά και τις αισθήσεις, τότε έχει χάσει το στόχο."
“Μη μου μιλάς για κανόνες. Όπου πάω, εγώ φτιάχνω τους κανόνες.”
"Δεν είμαι άγγελος και δεν προσποιούμαι ότι είμαι. Αυτός δεν είναι ένας από τους ρόλους μου. Αλλά δεν είμαι ούτε διάβολος. Είμαι μια γυναίκα και μια σοβαρή καλλιτέχνης, και θα ήθελα έτσι να κριθώ."
"Ήμουν πάντα πολύ ώριμη για την ηλικία μου - και όχι πολύ ευτυχισμένη. Δεν είχα παιδικές φίλες. Θα ήθελα να μπορούσα να επανέλθω σ᾽ εκείνες τις ημέρες. Αν μπορούσα μόνο να τα ξαναζήσω όλα πάλι, πόσο θα ήθελα να παίξω και να χαρώ με άλλες κοπέλες! Πόσο ανόητη ήμουνα..."
"Ή είσαι γεννημένος καλλιτέχνης ή δεν είσαι. Και παραμένεις καλλιτέχνης, αγαπητέ, ακόμα κι αν η φωνή σου είναι χαμηλότερη από πυροτεχνήματα. Ο καλλιτέχνης είναι πάντοτε εκεί. "
"Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει επί σκηνής. Κάτι άλλο φαίνεται να με καταλαμβάνει."
"Μια όπερα ξεκινά πολύ πριν σηκωθεί η κουρτίνα και τελειώνει πολύ αργότερα αφότου έχει κατέβει. Ξεκινάει στη φαντασία μου, γίνεται η ζωή μου, και παραμένει μέρος της ζωής μου για πολύ καιρό αφότου έχω εγκαταλείψει το κτίριο της όπερας."
"Θα ήθελα να είμαι η Μαρία, αλλά υπάρχει η Κάλλας που απαιτεί να κρατώ την αξιοπρέπειά της."
"Δεν χρειάζομαι τα χρήματα, αγαπητέ. Εργάζομαι για την τέχνη." 
Πηγή: http://www.klik.gr
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος.

Σόλων, ο σοφός που πολέμησε την υπερβολή. ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Η αρπαγή της γης ήταν συνηθισμένο φαινόμενο στην Αθήνα του έβδομου π.Χ. αιώνα. Στα δικαστήρια, κέρδιζε όποιος είχε χρήματα να δωροδοκήσει τους δικαστές. Η προμήθεια έδινε κι έπαιρνε κι είχε ημιεπίσημα οριστεί στο 10%. Γι’ αυτό και τους δικαστές που δε δέχονταν να δωροδοκηθούν, τους έλεγαν αδέκαστους: Χωρίς το ένα δέκατο, χωρίς το 10%. Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, οι ξεσηκωμοί των αδικημένων διαδέχονταν ο ένας τον άλλο και ουσιαστικά βασίλευε η αναρχία και τι δίκιο του πιο δυνατού.

Η αυστηρή νομοθεσία του Δράκοντα (621 π.Χ.) δεν καλυτέρευσε τα πράγματα, καθώς η αριστοκρατία την χρησιμοποίησε για το δικό της συμφέρον. Μια ακόμα εξέγερση (616 ή 612 π.Χ.) ενός Κύλωνα πνίγηκε στο αίμα. Οι οπαδοί του σφάχτηκαν, αν και είχαν καταφύγει ικέτες σε ναό. Ένας λοιμός, που έπεσε στην πόλη, ερμηνεύτηκε ως θεία δίκη για το «Κυλώνειον άγος», όπως ονομάστηκε.

Ο επώνυμος άρχοντας Μεγακλής, της οικογένειας των Αλκμεωνιδών, θεωρήθηκε υπεύθυνος της σφαγής κι εξορίστηκε με όλη την οικογένειά του, ενώ ο σοφός Επιμενίδης ο Κρης κλήθηκε να εξαγνίσει την πόλη. Ο Επιμενίδης έκανε τον καθαρμό αλλά και πρότεινε στους Αθηναίους να αναθέσουν στον φίλο του, σοφό έμπορο Σόλωνα, να φτιάξει νέους νόμους. Ήταν το 594 π.Χ.

Όταν ο Σόλων προτάθηκε να γίνει νομοθέτης με δικτατορικές εξουσίες, ανήκε ήδη στη γενιά των σαραντάρηδων που πολλά υπόσχονταν στον πολιτικό στίβο της εποχής. Γεννήθηκε το 639 π.Χ. από πατέρα κατευθείαν απόγονο του θρυλικού τελευταίου βασιλιά Κόδρου (και μακρινού απόγονου του θεού Ποσειδώνα). Γεννήθηκε αριστοκράτης, γλέντησε στα νιάτα του για τα καλά, έγραψε ποιήματα, που υμνούσαν τη φιλία, κι ένα εμβατήριο, που ξεσήκωσε τους Αθηναίους να πάρουν τη Σαλαμίνα. Νωρίς, μπήκε δυναμικά στο εμπόριο και κατάφερε ν’ αποκτήσει τεράστια περιουσία, που του επέτρεπε να διαθέτει χρόνο για να φιλοσοφεί τη ματαιότητα της ζωής. Πριν να τον κατατάξουν στους Επτά Σοφούς της Αρχαιότητας, είχε κιόλας αναγνωριστεί, ως σοφός και μετρημένος άνθρωπος.

Έμβλημά του είχε το γνωμικό «μηδέν άγαν» (τίποτα υπερβολικό), που ο ίδιος πρωτοείπε και που τήρησε με ευλάβεια σε όλη του τη ζωή αλλά και στους νόμους του. Αυτή του, άλλωστε, η προσήλωση στη μετριοπάθεια αποτέλεσε και την κρυφή ελπίδα εκείνων που εισηγήθηκαν να του ανατεθούν οι τύχες της πόλης. Τους δικαίωσε πετυχαίνοντας το ακατόρθωτο: Να συμβιβάσει πλούσιους και φτωχούς για πρώτη και τελευταία φορά στην Παγκόσμια Ιστορία!

Όταν τον ερώτησαν, αν έχει τη γνώμη πως έδωσε στους Αθηναίους τους καλύτερους νόμους που μπορούσαν να θεσπιστούν, απάντησε θαρραλέα:

«Όχι! Τους έδωσα, όμως, τους καλύτερους, που μπορούσαν να δεχτούν»!

Με τους νόμους του, ο Σόλων επέβαλε τη λαϊκή συμμετοχή, άφησε μεγάλες αρμοδιότητες στους αριστοκράτες αλλά πέρασε την ως τότε ανεξέλεγκτη δράση τους μέσα από τους μηχανισμούς της έγκρισης από την πλειοψηφία. Καθιέρωσε, δηλαδή, την ισορροπία του ελέγχου, κάνοντας πράξη την περί ευνομούμενης πολιτείας φιλοσοφία του. Όταν τον ερώτησαν πώς αντιλαμβάνεται μια τέτοια πολιτεία, απάντησε:

«Είναι αυτή, της οποίας οι πολίτες υπακούουν στους κυβερνήτες τους και οι κυβερνήτες υπακούουν στους νόμους».

Του ζήτησαν να προχωρήσει στην ανακατανομή της γης, που οι αριστοκράτες είχαν ουσιαστικά αρπάξει. Αρνήθηκε τονίζοντας πως κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αιτία εμφύλιου πολέμου. Θέσπισε, όμως, τη σεισάχθεια (την άρση βαρών, όπως θα τη λέγαμε σήμερα) και με μια μονοκονδυλιά έσβησε όλα τα χρέη, εκτός από τα εμπορικά, κι απαγόρευσε στο εξής, τον δανεισμό με ενέχυρο το σώμα του δανειζόμενου. Μια και κανένας δε χρωστούσε πια τίποτα σε κανέναν, όλοι όσοι είχαν γίνει δούλοι για χρέη ελευθερώθηκαν. Με χρήματα του κράτους ελευθερώθηκαν και όσοι είχαν πουληθεί έξω από την Αττική. Οι πλούσιοι τον κατηγόρησα ότι η νομοθεσία του ισοδυναμούσε με κατάσχεση αλλά δεν μπόρεσαν να τον διαβάλουν, επειδή γρήγορα γνωστοποιήθηκε ότι ο ίδιος ήταν μεγάλος πιστωτής και άρα μεγάλος χαμένος από τον ίδιο του τον νόμο. Δέκα χρόνια αργότερα, όλοι αναγνώριζαν ότι το μέτρο αυτό έσωσε την Αθήνα από την περιπέτεια μιας επανάστασης.

Η μεγάλη επιτυχία των νόμων του Σόλωνα εντοπίζεται στην επέκτασή τους σε πλούσιους και φτωχούς και στην καθιέρωση της συμμετοχής στα κοινά βάρη ανάλογα με τη δυνατότητα του καθένα. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τη διαφθορά, δείχνει πως είχε μυαλό «περπατημένου» και οξυδερκούς ανθρώπου, ο οποίος κατανοεί ότι «το χρήμα δεν είναι το παν, πετυχαίνει όμως το παν». Με ένα πολυσυζητημένο νόμο, μείωσε το ύψος της προίκας, ώστε, στους γάμους, να πρυτανεύει η αγάπη και η θέληση για τη δημιουργία οικογένειας κι όχι το συμφέρον. Όταν, όμως, του ζήτησαν να νομοθετήσει εναντίον των αγάμων, αρνήθηκε:

«Μια γυναίκα είναι βαρύ φορτίο», είπε.

Το μεγάλο επίτευγμά του, πάντως, ονομάζεται Ηλιαία. Ήταν ένα δικαστήριο ενόρκων, το οποίο δίκαζε τα πάντα εκτός από τους φόνους και τις ιεροσυλίες, που παρέμειναν στη δικαιοδοσία του Αρείου Πάγου. Την αποτελούσαν 6.000 δικαστές, που κληρώνονταν μεταξύ όλων των ελεύθερων πολιτών. Σε κάθε δίκη, δίκαζαν πεντακόσιοι που ορίζονταν με κλήρο το πρωί κι ήταν υποχρεωμένοι να εκδώσουν απόφαση ως τη δύση του ηλίου.

«Διότι», όπως γράφει σκωπτικά ο Διογένης ο Λαέρτιος,

«ακόμα και για έναν Αθηναίο ήταν πολύ δύσκολο, σε μια μόνο μέρα, να δωροδοκήσει 500 δικαστές».

Κάποια άλλα από τα μέτρα που πήρε στον κοινωνικό τομέα, φανερώνουν σε ποιο σημείο κατάπτωσης είχε φτάσει η πόλη, που έμελλε, έναν αιώνα αργότερα, να σώσει την Ελλάδα από την περσική απειλή και να δημιουργήσει τον χρυσό αιώνα του πνεύματος και της τέχνης:

Οι γυναίκες απαγορευόταν να έχουν πάνω από τρεις φορεσιές, οι πομπώδεις τελετές τιμωρούνταν με βαριά πρόστιμα, οι πολυδάπανες θυσίες καταργήθηκαν, ενώ έτρωγε βαρύ πρόστιμο, όποιος το παράκανε με τα μοιρολόγια στις κηδείες. Έτσι, η επίδειξη χτυπήθηκε καίρια κι οι Αθηναίοι, θέλοντας και μη, οδηγήθηκαν στη σοφία του γνωμικού «παν μέτρον άριστον» (όλα με μέτρο).

Στα 572 π.Χ. σε ηλικία 67 χρόνων ο Σόλων αποσύρθηκε. Του πρότειναν να γίνει ισόβιος δικτάτορας. Αρνήθηκε:

«Η δικτατορία είναι ωραία τοποθεσία για να μένει κάποιος αλλά δεν προσφέρει τρόπο επιστροφής», είπε.

Ζήτησε από τους Αθηναίους να του ορκιστούν ότι θα εφαρμόζουν τους νόμους για τα δέκα επόμενα χρόνια κι έφυγε να γνωρίσει τον κόσμο.

Σόλων και Κροίσος – Gerard van Honthorst 1624

Πήγε στην Αίγυπτο, πέρασε από την Κύπρο, όπου τον παρακάλεσαν να τους φτιάξει νόμους, κι από εκεί πήγε στις Σάρδεις, στην αυλή του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου, που θέλησε να του κάνει επίδειξη. Ο Λυδός τον περιέφερε στο παλάτι δείχνοντάς του τα συσσωρευμένα πλούτη κι έπειτα τον ρώτησε, ποιον θεωρούσε πιο ευτυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο. Ο σοφός του απαρίθμησε περιπτώσεις ανθρώπων, που όλοι τους ήταν πια νεκροί. Ο Κροίσος διαμαρτυρήθηκε κι ο Αθηναίος του είπε το περίφημο:

«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε» (μην καλοτυχίζεις κανέναν, πριν να δεις πώς πέθανε).

Επέστρεψε στην πατρίδα του πολύ γέρος και πανέτοιμος να δεχτεί τον θάνατο. Πικράθηκε, όταν είδε τον μακρινό του ξάδερφο, Πεισίστρατο, να εξαπατά συμμάχους και αντιπάλους και να γίνεται τύραννος. Τότε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, έβγαλε έξω από την πόρτα τα όπλα του και την ασπίδα, σημάδι ότι εγκαταλείπει την πολιτική, κι αναστέναξε:

«Κάθε Αθηναίος μόνος του έχει το βήμα της αλεπούς. Όλοι μαζί, όμως, περπατούν σα χήνες».

Πέθανε το 559 π.Χ. σε ηλικία 80 χρόνων.

Απόσπασμα από το Έθνος, 27/05/1997

Η τέχνη του πολέμου από τον Σουν Τζου (Sun Tzu) η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Η Τέχνη του Πολέμου είναι ένα από τα αρχαιότερα βιβλία στρατιωτικής στρατηγικής στον κόσμο. Είναι το πρώτο κι ένα από τα πιο επίτυχημένα έργα για τη στρατηγική και άσκησε τεράστια επιρροή στην Ανατολική και Δυτική στρατιωτική σκέψη, επιχειρηματικές τακτικές αλλά ακόμα και σε άλλους τομείς.

Είναι μια κινεζική στρατιωτική πραγματεία που γράφτηκε κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα π.Χ. από τον Σουν Τζου. Αποτελείται από 13 κεφάλαια, καθένα από τα οποία καταπιάνεται με μια πτυχή του πολέμου, έχει χαρακτηριστεί ως καθοριστικό έργο για τις στρατιωτικές στρατηγικές και τακτικές της εποχής του.

Ο Sun Tzu δεν είναι ένας ακόμα αιμοδιψής στρατηγός της Ιστορίας. Από την πρώτη σελίδα της πραγματείας του, άλλωστε ορίζει τον πόλεμο ως την έσχατη λύση. Και δηλώνει σαφώς ότι θα πρέπει να φροντίζουμε να είναι όσο γίνεται πιο σύντομος για να επιφέρει το ελάχιστο δυνατό κόστος σε ζωές και υλικά αγαθά στους δύο αντιπάλους.___

Κάποια από τα σημαντικότερα σημεία του βιβλίου είναι τα παρακάτω :

Στην πρακτική τέχνη του πολέμου, το καλύτερο απ’ όλα είναι να καταλάβεις τη χώρα του εχθρού σε καλή κατάσταση και τάξη. Το να τη συντρίψεις και να την καταστρέψεις δεν είναι καλό. […]

Από αυτό βγαίνει, ότι το να πολεμάς και να νικάς σε όλες τις μάχες, δεν είναι το καλύτερο. Η άριστη ενέργεια στον πόλεμο είναι να υποταχτεί ο εχθρός χωρίς μάχη.

Έτσι η ανώτερη μορφή στρατηγικής είναι το να ματαιώνεις τα σχέδια του εχθρού. Το δεύτερο καλύτερο πράγμα είναι να αποτρέπεις τη συνένωση των εχθρικών δυνάμεων απομονώνοντας τον εχθρό από τους συμμάχους του. […]

Η χειρότερη επιλογή απ’ όλες, είναι να πολιορκείς τειχισμένες πόλεις. […]

Γι’ αυτό λοιπόν ο επιδέξιος ηγέτης υποτάσσει τα τμήματα το εχθρού χωρίς να δώσει καμμιά μάχη. Κυριεύει τις πόλεις του χωρίς να τις πολιορκεί. Ανατρέπει το βασίλειό του χωρίς μακροχρόνιες επιχειρήσεις στο πεδίο μάχης. […]

Πρέπει να ξέρουμε ότι υπάρχουν πέντε βασικές απόψεις για τη νίκη:

• Θα νικήσει εκείνος που ξέρει πότε να πολεμήσει και πότε ν’ αποφύγει τον πόλεμο.
• Θα νικήσει εκείνος που ξέρει να χειρίζεται τόσο τις περισσότερες όσο και τις λιγότερες δυνάμεις.
• Θα νικήσει εκείνος, του οποίου το στράτευμα διακατέχεται από το ίδιο πνεύμα σε όλα του τα επίπεδα.
• Θα νικήσει εκείνος που, ενώ ο ίδιος είναι προετοιμασμένος, περιμένει για να πιάσει τον εχθρό απροετοίμαστο.
• Θα νικήσει εκείνος που έχει εξουσία στο στράτευμα και δεν δέχεται παρεμβάσεις από τον ηγεμόνα.

Εάν γνωρίζεις τον εχθρό και τον εαυτό σου, δεν έχεις ανάγκη να φοβάσαι για το αποτέλεσμα ακόμα κι εκατό μαχών. Εάν γνωρίζεις τον εαυτό σου αλλά δεν γνωρίζεις τον εχθρό, για κάθε νίκη που θα κερδίζεις θα έχεις και μια ήττα. Εάν δεν γνωρίζεις ούτε τον εαυτό σου, ούτε το εχθρό, θα νικηθείς σε κάθε μάχη.

Κάθε πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση.

Όταν, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση, ο εχθρός ζητάει ανακωχή, συνωμοτεί.

Εάν κάποιος με ρωτήσει «Είναι δυνατόν να έχει ένα στράτευμα μια τέτοια ακαριαία αντίδραση;» θα απαντήσω: «Είναι». Γιατί, μολονότι οι άντρες του Βου και του Γιούε αλληλομισούνται, εάν βρεθούν μαζί σ’ ένα πλοίο που θαλασσοδέρνεται, θα συνεργαστούν, όπως το δεξί χέρι με το αριστερό.

Ο στρατηγός θα πρέπει, επίσης, να αλλάζει τις μεθόδους του και να τροποποιεί τα σχέδια του, ώστε οι άλλοι να μην καταλαβαίνουν τι κάνει.

Όταν περικυκλώνεις έναν εχθρό, άφηνέ του μια διέξοδο φυγής.

Το να είσαι ανίκητος εξαρτάται από την άμυνα. Η πιθανότητα να νικήσεις εξαρτάται από την επίθεση.

Ο πολεμιστής είναι δυνατός, όταν αναγκάζει τον εχθρό να του απαντήσει. Είναι αδύνατος, όταν αυτός απαντά στον εχθρό.

Προσποιήσου ότι είσαι κατώτερος και ενθάρρυνε την αλαζονεία του εχθρού.

Οι αρχές της στρατηγικής είναι να ξέρεις το πεδίο μάχης, να ξέρεις τις δυνάμεις του αντιπάλου σου και να κάνεις κάτι που ο αντίπαλος σου δεν περιμένει.

Οι ευκαιρίες πολλαπλασιάζονται καθώς τις αρπάζουμε.

Να φαίνεσαι αδύναμος όταν είσαι δυνατός και δυνατός όταν είσαι αδύναμος.

Φτιάξε μια χρυσή γέφυρα για να μπορέσει να περάσει ο εχθρός σου υποχωρώντας.

Πέντε ελαττώματα επικίνδυνα για ένα στρατηγό: Αν είναι παράτολμος, οι άντρες του θα σκοτωθούν. Αν είναι δειλός, ο στρατός του θα αιχμαλωτισθεί. Αν είναι οξύθυμος, θα αντιδρά από θυμό. Αν είναι υπερόπτης, μπορεί να εξαπατηθεί. Αν είναι δεμένος με τους άντρες του, θα διστάσει την κρίσιμη στιγμή.

Θα νικήσει αυτός που ξέρει πότε να πολεμήσει και πότε να μην πολεμήσει.

Σουν Τζου, Η Τέχνη του Πολέμου (5ος αι. π.Χ.)

by Αντικλείδι , http://antikleidi.com

ENA ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ ΣΤΟΝ ΕΓΓΟΝΟ ΤΟΥ η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Καλλιέργησε τη μνήμη σου και θα ζήσεις χίλιες ζωές
Το ιταλικό περιοδικό «L’ Espresso» ζήτησε από δεκατέσσερις προσωπικότητες του πνεύματος να γράψουν μια επιστολή για το 2014.  Ο Ουμπέρτο Έκο έγραψε μια επιστολή στον εγγονό του, ο οποίος πριν από λίγες μέρες εκφώνησε έναν λιτό και ουσιαστικό επικήδειο λόγο στον παππού του. Ο προβληματισμός σχετικά με τις Νέες Τεχνολογίες και τη σημασία της μνήμης είναι τα θέματα στα οποία εστιάζει την προσοχή του ο Έκο. Επειδή, υποστηρίζει, ούτε το Διαδίκτυο μπορεί να υποκαταστήσει τη γνώση, ούτε οι υπολογιστές το μυαλό μας, προτρέπει τις νέες γενιές να μαθαίνουν απομνημονεύοντας. Σε καμιά περίπτωση, βεβαίως δεν εννοεί το… εθνικό σπορ του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, την παπαγαλία.

Ευελπιστώ ότι το κείμενο αυτό θα βρει ευήκοα ώτα και στον ελληνικό εκπαιδευτικό κόσμο της χώρας, ο οποίος, χρόνια τώρα, βομβαρδίζεται με διαρκείς «εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις» (απορρυθμίσεις θα ήταν το πιο σωστό).  Το μετέφρασα από τα ιταλικά για δυο λόγους: α) να απολαύσουμε για μια ακόμη φορά το πνεύμα του πρόσφατα εκλιπόντος σπουδαίου στοχαστή, β) να σκεφτούμε μήπως κάποιες βασικές αρχές μάθησης πρέπει να μας απασχολήσουν σοβαρά αν ακόμη ενδιαφερόμαστε για μορφωμένους και με ουσιαστική κριτική ικανότητα πολίτες.  Δεν είναι κακό να παραδεχτούμε ότι κάθε τι το «παλιό» δεν είναι οπωσδήποτε  «συντηρητικό» ή «αντιπαιδαγωγικό». Πόσω μάλλον όταν έτσι αποφαίνεται ένας στοχαστής του εκτοπίσματος του Ουμπέρτο Έκο!
Χριστίνα Πετροπούλου, σχολική σύμβουλος Φιλολόγων Α΄ Δ/νσης Δ/θμιας Εκ/σης Αθήνας

Αγαπητό μου εγγονάκι,
Δεν θα ήθελα αυτή η χριστουγεννιάτικη επιστολή να θεωρηθεί υπερβολικά  συναισθηματική ή ότι έχει σκοπό να σε νουθετήσει σχετικά με την αγάπη για τους συνανθρώπους μας, για την πατρίδα, για τον κόσμο, και όλα τα συναφή. Δεν θα έδινες καμιά σημασία και όταν θα έφτανε η στιγμή να θέσεις σε εφαρμογή όλα αυτά, (εσύ έφηβος, και εγώ στο επέκεινα), το σύστημα αξιών θα είχε αλλάξει τόσο πολύ, που πιθανότατα οι συμβουλές μου θα προέκυπταν ξεπερασμένες.
Βάζε πράγματα στο μυαλό σου

Γι’ αυτό, θα ήθελα να επικεντρωθώ σε μια μόνο συμβουλή, την οποία μπορείς να ακολουθήσεις ακόμη και τώρα, ενώ  σερφάρεις στο iPad σου. Κι ούτε θα κάνω το λάθος να σου το υποδείξω, όχι γιατί θα φαινόμουν ένας παππούς βαρετός, αλλά γιατί το ίδιο κάνω και εγώ. Στην καλύτερη περίπτωση μπορώ να σου πω ότι, αν κατά τύχη πέσεις πάνω σε εκατοντάδες ιστοσελίδες πορνό που δείχνουν τη σχέση μεταξύ δύο ανθρώπινων όντων, προσπάθησε με χίλιους τρόπους να μην πιστέψεις ότι αυτό είναι το σεξ, όταν μάλιστα σε αναγκάζει να μη βγαίνεις από το σπίτι σου, για να κοιτάξεις τα πραγματικά κορίτσια. Ξεκινώ από την αρχή ότι είσαι ετεροφυλόφιλος, αλλά κι έτσι να μην είναι, προσάρμοσε τις συμβουλές μου στην περίπτωσή σου. Κοίταζε τα πραγματικά κορίτσια στο σχολείο ή όπου πας να παίξεις, γιατί είναι καλύτερα από τα τηλεοπτικά και μια μέρα θα σου προσφέρουν μεγαλύτερες χαρές από εκείνες του Διαδικτύου. Πίστεψε εκείνους που έχουν μεγαλύτερη εμπειρία από εσένα. Αν εγώ κοίταζα το σεξ μόνο στον υπολογιστή, ο πατέρας σου δεν θα είχε ποτέ γεννηθεί, κι εσύ ποιος ξέρει πού θα βρισκόσουν, μάλλον δεν θα υπήρχες καν. Αλλά δεν είναι αυτό που θέλω να σου πω, αλλά για μια ασθένεια που έχει προσβάλει τη γενιά σου, καθώς και παιδιά μεγαλύτερα από εσένα, που τώρα φοιτούν στο πανεπιστήμιο: την απώλεια της μνήμης.
Είναι αλήθεια ότι αν θέλεις να μάθεις ποιος ήταν ο Καρλομάγνος ή πού βρίσκεται η Κουάλα Λουμπούρ, δεν έχεις παρά να πατήσεις μερικά πλήκτρα και το Διαδίκτυο σου το λέει αμέσως. Κάν’ το όταν χρειάζεται, αφού όμως το κάνεις, προσπάθησε να θυμηθείς τι σου είπε, για να μην αναγκαστείς να το αναζητήσεις για δεύτερη φορά σε περίπτωση που υπάρξει επείγουσα ανάγκη, όπως για μια έρευνα στο σχολείο. Επειδή νομίζεις ότι ο υπολογιστής μπορεί να σου απαντάει οποιαδήποτε στιγμή, ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσεις το ενδιαφέρον να βάζεις πράγματα στο μυαλό σου. Είναι σαν να λέμε ότι, επειδή έχεις μάθει πως για να πας από την τάδε οδό στη δείνα, υπάρχουν το λεωφορείο ή το Μετρό, που σου επιτρέπουν να μετακινηθείς χωρίς κόπο -το οποίο βεβαίως εξυπηρετεί και κάν΄το κάθε φορά που βιάζεσαι-, για τον λόγο αυτό δεν χρειάζεται πλέον να περπατάς. Αν όμως δεν περπατάς αρκετά, γίνεσαι «άτομο με ειδικές ανάγκες», όπως χαρακτηρίζουμε σήμερα τους ανθρώπους που βρίσκονται σε αναπηρικό καροτσάκι. Εντάξει, ξέρω ότι ασχολείσαι με σπορ, άρα ξέρεις να κινείς το σώμα σου, ας επιστρέψουμε όμως στο μυαλό σου.
Παιχνίδια με τον νου
Η μνήμη είναι ένας μυς, όπως εκείνοι των ποδιών, και αν δεν τον εκγυμνάζεις, ατονεί κι έτσι, από πλευράς εγκεφάλου, γίνεσαι άτομο με ειδικές ανάγκες, δηλαδή, για να μιλήσουμε ειλικρινά, ένας ηλίθιος. Κι επειδή για όλους ελλοχεύει ο κίνδυνος να πάθουν Αλτσχάιμερ όταν γεράσουν, ένας τρόπος για να αποφύγουν αυτό το δυσάρεστο ατύχημα είναι να εξασκούν πάντοτε τη μνήμη τους. Ιδού, λοιπόν, η δική μου συνταγή: Κάθε πρωί μάθαινε απ’ έξω μερικούς στίχους, ένα σύντομο ποίημα ή, όπως έκαναν οι δάσκαλοί μας, που μας έβαζαν να μάθουμε τη «Σταχτιά Φοραδίτσα»1 ή «Το Σάββατο του χωριού»2. Καλό θα ήταν να κάνεις παιγνίδια μνήμης με τους φίλους σου για να δείτε ποιος θυμάται καλύτερα. Αν δεν σας αρέσει η ποίηση, κάντε το με τους ποδοσφαιριστές. Πρόσεξε όμως! Δεν πρέπει να γνωρίζεις μόνο τους σημερινούς ποδοσφαιριστές της Ρόμα, αλλά και των άλλων ομάδων, ίσως και ομάδων του παρελθόντος. Φαντάσου ότι εγώ θυμάμαι εκείνους της Τορίνο, όταν το αεροπλάνο τους συνετρίβη με όλους τους παίκτες μέσα: Μπατσικαλούπο, Μπαλαρίν, Μαρόζο κ.λπ. Κάντε αγώνες μνήμης σχετικά με τα βιβλία που έχετε διαβάσει. Π.χ., ποιος ήταν πάνω στην Ισπανιόλα προς αναζήτηση του νησιού των θησαυρών; Ο Λόρδος Τριλώνεϋ, ο Καπετάν Σμόλετ, ο Δόκτωρ Λάιβζι, ο Λονγκ Τζον Σίλβερ, ο Τζιμ; Δες αν οι φίλοι σου θυμούνται ποιοι ήταν οι υπηρέτες των Τριών Σωματοφυλάκων και του Ντ’ Αρτανιάν: Γκριμό, Μπαζέν, Μουσκετόν και Πλανσέ. Κι αν δεν θέλεις να διαβάσεις τους «Τρεις Σωματοφύλακες» (να ήξερες τι χάνεις) κάν’ το με κάποια από τις ιστορίες που έχεις διαβάσει. Μοιάζει με παιγνίδι (και είναι), θα δεις όμως πως το κεφάλι σου θα κυριευθεί από διάφορους χαρακτήρες, ιστορίες, αναμνήσεις κάθε είδους.
Θα αναρωτηθείς γιατί παλιά οι υπολογιστές ονομάζονταν ηλεκτρονικά μυαλά; Διότι σχεδιάστηκαν με βάση το μοντέλο του εγκεφάλου σου (μας), αλλά ο εγκέφαλος έχει περισσότερες διασυνδέσεις από έναν υπολογιστή, είναι ένα είδος υπολογιστή που κουβαλάς πάντα μαζί σου, ο οποίος μεγαλώνει και δυναμώνει με την άσκηση, ενώ ο υπολογιστής που έχεις πάνω στο γραφείο σου, όσο πιο πολύ τον χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη ταχύτητα χάνει και μετά από μερικά χρόνια θα πρέπει να τον αλλάξεις.  Αντίθετα, στην εποχή μας, το μυαλό σου μπορεί να διαρκέσει έως και ενενήντα χρόνια -αν το έχεις εξασκήσει. Και στα ενενήντα του χρόνια θα θυμάται περισσότερα πράγματα από αυτά που θυμάσαι τώρα. Και μάλιστα δωρεάν!
Μάθε τι συνέβη πριν τη γέννησή σου
Έπειτα, υπάρχει η ιστορική μνήμη, αυτή που δεν αφορά τα γεγονότα της ζωής σου ή τα πράγματα που έχεις διαβάσει, αλλά αυτά που συνέβησαν πριν ακόμη γεννηθείς.
Σήμερα, αν πας σε ένα κινηματογράφο, θα πρέπει να μπεις μέσα μια συγκεκριμένη ώρα, όταν αρχίζει η ταινία, και όταν η προβολή ξεκινά, είναι σαν κάποιος να σε παίρνει από το χέρι και να σου λέει τι συμβαίνει. Στα χρόνια μου, μπορούσε κανείς να μπει στην αίθουσα του κινηματογράφου οποιαδήποτε στιγμή, θέλω να πω στο μέσο της προβολής. Έμπαινε τη στιγμή που συνέβαιναν ορισμένα πράγματα και προσπαθούσε να καταλάβει τι είχε προηγηθεί. Αργότερα, όταν η ταινία ξανάρχιζε, μπορούσε να διαπιστώσει αν είχε καταλάβει σωστά την υπόθεση, εκτός του ότι, αν η ταινία είχε ενδιαφέρον, μπορούσε να μείνει και να την ξαναδεί. Λοιπόν, η ζωή είναι σαν μια ταινία της δικής μου εποχής. Όλοι ερχόμαστε στη ζωή όταν πολλά πράγματα έχουν ήδη συμβεί πριν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, και είναι σημαντικό να μάθουμε τι έχει συμβεί πριν εμείς γεννηθούμε. Αυτό είναι αναγκαίο, για να κατανοήσουμε καλύτερα γιατί σήμερα συμβαίνουν πολλά νέα πράγματα.
Να ξεφυλλίζεις και να μαθαίνεις
Λοιπόν, το σχολείο, εκτός από τις προσωπικές σου αναγνώσεις, θα έπρεπε να σου διδάσκει να απομνημονεύεις αυτά που συνέβησαν πριν τη γέννησή σου. Φαίνεται όμως ότι δεν το κάνει καλά, διότι διάφορες έρευνες μας λένε ότι τα παιδιά του σήμερα, ακόμη και τα πιο μεγάλα που φοιτούν στα πανεπιστήμια, ας πούμε αυτά που έχουν γεννηθεί το 1990, δεν ξέρουν -και ίσως δεν θέλουν να ξέρουν- τι είχε συμβεί το 1980, για να μη μιλήσουμε για το τι συνέβη πριν από πενήντα χρόνια. Τα στατιστικά στοιχεία μας λένε ότι αν ρωτήσετε κάποια παιδιά ποιος ήταν ο Άλντο Μόρο, θα απαντήσουν ότι ήταν ο αρχηγός των Ερυθρών Ταξιαρχιών – ενώ ήταν αυτός που οι Ερυθρές Ταξιαρχίες σκότωσαν. Δεν θα μιλήσουμε εδώ για τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, αφού για πολλούς παραμένει ένα μυστήριο, παρά το γεγονός ότι αυτά συνέβησαν εδώ και τριάντα χρόνια. Εγώ γεννήθηκα το 1932, δέκα χρόνια μετά την άνοδο του Φασισμού στην εξουσία. Ήξερα όμως ποιος ήταν ο πρωθυπουργός κατά τη στιγμή της Πορείας στη Ρώμη (τι είναι αυτό;)3. Ίσως το φασιστικό σχολείο μού το είχε διδάξει, για να μου εξηγήσει πόσο ανόητος και κακός ήταν εκείνος ο Υπουργός «O δειλός  Φάκτα4», που οι φασίστες είχαν αντικαταστήσει. Εντάξει! Τουλάχιστον όμως το ήξερα.
Ας αφήσουμε όμως το σχολείο. Ένα αγόρι του σήμερα δεν γνωρίζει ποιοι ήταν οι ηθοποιοί του κινηματογράφου είκοσι χρόνια πριν, ενώ εγώ ήξερα ποια ήταν η Φραντσέσκα Μπερτίνι, που πρωταγωνίστησε σε βουβές ταινίες είκοσι χρόνια πριν  εσύ γεννηθείς. Ίσως γιατί ξεφύλλιζα παλιά περιοδικά που συσσωρεύονταν στην ντουλάπα του σπιτιού μας, αλλά αυτό ακριβώς σε καλώ να κάνεις: να ξεφυλλίζεις κι εσύ παλιά περιοδικά, καθώς πρόκειται για έναν τρόπο να μάθεις τι είχε συμβεί πριν εσύ γεννηθείς. Αλλά γιατί είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζουμε τι συνέβη πριν; Διότι, πολλές φορές ό, τι συνέβη στο παρελθόν σου εξηγεί γιατί ορισμένα πράγματα συμβαίνουν σήμερα, και οπωσδήποτε (όπως και για τους ποδοσφαιριστές,  που είπαμε) είναι ένας τρόπος για να εμπλουτίζουμε τη μνήμη μας.
Πρόσεξε! Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις μόνο με τα βιβλία και τα περιοδικά, αλλά και με το Ίντερνετ, το οποίο μπορούμε να το χρησιμοποιούμε όχι μόνο για να κάνουμε chat με τους φίλους μας, αλλά, (λέμε τώρα) και με την Ιστορία του κόσμου. Ποιοι ήταν οι Χετταίοι; Και οι Καμισάρντι (camisards)5; Και πώς ονομάζονταν οι τρεις καραβέλες του Κολόμβου; Πότε εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι; Η Κιβωτός του Νώε θα μπορούσε να έχει ένα πηδάλιο; Ποιο ήταν το όνομα του προγόνου του βοδιού; Υπήρχαν περισσότερες τίγρεις πριν από εκατό χρόνια απ’ ό,τι σήμερα; Τι ήταν η αυτοκρατορία του Μάλι; Και ποιος μιλούσε για την Αυτοκρατορία του Κακού; Ποιος ήταν ο δεύτερος Πάπας στην ιστορία;  Πότε εμφανίστηκε ο Μίκυ Μάους;
Θα μπορούσα να θέσω ατέλειωτα ερωτήματα και όλα θα ήταν ωραίες περιπέτειες έρευνας. Θα έλθει η μέρα που θα είσαι ηλικιωμένος και θα νιώθεις ότι έχεις ζήσει χίλιες ζωές, γιατί θα είναι σαν να ήσουν παρών στη Μάχη του Βατερλό,  ότι παρακολούθησες τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα κι ότι ήσουν πολύ κοντά στο σημείο όπου ο Bertoldo il Nero6, αναμιγνύοντας ουσίες σε ένα γουδί για να βρει τον τρόπο να φτιάξει χρυσό, ανακάλυψε κατά λάθος την πυρίτιδα (μπαρούτι) και εκτινάχθηκε στον αέρα (και καλά να πάθει). Αντίθετα, άλλοι φίλοι σου, οι οποίοι δεν θα έχουν καλλιεργήσει τη μνήμη τους, θα έχουν ζήσει μια μόνο ζωή, τη δική τους, που θα πρέπει να ήταν και πολύ μελαγχολική και στερημένη από μεγάλες συγκινήσεις.
Καλλιέργησε, λοιπόν, τη μνήμη σου και από αύριο αποστήθισε την «Εύθυμη Τερέζα»7.
Σημειώσεις:
1. «La Cavallina Storna», στα ιταλικά. Είναι από τα πιο γνωστά ποιήματα του Ιταλού ποιητή Τζιοβάνι Πάσκολι (1855-1912). Το οποίο έγραψε στη μνήμη του πατέρα του, ο οποίος δολοφονήθηκε  πάνω στην άμαξά του, όταν ο ποιητής ήταν δώδεκα ετών.
2. «Il Sabato del villaggio», στα ιταλικά. Ποίημα του Τζιάκομο Λεοπάρντι (1798-1837), ο οποίος θεωρείται  o μεγαλύτερος Ιταλός ποιητής μετά τον Πετράρχη. Το συγκεκριμένο ποίημα αναφέρεται στις προετοιμασίες που κάνουν οι κάτοικοι του χωριού του, για να υποδεχθούν την Κυριακή.
3. Πορεία προς τη Ρώμη (Marcia su Roma) ονομάστηκε η πορεία που έκαναν προς την πρωτεύουσα της Ιταλίας οι μελανοχίτωνες (η παραστρατιωτική οργάνωση που είχε δημιουργήσει ο Μουσολίνι), προκειμένου να καταλάβουν την εξουσία. Η “πορεία” διήρκεσε από τις 22 ως τις 28 Οκτωβρίου 1922 και κατέληξε στην άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία, στην οποία παρέμεινε επί 21 έτη.
4. Ο Λουίτζι Φάκτα (1861-1930) ήταν ο τελευταίος πρωθυπουργός πριν την ανάληψη της εξουσίας από τον Μπενίτο Μουσολίνι.
5. Γάλλοι καλβινιστές που εμφανίστηκαν το 1700 εναντίον του Λουδοβίκου του 14ου , ο οποίος είχε καταργήσει τη θρησκευτική τους ελευθερία. Ονομάζονταν έτσι από την πουκαμίσα, που φορούσαν πάνω από το ένδυμά τους, ως αναγνωριστικό στοιχείο.
6. Ο Μπερτόλδος, επονομαζόμενος και  Μαύρος (Berthold der Schwartz) ήταν φραγκισκανός μοναχός,  στον  οποίο αποδίδεται (χωρίς να μπορεί να τεκμηριωθεί ιστορικά)  η εφεύρεση της πυρίτιδας.
7. «La Vispa Teresa», στα ιταλικά είναι το πιο γνωστό ποίημα για μικρά παιδιά του Ιταλού ποιητή Λουίτζι Σάιλερ (1825-1885).  Γράφτηκε γύρω στο 1850 και μιλάει για ένα κοριτσάκι, την Τερέζα, που  περιχαρής που έπιασε μια πεταλουδίτσα, ενώ εκείνη πέταγε πάνω από το γρασίδι, αναφωνεί: «Τη έπιασα! Την έπιασα!». Η πεταλούδα  την εκλιπαρεί να την αφήσει ελεύθερη, λέγοντάς της: «Ζώντας πετώντας, τι κακό σου κάνω; Εσύ με πληγώνεις πιέζοντάς μου τις φτερούγες. Άσε με ελεύθερη! Κι εγώ κόρη του Θεού είμαι!». Η Τερέζα, κόκκινη από ντροπή, άνοιξε τα δάχτυλά της κι εκείνη πέταξε και πάλι.
Πηγή: Η Εποχή.
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος.

Μηχανή του Χρόνου: Η 'σατανική' ηγουμένη της Μονής Κερατέας

Στο μοναστήρι της βασάνιζαν φυματικούς μέχρι θανάτου. Το σοκ του εισαγγελέα που την καταδίκασε για 150 θανάτους κοριτσιών

news247

Ιανουαρίου 27 2017 07:55

Από τη mixanitouxronou:
Τη νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου του 1950, περισσότεροι από 80 αστυνομικοί με επικεφαλής αξιωματικούς της ασφάλειας, έναν ανακριτή κι έναν αντεισαγγελέα πραγματοποιούν επέμβαση στη Μονή Κερατέας και απελευθερώνουν δεκάδες πλούσιες ηλικιωμένες γυναίκες και 36 αγόρια και κορίτσια που βρίσκονταν σε κατάσταση εξάντλησης και θρησκευτικού παραληρήματος. Ταυτόχρονα συλλαμβάνουν με επεισοδιακό τρόπο την ηγουμένη Μαριάμ και τους συνεργάτες της. Από εκείνη τη νύχτα και μετά άρχισαν να αποκαλύπτονται φρικιαστικές λεπτομέρειες για ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που συγκλόνισαν την Ελλάδα.

Από καιρό ακούγονταν φήμες ότι η Μονή «Παναγία Πευκοβουνογιάτρισσα» προσηλύτιζε κόσμο με σκοπό την οικειοποίηση ξένων περιουσιών. Υπήρχαν καταγγελίες για βασανιστήρια που γίνονταν μέσα στη Μονή, για θανάτους από φυματίωση και πολλοί αποκαλούσαν την Μαριάμ «γυναικείο σατανά» που εκμεταλλεύεται το θρησκευτικό πάθος των μοναχών για να αποκτήσει τεράστια περιουσία.

  Οι ανακρίσεις κράτησαν πολλούς μήνες. Η δικογραφία που σχηματίστηκε ήταν ογκώδης και περιλάμβανε, εκτός από τις απολογίες των κατηγορουμένων, περισσότερες από 100 καταθέσεις θυμάτων και συγγενών τους. Η δίκη άρχισε τον Νοέμβριο του 1952 . Στο εδώλιο κάθισαν η Μαριάμ Σουλακιώτου, ηγουμένη της Μονής παλαιοημερολογιτών Κερατέας, 8 μοναχές και ο επίσκοπος των παλαιοημερολογητών. Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας ήρθαν στο φως ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για τη δράση των κατηγορουμένων που θύμιζε πρακτικές του Μεσαίωνα. Μια γυναίκα κατέθεσε ότι στη Μονή γίνονταν βασανιστήρια «κατά το γερμανικό σύστημα». Άλλος είπε ότι όταν θέλησε να καταταγεί μοναχός, του έκαναν σωματικό έλεγχο και του πήραν ένα σακουλάκι με χρυσά δαχτυλίδια και νομίσματα που είχε ράψει στα ρούχα του. Του έδιναν να τρώει βρασμένες παπαρούνες που περιέχουν όπιο, για να ναρκώνεται και να μην διαμαρτύρεται. Είχε καταντήσει σκελετός και στο τέλος κατάφερε να δραπετεύσει.
Άλλη μία γυναίκα κατέθεσε ότι σε ηλικία 15 χρόνων ακολούθησε τη μητέρα της που ήταν μοναχή. Λίγους μήνες αργότερα η μητέρα της πέθανε από τις στερήσεις και τα βασανιστήρια. Την ίδια την έβαζαν, όπως είπε, να κουβαλάει πέτρες την ημέρα και το βράδυ να εργάζεται σε μία τράτα για να βγάζει ψάρια που προορίζονταν για την «Αγία Μητέρα». Της έβαλαν ιώδιο στα γεννητικά όργανα και καρφίτσες στους γλουτούς. Ένας παλαιοημερολογίτης ιερέας κατέθεσε ότι τις μοναχές τις έκλειναν σε κατακόμβες και τους έδιναν να τρώνε ξερό ψωμί επί πολλούς μήνες. Μια κοπέλα την άφησαν έξι μήνες νηστική και μετά της έδιναν να τρώει τα κουκούτσια από ελιές και φλούδες κρεμμυδιών ενώ την υποχρέωσαν να πιει τα ούρα της. Άλλες καταθέσεις αποκάλυψαν ότι δεν παρεχόταν καμία ιατρική φροντίδα στους ασθενείς ακόμα κι αν έπασχαν από βαριές αρρώστιες.

  Τους έκλειναν σε μικρά και σκοτεινά κελιά και τους πετούσαν για φαγητό ένα κομμάτι ξερό ψωμί. Τους έλεγαν ότι πρέπει να πεθάνουν, να αδειάσουν τα κελιά και να έρθουν άλλοι για να αγιάσουν! Η κόρη μιας έγκλειστης περιέγραψε ότι απαγόρευαν τη μητέρα της να έχει οποιαδήποτε επικοινωνία με τον έξω κόσμο και με απατηλά μέσα, πέτυχαν να της αποσπάσουν 10.000 δολάρια, χρήματα που της είχε αφήσει ως κληρονομιά ο αδερφός της. Άλλος μάρτυρας κατέθεσε ότι όσο έμενε στο ανδρικό μοναστήρι, το οποίο επίσης διοικούσε η Μαριάμ είδε τον 6χρονο ανιψιό του να τον δέρνουν με τριχιά και να το βουτούν στη στέρνα για τιμωρία. Είδε άλλο παιδί να το δένουν σε κολόνα μέσα στο κρύο επειδή πήρε μια πατάτα στα κρυφά. Ο εισαγγελέας διακόπτοντας έναν από τους μάρτυρες ξέσπασε: «η Κερατέα είναι αίσχος δια την Ελλάδα. Σηκώνονται οι τρίχες της κεφαλής μου. Σκεφτείτε ότι εκεί μέσα πέθαναν 150 φυματικά κορίτσια!».
Στην απολογία της η Μαριάμ αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες , υποστηρίζοντας ότι όσα της αποδίδονταν ήταν «κατασκευάσματα του σατανά». Έλεγε ότι στη Μονή ο κόσμος ερχόταν για να σώσει την ψυχή του. Η απόφαση του Κακουργιοδικείου βγήκε τον Φεβρουάριο του 1953 και έστειλε τη Μαριάμ και μία μοναχή στη φυλακή. Στους άλλους κατηγορούμενους επιβλήθηκαν μικρότερες ποινές και κάποιοι αθωώθηκαν. Η Μαριάμ άκουσε την ετυμηγορία κλαίγοντας και μετά δήλωσε: «με καταδίκασαν αδίκως. Έχω τη συνείδησή μου ήσυχη απέναντι στον θεό, ότι έπραξα το καθήκον μου απέναντι στα αδύνατα αυτά πλάσματα τα οποία με κατηγόρησαν στη δίκη». Η Μαριάμ Σουλακιώτου πέθανε τον Νοέμβριο του 1954.
Πηγή: Μηχανή του Χρόνου.

Αλίκη Περρωτή: Με μυθική δωρεά ανήγειρε το Κωνσταντοπούλειο νοσοκομείο και παρέδωσε μαθήματα στο κράτος.

Λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν για την Αλίκη Περρωτή. Ακόμα και αν έκανε μία μυθική δωρεά στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Ήταν το 1988 που προσέφερε το ποσό των 500.000.000 δραχμών για την ανέγερση του Κωνσταντοπούλειου νοσοκομείου (το ύψος της συνολικής δωρεάς ανήλθε στα 5.000.000.000 δραχμές).

Τότε που ορίστηκε και η επωνυμία του ως "Κωνσταντοπούλειο Συγκρότημα Νομ/κου Γενικού Νοσ/μείο Νέας Ιωνίας η Αγία Όλγα".
Επικράτησε αρχικά επειδή το υπουργείο Υγείας είχε υποσχεθεί την ανέγερση πτέρυγας 200 κλινών στη θέση του παλαιού Νοσοκομείου παράλληλα με τη δική της δωρεά ώστε και οι δύο να αποτελέσουν συγκρότημα δυναμικότητας 400 κλινών.
Μία υπόσχεση που το υπουργείο δεν τήρησε ποτέ. Λίγα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2006, θα δικαιωνόταν και θα έπαιρνε την ονομασία "Κωνσταντοπούλειο Γενικό Νοσοκομείο Νέας Ιωνίας".
Είναι αυτό που οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως "Αγία Όλγα" και πιθανότατα την πικραίνει, καθώς επιθυμούσε να ονομαστεί Κωνσταντοπούλειο για να τιμήσει τη μνήμη των γονιών της, του Θεόδωρου και της Μαρούλας Κωνσταντοπούλου.

Αυτό όμως δεν στάθηκε ποτέ αφορμή ώστε να μη βρεθεί δίπλα στο δικό της "παιδί" όποτε την είχε ανάγκη. Το αντίθετο μάλιστα.
"Παρέδωσε ένα νοσοκομείο πλήρως εξοπλισμένο, με το κλειδί στο χέρι που θα λέγαμε" σημείωσε ο εκπρόσωπός της και μέλος του Δ.Σ. του Κωνσταντοπούλειου νοσοκομείου Σπύρος Ζήκος.

Η συμβολή της τιμήθηκε σε εκδήλωση από τον διοικητή του νοσοκομείου Περικλή Λύγκο. Το NEWS 247 αποφάσισε να επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στη μεγάλη ευεργέτιδα  και όχι στις αποδοκιμασίες κατά του υπουργού Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη. Άλλωστε αυτή ήταν και η θετική είδηση της ημέρας.
Με δική της χορηγία, που ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο ευρώ, το Κωνσταντοπούλειο "οπλίστηκε" τα τελευταία χρόνια και με τον αρτιότερο αυτή τη στιγμή ψηφιακό αγγειογράφο.

  Ένα ακόμα δυνατό "χαρτί" για το Κωνσταντοπούλειο νοσοκομείο είναι και το τηλεχειριζόμενο ακτινοσκοπικό μηχάνημα για τη θεραπεία βαρέως πασχόντων ασθενών.
  Η φιλανθρωπική δράση της δεν περιορίστηκε στο Κωνσταντοπούλειο νοσοκομείο, αλλά εκτείνεται διεθνώς με προσφορά στην εκπαίδευση και την ιατρική.
Η περιουσία που άφησε ο Θεόδωρος Κωνσταντόπουλος, γνωστός μηχανικός που βοήθησε στην ανοικοδόμηση της Ελλάδας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στις δύο κόρες του αξιοποιήθηκε για το δημόσιο συμφέρον.
"Είναι χαμηλών τόνων. Δεν την ενδιαφέρει η προβολή, αλλά μόνο να εξυπηρετείται ο συνάνθρωπός της. Δεν ενδιαφέρεται για την επίδειξη πλούτου, αλλά να βοηθήσει ανθρώπους που έχουν ανάγκη", επισημαίνει ο Σπύρος Ζήκος.
Στάση ζωής που ακολουθεί, όπως μας ενημέρωσε, και η αδερφή της Πόπη αλλά και τα νεότερα μέλη της οικογένειας.

Aπό την Διοτίμα με αγάπη.

ΥΓ. Πόσοι άραγε από μας που είχαμε την ατυχία να χρειαστούμε την νοσοκομειακή περίθαλψη γνωρίζουμε κάτι γι' αυτή τη σπουδαία Κυρία; Εγώ ο Επικούρειος Πέπος που είχα την ατυχία να χρειασθεί να χειρουργηθώ, αλλά και την τύχη να με αναλάβει γι' αυτό η χρυσοχέρα κ. Χρύσα Τερζίδου, οφείλω να πω πρώτα ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στην Κυρία Αλίκη Περρωτή-Κωνσταντοπούλου για την ανέγερση αυτού του συγκροτήματος, και φυσικά στην Ιέρεια της καταπολέμησης του γλαυκώματος Κυρίας Χρύσας Τερζίδου. Ήταν κοντά μου οι τρεις σωματοφύλακες Μελισσάνθη, Φιλοκτήτης, και ο Σοφός Γεώργιος. Επίσης ευχαριστώ την υπέροχη Διοτίμα για την συμπαράσταση και για τα υπέροχα άνθη.
Με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο νεοχειρουργηθείς Πεπέ-Πούφ-Fuji Tomo Kazu.

Ενα μικρό αφιέρωμα στην Αντιόπη-Δήμητρα Ζωγράφου η πρώτη Λογίτισσα που παντρεύτηκε τον Αύγουστο του 2016

Η ποίηση, μία από τις δύο βασικές κατηγορίες του λόγου, του έμμετρου λόγου, έναντι του πεζού λόγου και του διαλόγου και κατ'επέκταση της Λογοτεχνίας, ήταν ανέκαθεν δύσκολο να οριστεί και γι΄αυτό έχουν δοθεί διάφοροι ορισμοί ανά τους αιώνες. Σύμφωνα με τον σημαντικό Αργεντινό συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους».
Για τη μελέτη της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας ενός λαού ή ενός τόπου είναι δυνατόν ν'αναζητηθούν διάφορα σχετικά συγγράμματα που όμως θα οδηγήσουν μακριά από το σκοπό τους αν δεν αναζητηθεί και η τέχνη μ'όλα τα παρακλάδια της που ανέπτυξε ο συγκεκριμένος λαός συγκεκριμένου τόπου. Ανάμεσα στις διάφορες τέχνες την πρώτη θέση κατέχει πάντα η Τέχνη του Λόγου, που αποτελεί την Τέχνη των Τεχνών, αφού κύριο όργανό της είναι η γλώσσα, το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο του ανθρώπου. Πιο παλιά μορφή της Τέχνης του Λόγου είναι η Ποίηση που είναι και η πλέον συναισθηματική, πιο μουσική, συνεπώς και πιο ψυχική από τον πεζό λόγο και τον σκηνικό διάλογο.

Μετά τα παραπάνω η μελέτη της Ποίησης αποτελεί την ασφαλέστερη οδό της ψυχικής αποκάλυψης και του βίου ανθρώπων, αλλά και τόπων που έζησαν αυτοί. Η ποίηση διαφέρει σε πολλά σημεία από την πεζογραφία. Οι διαφορές είναι και εξωτερικές και εσωτερικές. Πρώτα-πρώτα τα ποιήματα είναι γραμμένα σε στίχους, σε σειρές λέξεων, που έχουν ρυθμό και μέτρο, δηλαδή οι συλλαβές τους κυλούν με έναν ορισμένο τρόπο, ώστε να παρουσιάζουν στο αυτί ευχάριστο αποτέλεσμα. Αντίθετα στο πεζογράφημα τα νοήματα είναι διατυπωμένα σε προτάσεις, που η μια ακολουθεί την άλλη με βάση μόνο τους κανόνες της γραμματικής. Οι εσωτερικές διαφορές είναι και αυτές μεγάλες. Ο ποιητής χρησιμοποιεί τη φαντασία για να δημιουργήσει συγκίνηση στον αναγνώστη ή ακροατή. Απευθύνεται στο συναίσθημα και όχι τη νόηση, όπως ο πεζογράφος.
Η ποίηση είναι το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος. Πριν την ανακάληψη της γραφής, ο άνθρωπος ήταν αδύνατο να αναπτύξει την τέχνη του πεζού λόγου και να απομνημονεύσει ένα πεζογράφημα. Ποιήματα όμως (όπως επιφωνηματικές επικλήσεις και ύμνους στους θεούς, θρήνους και ξεσπάσματα χαράς) έπλασε πολύ νωρίς ο πρωτόγονος άνθρωπος, συνδυασμένα με μουσική και χορό.

Είδη της ποιήσεως είναι τα εξής:

1. Η επική ποίηση είναι το αρχαιότερο είδος ποίησης. Τα έπη ασχολούνται με την περιγραφή και αφήγηση λόγων, πράξεων και κατορθωμάτων θεών (θρησκευτικό έπος) και ηρώων (ηρωικό έπος). Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου είναι τα αρχαιότερα ελληνικά έπη. Από τα σύγχρονα ξεχωρίζει ο Διάκος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.
2. Η λυρική ποίηση εκφράζει το συναισθηματικό κόσμο του ποιητή (χαρά, λύπη, ενθουσιασμό κλπ). Αρχαία λυρικά ποιήματα ήταν οι ωδές, οι ύμνοι (μελική ποίηση) και οι διθύραμβοι, τα εγκώμια, οι παιάνες (χορική ποίηση). Από τα σύγχρονα μας ποιήματα τα πιο πολλά είναι λυρικά.
3. Η ελεγειακή ποίηση εκφράζει έντονα συναισθήματα λύπης, πένθους (θρηνητικά, πένθιμα ποιήματα).
4. Η βουκολική ποίηση υμνεί τη ζωή της υπαίθρου και αντλεί θέματα από τη φύση.
5. Η δραματική ποίηση συνταιριάζει έπος και λυρισμό σε μορφή θεατρική. Τέτοια είναι η αρχαία τραγωδία, κωμωδία και σάτιρα, οι τραγωδίες του Σαίξπηρ κλπ και από τα νεότερα οι τραγωδίες του Σικελιανού και του Καζαντζάκη.

Ανάλογα πάλι με το περιεχόμενο και την τεχνοτροπία του ποιητή η ποίηση χωρίζεται στα εξής είδη:

1. Ρομαντική όπου δεν κυριαρχεί η λογική αλλά το συναίσθημα. Τέτοια ποιήματα έγραψε ο Παπαρρηγόπουλος, ο Βασιλειάδης κ.α.
2. Παρνασσιακή, όπου κυριαρχεί η προσπάθεια του ποιητή να πλάσει τέλειους στην εμφάνιση στίχους.
3. Συμβολική, όπου με τη μουσική επεξεργασία του στίχου (μουσικότητα, ρυθμός κλπ) σε συνδυασμό με το νόημα δημιουργείται συγκίνηση στον αναγνώστη.

Από τους μεγαλύτερους ποιητές του κόσμου είναι οι Αρχαίοι Έλληνες τραγικοί Αισχύλος, Σοφοκλής και Ευριπίδης, οι κωμικοί Αριστοφάνης και Μένανδρος, και οι λυρικοί Πίνδαρος, Αλκαίος και Σαπφώ. Κατά τη νεότερη εποχή ξεχωρίζει η ποιητική δημιουργία του Σαίξπηρ, του Δάντη, του Γκαίτε,του Σίλλερ, του Ουγκώ, του Χάινε. Η νεοελληνική ποιητική μούσα μας χάρισε τα θαυμάσια δημοτικά τραγούδια και τα ποιήματα γνωστών ποιητών, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο Κωστής Παλαμάς κ.α.
Οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν ιδιαίτερα την ποίηση και συγκεκριμένα το έπος, τη λυρική ποίηση και το δράμα ως ποιητικά είδη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν άνθισαν και άλλα είδη, όπως η βουκολική ποίηση. Αξιοσημείωτο είναι ότι πέντε από τις εννέα Μούσες ήταν προστάτιδες των διαφόρων ειδών της ποίησης
 Επιμέλεια ο Επικούρειος Πέπος.
Πηγή: Βικιπαίδεια.

ΧΡΥΣΑ ΤΕΡΖΙΔΟΥ η κορυφαία των κορυφαίων. Πρωτοποριακή μέθοδος με μικροσκοπική βαλβίδα δίνει λύση στο γλαύκωμα.

ΧΡΥΣΑ ΤΕΡΖΙΔΟΥ Η ΙΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ
Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία προλαμβάνει ακόμα και την τύφλωση, επιμένουν οι ειδικοί, επισημαίνοντας ότι από την ηλικία των 40 ετών και ανά διετία πρέπει να επισκεπτόμαστε τον οφθαλμίατρο, κάτι όμως που οι Έλληνες δεν ακολουθούν, καθώς, σύμφωνα με στοιχεία, ένας στους πέντε δεν έχει περάσει την πόρτα του οφθαλμιατρείου και δύο στους πέντε δεν έχουν μετρήσει ποτέ την πίεση των ματιών.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και το φαινόμενο οι ασθενείς να επισκέπτονται γιατρό αφού η κατάσταση τους έχει επιδεινωθεί, «κάτι που δεν γινόταν πριν την κρίση», όπως ανέφερε στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου η Χρύσα Τερζίδου, διευθύντρια της Οφθαλμολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Κωνσταντοπούλειο-Πατησίων Ν. Ιωνίας.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, 285 εκατομμύρια άτομα σε όλον τον κόσμο έχουν σοβαρά προβλήματα όρασης, εκ των οποίων 39 εκατομμύρια έχουν χάσει τελείως την όρασή τους. Στο 80% των περιπτώσεων αυτών η απώλεια της όρασης θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Η Ελληνική Οφθαλμολογική Εταιρεία θεωρεί σημαντική την ενημέρωση του κοινού και την ευαισθητοποίησή του σε θέματα υγείας των οφθαλμών, δεδομένου ότι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή τους μπορεί να αποτρέψει την απώλεια όρασης. «Η συχνή επίσκεψη στον οφθαλμίατρο, ειδικά των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων, μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση καλής όρασης και επομένως της ποιότητας ζωής τους» ανέφερε κατά τη διάρκεια συνέντευξης που δόθηκε με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Όρασης, η Ελένη Γεωργοπούλου, πρόεδρος της Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας.
Στις χώρες του δυτικού κόσμου οι παθήσεις της ωχράς κηλίδας είναι το συχνότερο αίτιο τύφλωσης, ενώ σημαντικά αίτια παραμένουν o καταρράκτης και το γλαύκωμα.
Οι παθήσεις της ωχράς κηλίδας εκτιμάται ότι επηρεάζουν περισσότερους από 50 χιλιάδες ασθενείς στη χώρα μας, επιφέροντας βαρύτατη απώλεια όρασης, και όπως είπε ο Ευστράτιος Γκοτζαρίδης, χειρουργός οφθαλμίατρος, πρόεδρος της Εταιρείας Υαλοειδούς Αμφιβληστροειδούς, «η έγκαιρη διάγνωση των οφθαλμολογικών παθήσεων μάς δίνει τη δυνατότητα να παρέμβουμε έγκαιρα, και έτσι η πρόγνωση της εκάστοτε πάθησης να είναι καλύτερη και σε πολλές περιπτώσεις να προλάβουμε ακόμα και την τύφλωση».
Ο καταρράκτης, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ευθύνεται για το 48% των συνολικών τυφλώσεων παγκοσμίως, θεωρώντας τον την κύρια αιτία τύφλωσης. Το γλαύκωμα αποτελεί τη δεύτερη κύρια αιτία τύφλωσης παγκοσμίως και ευθύνεται για το 12,3% των συνολικών τυφλώσεων σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Περίπου 67 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με γλαύκωμα, και, δυστυχώς, οι μισοί πάσχοντες δεν γνωρίζουν ότι νοσούν, ενώ περισσότεροι από 30 εκατομμύρια χάνουν σταδιακά την όρασή τους χωρίς προειδοποίηση, ανέφερε η κ. Τερζίδου.

ΧΡΥΣΑ ΤΕΡΖΙΔΟΥ

Σήμερα, υπάρχουν 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο οι οποίοι είναι τυφλοί εξαιτίας της νόσου. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον 200 χιλιάδες άτομα πάσχουν από γλαύκωμα και οι μισοί εξ αυτών δεν έχουν διαγνωστεί, χάνοντας έτσι σιγά-σιγά, αλλά οριστικά την όρασή τους. Παράλληλα, τουλάχιστον 40 χιλιάδες άτομα θα εμφανίσουν γλαύκωμα μέσα στην επόμενη πενταετία. «Το γλαύκωμα μπορεί να παραμείνει χωρίς συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα, έως και χρόνια, με συνέπεια να χάνεται ένα σημαντικό μέρος της όρασης, μέχρις ότου ο ασθενής να οδηγηθεί στον οφθαλμίατρο και να διαγνωστεί», ανέφερε ο Ανδρέας Διαγουρτάς, επιμελητής στην Πανεπιστημιακή Οφθ/κη Κλινική του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς», επαναλαμβάνοντας και αυτός ότι ο τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος είναι ο μόνος τρόπος για να ανιχνευτεί το γλαύκωμα νωρίς, και η πρώιμη διάγνωση είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση λειτουργικής όρασης μακροπρόθεσμα
 Μία πρωτοποριακή μέθοδος με τοποθέτηση μικροσκοπικής βαλβίδας δίνει αποτελεσματική λύση στο γλαύκωμα, μία πάθηση, η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε τύφλωση, ενώ μόνο το 50% των  ασθενών λαμβάνει τη θεραπεία του για την ασθένεια.

Το γλαύκωμα, μία από τις κύριες ασθένειες τύφλωσης στο δυτικό κόσμο, παραμένει μία ύπουλη πάθηση καθώς συχνά υποδιαγιγνώσκεται. Παράλληλα, υπάρχει προβληματισμός των ειδικών για το αν αντιμετωπίζεται σωστά από τους οφθαλμιάτρους. Έχει αποδειχθεί επίσης ότι μόνο οι μισοί περίπου από όσους έχουν διαγνωσθεί με την πάθηση εφαρμόζουν τη θεραπεία που τους έχει δοθεί, παρότι κινδυνεύουν να χάσουν οριστικά την όρασή τους.
Σήμερα, μια πρωτοποριακή επέμβαση με τοποθέτηση ειδικής μικροσκοπικής βαλβίδας μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την πάθηση.
Τα παραπάνω επισήμανε ο καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Βερολίνο, ομιλητής και εισηγητής στο Συνέδριο Αμερικανοευρωπαϊκής Εταιρίας Οφθαλμοχειρουργικής Manfred Tetz. Όπως εξήγησε: «παραδοσιακά χρησιμοποιούμε πρώτα αντιγλαυκωματικά φάρμακα, για τα οποία έχει αποδειχθεί ότι στην καλύτερη περίπτωση χρησιμοποιούν κατά 50% οι πάσχοντες, θέτοντας σε κίνδυνο την όρασή τους. Στη συνέχεια προσφέρουμε στους ασθενείς μας επεμβάσεις με laser και, κατά τρίτο λόγο, πραγματοποιούμε χειρουργικές επεμβάσεις για να εξαλείψουμε τον κίνδυνο που επιβάλλει στο μάτι η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση».
Άρα οι ειδικοί συμφωνούν ότι θα έπρεπε να συμβουλεύουμε τους ασθενείς να κάνουν επεμβάσεις γλαυκώματος πιο νωρίς, επισημαίνει ο Έλληνας καθηγητής Οφθαλμολογίας, Αναστάσιος Κανελλόπουλος, διοργανωτής του Συνεδρίου και, επίσης, μέλος της Διοικητικής Επιτροπής της Αμερικανοευρωπαϊκής Εταιρίας Οφθαλμικής Χειρουργικής. Υπογραμμίζει ότι ένας ιατρικός φάκελος ενός ασθενούς με γλαύκωμα, δυστυχώς αποτελεί πολλές φορές μία δραματική ιστορία για το πώς ένας άνθρωπος τυφλώνεται, λόγω του ότι η πάθηση δεν διαγνώστηκε εγκαίρως, ή δεν αντιμετωπίστηκε σωστά. «Πρέπει να αλλάξουν τα δεδομένα και να κατευθυνθούμε, σαν πρώτο βήμα, στη χειρουργική αντιμετώπιση του γλαυκώματος. Υπάρχουν και παρουσιάστηκαν πολλές νέες μέθοδοι, ειδικές μικροσκοπικές βαλβίδες, που τοποθετούνται στον οφθαλμό με μικρή παρέμβαση και μπορούν να μειώσουν την αντίσταση της αποχέτευσης του υγρού από τον πρόσθιο θάλαμο του οφθαλμού, που θεωρείται ο κύριος παράγοντας του γλαυκώματος», τόνισε ο κ. Κανελλόπουλος.
Η Αμερικανοευρωπαϊκή Εταιρία Οφθαλμοχειρουργικής (AECOS) και στις δύο άκρες του Ατλαντικού, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη, θέλει να ενημερώσει για την καλύτερη και πιο ασφαλή αντιμετώπιση του γλαυκώματος τους εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς που μοιράζονται οι δύο ήπειροι.
Η χειρουργική αντιμετώπιση του γλαυκώματος «επιστρατεύεται» όταν το γλαύκωμα δεν αντιμετωπίζεται με αντιγλαυκωματικά κολλύρια. Σήμερα αυτό αποτελεί σημαντική πλειοψηφία των περιστατικών, γιατί υπάρχει μεγάλη γκάμα αντιγλαυκωματικών κολλυρίων που μπορούν να ρυθμίσουν την πίεση του ματιού σε πολύ καλά επίπεδα. Στις περιπτώσεις που αυτό δεν είναι εφικτό, τότε αναγκαστικά οι χειρουργοί οφθαλμίατροι προχωρούν σε χειρουργικές επεμβάσεις.
Η πιο απλή από αυτές είναι η τραμπεκιουλοπλαστική, η οποία γίνεται με laser, μία επέμβαση η οποία μπορεί να μειώσει την ενδοφθάλμια πίεση από 4 έως και 8 μονάδες σε κάποια μάτια, ειδικά σε αυτά που έχουν ψευδοαποφολίδωση, και η διάρκειά της μπορεί να είναι μεταξύ 2 έως 5 έτη.
Σε περιπτώσεις που αυτό δεν είναι αρκετό, αναγκαστικά πρέπει να υποβληθεί ο/η ασθενής σε αντιγλαυκωματική επέμβαση, η οποία στις περισσότερες δυτικές χώρες είναι πρώτα η τραμπεκιουλεκτομή, συνήθως με κάποιον αντιμεταβολίτη όπως η μιτομυσίνη. Στη χώρα μας και σε χώρες της Μέσης Ανατολής αυτή δείχνει να έχει περιορισμένη επιτυχία, περίπου στο 50%, γιατί εύκολα το σώμα ουλοποιεί και χαλάει το αποτέλεσμα της τραμπεκιουλεκτομής.
Η εναλλακτική λύση είναι μία αντιγλαυκωματική επέμβαση με τη χρήση μίας μικρής προσθετικής βαλβίδας. Η πιο δημοφιλής στη χώρα μας είναι η αντιγλαυκωματική βαλβίδα Ahmed που χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα, η επιστημονική ομάδα του κ. Κανελλόπουλου από το Φεβρουάριο του 2014 είναι η πρώτη στην Ελλάδα που χρησιμοποιεί το νέο μοντέλο της αντιγλαυκωματικής βαλβίδας Ahmed N-4, το υλικό της οποίας είναι πορώδες, με αποτέλεσμα η βαλβίδα να εκτονώνει την ενδοφθάλμια πίεση, όταν αυτή φτάσει να είναι υψηλή.
Είναι καλό, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος, να συζητήσετε με τον οφθαλμίατρό σας για το γλαύκωμα, για το οικογενειακό σας ιστορικό και αν αυτό προδιαθέτει σε υψηλότερο ρίσκο γλαυκώματος και για το ποια θα πρέπει να είναι η ετήσια παρακολούθηση και η θεραπεία, σε περίπτωση που διαγνωστεί γλαύκωμα.