ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ & ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ Β'

ΔΗΜ: Συχνά λέγεται ότι η Ελλάδα είναι «προβληματική», στην Ελλάδα «όλα γίνονται στον αέρα», «χωρίς προγραμματισμό», «χωρίς βάρος». Με τέτοιες διαπιστώσεις συμφωνούν πολλοί. Αλλά περιορίζονται συνήθως μόνον στις διαπιστώσεις… Γνωρίζω ότι η ελληνική κατάσταση σας απασχολεί βαθιά. Ποια είναι η ερμηνεία σας για όσα συμβαίνουν; Γιατί συμβαίνουν έτσι τα πράγματα στην Ελλάδα; Ποιες οι βαθύτερες αιτίες;

ΚΚ: Πρώτον, δεν ξέρω. Δεύτερον, στο μέτρο που μπορώ να ξέρω κάτι, είναι ότι η πολιτική ζωή του ελληνικού λαού τελειώνει περίπου το 404 π.Χ.

ΔΗΜ: Νομίζω ότι θα ενοχλήσει πολύ αυτή η διατύπωσή σας…

ΚΚ: Τι να κάνουμε… Μιλώ για την πραγματική πολιτική ζωή του λαού ως αυτόνομου παράγοντα. Δεν μιλώ για μάχες, για αυτοκράτορες, για Μεγαλέξανδρους και Βασίλειους Βουλγαροκτόνους. Μετά τον 5ο π.Χ. αιώνα και την αυτοκυβέρνηση του λαού στις δημοκρατικές πόλεις -και πάντως, μετά τον περίεργο 4ο π.Χ. αιώνα- η ελληνική ελευθερία πεθαίνει. Οι ελληνικές πόλεις γίνονται υποχείριες των βασιλέων της Μακεδονίας. Βεβαίως, ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοι του παίζουν έναν κοσμοϊστορικό ρόλο. Κατακτούν την Ασία και την Αίγυπτο. Διαδίδουν την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Αλλά πολιτική ζωή, πλέον, δεν υπάρχει. Τα βασίλεια των διαδόχων του Αλεξάνδρου, ως πολιτική συγκρότηση, είναι ουσιαστικά μοναρχίες. Εξ άλλου, καθώς ξέρουμε, ο ίδιος ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε στασιασμό των Ελλήνων που είχε πάρει μαζί του, διότι ήθελε να τους υποχρεώσει να γονυπετούν μπροστά του, όπως οι Πέρσες μπροστά στον Μεγάλο Βασιλέα – πράγμα ανθελληνικότατο. 

Σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής οι ελληνικές πόλεις, με λίγες περιθωριακές και παροδικές εξαιρέσεις, αποτελούν παιχνίδια στα χέρια των ελληνιστικών δυναστειών. Ακολουθεί η ρωμαϊκή κατάκτηση, κάτω από την οποία οι ελληνικές πόλεις δεν έχουν παρά μόνον κοινοτική ζωή. Κατόπιν, έρχεται η βυζαντινή αυτοκρατορία. Το Βυζάντιο είναι μια ανατολική, θεοκρατική μοναρχία. Στο Βυζάντιο η πολιτική ζωή περιορίζεται στις ίντριγκες της Κωνσταντινούπολης, του αυτοκράτορα, των «δυνατών» και των ευνούχων της αυλής. Και βεβαίως, τα σχολικά μας βιβλία δεν αναφέρουν ότι στη βυζαντινή αυλή υπήρχαν ευνούχοι, όπως σ” αυτήν του Πεκίνου…

ΔΗΜ: Όλα αυτά αφορούν ένα πολύ μακρινό ιστορικό παρελθόν. Η Ελλάδα ως σύγχρονο νεοελληνικό κράτος έχει, ήδη, ιστορία εκατόν εβδομήντα ετών. Θα θέλατε να επικεντρώσετε σε αυτήν την περίοδο;

ΚΚ: Μα, αυτή η περίοδος είναι ακατανόητη χωρίς τους είκοσι έναν αιώνες ανελευθερίας που προηγήθηκαν. Λοιπόν, μετά το Βυζάντιο έρχεται η τουρκοκρατία. Μην ανησυχείτε, δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Θα αναφέρω μόνον ότι επί τουρκοκρατίας όση εξουσία δεν ασκείται απ” ευθείας από τους Τούρκους, ασκείται από τους κοτζαμπάσηδες (τους εντολοδόχους των Τούρκων), οι οποίοι κρατούν τους χωριάτες υποχείριους. Συνεπώς, ούτε σ” αυτήν την περίοδο μπορούμε να μιλήσουμε για πολιτική ζωή. Όταν αρχίζει η Επανάσταση του 1821, διαπιστώνουμε από τη μια μεριά τον ηρωισμό του λαού και από την άλλη, σχεδόν αμέσως, την τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία. Την επομένη της πτώσης της Τριπολιτσάς αρχίζουν οι εμφύλιοι πόλεμοι.

ΔΗΜ: Πού οφείλεται αυτή η «τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία»; Ποίοι είναι οι λόγοι;

ΚΚ: Ουδείς μπορεί να δώσει απάντηση στην ερώτηση, για ποιον λόγο, κάποιος, σε μιαν ορισμένη στιγμή, δεν δημιούργησε κάτι. Η συγκρότηση ενός λαού σε πολιτική κοινωνία δεν είναι δεδομένη, δεν είναι κάτι που χαρίζεται, αλλά κάτι που δημιουργείται. Μπορούμε απλώς να διαπιστώσουμε ότι, όταν απουσιάζει μια τέτοια δημιουργία, τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης κατάστασης διατηρούνται ή αλλάζουν μόνο μορφή.

ΔΗΜ: Και ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτά στην ελληνική περίπτωση;

ΚΚ: Ορισμένα τα εντοπίζουμε, ήδη, στους εμφύλιους πολέμους της Επανάστασης του 1821. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η νομιμοφροσύνη και η αλληλεγγύη έχουν τοπικό ή τοπικιστικό χαρακτήρα, ισχυρότερο συχνά από τον εθνικό. Βλέπουμε, επίσης, ότι οι πολιτικές κατατάξεις και διαιρέσεις είναι συχνά σχετικές με τα πρόσωπα των «αρχηγών» και όχι με ιδέες, με προγράμματα, ούτε καν με «ταξικά» συμφέροντα. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η στάση απέναντι στην εξουσία. Στην Ελλάδα, μέχρι και σήμερα, το κράτος εξακολουθεί να παίζει τον ρόλο του ντοβλετιού, δηλαδή μιας αρχής ξένης και μακρινής, απέναντι στην οποία είμαστε ραγιάδες και όχι πολίτες. Δεν υπάρχει κράτος νόμου και κράτος δικαίου, ούτε απρόσωπη διοίκηση που έχει μπροστά της κυρίαρχους πολίτες. Το αποτέλεσμα είναι η φαυλοκρατία ως μόνιμο χαρακτηριστικό. Η φαυλοκρατία συνεχίζει την αιωνόβια παράδοση της αυθαιρεσίας των κυρίαρχων και των «δυνατών»: ελληνιστικοί ηγεμόνες, Ρωμαίοι ανθύπατοι, Βυζαντινοί αυτοκράτορες, Τούρκοι πασάδες, κοτζαμπάσηδες, Μαυρομιχάληδες, Κωλέττης, Δηλιγιάννης…

ΔΗΜ: Εξαιρέσεις δεν βλέπετε να υπάρχουν; Εξαιρέσεις εντοπισμένες κυρίως στον 19ο και στον 20ό αιώνα;

ΚΚ: Ε, υπάρχουν δυο-τρεις εξαιρέσεις: ο Τρικούπης, ο Κουμουνδούρος, το βενιζελικό κίνημα στην πρώτη περίοδο του. Αλλά τα όποια αποτελέσματα τους καταστράφηκαν από τη δικτατορία του Μεταξά, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τον ρόλο του παλατιού, τη δικτατορία της 21ης Απριλίου, την πασοκοκρατία. Στο μεταξύ, μεσολάβησε ο σταλινισμός που κατόρθωσε να διαφθείρει και να καταστρέψει αυτό που πήγαινε να δημιουργηθεί ως εργατικό και λαϊκό κίνημα στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα τα πληρώνουμε ακόμη.

Μου ζητάτε να σας εξηγήσω… Μπορείτε να μου εξηγήσετε εσείς γιατί οι Έλληνες, που σκοτώνονταν εννέα χρόνια, για να απελευθερωθούν από τους Τούρκους, θέλησαν αμέσως μετά έναν βασιλιά; Και γιατί, αφού έδιωξαν τον Όθωνα, έφεραν τον Γεώργιο; Και γιατί μετά ζητούσαν «ελιά, ελιά και Κώτσο βασιλιά»;

ΔΗΜ: Μα, οι δικές σας απαντήσεις ενδιαφέρουν ιδίως όταν αφορούν ερωτήματα που εσείς θέτετε, θα θέλατε, λοιπόν, να διατυπώσετε τις απόψεις σας;

KK: Σύμφωνα με την παραδοσιακή «αριστερή» άποψη, όλα αυτά τα επέβαλαν η Δεξιά, οι κυρίαρχες τάξεις και η μαύρη αντίδραση. Μπορούμε όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα επέβαλαν στον ελληνικό λαό ερήμην του ελληνικού λαού; Μπορούμε να πούμε ότι ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε τι έκανε; Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μιαν τέτοια περίπτωση αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο… Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, τότε, ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα… Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα.

ΔΗΜ: Πώς την εννοείτε αυτήν την ευθύνη;

ΚΚ: Δεν δικάζουμε κανέναν. Μιλάμε για ιστορική και πολιτική ευθύνη. Ο ελληνικός λαός δεν μπόρεσε έως τώρα να δημιουργήσει μια στοιχειώδη πολιτική κοινωνία. Μια πολιτική κοινωνία, στην οποία, ως ένα μίνιμουμ, να θεσμισθούν και να κατοχυρωθούν στην πράξη τα δημοκρατικά δικαιώματα τόσο των ατόμων όσο και των συλλογικοτήτων.

ΔΗΜ: Θέλετε να πείτε ότι αντιθέτως σε άλλες χώρες, στη Δυτική Ευρώπη…

ΚΚ: Εκεί, αυτό έγινε! Ο μακαρίτης ο Γιώργος Καρτάλης έλεγε κάνοντας μου καζούρα στο Παρίσι το 1956: «Κορνήλιε, ξεχνάς ότι στην Ελλάδα δεν έγινε Γαλλική Επανάσταση». Πράγματι, στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει εποχή που ο λαός να έχει επιβάλει, έστω και στοιχειωδώς, τα δικαιώματα του. Και η ευθύνη, για την οποία μίλησα, εκφράζεται με την ανευθυνότητα της παροιμιώδους φράσης: «εγώ θα διορθώσω το ρωμέικο;». Ναι, κύριε, εσύ θα διορθώσεις το ρωμέικο, στον χώρο και στον τομέα όπου βρίσκεσαι.

ΔΗΜ: Αισθάνεστε ότι είχατε, ή έχετε, ανοικτούς λογαριασμούς με την Ελλάδα;

ΚΚ: Οι λογαριασμοί που έχει κανείς με τον τόπο που γεννήθηκε, που μεγάλωσε, που μιλάει τη γλώσσα του, δεν κλείνουν ποτέ. Ξέρω ότι χρωστάω στην Ελλάδα ένα μεγάλο μέρος από αυτό που είμαι. Και πάντα πονάω απεριόριστα και τον τόπο και τον λαό. Είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητος απέναντι τους. Όταν ένας Δανός ή ένας Ολλανδός λέει μιαν ανοησία ή κάνει μια χυδαιότητα, γελάω ή σηκώνω τους ώμους μου. Όταν όμως αυτό το κάνει ένας Έλληνας, τότε γίνομαι έξω φρενών. Είναι ένα διασκεδαστικό κατάλοιπο εθνικισμού…

ΔΗΜ: Πώς εισπράττετε την εικόνα της χώρας, όταν έρχεστε στην Ελλάδα;

KK: Καταστροφικά. Όταν φθάνω στην Αθήνα, αισθάνομαι σαν να πήραν τη μάνα μου και την έβγαλαν στο πεζοδρόμιο.

ΔΗΜ: Ποια γνώμη έχετε σχηματίσει για τον τρόπο, με τον οποίο αντιμετωπίζει η ελληνική πλευρά το …πώς να το ονομάσω, το νέο μακεδονικό πρόβλημα;

ΚΚ: Οι Έλληνες δημαγωγοί χειρίστηκαν αυτό το θέμα με ελεεινό τρόπο, που μπορεί να έχει πολύ άσχημες επιπτώσεις στο μέλλον της χώρας.

ΔΗΜ: Οι Έλληνες δημαγωγοί;

ΚΚ: Ναι, αυτοί οι θεωρούμενοι ως πολιτικοί αρχηγοί, και πρώτοι- πρώτοι οι κ.κ. Παπανδρέου και Σαμαράς με τη σωβινιστική εδώ και δύο χρόνια πλειοδοσία τους, στην οποία η τότε κυβέρνηση δεν τόλμησε να αντισταθεί.

ΔΗΜ: Τι διακυβεύεται εξ αιτίας μιας τέτοιας πολιτικής;

ΚΚ: Ας πάρουμε το πρόβλημα στη βάση του. Όπως ίσως ξέρετε, εγώ είμαι υπέρ της κατάργησης των συνόρων και, επίσης, εχθρός κάθε εθνικισμού. Αλλά όσο υπάρχουν σύνορα, οποιαδήποτε βίαια μεταβολή αναζωπυρώνει τους εκατέρωθεν εθνικισμούς και μας πηγαίνει μερικούς αιώνες πίσω. Όμως ποια ελληνικά σύνορα κινδυνεύουν και από ποιον; Ασφαλώς, όχι τα βόρεια και ασφαλώς, όχι από την κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας. Επιπλέον, αυτά τα σύνορα είναι εγγυημένα από το NATO. Αντιθέτως, δεν είναι εγγυημένα από το NATO τα ελληνικά σύνορα με την Τουρκία (το NATO δεν καλύπτει διενέξεις μεταξύ των μελών του). Το ότι η Τουρκία έχει βλέψεις στα νησιά του Αιγαίου και στη Δυτική Θράκη είναι γνωστό. Ποιος είναι ο ενδεχόμενος κίνδυνος; Να επωφεληθεί η Τουρκία της πυρκαγιάς στα Βαλκάνια, για να βάλει χέρι στη Δυτική Θράκη και σε τρία τέσσερα νησιά του Αιγαίου.

ΔΗΜ: Ποια πολιτική πιστεύετε ότι θα έπρεπε να ακολουθήσει η Ελλάδα έναντι της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας;

ΚΚ: Η ελληνική πλευρά θα έπρεπε, από την αρχή, να πει ότι θα αναγνωρίσει το νέο κράτος, εφόσον: πρώτον, προστεθεί ένας επιθετικός προσδιορισμός στο όνομα του» δεύτερον, αναγνωριστεί ρητά και με διεθνή εγγύηση το απαραβίαστο των σημερινών συνόρων» τρίτον, αφαιρεθεί το σύμβολο της Βεργίνας από τη σημαία του.

ΔΗΜ: Νομίζετε ότι αυτοί οι όροι θα γίνονταν αποδεκτοί;

ΚΚ: Το έλλογο αυτών των όρων, εάν οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν κάνει στοιχειωδώς τη δουλειά τους, δεν μπορούσε παρά να έχει αναγνωριστεί και από τις χώρες του NATO και από τη διεθνή κοινή γνώμη. Αντί γι” αυτό, τι κάνουμε; Οργανώνουμε συλλαλητήρια, στα οποία αυτοδιεγειρόμαστε. Διακηρύσσουμε την αλληλεγγύη και τη συμμαχία μας με τους εθνικοκομμουνιστές δήμιους Μιλόσεβιτς και Κάρατζιτς, τους οποίους απεχθάνεται όλη η υφήλιος. Διακόπτουμε τις συζητήσεις στη Νέα Υόρκη με τους εκπροσώπους της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας. Και, τέλος, κηρύσσουμε εμπορικό αποκλεισμό σε μια μικρή χώρα που βρίσκεται σε απόγνωση. Η εικόνα που δίνει με αυτόν τον τρόπο σήμερα στον κόσμο η Ελλάδα είναι το λιγότερο θλιβερή.

ΔΗΜ: Έχετε ασχοληθεί όσο λίγοι με τα καθεστώτα των χωρών τον πρώην ανατολικού μπλοκ. Όχι μόνο με κείμενα και αναλύσεις. Όταν, για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο του 1981 έγινε στην Πολωνία το πραξικόπημα από τον στρατηγό Γιαρουζέλσκι, αναλάβατε ευθύς αμέσως διάφορες πρωτοβουλίες και εκφράσατε μαζί με άλλους διανοούμενους τη συμπαράσταση σας στους Πολωνούς. Αναρωτιέμαι γιατί η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και η απερίγραπτη φρίκη στη Βοσνία δεν σας οδήγησαν σε παρόμοιες ενέργειες.

ΚΚ: Όταν μου ζήτησαν στη Γαλλία από την κίνηση Sarajevo VOL υπογράψω και να συμμετάσχω, το έκανα. Αλλά ασφαλώς είναι αλήθεια ότι δεν προσπάθησα, σώνει και καλά, να εκφραστώ στο γιουγκοσλαβικό πρόβλημα. Και αυτό για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι στην Πολωνία έπρεπε κανείς να υποστηρίξει ένα τεράστιο λαϊκό, δημοκρατικό κίνημα -την Αλληλεγγύη εναντίον μιας κομμουνιστικής στρατιωτικής δικτατορίας” όμως τίποτα ανάλογο δεν υπήρχε, ούτε υπάρχει στη Γιουγκοσλαβία. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το γιουγκοσλαβικό ζήτημα μου φάνηκε από την αρχή μια χαμένη υπόθεση, οδηγημένη προς μια φρικτή και αναπόφευκτη καταστροφή» όπερ και εγένετο.

ΔΗΜ: Τι εννοείτε λέγοντας «χαμένη υπόθεση»;

ΚΚ: Ποιες ήταν οι δυνατές λύσεις; Στο χαρτί, δηλαδή θεωρητικά, η σωστή λύση, καταλυθέντος του κομμουνισμού, θα ήταν να διατηρηθεί η Γιουγκοσλαβία ως πραγματική ομοσπονδία. Ομοσπονδία με ουσιαστική ισοτιμία των εθνοτήτων και των ατόμων, με εγγυήσεις για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, με δημοκρατικό καθεστώς. Αλλά κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό να γίνει.

ΔΗΜ: Γιατί μια τέτοια εξέλιξη ήταν αδύνατη;

ΚΚ: Λόγω του συσσωρευμένου μίσους μεταξύ των εθνοτήτων. Ιδίως λόγω του μίσους των μη Σέρβων κατά των Σέρβων και του σερβικού ηγεμονισμού. Από το 1918 έως το 1988, οι Σέρβοι έπαιζαν στη Γιουγκοσλαβία λίγο ως πολύ τον ρόλο που έπαιζαν οι Ρώσοι στη Σοβιετική Ένωση. Ήταν συνεπώς αναμενόμενο ότι, μόλις οι συνθήκες θα το επέτρεπαν, οι διάφορες εθνότητες της πρώην Γιουγκοσλαβίας θα ζητούσαν την ανεξαρτησία τους. Ήταν επίσης αναμενόμενο ότι θα προέκυπτε σε πολλές περιπτώσεις ζήτημα μειονοτήτων. Ήταν επιπλέον αναμενόμενο ότι η τρομερή εμμονή του εθνικιστικού και θρησκευτικού φαντασιακού στα Βαλκάνια, οι μνήμες του παρελθόντος, οι μνήμες ιδίως των θηριωδιών που διέπραξαν οι Ουστάσι και οι Τσέτνικ στα 1941-1944, θα έκαναν σχεδόν αδύνατο να λυθεί ειρηνικά το ζήτημα των μειονοτήτων.

Έτσι κι έγινε… παρ” ότι ήταν δύσκολο να προβλέψει κανείς την «προληπτική» βαρβαρότητα και θηριωδία της σερβικής μειονότητας στην Κροατία. Η εκεί σερβική μειονότητα οπλισμένη από τον σερβικό στρατό ισοπέδωσε το Βούκοβαρ και κατέσφαξε τον κροατικό πληθυσμό, βομβάρδισε και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην ιστορική πόλη του Ντουμπρόβνικ (μια μικρή Βενετία) και άλλα πολλά. Και όταν η Βοσνία, μετά από δημοψήφισμα, διακήρυξε την ανεξαρτησία της, η φανατική εθνικιστική μερίδα της εκεί σερβικής μειονότητας, ωθούμενη και βοηθούμενη από τον Μιλόσεβιτς, επιδόθηκε σε βαρβαρότητες και θηριωδίες πολύ μεγαλύτερης έκτασης και πολύ ανώτερης ποιότητας, αν μπορώ να πω: φόνους και μαρτύρια αμάχων, ομαδικούς βιασμούς Μουσουλμάνων γυναικών, στρατόπεδα συγκεντρώσεως, κ.λπ.

ΔΗΜ: Γνωρίζετε ότι τις απόψεις και τις εκτιμήσεις που μόλις εκφράσατε, για τον ρόλο της σερβικής πλευράς, τις συμμερίζεται στην Ελλάδα μόνο μια εξαιρετικά ισχνή μειοψηφία…

ΚΚ: Μα όλα αυτά είναι διαπιστωμένα, διαβεβαιωμένα, συνεχώς, από τον διεθνή Τύπο. Είναι, επίσης, επικυρωμένα από επανειλημμένες επίσημες εκθέσεις του Ταντέους Μαζοβιέτσκι -πρώην πρωθυπουργού της Πολωνίας και ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ στη Βοσνία- που η ανάγνωση τους προκαλεί φρίκη, απέχθεια και απόγνωση για την τερατωδία του ανθρώπινου γένους.

Βεβαίως, από μια στιγμή και πέρα, έγιναν ασφαλώς φοβερά εγκλήματα, όπως σε κάθε πόλεμο, και από τις άλλες πλευρές. Αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι ορθόδοξοι Σέρβοι «αδελφοί» μας τα άρχισαν, και ότι διέπραξαν το 98% από αυτά. Απόδειξη άλλωστε ότι οι διαβόητες εθνικές εκκαθαρίσεις στη Βοσνία έχουν καταλήξει στην κατάληψη του 72% της χώρας από τους Σέρβους και σε δύο εκατομμύρια Βόσνιους πρόσφυγες που έφυγαν ή διώχτηκαν από τα χωριά και τις πόλεις τους. Στην Ελλάδα, απ” όσα έχω αντιληφθεί, όλα αυτά αποκρύπτονται σχεδόν τελείως από μιαν αναιδή συνεχή ψευδολογία και προπαγάνδα, που παρουσιάζει τους «αδελφούς» Σέρβους ως θύματα των ραδιουργιών του Βατικανού, των Γερμανών, κ.λπ. Στα μάτια μου, οι Έλληνες πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι, οι άνθρωποι των μέσων ενημέρωσης καθώς και οι άλλοι υπεύθυνοι αυτής της παραπληροφόρησης, είναι ηθικοί συνεργοί στην απόκρυψη των σερβικών εγκλημάτων στην Κροατία και τη Βοσνία.

*ΤΟΥ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ: ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Εκδ. Πόλις 2001

Ετικέτες: ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ, ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ Πηγή: http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος. 

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ & ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ Α'

Φίλες και Φίλοι σας παρακαλώ διαβάστε τα λεγόμενα του Καστοριάδη αξίζει τον κόπο. 

ΔΗΜ: Έχετε αφιερώσει μέρος του έργου σας στην ανάλυση των πρώην ανατολικών καθεστώτων. Εξ ίσου όμως σας έχει απασχολήσει η κατάσταση του δυτικού κόσμου. Θα ήθελα να σας ζητήσω να σκιαγραφήσετε τον σημερινό δυτικό άνθρωπο. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του; Ποιός είναι ο homo occidentalis των ημερών μας;

ΚΚ: Σε μια πρώτη προσέγγιση, ο σημερινός δυτικός άνθρωπος -συμπεριλαμβανομένου και του νεοέλληνα- είναι ένα άτομο περιορισμένο στην καθαρά ιδιωτική του σφαίρα, ενδιαφέρεται μόνον για το βιοτικό του επίπεδο. Προσπαθεί με τα διάφορα καταναλωτικά «αγαθά» να συγκαλύψει την έλλειψη κάθε νοήματος αναφορικά με τη ζωή και τη θνητότητα του. Χειραγωγείται από τους δήθεν πολιτικούς ή είναι τόσο αποκαρδιωμένος από την πολιτική κατάσταση, ώστε απέχει. Αποχαυνώνεται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Χαζεύει τα σήριαλ και χάφτει, κατά το μάλλον ή ήττον, αυτά που του σερβίρουν ως «νέα» οι τηλεοπτικοί συνάδελφοι σας. Η σημερινή κοινωνία είναι μια κοινωνία τηλεκατανάλωσης με διπλή έννοια.

ΔΗΜ: Με διπλή έννοια; Δηλαδή;

ΚΚ: Εκείνο που κυρίως καταναλώνουν σήμερα οι άνθρωποι είναι τη-λε- ό-ρα-ση. Και μέσα από την τηλεόραση καταναλώνουν, δι” αντιπροσώπου, τη φαντασίωση μιας ζωής που θα ήταν λεφτά, σεξ, εξουσία και βία.

ΔΗΜ: Μπορούν όμως να συνεχίσουν να ζουν μ” αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι; Χωρίς κάποια κατεύθυνση; Χωρίς σκοπό;

ΚΚ: Νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Δύση είναι μια πρεμιέρα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πρώτη φορά, από όσο ξέρω, παρατηρούμε μια κοινωνία χωρίς αξίες, χωρίς νόρμες, χωρίς κατεύθυνση. Ούτε καν στην καπιταλιστική πρόοδο δεν πιστεύει πραγματικά πια κανείς.

ΔΗΜ: Αυτή η «πρεμιέρα», όπως τη χαρακτηρίσατε, θα διαρκέσει πολύ; Ποια είναι η εκτίμηση σας;

Κ.Κ: Ξέρετε, τον Μάρτιο του ’68 θα έλεγε κανείς με σιγουριά ότι ο γαλλικός πληθυσμός ήταν εντελώς αποχαυνωμένος. Όμως δύο μήνες μετά ήρθε ο Μάης…

Κανείς, ποτέ, δεν προέβλεψε μια κοινωνική έκρηξη ή μια ριζική αλλαγή στη στάση του πληθυσμού. Η ιστορία είναι δημιουργία.

ΔΗΜ: Το 1989 οι λαοί των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης έζησαν μια ριζική αλλαγή, δημιούργησαν ιστορία.Ποιο ήταν το όριο του 1989; Τι ζητούσαν οι κοινωνίες που έβγαιναν το 1989 από τον ολοκληρωτισμό;

Κ.Κ: Αυτή είναι μια πολύπλοκη υπόθεση. Υπάρχει το τραγικό γεγονός ότι ακόμη και σε εκείνες τις ανατολικές χώρες, όπου οι λαοί στάθηκαν ικανοί να ρίξουν το καθεστώς ή να επιταχύνουν την εσωτερική του αποσύνθεση, παρά ταύτα, δεν φάνηκαν ικανοί να βάλουν στη θέση τού ολοκληρωτισμού νέες δημοκρατικές μορφές κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης. Φάνηκε, τουλάχιστον στην αρχή, ότι οι λαοί αυτοί προσέβλεπαν στη Δύση θεωρώντας την παράδεισο ευμάρειας και ελευθερίας. Και έτσι αποσύρθηκαν από τη σκηνή και άφησαν να εγκατασταθούν κυβερνήσεις που είχαν μοναδική κατεύθυνση την επάνοδο στον καπιταλισμό, συχνά, στις πιο ακραίες «φιλελεύθερες» και θατσερικές μορφές του.

ΔΗΜ: Στις δυτικές χώρες; Ποια ήταν η σημασία, ο αντίκτυπος του 1989;

Κ.Κ: Στις δυτικές χώρες τα γεγονότα του 1989 -και όσα αυτά αποκάλυψαν- σφράγισαν τελειωτικά τη χρεωκοπία του μαρξισμού- λενινισμού στα μάτια των ανθρώπων. Κανείς δεν μπορεί πια να αμφισβητήσει την πολιτική θηριωδία, την οικονομική αθλιότητα και την πνευματική αποκτήνωση αυτών των καθεστώτων.

ΔΗΜ: Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Κ.Κ: Οι άνθρωποι στη Δύση λένε: «Αυτός είναι ο σοσιαλισμός, άλλος δεν υπάρχει, συνεπώς οι κοινωνίες μας, με όλα τα κουσούρια τους, είναι οι καλύτερες ανθρωπίνως δυνατές». Το καθαρό αποτέλεσμα εβδομήντα χρόνων λενινισμού, σταλινισμού και τροτσκισμού ήταν να καταρρακωθεί η ιδέα του σοσιαλισμού και να μας βγει, συγκριτικά, ο καπιταλισμός …παράδεισος!

ΔΗΜ: Πιστεύατε ότι εσείς ο ίδιος θα ζούσατε την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων;

Κ.Κ: Επί δεκαετίες περίμενα ότι θα ζήσω το τέλος αυτής της ιστορίας, αλλά περίμενα ότι θα ήταν τελείως διαφορετικό. Η πίστη μου αυτή είχε πολύ ενισχυθεί μετά την Ουγγρική Επανάσταση του 1956 και παρά τη συντριβή της από τα «σοσιαλιστικά» τανκς. Επί δεκαετίες, παρακολουθώντας το τελευταίο βραδινό δελτίο του ραδιοφωνικού σταθμού «Europe 1», περίμενα να ακούσω μια είδηση του είδους: «οι τηλεφωνικές επικοινωνίες με τη Ρωσία έχουν διακοπεί και οι ρωσικοί ραδιοσταθμοί μεταδίδουν συνεχώς μουσική… σύμφωνα με πληροφορίες, που χρειάζονται επιβεβαίωση, τουλάχιστον πέντε μεραρχίες από γειτονικές πόλεις προχωρούν προς τη Μόσχα, για να προσπαθήσουν να καταστείλουν τη λαϊκή εξέγερση που έχει ξεσπάσει εκεί…». Αυτό περίμενα σε όλη μου τη ζωή. Και δεν συνέβη.

ΔΗΜ: Όμως το 1989 ήρθε και έφερε τη διαδοχική κατάρρευση των καθεστώτων. Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σας διακατείχαν εκείνες τις ιστορικές ημέρες;

ΚΚ: Στην αρχή, χαρά βεβαίως και πολλές ελπίδες. Γρήγορα ωστόσο ήρθε η τεράστια απογοήτευση. Έγιναν π.χ. οι εκλογές στηνΑνατολική Γερμανία και οι πρωταγωνιστές των γεγονότων του 1989 -που είχαν παίξει το κεφάλι τους σ” αυτήν την υπόθεση- συγκέντρωσαν συνολικά ποσοστό 1,5%! Από τότε και μετά, τα πράγματα πήραν για μένα ένα άλλο χρώμα. Τη συντελεσμένη αποχαύνωση της Δύσης ερχόταν να συμπληρώσει η προβλέψιμη αποχαύνωση της Ανατολής… Ρωτάτε για τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις μου. Με κατείχε -και εξακολουθεί να με κατέχει- απέραντη θλίψη. Απέραντη θλίψη για το τεράστιο μακελειό επί εβδομήντα χρόνια στη Ρωσία, που κόστισε τη ζωή δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, και επί σαράντα χρόνια στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ποταμοί αίματος, βουνά πτωμάτων, λίμνες δακρύων… Για να φθάσουμε πού; Προς τι;

ΔΗΜ: Προ ημερών, σε κάποιο κείμενο σημείωσα την εξής φράση: «ο κομμουνισμός ήταν μια αρχαϊκή φενάκη διατυπωμένη με σύγχρονη φρασεολογία». Πιστεύετε ότι ήταν δυνατόν μια «αρχαϊκή φενάκη» να κατακτήσει τόσα εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη;

ΚΚ: Ασφαλώς. Πρώτον, ο κομμουνισμός εκμεταλλεύτηκε και ιδιοποιήθηκε την πάλη των ανθρώπων εναντίον του καπιταλισμού, την πάλη εναντίον της ανισότητας και της ιδέας ότι μοναδική αξία στη ζωή είναι το χρήμα. Δηλαδή εκμεταλλεύτηκε, εμφανιζόμενος ως η συνέχεια του, το κίνημα πολιτικής και κοινωνικής χειραφέτησης που άρχισε στη Δύση πριν από αιώνες και κορυφώθηκε τον 19ο και τον 20ό. Δεύτερον, ο μαρξισμός (ο κομμουνισμός εμφανιζόταν ως η ενσάρκωση του μαρξισμού) προσέφερε ένα υποκατάστατο της θρησκείας. Μια εγκόσμια θρησκεία στηριγμένη σε μια ψευδο-επιστημονική Αποκάλυψη, υποσχόμενη την πραγματοποίηση της Γης της Επαγγελίας.

ΔΗΜ: Πάντως, αρκετά γρήγορα αποκαλύφθηκε τι συνέβαινε στις χώρες, όπου είχε επικρατήσει αυτή η εγκόσμια θρησκεία. Υπήρξαν κάποιοι -όπως εσείς- που μίλησαν και έγραψαν πολύ νωρίς για όλα αυτά. Όμως η πίστη των ανθρώπων δεν κλονίστηκε. Γιατί; Ποια ερμηνεία δίνετε;

ΚΚ: Εκείνοι που εδώ και σαράντα ή πενήντα χρόνια, και πιο πριν και κατόπιν, αποκάλυπταν την πραγματικότητα για το ρωσικό καθεστώς ήταν φωνές βοώντων εν τη ερήμω. Οι σταλινικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους εμφανίσουν ως όργανα της δεξιάς προπαγάνδας, με τα γνωστά σοφίσματα, όπως π.χ. «λέτε τα ίδια που λέει η Δεξιά» … «είστε πράκτορες της CIA» κ.λπ. Όμως και η ίδια η Δεξιά με τη στάση της βοηθούσε το παιχνίδι των σταλινικών. Σχεδόν καμία από τις μεγάλες «έγκυρες» εφημερίδες, το 1935-1939, δεν κατήγγειλε την τερατώδη φάρσα των δικών της Μόσχας. Όσο για τους αριστερούς διανοούμενους, οι περισσότεροι -όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, αλλά και πλήθος άλλων- λάτρευαν δουλικά το ρωσικό καθεστώς που το θεωρούσαν μάλιστα ως τον «μοχλό της Ιστορίας».

ΔΗΜ:Παρόλα αυτά, όποιος ήθελε να δει έβλεπε. Θα επιμείνω, λοιπόν. Γιατί οι άνθρωποι δεν ήθελαν να δουν; Ποια βαθύτερη αιτία τους εμπόδιζε;

ΚΚ: Ασφαλώς υπάρχει κι ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγων. Ο Φρόυντ, στο γνωστό του βιβλίο για τη θρησκεία ως αυταπάτη, δίνει έναν πολύ σωστό ορισμό της αυταπάτης. Λέει ότι «η αυταπάτη δεν είναι απλώς μια εσφαλμένη πίστη, αλλά μια εσφαλμένη πίστη που τη στηρίζει μια επιθυμία». Ο άντρας ή η γυναίκα που έχει αυταπάτες για την πίστη τού συντρόφου του, τις έχει, διότι επιθυμεί να πιστεύει ότι ο άλλος τον αγαπάει. Οι περισσότεροι άνθρωποι που, παρά πάσαν λογικήν και αληθοφάνειαν, εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι στη Ρωσία υπήρχε σοσιαλισμός, ήταν κερατάδες που όμως δεν ήθελαν να το παραδεχτούν.

ΔΗΜ: Υπήρξατε ο εμψυχωτής του θεωρητικού περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» («Socialisme ou Barbarie», 1949-1965), που είναι σημείο αναφοράς μιας εποχής. Σήμερα, θα χρησιμοποιούσατε τη διάζευξη «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»;

ΚΚ: Για λόγους ιστορικούς δεν χρησιμοποιώ πλέον τον όρο «σοσιαλισμός». Ο όρος αυτός έχει ανεπανόρθωτα εκπορνευτεί από τους κομμουνιστές, τους σοσιαλιστές, τους σοσιαλδημοκράτες, κ.ά. Στο άκουσμα του και μόνον ακόμη και καλόπιστοι άνθρωποι γυρίζουν την πλάτη τους. Προτιμώ λοιπόν τη διάζευξη «αυτονομία ή βαρβαρότητα».

ΔΗΜ: Και η βαρβαρότητα; Η αδυναμία της ανθρωπότητας να εξανθρωπιστεί, έχει για σας σήμερα το ίδιο νόημα;

ΚΚ: Η βαρβαρότητα τώρα πλέον είναι κοντά μας, πλάι μας, ανάμεσα μας.

ΔΗΜ: Σε τι ακριβώς αναφέρεστε;

ΚΚ: Αναφέρομαι στις αιματηρές μορφές βαρβαρότητας που αναζωπυρώνονται τρομακτικά στη Βοσνία, στο Αφγανιστάν, στο Τατζικιστάν, στη μισή Αφρική καθώς και σε άλλες περιοχές. Αναφέρομαι όμως και στις ειρηνικές μορφές της βαρβαρότητας, όπως η αποβλάκωση, η αποχαύνωση, το τέλος της δημιουργικότητας, η καταστροφή του πολιτισμού. Σε σχέση με την εκπληκτικά δημιουργική περίοδο της Δύσης (που κορυφώθηκε ανάμεσα στο 1750 και το 1950), αυτά που γίνονται σήμερα είναι φαιδρά και δευτερεύοντα, είναι απομιμήσεις και συγκρητισμοί. Ταυτοχρόνως, επεκτείνεται ολοένα η καταστροφή του περιβάλλοντος και κάνει δυνατό έναν οικολογικό κατακλυσμό με ανυπολόγιστες -εκτός όλων των άλλων- και τις πολιτικές συνέπειες. Είναι και αυτή μία από τις προοπτικές που ανοίγονται μπροστά μας. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει… Εξαρτάται από την αντίδραση του κόσμου…

ΔΗΜ: Είπατε ότι μια οικολογική καταστροφή μεγάλου μεγέθους θα μπορούσε να έχει ανυπολόγιστες πολιτικές συνέπειες.

ΚΚ: Βεβαίως. Με την πολιτική απάθεια και το ιδεολογικό κενό που υπάρχει σήμερα, ένας οικολογικός κατακλυσμός θα οδηγούσε μάλλον σε κάποιο φασιστικό ή ολοκληρωτικό καθεστώς παρά σε ένα δημοκρατικό ξύπνημα.

ΔΗΜ: Συμμερίζεστε την άποψη, σύμφωνα με την οποία «οι δημοκρατικοί θεσμοί και τα ήθη έχουν εδραιωθεί σε εκείνες τις ευρωπαϊκές χώρες όπου επικράτησε ο Καθολικισμός και ο Προτεσταντισμός, ενώ, αντίθετα, συναντούν μεγάλες δυσκολίες στο τμήμα της Ευρώπης οπου εχει επικρατήσει η Ορθοδοξία»; Ποια είναι η σχέση Καθολικισμού- Προτεσταντισμού και Ορθοδοξίας με τον εκδημοκρατισμό των κοινωνιών;

ΚΚ: Ο σχετικός εκδημοκρατισμός των δυτικών χωρών δεν έχει σχέση με τον Καθολικισμό και τον Προτεσταντισμό. Όμως είναι αναμφισβήτητο ότι στον χάρτη της Ευρώπης το σύνορο ανάμεσα στις χώρες όπου υπάρχει μια σχετικά δημοκρατική κατάσταση και στις χώρες όπου δεν υπάρχει (είτε εγκαθιδρύεται πολύ αργότερα και με τεράστιες δυσκολίες), συμπίπτει με το σύνορο μη-Ορθοδοξίας και Ορθοδοξίας. Η Ρωσία, η Ουκρανία, τα Βαλκάνια συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας (αν και με ιδιομορφίες) ποτέ δεν ξεκόλλησαν, στην ουσία, από τη μεσαιωνική πολιτική κατάσταση. Απεναντίας, στις χώρες που βρίσκονται δυτικά από αυτό το σύνορο (εξαιρουμένων των χωρών της Ιβηρικής χερσονήσου), εκδηλώθηκαν από καιρό κινήματα χειραφέτησης, κινήματα χωρισμού Εκκλησίας-Κράτους, τα οποία, τελικά, επικράτησαν.

ΔΗΜ: Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο Χριστιανισμός ήταν προϋπόθεση της δημοκρατίας. Πώς κρίνετε αυτήν την άποψη;

ΚΚ: Τη βρίσκω εντελώς εσφαλμένη. Ο Χριστιανισμός δεν ήταν προϋπόθεση της δημοκρατίας με κανέναν τρόπο. Πρώτον, διότι η δημοκρατία, έστω και περιορισμένη, δημιουργήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα. Δεύτερον, διότι σε όλον τον χριστιανικό κόσμο -και στον δυτικό και στον ανατολικό- ο Χριστιανισμός επικράτησε και υπήρξε επί δεκαπέντε περίπου αιώνες χωρίς δημοκρατία. Τρίτον, διότι έχουμε το συντριπτικά αντίθετο παράδειγμα του Βυζαντίου και της συνέχειας του, δηλαδή τους τσάρους πασών των Ρωσιών. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας θεοκράτης βρίσκει τη συνέχεια του στον τσάρο πασών των Ρωσιών, ο οποίος βρίσκει τη δική του συνέχεια στον Στάλιν. Αυτή είναι η πολιτική έκφραση της Ορθοδοξίας.

ΔΗΜ: Ακούω καλά, κύριε Καστοριάδη;

ΚΚ: Ακούτε πολύ καλά. Ο Λένιν και ο Στάλιν εκπροσωπούν ένα δόγμα που είναι ταυτοχρόνως κρατικό και «θρησκευτικό», όπως στο Βυζάντιο.

ΔΗΜ: Στο τέλος του 20ού αιώνα παρατηρείται έξαρση θρησκευτικού φανατισμού. Νομίζετε ότι οι θρησκείες μπορούν να διαδραματίσουν εκ νέου σημαντικό ρόλο;

ΚΚ: Ποτέ δεν πίστεψα, ούτε και πιστεύω, ότι είναι δυνατή μια αναζωπύρωση της θρησκείας στον δυτικό κόσμο. Μιλώ για τον πραγματικά δυτικό κόσμο, δηλαδή, για τον χώρο που έχει περάσει από Αναγέννηση, από Διαφωτισμό, από δημοκρατικές επαναστάσεις.

Ένας τέτοιος κίνδυνος όμως είναι ορατός σε πολλές φτωχές χώρες, ιδίως στις ισλαμικές και στην Ινδία. Εκεί, οι άνθρωποι μπροστά στη γενική κρίση, στην ανικανότητα της σημερινής Δύσης να προσφέρει άλλες αξίες και στην αποδιοργάνωση της παραδοσιακής κοινωνικής ζωής, επιστρέφουν στη θρησκεία. Η αναζωπύρωση του θρησκευτικού φανατισμού, η οποία τείνει να εγκαθιδρύσει θεοκρατικά καθεστώτα ολοκληρωτικού χαρακτήρα (όπως αυτό του Ιράν) ή δημιουργεί καταστάσεις εμφύλιου πολέμου (όπως στην Αλγερία, στο Σουδάν και όχι μόνον), εμπεριέχει εκρηκτικές δυνατότητες από διεθνή άποψη.

ΔΗΜ: Αναφερθήκατε κυρίως στον ισλαμικό φανατισμό. Χριστιανικός φανατισμός, τηρουμένων των αναλογιών, δεν υπάρχει;

ΚΚ: Δεν υπάρχει τίποτα ανάλογο, αλλά αξίζει τον κόπο να επισημανθούν δύο περιπτώσεις.

Η μία περίπτωση είναι η Σερβία του Μιλόσεβιτς. Εκεί, η Ορθοδοξία χρησιμοποιείται ως όπλο διαχωρισμού και έξαψης μίσους εναντίον των «απαίσιων παπιστών» της Κροατίας και των εξ ίσου «απαίσιων μουσουλμάνων» της Βοσνίας. Είναι αστείο όμως να μιλάμε στην προκειμένη περίπτωση για πραγματικά θρησκευτικά αισθήματα. Έχουμε να κάνουμε με μιαν εντελώς δημαγωγική χρησιμοποίηση της θρησκείας, για λόγους εθνικιστικούς και πολιτικούς.

Η άλλη περίπτωση αφορά την Ελλάδα. Εδώ, επίσης, δεν υπάρχει καμία πραγματική αναζωπύρωση της θρησκευτικής πίστης. Υπάρχει όμως η δημαγωγική χρησιμοποίηση της Ορθοδοξίας από τους πολιτικούς αρχηγούς, οι οποίοι, ταυτόχρονα, υποχωρούν μπροστά στους εκβιασμούς της Εκκλησίας, επαναφέροντας ή διατηρώντας μεσαιωνικές και αντιδημοκρατικές διατάξεις, όπως είναι η εξίσωση του θρησκευτικού με τον πολιτικό γάμο και η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες.

*ΤΟΥ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ: ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Εκδ. Πόλις 2001

Ετικέτες: ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ, ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ Πηγή:http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος. 

ΛΑΟ ΤΣΕ: ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ

Το Τάο Τε Τσινγκ αποτελεί ένα σύνολο στιχομυθιών με θέμα τη φιλοσοφία και την ερμηνεία του κόσμου, ενώ η απευθείας μετάφρασή του είναι «Το κλασικό βιβλίο του Λόγου και της Αρετής». Πιθανολογείται πως γράφτηκε κοντά στο 600 π.Χ. στη Κίνα από τον Λάο Τσε, ενός εκ των δύο καθοριστικότερων συγγραφέων της Ταοιστικής φιλοσοφίας αλλά και της Κινέζικης σκέψης γενικότερα (δεύτερος ήταν ο Τσουάνγκ Τζου). Η ίδια η ύπαρξη του συγγραφέα έχει ωστόσο αμφισβητηθεί κατά καιρούς, και ουκ ολίγοι έχουν υποστηρίξει πως το Τάο Τε Τσινγκ αποτελεί μείγμα έργων πολλών διαφορετικών συγγραφέων.

Το να δώσεις σε έναν άνθρωπο του δυτικού κόσμου σήμερα το θεωρητικό υπόβαθρο για να κατανοήσει τις έννοιες και τον τρόπο σκέψης που προάγει το εξής έργο, είναι κάτι πραγματικά δύσκολο. Σε έναν πολιτισμό όπου η ανάλυση, ο ορισμός και η αρχή του «καλού» και του «κακού» αποτελούν τους πυλώνες της σκέψης, η Ταοϊστική αντίληψη του κόσμου φαντάζει ίσως αδύνατη ως προς τη σύλληψη. Ας προσπαθήσουμε όμως να εξερευνήσουμε μαζί τις πιο καθοριστικές και σημαντικές αρχές του Τάο Τε Τσινγκ.

Το μονοπάτι του Τάο

«Το Τάο που περιγράφεται με λόγια,
Δεν είναι το αιώνιο Τάο.
Τα πλάσματα με όνομα δεν μπορούν
Να ονομάσουν το αιώνιο όνομα.
Το να δίνεις ονόματα γεννά τα μύρια πράγματα.»

Ο πυρήνας είναι το Τάο. Ταό σημαίνει «δρόμος», «μονοπάτι», είναι η αλήθεια και η ουσία του κόσμου. Ο κόσμος για τη Ταοϊστική φιλοσοφία δεν αποτελεί μία ακέραια και συγκεκριμένη μάζα, αλλά έχει τη μορφή της διαδρομής – ο κόσμος και η ζωή είναι ένα ποτάμι. Το Ταό είναι αυτό το ποτάμι, και παρότι η ιδέα του είναι απλή ως προς τη σύλληψη, κρύβει μέσα του τα πάντα. Είναι η αρχή και το τέλος, το σημείο και ο χώρος ταυτόχρονα. Δεν υπάρχει αντίθετό του, το Τάο δεν έχει αντιφάσεις, ούτε αντίθετα – είναι η πραγματικότητα και η αλήθεια.

Το Τάο όμως δεν μπορεί να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους με τη σκέψη, αλλά με τη μη σκέψη. Γεννιέται μέσα από το κενό, χρωστάει την ύπαρξή του στη μη ύπαρξη. Γι’ αυτό, ο μόνος τρόπος να το προσεγγίσει ο άνθρωπος, είναι να μην το προσεγγίσει. Να αδειάσει το μυαλό του – και τότε, αφού αφεθεί, θα βρεθεί μέσα στο Τάο, τον πραγματικό εαυτό όλης της ύπαρξης.

«Αν γεμίσεις υπερβολικά ένα δοχείο, θα ξεχειλίσει.
Αν ακονίσεις υπερβολικά ένα μαχαίρι, θα στομώσει.
Όταν γεμίσεις ένα ολόκληρο δωμάιο με χρυσό και νεφρίτη,
Δύσκολα θα το προστατεύσεις από τους κλέφτες.
Ο πλούτος και η υπερηφάνεια προκαλούν λάθη.
Όμως, το να ξέρεις πού να σταματήσεις,
Είναι ο Δρόμος του Ουρανού.»

Άλλη μία σημαντική έννοια είναι το Τε. Τε είναι η αρετή, οι καρποί που δίνονται στον άνθρωπο που ξέρει να ακούει τη σιωπή και να ακολουθεί τη φυσική ροή των πραγμάτων. Το κοντινότερο που έχουμε στο δικό μας λεξιλόγιο είναι η «σοφία». Μία σοφία όμως που δεν στηρίζεται πάνω στη συσσώρευση γνώσεων, αλλά στη συνειδητή παρατήρηση, στη θεμελιώδη γνώση που φέρει εκ φύσεως ο άνθρωπος.

Ο άνθρωπος που ακολουθεί το Τάο και που έχει το Τε, για τους Ταοϊστές είναι «αθάνατος». Είναι ουσιαστικά ελεύθερος και απαλλαγμένος από τον διπολισμό και τα βάσανα αυτού του κόσμου, ακόμη κι από τον ίδιο τον θάνατο. Δεν υπηρετεί κανέναν, δε προσπαθεί να τηρεί τους νόμους μίας κοινωνίας, ούτε καν να είναι ηθικός – και, γι’ αυτό, είναι ο μόνος αγαθός και ο πιο ωφέλιμος απ’ όλους, και για όλους. Αποτελεί μία πηγή του Τάο για τον κόσμο. Η προσωπική του επανάστασή φέρνει την ειρήνη και την αγάπη. Άξιο αναφοράς είναι πως οι περιγραφές του σοφού θυμίζουν τρομακτικά τον Ξένο του Καμύ, ο οποίος επίσης «περιφέρεται όπου τον πάει ο κόσμος, δίχως πολλές σκέψεις», ή και τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέβσκι. Είναι καθαρός, είναι ο εαυτός του.

«Σταμάτα να σκέφτεσαι υπερβολικά,
Επειδή αυτό οδηγεί στη θλίψη.

Τι διαφορά έχει το Ναι από το Όχι;
Τι διαφορά έχει η επιτυχία από την αποτυχία;
Τι νόημα έχει να τιμάς ό,τι τιμούν κι οι άλλοι,
Και να φοβάσαι ό,τι φοβούνται;
Ανοησία!
Οι άνθρωποι ντύνονται χαμόγελα
Σαν να πηγαίνουν σε καρναβάλι.
Μόνο εγώ παραμένω ατάραχος κι ανέκφραστος
Σαν μωρό που δεν ξέρει ακόμα να χαμογελάει.
Οι άλλοι έχουν ό,τι χρειάζονται,
Αλλά εγώ δεν έχω τίποτε.
Περιπλανιέμαι σαν άστεγος,
Και το μυαλό μου είναι άδειο από σκέψεις κι έγνοιες,
Σαν να ήμουν χαζός.
Οι άλλοι δείχνουν τόσο φωτεινοί,
Αλλά εγώ τόσο σκοτεινός.
Οι άλλοι δείχνουν τόσο έξυπνοι,
Αλλά εγώ τόσο ανόητος.
Οι άλλοι δείχνουν να έχουν ένα σκοπό,
Αλλά εγώ παρασέρνομαι εδώ και κει.
Σαν ένα κύμα στους ωκεανούς,
Και σαν τον άνεμο,
Περιπλανιέμαι άσκοπα όπου με πάει το Ταό.
Είμαι διαφορετικός από τους άλλους,
Επειδή πίνω από το στήθος της Μεγάλης Μητέρας»

Η τέχνη της μη-πράξης

Ο Ταοϊστής πράττει με το Wu Wei, τη μη δράση, μία άλλη σημαντική ιδέα. Το να δρας με το Wu Wei είναι αντιφατικό, μιας και η μετάφρασή του είναι: «μη δράση», αλλά όχι με τη δική μας προσέγγιση της απραξίας. Η συγκεκριμένη μη δράση, αυτή η συνειδητή και φαινομενική αποχή, έχει ως αποτέλεσμα την τέλεια κι εναρμονισμένη τέλεση όλων των διαδικασιών του κόσμου. Ο σοφός επιτρέπει τη διαδικασία, δίχως να επεμβαίνει σε αυτή, γίνεται ο ίδιος αγωγός, κι όχι μοχλός – δεν είναι ρυθμιστής, αλλά θεμελιωτής. Έτσι, ό,τι είναι να γίνει, γίνεται.

Σε μία καθημερινότητα που όλα γίνονται με βιασύνη και βία (πρωτίστως ως προς τον εαυτό μας), ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει την αξία του να «αφήνεσαι». Κι όταν λέμε «αφήνεσαι» δεν εννοούμε μία ανούσια παράδοση, αλλά μία συνειδητή εσωτερική επανάσταση απέναντι σε όλον τον κόσμο, που αποτέλεσμα έχει την αυθεντικότερη μορφή αυτογνωσίας. Αδειάζοντας απ’ όλες τις ξένες του πεποιθήσεις και τα κοινωνικά πρέπει, ακόμη κι από τις ίδιες του τις σκέψεις, ο άνθρωπος δύναται να επιστρέψει στο κενό, τη σιωπή, τον πιο προσωπικό και αληθινό του πλούτο. Μέσα σε αυτή, βρίσκει όλες τις απαντήσεις (ή μάλλον, την απάντηση) και πλέον όλα γίνονται μόνα τους. Όπως ένας ζωγράφος που αγαπάει τη δουλειά του, ακολουθεί αυτό που αγαπάει και πλέον η δουλειά γίνεται παιχνίδι, έτσι και η ύπαρξη γίνεται ζωή. Έτσι κανείς ακολουθεί αβίαστα το μονοπάτι του και, πλέον, όλα φαίνονται να γίνονται δίχως προσπάθεια.

«Το πιο τρυφερό πράγμα στον κόσμο
Νικά με ευκολία το πιο σκληρό.
Αυτό που δεν έχει σκληρή ουσία,
Μπαίνει με ευκολία εκεί όπου δεν υπάρχει καθόλου χώρος.
Αυτό δείχνει την αξία της αβίαστης δράσης.
Η διδασκαλία χωρίς λόγια,
Και η αβίαστη δράση:
Με αυτά μπορείς να ξεχωρίσεις το Σοφό
Από τους συνηθισμένους ανθρώπους.»

Δομή του κόσμου

Γενικώς, στη Ταοϊστική σκέψη, η δημιουργία του κόσμου έχει ως εξής. Στην αρχή υπάρχει το Wuji, το τίποτα – όχι όμως το τίποτα που ξέρουμε εμείς. Όπως διαβάζουμε στο Τάο Τε Τσινγκ: «Το βάζο χρωστάει την αξία και τη χρησιμότητά του στο κενό που δημιουργεί μέσα του». Το Wuji συμβολίζεται ως ένας κύκλος, και μοιάζει με τον γνωστό κύκλο του Ζεν. Μέσα από το Wuji, γεννιέται το Tai Chi, το υπέρτατο άκρο. Όταν λέμε όμως άκρο, δεν εννοούμε δεξιά ή αριστερά, πάνω ή κάτω, αλλά αναφερόμαστε στην ουσία του άκρου ως ιδέα κι ως έννοια. Είναι το απόλυτο άκρο, που δεν περιορίζεται σε κατευθύνσεις και πόλους. Και, τέλος, μέσα από το Tai Chi, το άκρο, γεννιέται η γνωστή σε όλους μας διπολικότητα, το Yin & Yang, το άσπρο και το μαύρο, το αρσενικό και το θηλυκό, η μέρα και η νύχτα, το ζεστό και το κρύο. Σε καμία περίπτωση όμως το «καλό» και το «κακό», αυτές οι έννοιες δεν συναντιόνται στην εν λόγω φιλοσοφία. Το Yin αλληλοσυμπληρώνει και χρωστάει την ύπαρξή του στο Yang (κι αντιστρόφως), είναι σταγόνες της ίδιας ουσίας. Η υποχώρηση (Yin) μπορεί φαινομενικά να είναι πιο αδύναμη από την επίθεση (Yang), το μαλακό μοιάζει πιο αδύναμο από το σκληρό, αλλά αυτό δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση. Μέχρι και στη φύση το βλέπουμε, όπου το νερό (στοιχείο ταυτόσημο με το Τάο), παρότι εκ φύσεως είναι απόλυτα ήρεμο, μπορεί να «φάει» βράχια και να προκαλέσει τις μεγαλύτερες καταστροφές.

Ετικέτες: ΛΑΟ ΤΣΕ: ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ, ΛΑΟ ΤΣΕ, ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ
Πηγή:http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος  

ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ & Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ο Σουν Τσου είπε:

1. ΣΧΕΔΙΑΣΗ
Όλος ο πόλεμος βασίζεται στην εξαπάτηση.

2. ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Στον πόλεμο, η νίκη είναι ο σκοπός και όχι οι μακροχρόνιες εκστρατείες.

3. ΕΠΙΘΕΣΗ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΗΜΑΤΑ
Η μεγαλύτερη στρατηγική ικανότητα, είναι να συντρίβεις την αντίσταση του αντιπάλου χωρίς μάχη και η ανώτερη μορφή στρατηγικής είναι το να ματαιώνεις τα σχέδια του εχθρού.

4. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ
Νικάς της μάχες με το να μην κάνεις λάθη. Το να μην κάνεις λάθη είναι αυτό που θεμελιώνει την βεβαιότητα της νίκης, γιατί σημαίνει ότι νικάς έναν εχθρό που έχει ήδη νικηθεί.

5. ΔΥΝΑΜΙΚΟ
Η προσποίηση αταξίας απαιτεί πειθαρχία∙ η προσποίηση φόβου απαιτεί θάρρος∙ η προσποίηση αδυναμίας απαιτεί δύναμη.

6. ΑΣΘΕΝΗ ΚΑΙ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ
Προκαλέστε τον εχθρό και μάθετε την αρχή στην οποία στηρίζεται η ενεργητικότητα ή η αδράνεια του. Εξαναγκάστε τον να αποκαλυφθεί ούτως ώστε να αποκαλύψει τα αδύναμα σημεία του. Συγκρίνεται προσεκτικά το αντίπαλο στράτευμα με το δικό σας ούτως ώστε να εντοπίσετε που υπάρχει υπεροχή και που αδυναμία.

7. ΕΛΙΓΜΟΣ
Θα νικήσει εκείνος που έχει μάθει το τέχνασμα της παρέκκλισης. Η τέχνη του ελιγμού είναι η τέχνη της προσποίησης.

8. ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ
Η τέχνη του πολέμου μας διδάσκει να μην στηριζόμαστε στην πιθανότητα ότι ο εχθρός δεν θα έρθει, αλλά στην ετοιμότητα μας να τον υποδεχτούμε∙ όχι στην ευνοϊκή υπόθεση ότι δεν θα επιτεθεί, αλλά στο γεγονός ότι η θέση μας είναι αδιάβλητη.

9. ΤΟ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ
Όλοι οι στρατοί προτιμούν τα ψηλά εδάφη από τα χαμηλά, τα προσηλιακά από τα απόσκια∙ το στεγνό έδαφος από το υγρό∙ σε όχθη ή λόφο, πιάστε την προσηλιακή πλευρά με την πλαγιά πίσω και δεξιά σας.

10. ΕΔΑΦΟΣ
Υπάρχουν έξι είδη εδάφους:
α) Βατό έδαφος.
β) Δύσβατο έδαφος.
γ) Έδαφος που προσφέρεται για καιροσκοπισμούς.
δ) Στενές διαβάσεις.
ε) Απότομα υψώματα.
στ) Τοποθεσίες σε μεγάλη απόσταση από τον εχθρό.
Η φυσική διαμόρφωση της χώρας, είναι ο καλύτερος σύμμαχος του στρατιώτη∙ αλλά η ικανότητα εκτιμήσεως του αντιπάλου, του ελέγχου των δυνάμεων της νίκης και του υπολογισμού με ευστροφία των δυσκολιών, των κινδύνων και των αποστάσεων αποτελούν την δοκιμασία που φανερώνει τον μεγάλο στρατηγό.

11. ΟΙ ΕΝΝΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Η τέχνη του πολέμου αναγνωρίζει εννέα παραλλαγές εδάφους:
α) Έδαφος που προκαλεί την διασπορά.
β) Εύκολο έδαφος.
γ) Αμφιλεγόμενο έδαφος.
δ) Ανοιχτό έδαφος.
ε) Έδαφος με ενδιαφέροντα σταυροδρόμια.
στ) Σοβαρό έδαφος.
ζ) Δύσβατο έδαφος.
η) Περίκλειστο έδαφος.
θ) Έδαφος απελπισίας.
Η ταχύτητα είναι η πεμπτουσία του πολέμου. Επωφεληθείτε από την έλλειψη ετοιμότητας του εχθρού, προχωρήστε από προσβάσεις μη αναμενόμενες και επιτεθείτε σε αφύλαχτα σημεία.

12. Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΜΕ ΦΩΤΙΑ
Υπάρχουν πέντε τρόποι επιθέσεως με φωτιά:
α) Κάψτε τους στρατιώτες του εχθρού στον καταυλισμό τους.
β) Κάψτε τις αποθήκες του εχθρού.
γ) Κάψτε τα μεταφορικά του εφοδιασμού του εχθρού.
δ) Κάψτε τα οπλοστάσια και τα πυρομαχικά του εχθρού.
ε) Εκτοξέυστε στον εχθρό αντικείμενα φλεγόμενα στην μάχη.

13. Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΟΠΩΝ
Εκείνο που κάνει σοφό τον Ηγεμόνα, είναι η πρόγνωση.
Η πρόγνωση, μπορεί να επιτευχθεί μόνον μέσω κατασκόπων.
Υπάρχουν πέντε κατηγορίες κατασκόπων:
α) Τοπικοί κατάσκοποι.
β) Εσωτερικοί κατάσκοποι.
γ) Προσήλυτοι κατάσκοποι.
δ) Καταδικασμένοι κατάσκοποι.
ε) Κατάσκοποι που επιβιώνουν.

Τέτοια είναι η τέχνη του πολέμου.

~ΑΝΑΛΥΣΗ~

-Οι πέντε θεμελιώδεις αρετές για τους Κινέζους είναι:
α) Ανθρωπισμός
β) Ακεραιότητα
γ) Αυτοέλεγχος
δ) Ειλικρίνεια
ε) Σοφία

-Τα πέντε ελαττώματα που δεν πρέπει να χαρακτηρίζουν έναν Στρατηγό είναι:
α) Ριψοκίνδυνος∙ διότι κινδυνεύει να σκοτωθεί.
β) Δειλός∙ διότι κινδυνεύει να αιχμαλωτισθεί.
γ) Ευερέθιστος∙ διότι κινδυνεύει να γελοιοποιηθεί.
δ) Συμπονετικός∙ διότι κινδυνεύει να αιφνιδιαστεί.
ε) Υπερβολικά ανεπτυγμένο το αίσθημα της τιμής∙ διότι κινδυνεύει να συκοφαντηθεί.

-Οι πέντε κρίσιμοι παράγοντες:
α) Ψυχολογική επιρροή∙ ό,τι εμπνέει τους ανθρώπους να αγαπούν τους ηγέτες τους, τόσο, ώστε να τους ακολουθούν στη ζωή και το θάνατο, χωρίς να φοβούνται να ρισκάρουν.
β) Περιβάλλον∙ το κρύο και τη ζέστη, το χειμώνα και το καλοκαίρι, τη νύχτα και την ημέρα, στις πολεμικές επιχειρήσεις είναι υψίστης σημασίας ο καιρός.
γ) Προβλεψιμότητα∙ το τι θα συναντήσει κάποιος στην πορεία. Αν το έδαφος βαδίζεται εύκολα ή δύσκολα, αν είναι πεδινό ή ορεινό, αν έχει στενά περάσματα και που καιροφυλακτεί ο θάνατος.
δ) Διοίκηση∙ σε τι βαθμό ο στρατηγός διαθέτει τις αρετές της σοφίας, της ειλικρίνειας, της ανθρωπιάς, του θάρρους και της αυστηρότητας.
ε) Οργάνωση∙ τον έλεγχο, την σωστή ιεραρχία των στελεχών, τις προμήθειες του στρατού με τα απαραίτητα και την εξασφάλιση ανεφοδιασμού.

-Ο επιδέξιος χειριστής ανθρώπων διαχειρίζεται τον κάθε άνθρωπο ανάλογα με τον σκοπό που η φύση του εξυπηρετεί:
α) Ο σοφός ευχαριστιέται να εδραιώνει την αξία του.
β) Ο γενναίος ευχαριστιέται να φανερώνει το θάρρος του.
γ) Ο άπληστος διακρίνει ταχύτατα τις ευκαιρίες.
δ) Ο ανόητος δεν έχει τον φόβο του θανάτου.

-Η αξία του Χρόνου, το να είσαι δηλαδή έστω και λίγο πιο μπροστά από τον εχθρό σου, μετράει περισσότερο ακόμα και από την αριθμητική υπεροχή.

-Οι αμοιβές και τα δώρα ενισχύουν την δυναμικότητα του στρατού.

-Η στρατιωτική σφαίρα διοίκησης και η πολιτική σφαίρα διοίκησης είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, ως προς την πρακτική τους.

-Το να γνωρίζεις τον εχθρό σου σε κάνει ικανό να αναλάβεις επίθεση. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου σε κάνει ικανό να αναλάβεις άμυνα. Η επίθεση είναι το μυστικό της άμυνας∙ η άμυνα είναι η σχεδίαση της επίθεσης.

-Για να επιτύχεις με μικρές δυνάμεις, μεγάλα αποτελέσματα, θα πρέπει να επιδιώξεις τις γρήγορες εξελίξεις και τις αιφνίδιες ορμητικές κινήσεις.

-Ανίκητος είναι ο στρατιώτης που έχει την νοσταλγία να επιστρέψει σπίτι του.

-Τα πουλιά και τα άλλα ζώα, όταν στριμώχνονται στην γωνία είναι υποχρεωμένα να πολεμήσουν μέχρις θανάτου με νύχια και με δόντια, αντιστοίχως και ο εχθρός σας. Εάν όμως του δώσετε την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει ένας δρόμος προς την σωτηρία, θα τον αποτρέψετε από το να πολεμήσει με το θάρρος της απελπισίας και έτσι θα τον συντρίψετε.

-Το μυστικό του πολέμου βρίσκεται στις συγκοινωνίες. Ότι είναι η καρωτίδα για έναν άνθρωπο είναι και η γραμμή ανεφοδιασμού για έναν στρατό.

-Κάθε είδος μεταφυσικής θα πρέπει να απαγορευτεί από το στράτευμα. Η σημασία αυτού έγκειται στο ότι εάν οι αμφιβολίες, οι δισταγμοί ή οι αναποφασιστικότητες αποβληθούν από το στράτευμα, οι άνδρες σας δεν πρόκειται ποτέ να δείξουν ότι αμφιταλαντεύονται στην αποφασιστικότητα τους μέχρι τον θάνατο.

-Στην δύσκολη στιγμή, η μόνη περίπτωση για να ζήσει κανείς, είναι να εγκαταλείψει κάθε ελπίδα για ζωή.

-Όταν κάνετε επίθεση ενός ισχυρού κράτους, εάν μπορέσετε να διαχωρίσετε τις δυνάμεις του, θα αποκτήσετε μια υπεροχή δυνάμεως∙ εάν έχετε υπεροχή δυνάμεων, θα τρομοκρατήσετε τον εχθρό∙ εάν τρομοκρατήσετε τον εχθρό, τα γειτονικά κράτη θα φοβηθούν∙ εάν τα γειτονικά κράτη φοβηθούν, αυτό θα τα αποτρέψει από το να συμμαχήσουν με τον εχθρό σας.

-Εάν ο εχθρός αφήνει ενδείξεις προέλασης, ενθαρρύνετε τον∙ εάν ανυπομονεί να συμπτυχθεί, καθυστερήστε τον. Ο σκοπός είναι να τον κάνουμε απρόσεκτο ή οιηματία ούτως ώστε να εξαπολύσουμε την επίθεση μας.

-Απορρίψτε αδίστακτα τους κανόνες! Η νίκη είναι το μόνο που μετράει και δεν θα την επιτύχετε αν παραμείνετε προσκολλημένοι σε συμβατικούς κανόνες αντί να τους ξεπεράσετε!

-Ο επιτυχημένος πόλεμος, είναι ο γρήγορος πόλεμος. Δίχως εσωτερική πληροφόρηση για τις συνθήκες και τις επιλογές του εχθρού, ο πόλεμος δεν δύναται να είναι γρήγορος.

-Ο σκοπός του πολέμου είναι η ειρήνη.

-Ένας στρατός δίχως κατασκόπους είναι σαν έναν άνθρωπο δίχως μάτια και αυτιά.

-Όπως ακριβώς το νερό που μεταφέρει την λέμβο από όχθη σε όχθη μπορεί να την βουλιάξει, έτσι και η εξάρτηση από κατασκόπους μπορεί να προβεί μοιραία.

-Όλες οι επικοινωνίες με τους κατασκόπους πρέπει να γίνονται από «το στόμα στο αυτί». Οι κατάσκοποι δεν πρέπει να είναι γνωστοί σε κανέναν. Οι κατάσκοποι προσκολλούνται σε αυτούς που τους δίνουν τα περισσότερα και δεν θα πρέπει αυτό να το ξεχνάμε. Όταν σας προτείνουν κάτι που είναι πολύ ουσιώδες, εξασφαλίστε τα συγγενικά τους πρόσωπα ως ομήρους για την πίστη τους. Ποτέ μην τους ανακοινώνεται τίποτε εκτός από ό,τι είναι απολύτως απαραίτητο.

-Η διπλωματία βασίζεται αποκλειστικά στην δωροδοκία, στον δόλο και στην απάτη.

-Κινήσου στο άδειο, εισχώρησε στο κενό, παρέκαμψε περιοχές που ο εχθρός υπερασπίζεται, παράμεινε ανεξιχνίαστος σαν τα σύννεφα και ρίξου πάνω στον εχθρό σαν κεραυνός εκεί που δεν το περιμένει, αιφνιδίασε τον.

-Στην επιδρομή και στη λεηλασία, σαρωτικοί σαν την φωτιά. Στην ακινησία, ακλόνητοι σαν τα βουνά. Στην οπισθοχώρηση γρήγοροι σαν τον άνεμο, δεν καταδιώκεται ποτέ όποιος κινείται με τόση ταχύτητα που δεν τον προλαβαίνει κανείς.

-Όταν, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση, ο εχθρός ζητάει ανακωχή, συνωμοτεί.

-Στήλη σκόνης που ανεβαίνει ψηλά, είναι σημάδι ότι πλησιάζουν τέθριππα. Σκόνη που μένει να αιωρείται χαμηλά και σε μεγάλη έκταση, είναι σημάδι ότι πλησιάζει το πεζικό.

-Να ασκείτε την τέχνη της προσβολής της πνευματικής ισορροπίας του εχθρού, την τέχνη της μπλόφας και να αποφεύγετε τις μετωπικές συγκρούσεις.

Ετικέτες: ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ, Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ, ΠΟΛΕΜΟΣ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Πηγή: http://philipposphilios.com
Aνιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος