Ludwig Van Beethoven: Η ζωή και το έργο του. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο. Ακούστε το ''EMPEROR''

Πρόκειται για έναν από τους γνωστότερους και σημαντικότερους συνθέτες στην παγκόσμια ιστορία της μουσικής, το έργο του οποίου αποτέλεσε τομή για την κλασική μουσική παράδοση και ταυτόχρονα σηματοδότησε την απαρχή της ρομαντικής περιόδου. Παρότι η συμβολή του στην πορεία της μουσικής ανά τους αιώνες δεν υπήρξε διόλου μονόπλευρη ή εξειδικευμένη σε ορισμένο μουσικό είδος (αφού οι καταγεγραμμένες συνθέσεις του υπερβαίνουν σε αριθμό τις εκατόν τριάντα και περιλαμβάνουν κοντσέρτα, σονάτες, κουαρτέτα, κουιντέτα, όπερα, λειτουργίες, σερενάτες κ.ο.κ.) το όνομα του Μπετόβεν συνδέθηκε άρρηκτα με τις εννέα διάσημες συμφωνίες του, εξαιτίας των οποίων έχει χαρακτηριστεί ως «ο μεγαλύτερος συμφωνικός συνθέτης».

Η ζωή του δεν υπήρξε εύκολη, παρά τη μεγάλη επαγγελματική του επιτυχία και αναγνώρισή του ως μουσική ιδιοφυΐα, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Γεννήθηκε το 1770 μ.Χ. στη Βόννη, από φτωχούς γονείς που κατάγονταν από το Βέλγιο και είχε άλλα έξι αδέλφια, εκ των οποίων επιβίωσαν μόνο τα δύο. Η μητέρα του (Κατερίνα Κέρβεριχ) εργαζόταν ως υπηρέτρια και ήταν άνθρωπος πράος και καλόκαρδος, ενώ ο πατέρας του (Γιόχαν Μπετόβεν), ο οποίος ήταν επίσης μουσικός και εργαζόταν ως τενόρος στην Αυλή της Βόνης, αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού.

Το ταλέντο του νέου Μπετόβεν έγινε φανερό σε πολύ πρώιμη παιδική ηλικία και ο πατέρας του, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα μουσικού διδασκάλου προσδοκώντας να τον παρουσιάσει στο κοινό ως παιδί-θαύμα, τον υποχρέωνε να μελετά νυχθημερόν, προκειμένου να προετοιμαστεί για την πρώτη του δημόσια ερμηνεία. Πράγματι, το 1778, σε ηλικία μικρότερη των οκτώ ετών, ο Μπετόβεν έδωσε την πρώτη του δημόσια συναυλία στην Κολωνία, για τις ανάγκες προώθησης της οποίας ο πατέρας του είχε διαδώσει σε όλους ότι ήταν μόλις έξι χρονών. Το γεγονός αυτό του δημιούργησε εσφαλμένη εντύπωση της ηλικίας του, η οποία τον ακολούθησε για σημαντικό χρονικό διάστημα της ζωής του.

Οι περιορισμένες μουσικές γνώσεις του πατέρα του κατέστησαν σύντομα επιτακτική την ανάγκη εύρεσης περισσότερο καταρτισμένων μουσικών διδασκάλων. Έτσι, σε ηλικία δέκα ετών ανέλαβε τη μουσική του παιδεία ο επαγγελματίας παίκτης οργάνου της Αυλής, Κρίστιαν Νεέφε, ο οποίος αντιλήφθηκε πόσο ιδιαίτερο και σπάνιο ήταν το ταλέντο του μαθητή του. Κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και τον αποδέσμευσε από την αυστηρή και καταπιεστική μελέτη, στην οποία τον υποχρέωνε ο πατέρας του. Παράλληλα, πέραν της διδαχής του οργάνου και των βασικών αρχών της σύνθεσης, ο Νεέφε συνετέλεσε και στην ευρύτερη μόρφωσή του, μυώντας τον στα έργα των μεγάλων φιλοσόφων (αρχαίων αλλά και σύγχρονών του).

Το 1782 μ.Χ. και σε ηλικία σχεδόν δώδεκα ετών, ο Μπετόβεν δημοσίευσε το πρώτο του έργο με τίτλο «9 παραλλαγές στην ντο μείζονα σε ένα εμβατήριο του Earnst Christoph Dressler (WoO 63)». Tο 1784 μ.Χ., κατόπιν συστάσεων του δασκάλου του, ο Μπετόβεν ανέλαβε καθήκοντα οργανίστα στην Αυλή του πρίγκιπα Μαξιμιλιανού Φραγκίσκου, νεότερου γιου της Μαρίας Θηρεσίας και Δούκα της Κολωνίας. Η θέση αυτή, την οποία κατέλαβε σε ηλικία μόλις δεκατεσσάρων ετών, πέρα από το ότι συνετέλεσε στην ευρύτερη διάδοση του ταλέντου του και στη δημοσιοποίηση των ικανοτήτων του, του έδωσε επίσης την ευκαιρία να διευρύνει τον κοινωνικό του κύκλο, κάνοντας γνωριμίες και ιδρύοντας φιλίες, οι οποίες έμελλε να τον ακολουθήσουν σε όλη τη μετέπειτα ζωή του. Την ίδια εποχή ο Μπετόβεν άρχισε να εκτελεί πατρικά χρέη αναφορικά με την οικογένειά του, αναλαμβάνοντας τόσο την οικονομική υποστήριξη των συγγενών του (αφού ο πατέρας του -εξαιτίας του αλκοολισμού- δεν ήταν σε θέση να εκπληρώσει αποτελεσματικά τα καθήκοντά του ως μουσικού στην Αυλή), όσο και τη γενικότερη φροντίδα των δύο μικρότερων αδελφών του, για τους οποίους ένιωθε υπεύθυνος, συναίσθημα το οποίο διατηρήθηκε καθ’ όλη του τη ζωή, μερικές φορές μάλιστα σε σημείο υπερβολής.

Το 1787 μ.Χ. ο πρίγκιπας Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος, ο οποίος πίστευε στο ταλέντο του νεαρού μουσικού, τον έστειλε στη Βιέννη, που ήταν η πολιτιστική και μουσική πρωτεύουσα της εποχής, για να μαθητεύσει κοντά στον Μότσαρτ. Οι ελάχιστες και αμφίβολης γνησιότητας πηγές που υπάρχουν αναφορικά με την πρώτη συνάντηση των δύο αυτών σπουδαίων μουσικών μορφών, αποδίδουν στον Μότσαρτ ενθουσιώδεις φράσεις αναγνώρισης του μουσικού ταλέντου του νεαρού Μπετόβεν. Ωστόσο, η μαθητεία αυτή διήρκεσε μόλις δεκατέσσερις ημέρες, διακοπτόμενη από την αιφνίδια είδηση της βαριάς ασθένειας της μητέρας του, λόγω της οποίας ο Μπετόβεν μετέβη άμεσα στη Βόννη.

Η Κατερίνα Κέρβεριχ υπέκυψε στην ασθένειά της στις 17-7-1787. Η απώλεια του μόνου ανθρώπου του στενού οικογενειακού του περιβάλλοντος, με τον οποίο είχε αναπτύξει πολύ στενό δεσμό αγάπης, εκτίμησης και αφοσίωσης, του άφησε ένα μεγάλο συναισθηματικό κενό, κρατώντας τον για μερικά χρόνια εκτός της πολιτιστικής επικαιρότητας. Μετά από πέντε ολόκληρα χρόνια και μετά από νέα επιχορήγηση του πρίγκιπα Μαξιμιλιανού Φραγκίσκου, αλλά και του κόμη Βάλντσταϊν, φίλου και προστάτη του, ο Μπετόβεν επέστρεψε στη Βιέννη το 1792 μ.Χ. για να συνεχίσει τις σπουδές του και να μαθητεύσει αυτή φορά κοντά στον Χάυντν. Αργότερα συνέχισε την εκπαίδευσή του με τους Άλμπρεχτσμπέργκερ και Σαλιέρι. Έκτοτε δεν επέστρεψε ποτέ στη γενέτειρά του.

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της διαμονής του στη Βιέννη, ο Μπετόβεν –με τη βοήθεια του ηχηρού ονόματος των χρηματοδοτών του- ανέπτυξε κοινωνικές σχέσεις με τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις της πόλης, οι οποίες τον δέχτηκαν στους κόλπους τους. Παρά τις ριζοσπαστικές αντιλήψεις του και τον ιδιόρρυθμο και κυκλοθυμικό χαρακτήρα του, που τον ωθούσε σε συχνές αψιθυμίες και συγκρούσεις με διαφορετικό κάθε φορά αριστοκράτη, για τις οποίες επανόρθωνε σχεδόν άμεσα (πολλές φορές και με αφιερώσεις έργων του), οι φιλόμουσοι των ευγενών τάξεων έγιναν σταδιακά οι μεγαλύτεροι και πιστότεροι υποστηρικτές του και τον αναγνώριζαν ως μεγάλο πιανίστα, ταλαντούχο βιρτουόζο και αυτοσχεδιαστή, συγχωρώντας την απρόβλεπτη και υπερβολική συμπεριφορά του.

Το 1794 μ.Χ. συνέθεσε το έργο του «Opus 1, Trios for Piano» και το1795 μ.Χ. ο Μπετόβεν έκανε την πρώτη του δημόσια ερμηνεία στη Βιέννη, στο Burgtheater, στο πλαίσιο μίας εκδήλωσης όπου ο κάθε μουσικός παρουσίαζε τις προσωπικές του συνθέσεις. Ακολούθησε μία περιοδεία, η οποία περιέλαβε κοντσέρτα στην Πράγα, στη Δρέσδη, στο Βερολίνο και στη Βουδαπέστη και το 1799 μ.Χ συνέθεσε την «Απασιονάτα» (μτφ: Παθητική Σονάτα), την οποία εμπνεύστηκε από τον έρωτά του για την αριστοκράτισσα Τερέζα Φον Μπρούνσβικ.

Το 1800 μ.Χ. έδωσε άλλη μία συναυλία στη Βιέννη, στην οποία μάλιστα παρουσίασε στο κοινό την πρώτη Συμφωνία. Το κοινό της εποχής τη βρήκε πολύ παράξενη στο άκουσμα, παρότι οι σημερινοί ακροατές την χαρακτηρίζουν ως την πιο κλασική του συμφωνία, με φανερές τις επιρροές του από το Μότσαρτ και το Χάυντν. Την ίδια χρονιά συνέθεσε το «Σεπτέτο» και μερικούς μήνες αργότερα τη «Σονάτα της Άνοιξης». Ακολούθησε η «Σονάτα υπό το Σεληνόφως», την οποία αφιέρωσε στην αγαπημένη του Τζουλιέτα Γκουιτσιάρντι, η οποία όμως τον εγκατέλειψε το 1802, βυθίζοντάς τον σε βαθιά θλίψη.

Παράλληλα, από το 1794 μ.Χ. είχε αρχίσει να εμφανίζεται κάποιο πρόβλημα στην ακοή του, το οποίο σταδιακά επιδεινώθηκε, σε σημείο να του δημιουργήσει σοβαρή βαρηκοΐα περί το 1801 μ.Χ. (σε ηλικία μόλις 31 ετών). Τότε εξομολογήθηκε στους φίλους του από τη Βόννη, ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα έχανε τελείως την ακοή του. Τον επόμενο χρόνο μάλιστα έγραψε ένα κείμενο, το οποίο είναι γνωστό ως «διαθήκη του Χάιλιγκενσταντ», το οποίο απευθυνόταν στους αδελφούς του. Στο κείμενο αυτό εξέφραζε τη φρίκη που ένιωθε για την αδικία και την ειρωνεία που του επιφύλασσε η ζωή, υποχρεώνοντας ένα μουσικό να ζήσει τη ζωή του κουφός, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι το μόνο που τον συγκράτησε από την αυτοκτονία ήταν η Τέχνη και η σκέψη ότι δεν μπορούσε να φύγει από τη ζωή πριν διεκπεραιώσει το καθήκον του απέναντί Της.

Ο Μπετόβεν όχι μόνο δεν αυτοκτόνησε, αλλά άντλησε δύναμη από το ταλέντο του και επικεντρώθηκε στην προσπάθειά του να συνθέσει σε σύντομο χρονικό διάστημα όσο περισσότερα έργα μπορούσε, προκειμένου να προλάβει και να νικήσει τη συνεχώς επιδεινούμενη βαρηκοΐα του. Στο διάστημα αυτό δίδασκε περισσότερους μαθητές και μαθήτριες, τους οποίους έβρισκε ελπιδοφόρους ή και ελκυστικούς, επεκτείνοντας έτι περαιτέρω τους κοινωνικούς του δεσμούς με την άρχουσα τάξη. Αναπόφευκτα, ερωτεύτηκε περισσότερες μαθήτριές του, αλλά και γενικότερα περισσότερες γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή του, χωρίς όμως να βρει την ανταπόκριση που προσδοκούσε. Στα έργα που δημιουργήθηκαν την εποχή εκείνη περιλαμβάνονται διάφορες σονάτες για πιάνο, μεταξύ των οποίων και «η Καταιγίδα» (μτφ.: The Tempest), καθώς και η δεύτερη Συμφωνία, η οποία παρουσίασε περισσότερες δομικές καινοτομίες σε σχέση με την πρώτη. Το ίδιο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσε και τη μοναδική όπερά του με τον τίτλο «Λεονώρα» (η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε «Φιντέλιο»).

Το 1803 μ.Χ. συνέθεσε την περίφημη τρίτη Συμφωνία του, γνωστή ως «Ηρωική». Το έργο του αυτό ήταν εμπνευσμένο από το Ναπολέοντα, τον οποίο θαύμαζε απεριόριστα και τον θεωρούσε ήρωα, απελευθερωτή των ανθρώπων, ο οποίος θα κατάφερνε να ιδρύσει μία νέα κοινωνία που θα στηριζόταν στην ελευθερία, την αλληλεγγύη και τη δικαιοσύνη. Για το λόγο αυτό η Τρίτη Συμφωνία είχε αρχικά ονομαστεί «Βοναπάρτης». Το 5^ο κοντσέρτο για πιάνο, το οποίο ονομάστηκε «Αυτοκρατορικό» και συνετέθη το 1809 μ.Χ. ήταν επίσης αφιερωμένο στο Ναπολέοντα. Όταν αργότερα ο Βοναπάρτης έλαβε τον τίτλο του Αυτοκράτορα και κατέστη πλέον σαφές ότι οι φιλοδοξίες του ήταν περισσότερο απολυταρχικές και δεν συμβιβάζονταν με την εικόνα του ένδοξου απελευθερωτή με τα υψηλά ιδανικά, την οποία έτρεφε και θαύμαζε ο συνθέτης, εξοργίστηκε τόσο που μετονόμασε την τρίτη Συμφωνία του σε «Ηρωική».

Η πέμπτη Συμφωνία του γράφτηκε το 1807 μ.Χ. και πραγματευόταν την αέναη μάχη του ανθρώπου με τη μοίρα. Η έκβαση της πάλης αυτής, όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο έργο, έχει διχάσει τους μελετητές. Κατά μία άποψη, το έργο καταλήγει με τον θρίαμβο του ανθρώπου απέναντι στο πεπρωμένο του, αλλά σύμφωνα με άλλη άποψη, η εκδηλωθείσα πάλη (που περιγράφεται με τα τρία χαρακτηριστικά χτυπήματα που συνθέτουν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο), σιγά σιγά ξεθυμαίνει, με αποτέλεσμα να οδηγήσει σε μία συμφιλίωση του ανθρώπου με τη μοίρα του.

Την ίδια περίοδο γράφτηκε και η έκτη Συμφωνία, η οποία ονομάστηκε «Ποιμενική» και αποτελεί έναν ύμνο στη φύση, που ήταν για τον Μπετόβεν μεγάλη πηγή έμπνευσης και θαυμασμού. Ακολούθησαν η ουβερτούρα «Κοριολανός» (η οποία είχε ως θέμα την ομώνυμη τραγωδία του αυστριακού συγγραφέα Χάινριχ Τζόζεφ Βον Κόλιν) και η διάσημη τρίλεπτη σύνθεση για πιάνο με τον τίτλο «Για την Ελίζα» (μτφ. στα γερμανικά: Für Elise). Το τελευταίο αυτό έργο προκάλεσε ερωτηματικά για την ακριβή ταυτότητα της Ελίζας, στην οποία είχε αφιερωθεί. Ειδικοί μελετητές πιστεύουν ότι το έργο αυτό είχε τιτλοφορηθεί «Για την Τερέζα» («Für Therese») και αποσκοπούσε στον εντυπωσιασμό της Τερέζας Μαλφάτι, η οποία όμως δεν ανταποκρίθηκε στον έρωτά του. Όταν το έργο εκδόθηκε τελικά τρεις δεκαετίες μετά το θάνατο του μεγάλου συνθέτη, λόγω του κακού γραφικού του χαρακτήρα, οι αρμόδιοι μουσικολόγοι αντέγραψαν λανθασμένα τον τίτλο («Ελίζα» αντί για «Τερέζα»).

Όταν το 1809 μ.Χ. ο Μπετόβεν θέλησε να φύγει από τη Βιέννη, περισσότεροι φίλοι και εύποροι θαυμαστές του έργου του, του πρότειναν να του παράσχουν ετησίως το ποσό των 4.000 φλορινιών (το οποίο του επέτρεπε να ζει με οικονομική άνεση), με μόνο όρο να παραμείνει στη Βιέννη. Ο συνθέτης δέχτηκε, εγκαινιάζοντας μία νέα εποχή ανεξαρτησίας για τους μουσικούς, έχοντας πλέον την ευχέρεια να συνθέτει ό,τι ήθελε, όποτε ήθελε και ανεξάρτητα από «παραγγελίες» χρηματοδοτών του. Διότι μέχρι τότε, οι μουσικοί εντάσσονταν στο οικόσιτο προσωπικό των αριστοκρατών και ασκούσαν καθήκοντα σύνθεσης και ερμηνείας, σύμφωνα με τις οδηγίες των αφεντικών τους, αλλά χωρίς να απαλλάσσονται και από τα λοιπά χρέη του υπηρετικού προσωπικού.  

Το 1815 μ.Χ. πραγματοποίησε την τελευταία δημόσια ερμηνεία του. Τον ίδιο χρόνο πέθανε ο αδελφός του Κάσπαρ Καρλ, αφήνοντας πίσω τη χήρα και τον εννιάχρονο γιο του, έχοντας προβλέψει με διαθήκη του να ασκηθεί η κηδεμονία του ανηλίκου από τον αδελφό του, Λούντβιχ, από κοινού με τη χήρα μητέρα του ανηλίκου. Το γεγονός αυτό μετέβαλε δραματικά τα δεδομένα της ζωής του, αφού ο ήδη 45χρονος εργένης συνθέτης, ο οποίος μέχρι το έτος 1818 μ.Χ. είχε χάσει τελείως την ακοή του, δυσκολεύτηκε πολύ να συγκατοικήσει με ένα παιδί και ταυτόχρονα να διαχειριστεί τα προβλήματα και τις διαφωνίες με τη χήρα συγκηδεμόνα του ανηλίκου.

Το 1816 μ.Χ. συνέθεσε τη συλλογή τραγουδιών λίντερ με τον τίτλο «Στη Μακρινή Αγαπημένη» και ξεκίνησε τη συγγραφή της ένατης Συμφωνίας, ενώ παράλληλα δούλευε τη λειτουργία «Missa solemnis», την οποία είχε ξεκινήσει χρόνια πριν και την ολοκλήρωσε μόλις το 1822 μ.Χ.. Το έργο αυτό δεν έγινε αποδεκτό από την κοινωνία της εποχής, διότι θεωρήθηκε ότι ήταν υπερβολικά «έντονο» ηχητικά για λειτουργία, η οποία εκ φύσεως προορίζεται για να εκφράσει τη θρησκευτική κατάνυξη, με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ακόμα και ασεβές προς τα Θεία. Η πραγματική αναγνώριση του έργου αυτού, το οποίο αναγνωρίζεται πλέον ως ένα από τα κορυφαία δημιουργήματά του, επήλθε πολύ αργότερα. 

Beethoven - Moonlight Sonata - Daniel Barenboim

Το 1823 μ.Χ. ο Μπετόβεν γνώρισε τον εντεκάχρονο τότε Φραντς Λιστ, σε μία από τις συναυλίες του. Συνεχάρη εγκάρδια το νεαρό πιανίστα, ο οποίος στο μέλλον επρόκειτο να διεκπεραιώσει τη μεταφορά όλων των συμφωνιών του στο πιάνο. Το ίδιο έτος ολοκληρώθηκε και η φημισμένη ένατη Συμφωνία, που φέρει τον τίτλο «Ύμνος στη Χαρά». Το έργο αυτό αποτελεί για πολλούς το αποκορύφωμα της δημιουργίας του και παρότι γράφτηκε υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες (οικονομικά προβλήματα, επιδείνωση της υγείας, διαφωνίες με τον υπό την κηδεμονία άτακτο ανιψιό του), εξυμνεί την ευτυχία και τη χαρά της ζωής. Η πρώτη παρουσίαση της ένατης Συμφωνίας στο κοινό πραγματοποιήθηκε το 1825 μ.Χ. και ο συνθέτης αποθεώθηκε.

Ένα χρόνο αργότερα, επιστρέφοντας από το σπίτι του αδελφού του, με τον οποίο είχε καυγαδίσει –όπως γινόταν επανειλημμένα- ο Μπετόβεν αρρώστησε με ένα απλό κρύωμα στην αρχή, το οποίο όμως εξελίχθηκε σε πνευμονία, επιδεινώνοντας τα άλλα μακροχρόνια προβλήματα υγείας του. Πέθανε στις 26-3-1827, σε ηλικία 57 ετών, περιστοιχισμένος από τους στενότερους φίλους του, την ώρα που ξέσπαγε καταιγίδα. Κηδεύτηκε με όλες τις τιμές στην εκκλησία της Αγίας Τριάδος στη Βιέννη, όπου λέγεται ότι παρευρέθηκαν περισσότερα από 10.000 άτομα. Υποστηρίζεται ότι το φέρετρο σήκωσε, μεταξύ άλλων διάσημων καλλιτεχνών της εποχής και ο Φραντς Σούμπερτ, ο οποίος ήταν μεγάλος θαυμαστής του. Όταν πέθανε και ο ίδιος τον επόμενο χρόνο, θάφτηκε δίπλα του.

Μετά το θάνατό του, βρέθηκαν στο σπίτι του, στο ίδιο συρτάρι με τη «διαθήκη του Χάιλιγκενσταντ», δύο μικρών διαστάσεων πορτρέτα γυναικών, συνοδευόμενα από μία επιστολή προς την «αθάνατη πολυαγαπημένη». Το κείμενο αυτό έχει προκαλέσει αμέτρητες εικασίες αναφορικά με την ταυτότητα της μυστηριώδους αυτής γυναίκας, αλλά κανείς δεν μπορεί να καταλήξει σε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα και μέχρι σήμερα δεν έχει εξακριβωθεί ούτε και η ταυτότητα των δύο γυναικών στα πορτρέτα.

Η ανήθικη «Κάρμεν» του Ζώρζ Μπιζέ. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Η Όπερα Κομίκ στο Παρίσι ανέβασε το 1875 την παράσταση της «Κάρμεν» του Μπιζέ. Υπολογίσθηκε ότι σε ένα διάστημα άνω των εξήντα ετών, το έργο παίχθηκε στην Κομίκ χίλιες πεντακόσιες φορές, ενώ σε άλλα μουσικά θέατρα παγκοσμίως οι παραστάσεις της Κάρμεν, υπερέβησαν τις είκοσι χιλιάδες!

Κανένα άλλο μουσικό έργο δεν παρουσίασε τόσο μεγάλη επιτυχία, όσο η Κάρμεν, εκείνη την ατίθαση κοπέλα των ισπανικών βουνών, με την γλυκιά μουσική του Μπιζέ, που εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να γοητεύει. Κι όμως το έργο αυτό κατά μια τραγική ειρωνεία, θεωρήθηκε από τις πρώτες κιόλας παραστάσεις ως μια αποτυχία!

Κι ο Γάλλος μουσουργός και δημιουργός του ο Ζώρζ Μπιζέ, στεναχωρήθηκε τόσο πολύ, που ένα μήνα από το ανέβασμα της πρώτης παράστασης, πέθανε, σε ηλικία 36 ετών μόλις!

Την όπερα αυτή ο Μπιζέ, την συνέθεσε βασιζόμενος πάνω σε ένα διήγημα του Προσπέρ Μεριμέ. Ήδη πριν από την σύνθεση του «Κάρμεν» είχε συνθέσει παρά το νεαρό της ηλικίας του, άλλες τρεις όπερες, τους «Αλιείς Μαργαριταριών», την «Πεντάμορφη του Περθ» και την «Αρλεζιάνα». Και στα τρία αυτά έργα ο Μπιζέ, είχε λάβει σκληρή κριτική, ακόμα και στην «Αρλεζιάνα» που σήμερα αναγνωρίζεται σαν ένα έργα μοναδικό, στην αναπαράσταση της μεσογειακής ψυχής. Ο κόσμος στην εποχή του Μπιζέ, δεν πρόσεχε τόσο την μουσική του, όσο την θεματολογία του. Και το κοινό προέρχονταν από την αστική τάξη, στην οποία κυριαρχούσε το αίσθημα της οικογένειας και της ηθικής. Αυτές οι ιστορίες εγκαταλείψεων συζύγων, ενόχων, ερώτων παράνομων κ.λ.π. δεν έκαναν καλή εντύπωση στο κοινό πάνω στο οποίο στηρίζονταν η όπερα. Κι ο Μπιζέ γοητεύονταν από τέτοιες ιστορίες, που ήταν προβληματικές για το κοινό της εποχής. Όταν διάβασε το διήγημα για το κορίτσι των ισπανικών βουνών, την Κάρμεν, ο Μπιζέ κλείσθηκε για δύο ολόκληρα χρόνια στο 

σπίτι του και μελετούσε την ισπανική κουλτούρα. Δεν είχε καμία γνώση για τον ισπανικό πολιτισμό, αφού δεν είχε επισκεφθεί ποτέ την Ισπανία και δεν γνώριζε και από ισπανική λαϊκή μουσική. Κι όμως αυτός ο αυτόβουλος εγκλεισμός του για δύο χρόνια μέσα στο σπίτι του, τον οδήγησαν να κατανοήσει τόσο πολύ την ισπανική ψυχή, ώστε σήμερα το έργο του να θεωρείται τόσο «ισπανικό» που θεωρείται σχεδόν απίστευτο ότι συνετέθητε από έναν Γάλλο!

Έτσι ο άνθρωπος που δεν γνώρισε ποτέ την Ισπανία στην πραγματικότητα, συνέθεσε τραγούδια που τραγουδιούνται μέχρι σήμερα από κάθε ισπανικό στόμα. Η «Κάρμεν» έχει τόσο δυνατό τοπικό χρώμα, που θεωρείται σήμερα το πρότυπα της ιβηρικής μουσικής, ενώ στις αρένες των ταυρομαχιών, η είσοδος του ταυρομάχου «τορεαδόρ» συνοδεύεται πάντα από το λεγόμενο τραγούδι του ταυρομάχου, που είναι σύνθεση του Μπιζέ!

Η πρώτη της «Κάρμεν» δόθηκε όπως προαναφέραμε, στην αίθουσα της Όπερας Κομίκ, στις 3 Μαρτίου 1875. Ο κόσμος που είχε πλημμυρίσει την αίθουσα, ήταν προδιατεθειμένος κατά του νεαρού συνθέτη, καθώς ο ίδιος ο Μπιζέ είχε δηλώσει με αφροσύνη, εγωισμό και έπαρση, πως η «Κάρμεν» ήταν το μεγαλύτερο αριστούργημα και όποιου δεν του αρέσει, σημαίνει πως δεν γνωρίζει από μουσική! Μετά την σκληρή αυτή δήλωση το έργο είχε ξεκινήσει μέσα στην σιωπή, από πλευράς κοινού, μέχρι που τελείωσε η πρώτη πράξη. Στην δεύτερη πράξη όμως, καθώς εμφανίζονταν μια ηθική που το κοινό δεν ήταν έτοιμη να δεχτεί, άρχισαν να ακούγονται φωνές μέσα στην αίθουσα. Τέτοιες «ανήθικες ιστορίες» δεν ήταν επιτρεπτές για τους Παρισινούς αστούς που πήγαιναν να παρακολουθήσουν μαζί με της συζύγους τους και τις κόρες τους. Το έργο τελείωσε χωρίς κανένα χειροκρότημα, αντιθέτως με πολλά σφυρίγματα. Την επομένη κιόλας μέρα, η κριτική στρέφονταν επιθετικά εναντίον του. Η «Κάρμεν» χαρακτηρίζονταν ως ανοσιούργημα με τραγούδια από ισπανικά καπηλεία. Ο Μπιζέ τότε ήταν που άρχισε μόνος του να παλεύει εναντίον όλων, για την διάσωση του έργου του. Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως ήταν από τους ηθοποιούς της Όπερας Κομίκ, που επέμεναν να αλλάξει το πρόγραμμα, καθώς δεν άντεχαν την αρνητική κριτική που γίνονταν. Περνά έτσι, ένας μήνας πάλης, αγωνίας και έντασης. Ο Μπιζέ ασθενούσε διαρκώς και αδυνάτιζε. Οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν. Πηγαίνει στην εξοχή, όπου μετά από τρεις ημέρες ακαθόριστης ασθένειας πεθαίνει, την ίδια στιγμή που πίσω στο Παρίσι, η «Κάρμεν» ανεβαίνει σε μια γεμάτη αίθουσα για να παιχθεί για τριακοστή Τρίτη φορά!

Το έργο του σιγά σιγά άρχισε να αναγνωρίζεται μέχρι που σήμερα η «Κάρμεν» θεωρείται μια αξεπέραστη όπερα του είδους!

Πηγή: Ωδείο Όπερα Αθηνών.

Ανιχνευτής ο Πεπέ.

Από το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν, στον άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Το «Δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν» αποτελεί στην ουσία μια τετραλογία, αφού αποτελείται από τέσσερα έργα: Τον «Χρυσό του Ρήνου», τη «Βαλκυρία», το «Σίνγκφριντ» και το «Λυκόφως των Θεών». Γράφτηκε από τον Βάγκνερ μέσα σε ένα διάστημα είκοσι ετών, από το 1852 έως το 1872 με ενδιάμεσα διαλείμματα καθώς ο Γερμανός μουσουργός το χρονικό αυτό διάστημα έγραψε δύο ακόμα αριστουργήματα τον «Τριστάνο και Ιζόλδη» και τους «Μαστόρους τραγουδιστάδες».

Η υπόθεση αυτού του κύκλου προέρχεται από τους θρύλους και την μυθολογία των βόρειων λαών της Ευρώπης και ξετυλίγεται όπως μια αρχαία τραγωδία. Θα προσπαθήσουμε να πούμε δύο λόγια για την υπόθεση του έργου, γεγονός δύσκολο καθώς ο μύθος είναι μπερδεμένος με θρύλους και δοξασίες, ξεχωριστές ιστορίες από μόνες τους. Μια γενιά παράξενη φτιαγμένη από νάνους ζει στα έγκατα της γης. Αυτή την γενιά του σκοταδιού την λένε Νιμπελούγκεν. Ένας από νάνος των Νιμπελούγκεν ο Άλμπεριχ, με την χρήση καταραμένου χρυσού, κατασκευάζει ένα δακτυλίδι που του χαρίζει δύναμη. Έτσι με το δακτυλίδι αυτό επικρατεί σε όλους τους νάνους και γίνεται αρχηγός τους. Έτσι ο Άλμπεριχ μετά τους νάνους, ονειρεύεται να κατακτήσει όλα τα 

όντα που ζουν στη γη. Η γενιά των Γιγάντων που είναι η λεγομένη Βόρεια γενιά, βλέποντας όλα αυτά, αρχίζει να ανησυχεί. Οι Θεοί εκμεταλλεύονται την έχθρα των Γιγάντων με τους νάνους και ένας θεός, ό Βόταν παροτρύνει τους Γίγαντες να χτίσουν ένα κάστρο, τη Βαλχάλα, ώστε να κυβερνά τον κόσμο. Μόλις τελείωσαν οι Γίγαντες το χτίσιμο του κάστρου, ζήτησαν ως ανταμοιβή όλο το χρυσάφι της γης. Φυσικά αυτό το είχε ήδη μαζέψει ο νάνος Άλμπεριχ. Έτσι οι θεοί αντί για χρυσό παρέδωσαν στους Γίγαντες τον νάνο Άλμπεριχ, που είχε όλο το χρυσάφι και μαζί με αυτό και το δακτυλίδι της δύναμης. Έτσι ο Άλμπεριχ αναγκάζεται να παραδώσει χρυσό και δακτυλίδι, προκειμένου να ελευθερωθεί. Δίνοντας το δακτυλίδι, καταριέται εκείνον που θα το κατέχει. Και η κατάρα αυτή πιάνει πραγματικά. Τότε οι θεοί αποφασίζουν να βοηθήσουν ένα τρίτο γένος, τους ανθρώπους. Οι κόρες του Θεού Βόταν, οι Βαλκυρίες τους παραστέκονται και όσους πέφτουν στην μάχη τους οδηγούν στη Βαλχάλα. Ωστόσο όλοι αναμένουν από το ανθρώπινο γένος, τον ήρωα εκείνο που με την νίκη θα φέρει την ειρήνη. Κι αυτός είναι ο Σίγκφριδ (Σίγκ είναι η νίκη), (Φριδ είναι η ειρήνη). Μετά από ατέλειωτες περιπέτειες και συνωμοσίες ο Σίγκφριδ τελικό πεθαίνει και η αγαπημένη γυναίκα του η Μπρουνχιλδ ξαναπετά το δακτυλίδι στον βυθό του Ρήνου. Φλόγες ξεπηδούν στο παλάτι της Βαλχάλα που καίνε τους θεούς. Η φωτιά φαίνεται ότι καίει και εξαγνίζει τα πάντα. Αυτή εν συντομία, ήταν η υπόθεση του κύκλου του δακτυλιδιού.

Ο μεγάλος Έλληνας μουσουργός Μανώλης Καλομοίρης έλεγε, πως για να καταλάβει κάποιος εκτός Βορείου Ευρώπης, το έργο αυτό, θα πρέπει να γνωρίζει οπωσδήποτε την 

υπόθεση, αλλά και να έχει μυηθεί στην Βαγκνερική όπερα, καθώς η μελωδία απουσιάζει. Κυριαρχούν επί το πλείστον υπερκόσμια μελωδικά ευρύματα και αυτό που επικρατεί είναι η δύναμη του λόγου που επικρατεί της μουσικής!

Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για διάσπαρτους μύθους των Τευτόνων, που ο Βάγκνερ ένωσε σε μια ιστορία. Οι μύθοι αυτοί ήταν σωμένοι στην παράδοση των Βορείων λαών, σαν να λέμε σήμερα εμείς ιστορίες άλλες για τον Ηρακλή, άλλες για τον Θησέα, τον Αχιλλέα ή τον Οδυσσέα! Δηλαδή ιστορίες που διαδραματίζονταν σε διαφορετικούς χρόνους και τόπους. Ο Βάγκνερ τις ένωσε σχηματίζοντας μια τετραλογία και δημιουργώντας ένα νέο μουσικοδραματικό είδος, την Βαγκνερική Όπερα. Η συγκεκριμένη ιστορία είχε διάρκεια 15 ώρες. Σήμερα η τετραλογία εξακολουθεί να μαγεύει τους Αγγλοσαξωνικούς λαούς, έστω και παρουσιαζόμενη ως τριλογία με παραλλαγμένη πλοκή, όπως συνέβει με το μυθιστόρημα «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» του Άγγλου συγγραφέα Τόλκιν, όπου κι εδώ συναντούμε Χόμπιτ, νάνους, ανθρώπους, γίγαντες κι εδώ το δαχτυλίδι χαρίζει δύναμη, αλλά είναι καταραμένο για όποιον το φορά. Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, στην ουσία, συνεχίζει να μαγεύει, όπως κάποτε μάγευε τους Βόρειους λαούς, ο Σίγκφριδ, η Βαλχάλα και οι επικές ιστορίες.

Πηγή: Ωδείο Όπερα Αθηνών.

Ανιχνευτής ο Πεπέ.

Παρίσι: Η πόλη του ερωτικού τραγουδιού. Η επιλογή έγινε από τον ερωτευμένο με το Παρίσι Επικούρειο Πέπο.

Το Παρίσι ταυτίσθηκε ειδικά κατά την προπολεμική περίοδο, με τον ερωτισμό και τα τραγούδια αγάπης. Κι αυτή η φήμη εξακολουθεί μέχρι και σήμερα, καθώς όποιος το επισκέπτεται δεν παραλείπει και μια βόλτα από τα καφενεία που βρίσκονται σκορπισμένα στα σοκάκια του. Η χρυσή περίοδος του Γαλλικού ερωτικού τραγουδιού, ταυτίσθηκε με την δεκαετία του ’30. Το εύρισκε κάποιος σε αφθονία στα λαϊκά καμπαρέ της Μονμάρτης, όπως στον «Μαύρο Γάτο», στο Καρτιέ Λατέν, σε συνοικιακούς δρόμους, σε απόμερες πλατείες, όπου κυρίως τις νυχτερινές ώρες εγκαθίστονταν υπαίθριες ορχήστρες και τραγουδιστές με βραχνή φωνή. Ο θρύλος όμως δημιουργήθηκε από τα παλιά καμπαρέ, που είχαν πολύ φθηνό εισιτήριο και η λαϊκή τάξη μπορούσε να τα επισκεφθεί χωρίς να ματώσει. Δεν υπήρχε Παρισινός που τουλάχιστον μια φορά τον μήνα να μην κάνει επίσκεψη σε κάποιο καμπαρέ.

Τα ερωτικά τραγούδια συνοδεύονταν κυρίως από ένα πιάνο, τα φώτα χαμήλωναν μέχρι λίγο πριν σβήσουν τελείως και τότε εμφανίζονταν ο τραγουδιστής ή η τραγουδίστρια. Πολλά τραγούδια ακούγονταν σαν προσευχές, τόσο χαμηλά! Όμως η επιτυχία του ερωτικού τραγουδιού, δεν οφείλονταν μόνο στα καμπαρέ ή στα νυχτερινά κέντρα γενικότερα, αλλά και στην ίδια την πόλη. Κάθε βράδυ, κυρίως τις Κυριακές, υπαίθριοι μουσικοί, έπαιζαν εκεί που κανείς δεν τους περίμενε. Αυτές οι ορχήστρες όμως σε αντίθεση με τις άλλες των καμπαρέ, αντί για πιάνο, αποτελούνταν από ένα κλαρίνο, μια φυσαρμόνικα και ένα δύο έγχορδα. Πολύ πριν ανακαλυφθούν τα ηλεκτρικά ηχεία, οι τραγουδιστές χρησιμοποιούσαν ένα ειδικό χωνί ώστε να επιβάλλουν τη φωνή τους στον θόρυβο του δρόμου. Αυτές τις υπαίθριες παραστάσεις οι ντόπιοι τις ονόμαζαν «κουλέρ λοκάλ» και αποτελούσαν ατραξιόν για τους τουρίστες του Παρισιού. Με ένα δύο ευρώ ως ανταμοιβή τραγουδούν ολόκληρα τραγούδια! Παλαιότερα εκτός από τους στάσιμους, υπήρχαν και οι υπαίθριοι μουσικοί, που περιδιάβαιναν κυρίως τις λαϊκότερες συνοικίες και στο άκουσμα των ερωτικών τους τραγουδιών, οι κάτοικοι πετούσαν νομίσματα ως ανταμοιβή. Η φρίκη και η τραγωδία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, εξαφάνισαν πολλές από τις εικόνες αυτές. Όμως στο πέρασμα του χρόνου, οι κακές αναμνήσεις χάθηκαν και η χρυσή εποχή του Παρισιού φαίνεται ότι αναβιώνει ξανά.

Πηγή:  Ωδείο Όπερα Αθηνών

Ανιχνευτής ο Ερωτευμένος Poof.

Γιάννης Μαρκόπουλος: ο συνθέτης της επιστροφής στις ρίζες. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης, από γονείς παλαιών οικογενειών του νησιού. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Ιεράπετρα. Εκεί, στο ωδείο της παραλιακής αυτής πόλης, παίρνει τα πρώτα του μουσικά μαθήματα στη θεωρία και στο βιολί. Οι πρώτες του επιδράσεις προέρχονται από την τοπική μουσική με τους γρήγορους χορούς και τα επαναλαμβανόμενα μικρά μοτίβα τους, από τη κλασική μουσική, καθώς και από τη μουσική της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου – και ιδιαίτερα της κοντινής Αιγύπτου.

Το 1956 συνεχίζει τις μουσικές σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών, με τον συνθέτη Γεώργιο Σκλάβο και τον καθηγητή του βιολιού Joseph Bustidui. Την ίδια εποχή εισάγεται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για κοινωνικές και φιλοσοφικές σπουδές, ενώ παράλληλα συνθέτει για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το χορό. Το 1963 βραβεύεται για την μουσική του στις Μικρές Αφροδίτες του Νίκου Κούνδουρου από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, και τον ίδιο χρόνο ανεβαίνουν από νέα χορευτικά σύνολα τα μουσικά του έργα Θησέας (χορόδραμα), Χιροσίμα (σουίτα μπαλέτου) και τα Τρία σκίτσα για χορό.

Το 1967 επιβάλλεται στην Ελλάδα η δικτατορία και ο Γιάννης Μαρκόπουλος αναχωρεί στο Λονδίνο. Εκεί εμπλουτίζει τις μουσικές του γνώσεις με την Αγγλίδα συνθέτρια Elisabeth Lutyens. Επίσης συνθέτει την κοσμική καντάτα Ήλιος ο πρώτος, σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη (που τιμάται με το βραβείο Νόμπελ το 1979), και τη μουσική για τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη (για το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν). Παράλληλα ολοκληρώνει τη μουσική τελετή Ιδού ο Νυμφίος, έργο που κρατά ανέκδοτο, εκτός ενός τμήματος, του περίφημου Ζάβαρα-κάτρα-νέμια, που αποτελεί ένα τα πιο διάσημα κομμάτια του. Την ίδια περίοδο γνωρίζεται με τους συνθέτες Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Χρήστου και έρχεται σε επαφή με τα πλέον πρωτοποριακά μουσικά έργα.

Το 1969 επιστρέφει στην Αθήνα για να συμβάλει με τα έργα του στην πορεία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Δημιουργεί μια νέα κίνηση για την τέχνη και τη χρησιμότητά της και αναζητεί την βαθύτερη ενότητα του ανθρώπου με το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον.

Με την είσοδο της δεκαετίας του ’70, υλοποιεί το μουσικό του όραμα: καταθέτει μουσικά έργα που χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους ως νέα πρόταση και τομή για τη μέχρι τότε ελληνική μουσική πραγματικότητα· έργα με ενότητα της αισθητικής και της φιλοσοφικής άποψης του συνθέτη ως προς τις θεμελιακές αρχές τους, με το καθένα όμως από αυτά να είναι διαφορετικό. Ιδρύει ένα νέο και ιδιόμορφο ορχηστικό σχήμα, καθιερώνοντας, με τις συνθέσεις του, την ουσία της μουσικής συμβίωσης και τους συσχετισμούς έκφρασης μεταξύ συμφωνικών και τοπικών οργάνων, μέσω του μελωδικού και ρυθμικού του ορίζοντα, των αρμονικών του δομών και των ηχοχρωμάτων της διάφανης ενορχήστρωσής του. Μ

Παράλληλα, προτείνει εμφατικά την «Επιστροφή στις Ρίζες», εννοώντας τον «σχεδιασμό του μέλλοντος, με ενδοσκόπηση, μελέτη και πλησίασμα των άφθαρτων πηγών της ζωντανής τέχνης του κόσμου και επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης». Η πρότασή του αυτή παίρνει τις διαστάσεις ενός κινήματος τέχνης.

Λίγο αργότερα παρουσιάζει τα έργα του στη μπουάτ "Κύτταρο", με νέους τραγουδιστές και μουσικούς. Διδάσκει τον τρόπο της ερμηνείας της μουσικής και των τραγουδιών του, στην αισθητική κατεύθυνση που πάντοτε επιζητούσε. Μαζί με τα θεατρικά στιγμιότυπα και τον εικαστικό διάκοσμο στήνει μια πολύτροπη μουσική παράσταση. Διανοούμενοι και φοιτητές γεμίζουν καθημερινά τους χώρους της δραστηριότητάς του, παρά τα εμπόδια της τότε εξουσίας. Τα τραγούδια του, όπως οι Οχτροί, τα Λόγια και τα χρόνια, τα Χίλια μύρια κύματα, η Λένγκω (Ελλάδα), ο Γίγαντας, το Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι, το Καφενείον η Ελλάς, το Ο τόπος μας είναι κλειστός, τα Παραπονεμένα λόγια, το Μιλώ για τα παιδιά μου και πολλά άλλα, γίνονται σύμβολα και μύθοι. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει με τα μουσικά του έργα Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους, Ήλιος ο Πρώτος, Χρονικό, Ιθαγένεια, Οροπέδιο, Θητεία και Μετανάστες – σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Κ.Χ. Μύρη, Μιχ. Κατσαρού, Ελευθερίου, Σκούρτη, Θεοδωρίδη αλλά και δικούς του.

Το 1976 συνθέτει τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά του ΒΒC Who pays the Ferryman?, και η επιτυχία του μουσικού θέματος παραμένει στην κορυφή του βρετανικού Hit-Parade για μήνες, ενώ κάνει τον συνθέτη διεθνώς γνωστό.

Στα επόμενα χρόνια η δημοφιλία αυτή εκφράζεται με πολλές μετακλήσεις για συναυλίες, και ο Μαρκόπουλος πραγματοποιεί αλλεπάλληλα ταξίδια ανά τον κόσμο. Επισκέπτεται διαδοχικά, δίνοντας συναυλίες με τα έργα του, τη Νέα Υόρκη, τη Φιλαδέλφεια, το Σικάγο, το Σαν Φρανσίσκο, το Τορόντο, το Μόντρεαλ, τη Στοκχόλμη, το Άμστερνταμ, τη Νάπολη, το Παρίσι, το Βερολίνο, το Μόναχο, τη Φρανκφούρτη, τις Βρυξέλλες, το Λονδίνο καθώς και διάφορες πόλεις της Ρωσίας και της Αυστραλίας.

Στην καλλιτεχνική του παραγωγή, βέβαια, σημαντική θέση έχει η μουσική του για το θέατρο και τον κινηματογράφο: μουσική για έργα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, του Σαίξπηρ, του Τσέχωφ, του Μπέκετ αλλά και σύγχρονων Ελλήνων δραματουργών, και για ταινίες του Κούνδουρου, του Ντασέν, του Κοσμάτου, του Μανουσάκη, του Σκαλενάκη, του Γρηγορίου και άλλων.

Πηγή:wordpress.gr

Η μαύρη σελίδα της επανάστασης, η 25η Μαρτίου 1821 μια μέρα που δεν συνέβη στην πραγματικότητα τίποτε, ο μύθος του "κρυφού σχολειού" και ο ρόλος της επίσημης εκκλησίας στον ξεσηκωμό των Ελλήνων

Σχεδόν 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, και ενώ οι ερευνητές της ιστορίας έχουν καταφέρει να φωτίσουν με τεκμήρια πολλά από τα μέχρι πρότινος "σκοτεινά" γεγονότα εκείνης της περιόδου, δυστυχώς, πολλοί αρέσκονται ακόμη και σήμερα στην αναπαραγωγή μύθων, στερεοτύπων και συναισθηματικά φορτισμένων ιστοριών που δημιουργήθηκαν (και μάλλον ορθά θα έλεγε κανείς) για να διαμορφώσουν και να στηρίξουν την εθνική συνείδηση σε ένα νεοσύστατο κράτος.
Η ανάγκη αυτή σήμερα δεν υπάρχει, για αυτό, και πρέπει να στραφούμε στην αναζήτηση της αλήθειας. Βέβαια, η αναπαραγωγή μύθων είναι μάλλον βέβαιο ότι θα συνεχιστεί είτε από αμάθεια, είτε από αφέλεια, είτε σκόπιμα προς εξυπηρέτηση ιδιοτελών πολιτικών και ιδεολογικών σκοπιμοτήτων.

Το NEWS247, με αφορμή της επέτειο της 25ης Μαρτίου, επικοινώνησε με την Καθηγήτρια Ιστορίας κα. Μαρία Ευθυμίου προσπαθώντας να μάθει μερικές από τις ιστορικές αλήθειες της Επανάστασης που εδώ και χρόνια διδάσκει τους φοιτητές της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά στα σχολικά βιβλία της Μέσης Εκπαίδευσης περνάνε στα ψιλά. Σημαντική είναι η ανάλυση για την πιο "μαύρη σελίδα" της Επανάστασης και το πώς καθόρισε την έκβαση του αγώνα. Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα απλά.

Τι έγινε στις 25 Μαρτίου του 1821;

"Εκείνη την ημέρα δεν έγινε κάποιο συγκεκριμένο γεγονός. Δηλαδή ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν σήκωσε κάποιο λάβαρο με το οποίο και να ξεκίνησε η Επανάσταση. Άλλωστε κάτι τέτοιο δε το αναφέρει ούτε ο ίδιος στα Απομνημονεύματά του. Η Επανάσταση είχε ξεκινήσει ήδη από τις 14 Μαρτίου  στα Καλάβρυτα (με τη δολοφονία Οθωμανών φοροεισπρακτόρων) και, λίγο αργότερα, στην Πάτρα και την Καλαμάτα. Μέχρι τις 30 Μαρτίου είχε ξεσπάσει στα περισσότερα σημεία.

Η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε από τον Βασιλιά  Όθωνα το 1838 ώστε να συμπίπτει με το θρησκευτικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

Πρέπει να πούμε, βέβαια, ότι το Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας όπως και όλη η περιοχή των Καλαβρύτων απετέλεσε, εκείνη την περίοδο, σημείο συναντήσεων, συζητήσεων και ζυμώσεων μεταξύ των οπλαρχηγών και των προυχόντων και παρουσίαζε, ούτως ή άλλως, μεγάλη κινητικότητα. Η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε από τον Βασιλιά  Όθωνα το 1838 ώστε να συμπίπτει με το θρησκευτικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Τα περισσότερα από τα παραπάνω είναι ήδη πλέον γνωστά" μας απαντά η κα.Ευθυμίου θέτοντας τη βάση της συζήτησης.

Ποιός ήταν ο ρόλος της επίσημης Εκκλησίας (όχι της θρησκείας) και γιατί για πολλούς είναι αμφιλεγόμενος;

"Είναι αλήθεια ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ο Ε', με κείμενό του, αφόρισε την Επανάσταση. Είναι γραπτό κείμενο και δεν αμφισβητείται. Ωστόσο, ο λόγος που το έκανε δεν είναι ξεκάθαρος. Άλλοι θεωρούν ότι το έπραξε  επειδή ο ίδιος πάντα έτσι δρούσε, άλλοι υποστηρίζουν ότι το έκανε από σωφροσύνη για να προστατεύσει τους Έλληνες από τις μαζικές σφαγές στις οποίες προέβη ο σουλτάνος στην Κωνσταντινούπολη και αλλού, λόγω της έναρξης της Επανάστασης.

ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ο Ε', με κείμενό του, αφόρισε την Επανάσταση

Όποιος και να είναι ο λόγος, δεν θα τον μάθουμε ποτέ. Βέβαια, πέρα από τον αφορισμό του Πατριάρχη, δεκάδες ιερείς και Επίσκοποι ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας , και όταν η Επανάσταση περιορίστηκε στην Πελοπόννησο στην Στερεά Ελλάδα και στα νησιά, οι ιερωμένοι είχαν σημαντικό ρόλο".

Ένας ακόμη μεγάλος μύθος που συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας να αναπαράγεται είναι η ύπαρξη κρυφών σχολείων, όπου εκεί τα παιδιά υποτίθεται ότι μάθαιναν ανάγνωση και γραφή της ελληνικής γλώσσας. Υπήρξαν άραγε;

"Δεν υπήρξε κρυφό σχολειό μέχρι και την δεκαετία του 1820. Το θέμα αυτό επιστημονικά έχει λήξει, καθώς δεν έχουν βρεθεί  τεκμήρια που να οδηγούν σε τέτοιο συμπέρασμα. Μάλιστα, τα τελευταία 40 χρόνια δεν αναφέρεται στα σχολικά βιβλία, στα οποία μάλιστα κατονομάζονται τα πολλά  -και, σε κάποιες περιπτώσεις, υψηλού επιπέδου-  ελληνικά σχολεία που λειτουργούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 17ο, 18ο, 19ον αιώνα.

Δεν υπήρξε κρυφό σχολειό μέχρι και την δεκαετία του 1820

Τα σχολεία δεν ήταν κρυφά, ούτε παράνομα και αυτό γιατί η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ασχολήθηκε με τα θέματα της γλώσσας παρά μόνο με τα της θρησκείας, αφού είχε μια θεοκρατική διοίκηση και διοικούσε με βάση το Ισλάμ. Ούτε ενίσχυε, ούτε έκλεινε σχολεία των « απίστων».  Θεωρούσε ότι δεν αφορούσαν την διοίκηση και δεν ασχολούνταν καθόλου με αυτά.  Έτσι λοιπόν σχολεία λειτουργούσαν κανονικά. Σε κάποιες περιπτώσεις ήταν, μάλιστα, καλά εξοπλισμένα, με αίθουσες φυσικής, χημείας και βιβλιοθήκες, σε  περιοχές της σημερινής ελληνικής επικράτειας, της Μ. Ασίας, της Κωνσταντινούπολης, της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Αυτό το σκηνικό βέβαια ισχύει μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα καθώς, μετά, τα πράγματα αλλάζουν εξαιτίας των εθνικών συγκρούσεων στην Βαλκανική".

Από τα λεγόμενά σας καταλαβαίνει κανείς πως, παρά τον Οθωμανικό ζυγό, οι Έλληνες απολάμβαναν και ορισμένες ελευθερίες

"Υπήρχαν πράγματι δυνατότητες ελευθερίας σε τοπικό επίπεδο. Υπήρχε τοπική αυτοδιοίκηση. Στα ψηλά βουνά μουσουλμάνοι κάτοικοι δεν υπήρχαν και, έτσι, οι Χριστιανοί ήταν ημι-ανεξάρτητοι. Δηλαδή πλήρωναν ένα φόρο μια φορά το χρόνο και τίποτε άλλο. Το ίδιο συνέβαινε και στα μικρά νησιά, με τη διαφορά ότι οι νησιώτες έπρεπε να στέλνουν και ναύτες για κάποιους μήνες κάθε χρόνο στον Οθωμανικό στόλο, ως ένα είδος φόρου σε εργασία.
Στα ημιορεινά, στις πεδινές περιοχές και στις πόλεις τα πράγματα, όμως, ήταν διαφορετικά. Εκεί, οι "άπιστοι" κατοικούσαν δίπλα σε μουσουλμάνους και έπρεπε να προσέχουν την συμπεριφορά τους καθώς  οι μη μουσουλμάνοι ήταν υπήκοοι δεύτερης κατηγορίας . Ωστόσο και εκεί η Οθωμανική διοίκηση, μη γνωρίζοντας τους εσωτερικούς θρησκευτικούς κώδικες του καθενός (Εβραίων, Ορθοδόξων, Αρμενίων), άφηνε ένα επίπεδο ελευθερίας ιδίως στην επίλυση των τοπικών διαφορών και δεν ήθελε να αναμιγνύεται σε όλες τις υποθέσεις."
Πάντως, η Οθωμανική Αυτοκρατορία λειτούργησε όπως, γενικά, λειτούργησαν οι Αυτοκρατορίες. Αν δεν την ενοχλούσες, σε άφηνε ήσυχο. Αν, όμως, υποψιαζόταν ότι την αμφισβητούσες, ήταν αμείλικτη.

Οι επαναστατημένοι Έλληνες διέπραξαν βιαιοπραγίες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης;

"Έγιναν μεγάλης κλίμακας βιαιοπραγίες και από τις δύο πλευρές. Σε κάποιες περιπτώσεις  - με βαρύτερη την Τριπολιτσά  - οι Έλληνες διέπραξαν μαζικές σφαγές και εξανδραποδισμούς.

Σε κάποιες περιπτώσεις  - με βαρύτερη την Τριπολιτσά  - οι Έλληνες διέπραξαν μαζικές σφαγές και εξανδραποδισμούς

Επίσης, συχνά, αθετούσαν τις συμφωνίες παράδοσης και έσφαζαν  και σκύλευαν τους παραδοθέντες Τούρκους τους οποίους, προ ολίγου, είχαν διαβεβαιώσει και υποσχεθεί ότι θα σεβαστούν.  Από την πλευρά τους, οι Οθωμανοί διέπραξαν εκτεταμένες σφαγές και εξανδραποδισμούς  στην Χίο, στα Ψαρά και στην Κάσο".

Το πιο βαρύ σημείο της Επανάστασης

Κλείνοντας τη συζήτηση ζητήσαμε από την κα. Ευθυμίου να μας πει ποιο θεωρεί το πιο καθοριστικό αλλά και λιγότερο ίσως γνωστό σημείο της Ελληνικής Επανάστασης.  Χωρίς δεύτερη σκέψη μας απάντησε τους δύο γύρους του εμφυλίου πολέμου το 1824 και 1825, στους οποίους συμμετείχαν οι μεγάλες προσωπικότητες της Επανάστασης χωρισμένες σε ομάδες διεκδίκησης της εξουσίας. Κεντρικό πρόσωπο στα τεκταινόμενα υπήρξε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος και, εξ αυτού, φυλακίστηκε στην Ύδρα.
Τον Οκτώβριο του 1827 οι στόλοι της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας παρενέβησαν με την Ναυμαχία του Ναυαρίνου, διαφορετικά η Επανάσταση κινδύνευε σοβαρά καθώς,  λόγω του Εμφυλίου πολέμου,  είχε ηττηθεί σε όλα τα μέτωπα από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά που κατέφθασε από την Αίγυπτο στις αρχές του 1825.
"Βαρύ σημείο της Ιστορίας του '21 είναι ότι δεν κατάφεραν οι Έλληνες να δημιουργήσουν έναν τακτικό εθνικό στρατό που θα λειτουργούσε υπό μια διοίκηση και μια κυβέρνηση. Παρά τα αποτελέσματα των Εθνοσυνελεύσεων και τις κυβερνήσεις που εκλέγονταν σε αυτές, υπήρχαν πολλές εστίες παράλληλης εξουσίας  καθώς συνέχιζαν να δρουν πολυάριθμες ένοπλες ομάδες που δημιουργούσαν πεδίο έντασης και διάλυσης.

όλοι οι ιθύνοντες του τόπου «απέθεσαν εγγράφως το μέλλον της Ελλάδος, στα χέρια της Αγγλίας»

Το αποτέλεσμα αυτών των συγκρούσεων ήταν η εγκατάλειψη του αγώνα της απελευθέρωσης, η κατασπατάληση σημαντικών πόρων και κυρίως η νικηφόρα προέλαση των στρατευμάτων του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, στο Μεσολόγγι, στην Αθήνα. Μέσα στο κλίμα της προέλασης του Ιμπραήμ,  το 1825 σχεδόν όλοι οι ιθύνοντες του τόπου «απέθεσαν εγγράφως το μέλλον της Ελλάδος, στα χέρια της Αγγλίας». Αυτή είναι η λεγόμενη  «Αίτηση Προστασίας»".
Η περίοδος της εθνικής εξέγερσης προσφέρει ακόμη και σήμερα πολύτιμα μαθήματα για τους Έλληνες, που παραμένουν επίκαιρα όσο ποτέ.
*Η Μαρία Ευθυμίου είναι καθηγήτρια, μέλος του ΔΕΠ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο διδάσκει Ελληνική Ιστορία της περιόδου της Τουρκοκρατίας, καθώς και Παγκόσμια Ιστορία
Πηγή news 247 του Βασίλη Σφήνα.
Aνιχνεύτρια η Μελισσάνθη-Πενθεσίλεια

ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ «ΧΑΣΑΜΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ, ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ». Καρλ Φριντριχ Λέμπερεχτ Γκραφ φον Νόρμαν-Έρενφελς και λοχαγέ ΚΑΡΛ ΚΡΑΤΑΪΖΕΝ σας ευχαριστούμε.

Φίλες και Φίλοι καλησπέρα, ιστορική μέρα η σημερινή για τον Ελληνισμό, τους Έλληνες ανά τον κόσμο και για τους Φιλέλληνες, θα έλεγα μάλιστα κυρίως για τους Φιλέλληνες που θυσιάστηκαν για την Ελλάδα των ονείρων τους. Σήμερα θα σας διηγηθώ 2 ιστορίες, την πρώτη τη διάβασα στο τρίτο καταπληκτικό βιβλίο του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗ με τίτλο ΄΄Μια σταγόνα Ιστορία''. Τι θα λέγατε αν σας πληροφορούσα πως το ό,τι έχουμε σήμερα τις πραγματικές μορφές, και όχι κάποιες φανταστικές μορφές των αγωνιστών του 1821 το χρωστάμε σ' έναν Γερμανό Φιλέλληνα αξιωματικό που ήρθε το 1826 να πολεμήσει στο πλευρό των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους; Απίστευτο; Κι όμως είναι αληθινό, σας μεταφέρω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο που προείπα.

''Το 1826 μετά από ένα μακρύ και επίπονο θαλάσσιο ταξίδι, ένα τσούρμο από ενθουσιώδεις νεαρούς αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο. Με τα χίλια ζόρια, καθώς δεν μιλούσαν ούτε λέξη ελληνικά, εξήγησαν ότι ήταν εθελοντές και είχαν έρθει να πολεμήσουν εναντίον των Τούρκων στο πλευρό των επαναστατημένων Ελλήνων. Προέρχονταν από το Βαυαρία, αυτόνομο τότε γερμανικό κρατίδιο, και υπολοχαγός τους ήταν ένας στρατιωτικός καριέρας που είχε πολεμήσει στους Ναπολεόντειους Πολέμους εναντίον του Βοναπάρτη, ο ΚΑΡΛ ΚΡΑΤΣΑΪΖΕΝ.
Οι εθελοντές προωθήθηκαν αμέσως στα σημεία των συγκρούσεων και πολλοί απ' αυτούς σκοτώθηκαν, αφού πήραν μέρος σε σημαντικές μάχες με μεγαλύτερη την πολιορκία της Αθήνας και της Ακρόπολης στα 1826 και 1827''.

(Θα μου επιτρέψετε να κάνω εδώ ένα δικό μου σχόλιο: ακούσατε κάτι σήμερα γι' αυτούς τους ήρωες; Θέλω να δηλώσω πως εις ότι με αφορά πρώτα τιμώ αυτούς τους ήρωες Φιλέλληνες και κατόπιν τους δικούς μας ήρωες γιατί για τους δικούς μας ήταν η πατρίδα τους.)
Συνεχίζω από το βιβλίο.
''Κανένας όμως δεν μπορούσε τότε να φανταστεί ότι η προσφορά του ΚΡΑΤΣΑΪΖΕΝ θα αφορούσε ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο και θα ήταν πολύ διαχρονικότερη από τη συμμετοχή του σε κάποιες μάχες. Ο Βαβαρός υπολοχαγός ήταν αυτοδίδακτος ζωγράφος -όπου βρισκόταν λοιπόν, άνοιγε το μπλοκ του, έπαιρνε ένα μολύβι η κάρβουνο και ζωγράφιζε όσα έβλεπε. Τοπία, φορεσιές, πλοία, στιγμιότυπα και άλλα. Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι σχεδίαζε τα πορτραίτα των αρχηγών της επανάστασης, τα οποία μάλιστα τους έβαζε να υπογράφουν, Τους περισσότερους τους βρήκε στα στρατόπεδα και μερικούς στη Γ' Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, στην οποία παρευρέθηκε.''

Περισσότερα γι' αυτή την ιστορία, και το πως ο δικός μας ζωγράφος ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ ανακάλυψε αυτούς τους θησαυρούς θα διαβάσετε στο βιβλίο που προανάφερα. Ένα μόνο θα σας πω, αν δεν υπήρχε αυτός ο ΚΡΑΤΣΑΪΖΕΝ δεν θα είχαμε σήμερα τις μορφές των: Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ, Γ. ΤΟΜΠΑΖΗ, Ν. ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΝΙΚΗΤΑΡΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΦΑΓΟΥ, Γ. ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗ, Α. ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ, Κ. ΝΙΚΌΔΗΜΟΥ, Γ. ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ, Ι. ΜΑΚΡΗ, Α. ΖΑΪΜΗ, Κ. ΚΑΝΑΡΗ, Γ. ΣΙΣΙΝΗ, Κ. ΤΣΖΒΕΛΑ, Α. ΜΙΑΟΥΛΗ, Ι. ΜΙΛΑΪΤΗ, Δ. ΠΛΑΠΟΥΤΑ, Κ. ΑΞΙΩΤΗ, Ι. ΦΙΛΗΜΟΝΑ, Ι. ΠΕΤΑ, Κ. ΜΠΟΤΣΑΡΗ, ΚΑΡΟΛΟΥ ΦΑΒΙΕΡΟΥ, ΦΡΑΝΚ ΧΕΙΣΤΙΝΓΚΣ, και ΤΟΜΑΣ ΓΚΟΡΝΤΟΝ.''
Φίλες και φίλοι όπως λέει ο συγγραφέας στο τέλος της ιστορίας ''κανείς από μας δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τα κάδρα που μας συντρόφευαν πάνω από τα θρανία μας στο σχολείο και οι φυσιογνωμίες που μας κοίταζαν δαφνοστεφανωμένες στις εθνικές εορτές είχαν διασωθεί χάρη σε έναν Γερμανό υπολοχαγό που είχε έρθει να πολεμήσει στο πλευρό μας.''
Αυτή είναι η πρώτη συγκλονιστική ιστορία και καλό θα είναι κάποια πράγματα να τα γνωρίζουμε και να τα θυμόμαστε.

Και τώρα θα έρθω στη δεύτερη ιστορία, όπως ήδη γνωρίζετε γιατί σας  έχω κοινοποιήσει την άλλη συγκλονιστική ιστορία με το μικρό δρομάκι στο Μοναστηράκι, την οδό ΝΟΡΜΑΝΟΥ, είναι μια μικρή πάροδος της Ερμού στον αριθμό 99, σήμερα λοιπόν 25/03/2017 ένιωσα την ανάγκη από ευγνωμοσύνη να παρευρεθώ στην οδό ΝΟΡΜΑΝΟΥ για να πω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ σ' εκείνα τα παλληκάρια, σ' εκείνους τους ήρωες που ήρθαν από την Γερμανία προκειμένου να πολεμήσουν δίπλα μας για την δική μας λευτεριά. Δυστυχώς δεν υπάρχει εκεί κάποιο μνημείο η κάποια μαρμάρινη πλάκα που να μας πληροφορεί για την ιστορία του ονόματος αυτής της οδού. Μιας και βρέθηκα εκεί και λόγω της ημέρας αποφάσισα να ρωτήσω τους καταστηματάρχες αν γνωρίζουν κάτι για την ιστορία του ονόματος, αν γνωρίζουν κάτι γι' αυτόν τον Νορμάνο, η Νορμανό. Όλοι τους με χαμόγελο και καλοσύνη μίλησαν μαζί μου αλλά δυστυχώς ΟΥΔΕΙΣ γνώριζε κάτι, ουδείς γνώριζε κάτι για εκείνα τα παλληκάρια που θυσιάστηκαν για τη δική μας πατρίδα. Όταν έφθασα στο σπίτι μου σκέφτηκα να κάνω την εξής πρόταση στην πρόεδρο του Συλλόγου Αιμοδοσίας Κορωπίου, την κ. Αντιγόνη Διακάκη, να πάρει ο Σύλλογος την πρωτοβουλία να αναρτηθεί μία μαρμάρινη πλάκα στην οδό ΝΟΡΜΑΝΟΥ με την ιστορία του εν λόγω Γερμανού Αξιωματικού και φυσικά με τα ονόματα των παλληκαριών αν υπάρχουν κάπου καταγεγραμμένα. Κάποια στιγμή ελπίζω να επικοινωνήσουν μαζί μου από την πρεσβεία της Γερμανίας γιατί τους είχα ζητήσει να μ' ενημερώσουν αν υπάρχει κάποια ημέρα μνήμης, και αν μπορώ να έρθω σε επαφή με κάποιους από τους απογόνους εκείνων των υπέροχων Φιλελλήνων ώστε να φιλοξενήσω κάποιους εξ αυτών στο σπίτι μου και να τους πω από κοντά ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ.

Κάποτε θα πρέπει να μάθουμε την ιστορία του.

Άποψη της οδού Νορμανού.

Η είσοδος από την Ερμού.

Επίσης μια άποψη της Νορμανού

Το νέο μέλος της ΟΚΡΑ η Φρύνη.

Αυτή η φωτογραφία ίσως πάρει το Α' βραβείο.

Φίλες και φίλοι αυτά είχα να σας πω σήμερα, σας εύχομαι Χρόνια Καλά και καλή μνήμη.

25 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017 Τιμή και Δόξα στους Γερμανούς Φιλέλληνες που έδωσαν τη ζωή τους για την δική μας πατρίδα. Ένας ελάχιστος φόρος τιμής σ' εκείνους τους ΗΡΩΕΣ.

Φίλες και Φίλοι αυτή τη φορά θα μου επιτρέψετε ανήμερα της εθνικής μας γιορτής να αφιερώσω την ανάρτηση σε κάποια Ηρωικά Παλληκάρια Γερμανικής καταγωγής που το 1821 θυσίασαν τις ζωές τους για την ελευθερία της δικής μας πατρίδας. Στη μνήμη εκείνων των Παλληκαριών αύριο μαζί με κάποιους φίλους θα μεταβώ στην οδό ΝΟΡΜΑΝΟΥ στο Μοναστηράκι για να αποθέσουμε λίγα λουλούδια στο μνημείο που υπάρχει εκεί. Όταν διάβασα αυτή τη συγκλονιστική ιστορία ένιωσα την ανάγκη να επικοινωνήσω με την πρεσβεία της Γερμανίας στην Αθήνα για τους λόγους που θα διαβάσετε αμέσως μετά. Μακάρι κάποια στιγμή να μπορέσω να φιλοξενήσω κάποιους από τους απογόνους εκείνων των Ηρωικών Παλληκαριών, μακάρι να με βοηθήσουν από την πρεσβεία ώστε αυτή η επιθυμία ευγνωμοσύνης να γίνει πραγματικότητα. Ακολουθεί το μέιλ που έστειλα στην πρεσβεία.

Αξιότιμοι κ.κ. της Γερμανικής Πρεσβείας σας καλημερίζω, προσπαθώ πολλές μέρες να επικοινωνήσω τηλεφωνικά μαζί σας αλλά δεν τα κατάφερα. Ονομάζομαι Γκοβίνας Σπυρίδων και ο λόγος που σας ενοχλώ –πάλι- είναι ο εξής. Στο Μοναστηράκι όπως θα διαβάσετε πιο κάτω υπάρχει ένας μικρός δρόμος που ονομάζεται ‘’ΝΟΡΜΑΝΟΥ’’ επίσης εκεί υπάρχει και ένα μικρό μνημείο. Δυστυχώς για μένα πολύ πρόσφατα έμαθα γι’ αυτή την καταπληκτική ιστορία. Η αυταπάρνηση και η θυσία αυτών των παλληκαριών υπέρ της πατρίδας μου με συγκλόνισε. Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν υπάρχει κάποια ημέρα μνήμης γι’ αυτούς τους μοναδικούς φιλέλληνες, αν υπάρχει θα σας παρακαλούσα να μου την γνωστοποιήσετε. Επίσης αν υπάρχει η δυνατότητα μέσω της πρεσβείας να έρθω σε επαφή με κάποια μέλη της οικογένειας από τους απογόνους  του Norman von Ehrenfels και όχι μόνο προκειμένου να τους φιλοξενήσω στο σπίτι μου στην Αθήνα και στο Γοργογύρι Τρικάλων ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων. Μετά τιμής ένας  ευγνώμων  Έλληνας  Σπυρίδων Γκοβίνας.

''ΜΙΑ  ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:  Αν  καθίσετε  στο Μοναστηράκι  σ’ ένα δρομάκι,  πάροδο της κεντρικής Ηφαίστου, στη οδό Νορμάνου  ή  Νορμανού  και  ρωτήσετε  τους  καταστηματάρχες και τους  περαστικούς «ποιος ήταν αυτός,  ρε  παιδιά,  ο Νορμάνος»; κανένας  δεν  θα  σας  απαντήσει.
Αυτός  ο  "Νορμάνος"  όμως,  που  οι  πολυάσχολοι  πραματευτάδες  της  περιοχής  δεν  γνωρίζουν,  ήταν  ένας  ξένος,  που  ήρθε  από  μακριά  και  πολέμησε  για  την ελευθερία  τους  και  σκοτώθηκε  για  δαύτους.  Κανένας  δεν  τον  εξανάγκασε   να  κάνει  κάτι  τέτοιο.  Πολέμησε   και  σκοτώθηκε,  γιατί   μία  ΙΔΕΑ  που  είχε  στο  κεφάλι  του,  η  ιδέα  ΕΛΛΑΔΑ,  του  υπενθύμιζε  ότι  άξιζε  να  κάνει  γι  αυτήν,  ό,τι  έκανε.
Ο  δρόμος  ΟΔΟΣ  ΝΟΡΜΑΝΟΥ είναι αφιερωμένος στον Norman von Ehrenfels, τον ευγενή Γερμανό αξιωματικό που έφτασε στην Ελλάδα επικεφαλής σώματος 120 επιλέκτων στρατιωτών και θυσιάστηκε για την πατρίδα μας.  

Ο  Γερμανός στρατηγός κόμης Νόρμαν Έρενφελς, διακρίθηκε για τη γενναιότητα που επέδειξε στη μάχη του Πέτα,  στις 4 Ιουλιου του 1822.  Στην  μάχη επικεφαλής  σώματος  που αποτελούνταν από  93  Γερμανούς Φιλέλληνες, γνώρισε την ήττα και τον αποδεκατισμό του σώματος του πολεμώντας ηρωικά και με αυταπάρνηση  στην  πρώτη  γραμμή.

 Από τους 93, γλύτωσαν μόνο οι 25.

«ΧΑΣΑΜΕ  ΤΑ  ΠΑΝΤΑ,  ΠΛΗΝ  ΤΗΣ  ΤΙΜΗΣ».

Ο ίδιος ο Νόρμαν πολύ βαριά πληγωμένος αναφέρθηκε στον Μαυροκορδάτο με όσες δυνάμεις του είχαν απομείνει, λέγοντας τα εξης: «Πρίγκιπά μου, χάσαμε τα πάντα,  πλην της τιμής».

  Μετά  από  λίγο   καιρό  ξεψύχησε στο Μεσολόγγι.-

ΠΟΛΕΜΗΣΕ ΕΝΑΝΤΙΟΝ  ΤΩΝ  ΤΟΥΡΚΩΝ  ΓΙΑ  ΤΗΝ  ΔΙΚΗ  ΜΑΣ  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

Ο Καρλ Φριντριχ Λέμπερεχτ Γκραφ φον Νόρμαν-Έρενφελς (γερμ.Karl von Normann-Ehrenfels, εξελληνισμένα: Κάρολος Νόρμαν, Στουτγκάρδη, 14 Σεπτεμβρίου 1784 – Μεσολόγγι, 15 Νοεμβρίου 1822) ήταν στρατιωτικός από την Βυρτεμβέργη ο οποίος πολέμησε στους Ναπολεόντιους Πολέμους. Ως Φιλέλληνας μετέβη στην Ελλάδα, προκειμένου να ενισχύσει των αγώνα των Επαναστατών κατά την Επανάσταση του 1821. 

Ο Καρλ φον Νόρμαν-Έρενφελς ήταν εκ των υιών του δικαστικού Φίλιπ Κρίστιαν φον Νόρμαν-Έρενφελς, ο οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός του Βασιλείου της Βυρτεμβέγης την περίοδο 1806–1812. Το 1799, εντάχθηκε σε ένα σύνταγμα Αυστριακών θωρακοφόρων. Σύντομα, έλαβε τίτλο διοικητή και πολέμησε μαζί με τους Αυστριακούς ως την υπογραφή της Ειρήνης της Λυνεβίλ. Με την βοήθεια του πατέρα του, στη συνέχεια, μετατοπίστηκε στο στρατό της Βυρτεμβέργης, φτάνοντας ως το αξίωμα του Αντισυνταγματάρχη και διοικητή του συντάγματος των ελαφρών ιππέων της βασιλικής φρουράς το 1810. Το 1812, ηγήθηκε του συντάγματός του στην Γαλλική εισβολή στη Ρωσία. Το 1813, ως υποστράτηγος, οργάνωσε και ηγήθηκε μιας ταξιαρχίας ιππικού, αρχικά με το μέρος των Γάλλων, αν και στις 18 Οκτωβρίου προτίμησε να ταχθεί με το μέρος των Συμμαχικών Δυνάμεων, κι αυτό παρά το γεγονός ότι η Βυρτεμβέργη εξακολουθούσε να είναι σύμμαχος δύναμη του Ναπολέοντα. Η πράξη αυτή οδήγησε τον Βασιλιά Φρειδερίκο Α΄ της Βυρτεμβέργης να απαγορεύσει στον Νόρμαν την επιστροφή στη Βυρτεμβέργη. Δεν ήταν παρά μονάχα μετά τον θάνατο του Βασιλιά, τον Μάρτιο του 1817, που του επετράπη η επιστροφή του στην πατρίδα του, αν και η απαγόρευση εισόδου παρέμενε όσον αφορά την πρωτεύουσα του κρατιδίου, Στουτγκάρδη.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του, τον διαδέχτηκε ως κύριος των γαιών που διέθετε αυτός στο Έρενφελς, αλλά στις αρχές του 1822, μαζί με άλλους Φιλέλληνες, αναχώρησε για την Ελλάδα για να συμπαρασταθεί στους Έλληνες Επαναστάτες κατά τον ξεσηκωμό τους ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Υπηρέτησε ως αρχηγός του επιτελείου του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου στην καταστροφική Μάχη του Πέτα στις 16 Ιουλίου 1822.  Βαριὰ πληγωμένος, κατόρθωσε νὰ φτάσει στο Μεσολόγγι, όπου και  πέθανε τον Νοέμβριο του 1822.

Πηγή: Ζήνων Παπαζάχος.

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ ΚΟΡΩΠΙΟΥ ''Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ'' ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΕΣ ΚΥΡΙΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΡΤΙΖΟΥΝ ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ

Φίλες και Φίλοι καλημέρα, μετά την μοναδική χθεσινή ημέρα ποίησης που έζησα στο πνευματικό κέντρο του Δήμου Ζωγράφου, (θα υπάρξει ξεχωριστή ανάρτηση) σκέφτηκα σήμερα να σας μιλήσω για τους ''ποιητές' της ζωής, φυσικά και εννοώ τους αιμοδότες. Δείτε τώρα κάποιες πληροφορίες και αμέσως μετά θα σας διηγηθώ μια ιστορία αιμοδοσίας.
Δίνοντας 450 ml αίματος, δηλαδή ποσότητα που αντιστοιχεί στο 1/20 του συνολικού όγκου του αίματος του δότη, ο οργανισμός αντιδρά ενεργοποιώντας μια αλληλουχία φυσικών μηχανισμών για να τα αναπληρώσει γρήγορα. Η αναπλήρωση αρχίζει αμέσως μετά την αιμοδοσία, αλλά για κάθε συστατικό απαιτείται διαφορετικός χρόνος για την ολοκλήρωσή της. Πιο γρήγορα (συνήθως μέσα σε 10 λεπτά) αναπληρώνεται ο όγκος του αίματος, χάρη στα υγρά που καταναλώνει ο αιμοδότης (συνήθως ένα ποτήρι πορτοκαλάδα). Το πλάσμα χρειάζεται 24 ώρες για να αναπληρωθεί πλήρως, τα αιμοπετάλια 72 ώρες, τα ερυθρά αιμοσφαίρια 2-4 εβδομάδες και ο σίδηρος 12 εβδομάδες στους άντρες και 16 στις γυναίκες. Γι’ αυτό συνιστάται να υπάρχει χρονική απόσταση τουλάχιστον τριών μηνών μεταξύ δύο αιμοδοσιών.

Σύμφωνα με την πρόεδρο του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ), Χάρις Ματσούκα, η κακοκαιρία «ασυνήθιστης δριμύτητας» και η επιδημία γρίπης που έχει ενσκήψει στη χώρα είναι οι κυριότερες αιτίες της έλλειψης αίματος που παρατηρείται όχι μόνο στα ελληνικά Νοσοκομεία, αλλά και σε άλλες ευρωπαικές χώρες.
• Η προσφορά αίματος μόνο σε έκτακτη ώρα για να σώσουμε τον συγγενή ή τον φίλο μας, δεν λύνει το πρόβλημα. Θα μένει πάντα το άγχος και στους συγγενείς και στο προσωπικό της Αιμοδοσίας «πως θα βρούμε τώρα αίμα»
• Μόνο η εθελοντική και συστηματική προσφορά αίματος από τον πληθυσμό, έτσι ώστε να υπάρχει καθημερινή εισροή αίματος στις αιμοδοσίες της χώρας, θα μας δώσει ασφάλεια για την αντιμετώπιση των αρρώστων μας και θα μας απαλλάξει από το άγχος.
Πριν συνεχίσω θέλω να σας ενημερώσω πως ήμουν αιμοδότης για αρκετά χρόνια και κάθε φορά που έδινα αίμα αισθανόμουν πάρα πολύ όμορφα, ένιωθα πως ίσως να είμαι εγώ αυτός που θα σώσει την έγκυο μητέρα που αιμορραγεί, τον νεαρό που από τροχαίο χρειάστηκε 3 με 4 φιάλες αίμα κλπ. Δυστυχώς όμως τώρα λόγω κολπικής μαρμαρυγής  δεν πρέπει πια να συνεχίσω να είμαι αιμοδότης.
Διαβάστε τώρα την μικρή ιστορία αιμοδοσίας, πριν ένα χρόνο περίπου ένα παλικαράκι 16 χρονών από το χωριό μου διαγνώστηκε με λευχαιμία... Στο Νοσοκομείο Παίδων όπου νοσηλευόταν χρειάστηκε αίμα, δυστυχώς μόνον τότε αρκετοί φίλοι και συγγενείς που προθυμοποιήθηκαν να δώσουν αίμα, κατάλαβαν το πόσο σημαντική είναι η αιμοδοσία, η αιμοδοσία που σώζει ζωές, και που ποτέ δεν ξέρουμε -αν ου μη γένοιτο- θα είμαστε εμείς αύριο που θα χρειαστούμε το πολύτιμο αίμα των εθελοντών. Μίλησα με την πρόεδρο του συλλόγου μας την κ. Διακάκη και βοήθησε. Εκ μέρους της οικογένειας και όχι μόνο ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στους αιμοδότες και στην κ. Πρόεδρο για την ανταπόκριση. Φίλες και φίλοι η ψυχή στον σύλλογο αιμοδοσίας Κορωπίου '' Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ'' ήταν ο αείμνηστος πια ΗΛΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗΣ, σήμερα συνεχίζουν με πολύ δουλειά μια ομάδα γυναικών που θα πρέπει όλοι να τις συγχαρούμε και να σταθούμε στο πλάι τους όπου μας χρειασθούν. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλες τις Κυρίες του συλλόγου για την προσφορά τους. Κατά την ταπεινή μου άποψη οι γυναίκες λόγω και ευαισθησίας που έχουν μιας και είναι συνεχιστές της ζωής στον πλανήτη, είναι πιο οργανωτικές, και πιο αποτελεσματικές απλά εμείς οφείλουμε να σταθούμε αρωγοί στην όποια προσπάθειά τους. Αυτό το μικρό άρθρο ας είναι η αφορμή ώστε να σταθούμε ποιο ενεργά δίπλα στον σύλλογο Αιμοδοσίας.
Μαρία Κωνσταντίνου

Απλά ένας τρόπος ζωής….. Ονομάζομαι Μαρία Κωνσταντίνου, ως πολυμεταγγιζόμενο άτομο έχω όλα αυτά τα χρόνια την αμέριστη βοήθεια του Κέντρου Αίματος και φυσικά όλων των αιμοδοτών που με αλτρουισμό προσφέρουν το αίμα τους χωρίς ερωτήσεις και ανταλλάγματα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μου, όπου η έγκαιρη μετάγγιση ήταν ότι πιο σημαντικό για τη σωστή ανάπτυξη και υγεία του μωρού μου, το Κέντρο Αίματος μου παρείχε στη ώρα του το αίμα που χρειαζόμουν και γι αυτό ευχαριστώ όλους ολόψυχα. Καλή συνέχεια στο δύσκολο έργο σας που με τόση ευθύνη επιτελείτε.  Χρήστος Αποστολακούδης  Ονομάζομαι Χρίστος Αποστολακούδης. Από παιδί θυμάμαι να βλέπω σε διάφορα σημεία αφίσες ‘‘ΔΩΣΕ ΚΑΙ ΣΩΣΕ’’ και απλά προσπερνούσα χωρίς να δίνω ιδιαίτερη σημασία και χωρίς να εμβαθύνω ποτέ το νόημα αυτών των δυο λέξεων. Πριν από δυόμιση χρόνια, έτυχε όμως και εγώ να βρεθώ στην μεγάλη ανάγκη να γίνω δέκτης απαραίτητα μετάγγισης πλάσματος επί 40 συνεχόμενες ημέρες 10-12 φιάλες την ημέρα. Κατά την διάρκεια της νοσηλείας μου στο Νοσοκομείο της Λευκωσίας, ποτέ μα ποτέ κανένας από τους δικούς μου μήτε και εγώ ο ίδιος δεν καταλάβαμε να υπάρχει κάποια δυσκολία εξεύρεσης πλάσματος. Όταν συνήλθα κάπως συνειδητοποίησα ότι η προσφορά αυτή ήταν από κάποιους πολλούς ανώνυμους συνανθρώπους μου εθελοντές αιμοδότες που δεν ήξερα και δεν συνάντησα ποτέ στη ζωή μου. Αλήθεια τι μεγαλείο ψυχής και τι αγάπη έχουν αυτοί οι ΑΝΘΡΩΠΟΙ για τον συνάνθρωπο τους. Πως μπορεί κάποιος να κοστολογήσει την προσφορά αυτήν που είναι προσφορά ζωής; Πώς να μετρήσει κάποιος τα ευγενή αισθήματα αυτών των ανθρώπων; Πόσο σπουδαία και μεγάλη είναι η πράξη τους που δεν θέλουν ούτε προβολή ούτε δημοσιότητα ούτε αμοιβή; Όσα λόγια να προσπαθήσει κάποιος να βρει για να στολίσει την προσφορά αυτών των ανθρώπων είναι πολύ φτωχά. Όσες φορές σκέφτομαι εκείνες τις δύσκολες ημέρες ένα ρίγος διαπερνά τα σωθικά μου. Χίλια ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου σ΄ αυτούς τους υπέροχους και ταπεινούς ανθρώπους που δίνουν το αίμα τους μόνο και μόνο να βοηθήσουν αυτόν που το έχει ανάγκη χωρίς να περιμένουν τίποτα. Ότι και να πω θα είναι ελάχιστο μπροστά στην προσφορά τους. Ήταν προσφορά ζωής. Το μόνο ίσως που μπορώ να κάνω ( και το κάνω ήδη ) να ευαισθητοποιήσω όσο το δυνατόν περισσότερους φίλους, συγγενείς, γνωστούς, συναδέλφους, να γίνουν εθελοντές αιμοδότες και να βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη . Όλοι μαζί μπορούμε. Με σεβασμό ο Επικούρειος Πέπος.

ΜΑΧΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 490 Π.Χ. Η επιλογή έγινε από τον Μαραθωνοδρόμο Επικούρειο Πέπο.

Περίφημη μάχη, που έγινε τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ. στην πεδιάδα του Μαραθώνα, μεταξύ των Αθηναίων και των Πλαταιέων με αρχηγό τον Μιλτιάδη και των Περσών με αρχηγούς τον Δάτι και τον Αρταφέρνη. Η κύρια πηγή πληροφόρησης για τη Μάχη του Μαραθώνα, όπως και για το σύνολο των Περσικών Πολέμων, παραμένει ο Ηρόδοτος, ο αποκαλούμενος «πατέρας της ιστορίας». Όσον αφορά την ακριβή ημερομηνία της μάχης, ο Γερμανός φιλόλογος Φίλιπ Άουγκουστ Μπεκ (1785 -1867) πρότεινε το 1855 τη 12η Σεπτεμβρίου, η οποία από τότε επικράτησε ως η συμβατική ημερομηνία για τη Μάχη του Μαραθώνα.

Το 490 π.Χ. έγινε η δεύτερη περσική εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας, με σκοπό να τιμωρηθούν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς, επειδή είχαν βοηθήσει τους Ίωννες να ξεσηκωθούν κατά των Περσών. Παράλληλα, όμως, ήταν και η αρχή για την πραγματοποίηση του σχεδίου υποταγής ολόκληρης της Ελλάδας από τον Δαρείο. Μαζί τους, οι Πέρσες είχαν ως οδηγό και σύμβουλο τον πρώην τύραννο της Αθήνας Ιππία, γιο του Πεισίστρατου.

Ο Περσικός στόλος με το στρατό ακολούθησε αυτή τη φορά διαφορετικό δρόμο σε σχέση με την πρώτη εκστρατεία του Μαρδόνιου (492 π.Χ). Από την Κιλικία, όπου συγκεντρώθηκε, έπλευσε στη Σάμο, πέρασε από τις Κυκλάδες κι έφθασε στην Ερέτρια. Μετά την κατάληψη της Ερέτριας, οι Πέρσες είχαν στόχο να υποτάξουν την Αθήνα και να επαναφέρουν στην αρχή τον πιστό σ’ αυτούς Ιππία. Με την καθοδήγηση του ηλικιωμένου άνδρα πέρασαν από την Ερέτρια απέναντι στον Μαραθώνα και στην αμμώδη παραλία του σημερινού Σχοινιά.

Την εκλογή του τόπου επέβαλαν από κοινού πολιτικά κριτήρια (οι φτωχοί κάτοικοι της περιοχής, οι Διάκριοι, υποστήριζαν τους Πεισιστρατίδες) και στρατηγικοί λόγοι (η πεδιάδα ήταν κατάλληλη για τη δράση του περσικού ιππικού). Από την πλευρά των Αθηναίων η αποστολή του στρατού τους στον Μαραθώνα αποτελούσε στρατηγική επιλογή, καθώς η Αθήνα δεν περιστοιχιζόταν από ισχυρά τείχη και δεν διέθετε στόλο για να αντιμετωπίσει τον ανεφοδιασμό σε περίπτωση πολιορκίας. Εξάλλου, η πεδιάδα προσφερόταν για τη δράση της αθηναϊκής φάλαγγας.

Οι Αθηναίοι ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών, με αγγελιοφόρο τον Φειδιππίδη. Οι Σπαρτιάτες, αν και δέχτηκαν, δεν έστειλαν εγκαίρως βοήθεια (οι 2.000 άνδρες που υποσχέθηκαν έφθασαν στο Μαραθώνα την επομένη της μάχης). Ο λόγος που επικαλέστηκαν ήταν θρησκευτικός. Γιόρταζαν τα Κάρνια και δεν μπορούσαν να εκστρατεύσουν πριν από την πανσέληνο. Ο Πλάτωνας, όμως, αναφέρει (Νόμοι 3, 698 Ε) ότι δίσταζαν να υλοποιήσουν τη δέσμευσή τους προς τους Αθηναίους, επειδή βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τους Μεσσηνίους και τους είλωτες. Στο κάλεσμα των Αθηναίων ανταποκρίθηκαν μόνο οι Πλαταιείς με 1.000 άνδρες.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Αθηναίοι στρατοπέδευσαν στο Ηράκλειο του Μαραθώνος, στις βορειοανατολικές υπώρειες του όρους Αγριελίκι, όπου υπήρχε νερό και μπορούσαν να ελέγξουν τον ορεινό όγκο προς την Αθήνα και να υποχωρήσουν σε περίπτωση ήττας. Από το ύψωμα, επίσης, μπορούσαν να παρακολουθούν τις κινήσεις του εχθρού. Η δύναμη των Αθηναίων, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, ανερχόταν σε 10.000 και των Πλαταιέων σε 1.000 άνδρες, ενώ των Περσών σε 44.000 με 55.000 άνδρες (νεώτερες εκτιμήσεις τους υπολογίζουν σε 26.000). Οι στρατηγοί των Αθηναίων είχαν διχαστεί, καθώς μερικοί δεν ήθελαν να ξεκινήσει η μάχη, προτού έλθει η βοήθεια των Σπαρτιατών. Τελικά, ο Μιλτιάδης τούς έπεισε να επιτεθούν αμέσως κατά των Περσών και του ανατέθηκε η αρχιστρατηγία.

Η έναρξη της επίθεσης ορίστηκε για το πρωί, προκειμένου να επιτευχθεί ο αιφνιδιασμός των αντιπάλων. Η σύγκρουση έγινε στην ομαλή περιοχή κοντά στον τύμβο, όπου βρισκόταν το περσικό στρατόπεδο. Οι Αθηναίοι έπρεπε να διατρέξουν απόσταση 8 σταδίων (περίπου 1,5 χιλιομέτρου) προς τις εχθρικές γραμμές για να αποφευχθούν κατά το δυνατόν οι βολές από τους τοξότες που διέθεταν οι αντίπαλοι. Οι οπλίτες ήταν παρατεταγμένοι σε πλάτος ίσο με αυτό της περσικής δύναμης. Οι πτέρυγες ήταν ενισχυμένες, ενώ το κέντρο, όπου αντιστοιχούσε το ισχυρότερο τμήμα του περσικού στρατού, ήταν ασθενές. Στο αριστερό άκρο, όπως έβλεπαν προς τον εχθρό, βρίσκονταν οι Πλαταιείς. Στο δεξιό άκρο έλαβε τη θέση του, σύμφωνα με την παλιά συνήθεια, ο πολέμαρχος Καλλίμαχος. Το ανίσχυρο κέντρο οδηγούσαν ο Αριστείδης και ο Θεμιστοκλής, που διέθεταν την απαραίτητη στρατιωτική ικανότητα, ώστε να καλύψουν την εύθραυστη αυτή γραμμή και να καθοδηγήσουν την προγραμματισμένη υποχώρηση.

Όπως είχε σχεδιαστεί, το ελληνικό κέντρο εξασθένησε, αλλά οι πτέρυγες αναπτύχθηκαν και περικύκλωσαν τους Πέρσες, που τελικά τράπηκαν σε φυγή. Μέσα στη σύγχυση, πολλοί Πέρσες που δεν γνώριζαν την περιοχή, έπεφταν στο μεγάλο έλος, όπου οι απώλειες ήταν βαριές. Οι περισσότεροι, όμως, έτρεχαν στα πλοία που ήταν αναπτυγμένα στην ακτή του Σχοινιά. Στη συμπλοκή σώμα με σώμα που ακολούθησε, καθώς οι Πέρσες προσπαθούσαν να επιβιβαστούν στα πλοία και οι Αθηναίοι να τους εμποδίσουν και να τα κάψουν, έπεσαν ο πολέμαρχος Καλλίμαχος, ο στρατηγός Στησίλαος και ο Κυναίγειρος, αδελφός του τραγικού ποιητή Αισχύλου.

H ηρωική μορφή του Κυναίγειρου έμεινε μοναδικό παράδειγμα ανδρείας και αυταπάρνησης στην Ιστορία. Όταν οι νικημένοι Πέρσες έτρεξαν πανικόβλητοι στα καράβια τους για να σωθούν, ο Κυναίγειρος άρπαξε με τα στιβαρά χέρια του ένα καράβι και προσπάθησε να το συγκρατήσει για να μην αποπλεύσει και να προφτάσουν έτσι οι συμπολεμιστές του να το καταλάβουν. Τότε, ένας Πέρσης του έκοψε το χέρι, αλλά ο Κυναίγειρος έπιασε το πλοίο με το άλλο του χέρι. Όταν ο Πέρσης του έκοψε και το δεύτερο χέρι, ο Κυναίγειρος γράπωσε το πλοίο με τα δόντια του. Ο γενναίος Αθηναίος εγκατέλειψε την προσπάθεια, όταν ο Πέρσης στρατιώτης του έκοψε το κεφάλι.

Κι ενώ εξακολουθούσε η μάχη γύρω από τα πλοία των Περσών, ο αγγελιοφόρος Φειδιππίδης έφυγε πεζός από τον Μαραθώνα για να φέρει τη χαρμόσυνη είδηση της νίκης στους Αθηναίους. Υπερέβαλε εαυτόν κατά τη διαδρομή και μόλις αναφώνησε «Νενικήκαμεν» ενώπιον των συμπολιτών του, έπεσε νεκρός από την εξάντληση. Ο Ηροδότος δεν αναφέρει κάτι σχετικό, αλλά ο θρύλος αυτός διαδόθηκε μεταγενέστερα από τον ιστορικό Πλούταρχο (ο Φειδιππίδης αναφέρεται ως Θέρσιππος) και στη συνέχεια από τον ρητοροδιδάσκαλο και συγγραφέα Λουκιανό τον Σαμοσατέα, που αναφέρει τον Φειδιππίδη ως Φιλιππίδη.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Αθηναίοι έχασαν στη μάχη 192 άνδρες και οι Πλαταιείς 11, ενώ οι απώλειες των Περσών ανήλθαν σε 6.400 νεκρούς και 7 βυθισμένα πλοία. Νεώτερες εκτιμήσεις, που αναφέρει η Wikipedia στο σχετικό αγγλικό λήμμα, ανεβάζουν τους νεκρούς των ελληνικών δυνάμεων σε 1.000 - 3.000 και υποβιβάζουν αυτές των Περσών στις 4.000 - 5.000.

Οι Αθηναίοι, αφού έθαψαν τους νεκρούς τους στον Μαραθώνα, ανήγειραν μνημείο από λευκή πέτρα, πάνω στο οποίο χαράχτηκε το επίγραμμα του λυρικού ποιητή Σιμωνίδη του Κείου:

Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι
χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν.

Μετά την ήττα τους στο Μαραθώνα, οι Πέρσες έπλευσαν με το στόλο τους προς την Αθήνα, ελπίζοντας να τη βρουν αφρούρητη και να την καταλάβουν. Ο Μιλτιάδης, όμως, πρόλαβε να οδηγήσει έγκαιρα το στρατό στην πόλη κι έτσι οι Πέρσες αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Ασία.

Η νίκη των Αθηναίων στο Μαραθώνα:

• Διέλυσε τον μύθο του αήττητου των Περσών και αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων.
• Έδειξε την ανωτερότητα της ελληνικής πολεμικής τακτικής και ανέδειξε τη στρατιωτική μεγαλοφυΐα του Μιλτιάδη.
• Ανέδειξε την πόλη τους σε δεύτερη δύναμη στην Ελλάδα, μετά τη Σπάρτη.
• Ανέκοψε την προσπάθεια παλινόρθωσης της τυραννίας στην Αθήνα.
• Εξασφάλισε τον αναγκαίο χρόνο, ώστε οι Έλληνες να προετοιμαστούν για τη συνέχιση του αγώνα τους κατά των Περσών.
• Διέσωσε τον πολιτισμό τους κι έσωσε την Ευρώπη από το βάρβαρο ασιατισμό της εποχής εκείνης. Όπως είπε ο σπουδαίος βρετανός φιλόσοφος και οικονομολόγος Τζον Στιούαρτ Μιλ «η μάχη του Μαραθώνα υπήρξε, ακόμα και για τη βρετανική ιστορία, σημαντικότερη κι από τη μάχη του Χέιστινγκς».

Λαϊκές παραδόσεις ή μύθοι περιέβαλαν από πολύ νωρίς τη νίκη των Αθηναίων στον Μαραθώνα, ενώ η πίστη πως οι θεοί παρουσιάστηκαν και βοήθησαν στη μάχη ήταν διάχυτη. Εκτός από την ιστορία με τον Φειδιππίδη, ο Πλούταρχος αναφέρει ότι οι στρατιώτες είδαν το φάντασμα του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Θησέα με πλήρη στρατιωτική εξάρτυση να καθοδηγεί και να οδηγεί τον ελληνικό στρατό προς τη νίκη. Ο Παυσανίας αφηγείται ότι κατά τη διάρκεια της μάχης εμφανίστηκε ένας αγρότης, που κρατούσε ένα άροτρο και «θέρισε» αρκετούς Πέρσες. Μετά τη μάχη, όταν τον αναζήτησαν, δεν το βρήκαν. Ρώτησαν το μαντείο, από το οποίο έλαβαν την απάντηση ότι πρέπει να τιμήσουν τον Εχετλαίο (εχέτλη = λαβή αρότρου). Σύμφωνα με τον ρωμαίο ιστορικό Κλαύδιο Αιλιανό, στη μάχη πήρε μέρος κι ένας σκύλος, που πολέμησε γενναία στο πλευρό του αφεντικού του.

Πηγή: Σαν Σήμερα. Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος