Ένας Δον Κιχώτης των Εκδόσεων Άγρα. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΕΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Φίλες και Φίλοι καλημέρα, το σημερινό μενού του filomatheia blogspot.com σας παρουσιάζει έναν καταπληκτικό άνθρωπο των εκδόσεων ΑΓΡΑ σας παρουσιάζουμε τον κ. Σταυρο Πετσόπουλο, έναν ρομαντικό Δον Κιχώτη του βιβλίου, απολαύστε τον. Με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πεπος.

O τελειοθηρικός δημιουργός των εκδόσεων Άγρα, Σταύρος Πετσόπουλος Τα βιβλία του είναι από τα πιο όμορφα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Τα κείμενα που διαλέγει προδίδουν γερή μόρφωση, έντονη ιδιοσυγκρασία και ένα είδος ποιοτικού πείσματος. Το πολυτονικό που ακόμα χρησιμοποιεί θα μπορούσε ίσως να μας μπερδέψει, αν ο Σταύρος Πετσόπουλος δεν βρισκόταν πάντα στην αιχμή της τεχνικής πρωτοπορίας. Ο εκδότης της Άγρας μιλά στη LIFO για την εκδοτική κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ Ι. ΑΝΕΣΤΗ

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΠΕΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ Αυτή είναι η απάντηση που ακούς συνήθως από την Άγρα όταν ζητάς τον εκδότη της. Ο Σταύρος Πετσόπουλος περνά αρκετές μέρες στο τυπογραφείο του Δεσποτόπουλου στη Λένορμαν, αναγνωρίζοντας πως διοικεί μάλλον «ιδιότυπα» την επιχείρησή του.

— Ποια είναι η σχέση σας με την επικαιρότητα, το χρόνο;

Για μένα η επικαιρότητα μπορεί να είναι ένα κείμενο του 1473, όπως το Περί της αξιοπρεπείας του ανθρώπου του Πίκκο ντελα Μιράντολα, που διάβασα πρόσφατα. Η επικαιρότητα, έτσι όπως την κυνηγούν κάποιοι άνθρωποι στο χώρο του βιβλίου, είναι ένα πλαστό πράγμα. Στη Διεθνή Έκθεση της Φρανκφούρτης τρέχουν όλοι να πάρουν τα τελευταία βιβλία, ενώ υπάρχουν αριστουργήματα της περασμένης δεκαετίας ή τεσσαρακονταετίας που δεν έχουν βγει ποτέ στην Ελλάδα. Αξίζει να έρθει κανείς και να δει το παζάρι των δικαιωμάτων. Δεν υπήρχε ποτέ η τρέλα που κυριαρχεί σήμερα. Τους παρουσιάζουν ως αριστουργήματα βιβλία που δεν έχουν κατακάτσει, δεν έχει φύγει από πάνω τους ο στρόβιλος, η σκόνη του καινούργιου. Πρέπει να έχεις ένα άλλο φάσμα και μια άλλη σχέση με το χρόνο και την ανάγνωση. Μπορείς να κάνεις διάλογο με κείμενα που είναι επί της ουσίας σύγχρονα, με τελείως διαφορετικούς όρους. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να έχουμε στη δουλειά μας, είναι άλλωστε και μέρος της γοητείας της.

 — Παρασύρονται οι Έλληνες εκδότες;

Οι Έλληνες είχαν μια απόσταση, αλλά τώρα έχουν μπει σε αυτό το παιχνίδι. Σήμερα ο κόσμος θέλει πολύ σύγχρονα πράγματα, συγγραφείς που βγαίνουν στην τηλεόραση και δίνουν συνεντεύξεις. Αυτό έχει πάει πίσω τα πιο κλασικά βιβλία. Βιβλία που έχουν άλλη σχέση με το χρόνο. Παλιότερα δεν είχες πρόβλημα με τον Χένρι Τζέιμς. Σήμερα έχεις.

— Είναι διεθνές φαινόμενο αυτό;

Το καραγκιοζιλίκι είναι ελληνικό. Σαφώς και άλλες χώρες συμπεριφέρονται έτσι, και πρόκειται κυρίως για χώρες που φτάνουν απότομα σε μια ανάπτυξη, αλλά στην Αγγλία, για παράδειγμα, δεν αποποιούνται το παρελθόν τους. Οι Άγγλοι μιλούν για κλασικούς αλλά και για μοντέρνους κλασικούς, αναφερόμενοι στη δεύτερη περίπτωση σε συγγραφείς όπως ο Ζενέ ή ο Σαρτρ, οι οποίοι εξακολουθούν να βρίσκουν τη θέση τους στα βιβλιοπωλεία. Εδώ όμως η οπισθοδρόμηση ως προς τους παλαιότερους συγγραφείς βρίσκεται στα όρια του επιθετικού φαινομένου. Είναι πολλά τα βιβλία όμως που φτάνουν τις 40 και 50 χιλιάδες αντίτυπα, όπως κάποιας Χρύσας Δημουλίδου. Βιβλία που συνειδητά πλέον δεν θέλουν να συνδέονται με το χώρο της λογοτεχνίας και της διανόησης, δηλώνουν ότι συγγενεύουν περισσότερο με τον κόσμο της διαφήμισης, της τηλεόρασης, των media. Αυτά τα βιβλία ρουφάνε τη ζωή από τα υπόλοιπα. Κάνουν τεράστια τιράζ και είναι σαν βρικόλακες που πίνουν το αίμα των άλλων.

— Είναι η λογική του fast-junk food. Όμως εσείς οι εκδότες δίνετε τροφή στους αναγνώστες.

Το αναγνωστικό κοινό είναι ένα κοινό που αγοράζει περιοδικά, βλέπει τηλεόραση και τα βιβλιοπωλεία ανταποκρίνονται σε αυτή την έτοιμη τροφή. Παλαιότερα όμως έβγαιναν κάποια πιο δύσκολα κείμενα - δεν θέλω να χρησιμοποιώ τη λέξη αντιεμπορικά. Ας πούμε, βιβλία που έχουν άλλη ταχύτητα κυκλοφορίας, όπως για παράδειγμα ένα φιλοσοφικό δοκίμιο. Αυτά μπορούσαν να βρουν το χώρο τους σε ένα βιβλιοπωλείο, να μείνουν στο ράφι για κάποια χρόνια και ακόμη και να εξαντληθεί μια τέτοια έκδοση και να ξανατυπωθεί. Αυτά τα βιβλία σήμερα ούτε 400 αντίτυπα δεν μπορούν να δώσουν. Φεύγουν γρήγορα από τα βιβλιοπωλεία και γίνονται σαν γιαούρτια με ημερομηνία λήξεως.

— Το βιβλίο, δηλαδή, ως προϊόν;

Το έχουν κάνει καταναλωτικό προϊόν. Μπορεί να υπάρχουν 100 απορρυπαντικά, η κίνηση επικεντρώνεται στα εξής 4. Αυτό γίνεται και στο βιβλίο. Κοιτάξτε, γίνονται τεράστια τιράζ κάποιων βιβλίων...

— Τι εννοούμε τεράστιο τιράζ στην Ελλάδα;

Ας μην πάρουμε τα πιο ψηλά των 200 -250 χιλιάδων, όπως ήταν οι Μάγισσες της Σμύρνης ή ο Κώδικας Ντα Βίντσι. Είναι πολλά τα βιβλία όμως που φτάνουν τις 40 και 50 χιλιάδες αντίτυπα, όπως κάποιας Χρύσας Δημουλίδου. Βιβλία που συνειδητά πλέον δεν θέλουν να συνδέονται με το χώρο της λογοτεχνίας και της διανόησης, δηλώνουν ότι συγγενεύουν περισσότερο με τον κόσμο της διαφήμισης, της τηλεόρασης, των media. Αυτά τα βιβλία ρουφάνε τη ζωή από τα υπόλοιπα. Κάνουν τεράστια τιράζ και είναι σαν βρικόλακες που πίνουν το αίμα των άλλων.

— Οι λίστες των ευπώλητων κάνουν κακό σε αυτά τα βιβλία;

Με κάποιον τρόπο ναι. Όταν πας έξω από το κέντρο και τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, στα συνοικιακά βιβλιοχαρτοπωλεία και σε μικρές πόλεις, βλέπεις ότι γεμίζουν τα ράφια με τις λίστες. Είναι δύσκολο ένα βιβλίο να βρει το δρόμο του όταν δεν είναι στις λίστες. Οι λίστες φτιάχνουν ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας: Ένα βιβλίο πουλάει επειδή πούλησε. Μπαίνει στους πάγκους και δίπλα στα ταμεία και περιθωριοποιεί τα βιβλία που έχουν άλλη ταχύτητα. Επιμένω σε αυτό, δεν χρησιμοποιώ τη λέξη αντιεμπορικό γιατί αυτή χρωματίζει το βιβλίο. Μιλάω για τη διαφορετική ταχύτητα κυκλοφορίας. Η έκδοση ενός βιβλίου είναι σαν αρραβώνας, κρατάει χρόνια με υποχρεώσεις εκατέρωθεν... Ποτέ δεν βγάζεις ένα βιβλίο και τελειώνεις με αυτό. Μετά πρέπει να το υποστηρίξεις τον επόμενο χρόνο, τα επόμενα δέκα χρόνια. Η έκδοση ενός βιβλίου είναι σαν αρραβώνας, κρατάει χρόνια με υποχρεώσεις εκατέρωθεν... Ποτέ δεν βγάζεις ένα βιβλίο και τελειώνεις με αυτό. Μετά πρέπει να το υποστηρίξεις τον επόμενο χρόνο, τα επόμενα δέκα χρόνια.

 — Τον εμπορικό κίνδυνο τον σκέφτεστε;

Πολλά βιβλία μας είναι προορισμένα να μη βγάλουν τα έξοδά τους. Το ξέρεις αυτό. Δεν την πατάς από λάθος υπολογισμό, το ξέρεις από πριν.

— Ποιο ποσοστό των βιβλίων της Άγρας ανήκει σε αυτή την κατηγορία;

Αν πιστεύουμε ότι πρέπει να βγει ένα βιβλίο, θα το εκδώσουμε έτσι κι αλλιώς. Υπάρχουν τρόποι να το υποστηρίξουμε. Θα το βγάλουμε σε αντιεμπορική εποχή, ας πούμε. Το Φεβρουάριο ή το Μάρτιο, μήνες κατά τους οποίους νεκρώνουν τα βιβλιοπωλεία, τότε είναι η φάση που μπορεί μια ποιητική έκδοση να μείνει έστω για λίγες μέρες σε έναν πάγκο, να φανεί κάπου. Είναι πολλά βιβλία μέσα στον προγραμματισμό μας που ξέρουμε ότι θα είναι παθητικά από οικονομική άποψη. Αλλά είμαστε περήφανοι που μπορούμε και τα βγάζουμε. Αυτό το παιχνίδι όμως στις μέρες μας γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Εγώ δεν θέλω να κάνω άλλη δουλειά. Αυτά τα βιβλία ξέρω και μου αρέσει να βγάζω. Πάνω σε αυτό έχει μονταριστεί όλη η Άγρα και το κοινό της.

— Κάθε φορά που σας αναζητώ, είστε στο τυπογραφείο. Πώς μοιράζετε το χρόνο σας ανάμεσα στη διοίκηση, την επιλογή τίτλων, την εκτύπωση;

 Έχω μια συνολική, κυκλωτική αντιμετώπιση του θέματος. Από την επιλογή του βιβλίου, των κειμένων που θα πλαισιώσουν το κυρίως κείμενο. Αρχίζει η περιπέτεια της ερμηνείας του πράγματος που έχεις στα χέρια σου. Αυτό μπορεί να έχει ακόμη και ένα στοιχείο αυθαιρεσίας. Όταν το 1983 δημιουργήσαμε την αστυνομική σειρά που έβγαλε τα αστυνομικά από τα περίπτερα και τα έβαλε στα βιβλιοπωλεία, βοηθήσαμε να αναδειχθεί ως αυτόνομο λογοτεχνικό είδος και όχι ως παραλογοτεχνία. Τότε τυπώσαμε για πρώτη φορά ολόκληρα τα κείμενα, χωρίς περικοπές, με μεταφραστές που ταίριαζαν με το ύφος των συγγραφέων. Για πρώτη φορά αντιμετωπίζαμε τους συγγραφείς των αστυνομικών ως στυλίστες. Και για να υποστηρίξουμε το εγχείρημά μας εκδίδαμε τον Τσάντλερ ή τον Χάμετ με 100 σελίδες επίμετρο, με εργοβιογραφίες, σαν να βγάζεις τον Μπαλζάκ.

 — Γι' αυτό πέτυχε.

Κοιτάξτε όμως πόσο αυθαίρετο ήταν αυτό που κάναμε. Ήταν μια ιδιομορφία δικιά μας. Την αποφασίσαμε με τον Ανδρέα Αποστολίδη. Πουθενά στον κόσμο δεν τυπώνονται έτσι τα βιβλία της αστυνομικής λογοτεχνίας. Μετά την επιλογή των τίτλων, διαλέγω το σχήμα του βιβλίου, τα τυπογραφικά στοιχεία, φτάνουμε στο εξώφυλλο και στην εκτύπωση. Το παρακολουθώ όλο αυτό μέχρι και την τελευταία τυπογραφική διόρθωση. Είμαι και στο στάδιο του χειρογράφου και στην τελευταία τυπογραφική διόρθωση. Οπότε ο χρόνος μου έχει μεγάλη σχέση με την ανάγνωση, υπάρχει ένα μοναχικό κομμάτι που είσαι με το στυλό και διορθώνεις. Εξ ορισμού, όταν οι συγγραφείς μου μου λένε ότι γνωρίζουν τον τάδε τηλεοπτικό ηθοποιό για να τους παρουσιάσει το βιβλίο, απαντώ "δεν θα πάρουμε".

— Έχετε εκδώσει 840 τίτλους. Υπάρχουν βιβλία για τα οποία μετανιώσατε;

Μόνο τέσσερα. Και αυτό γιατί κάποια στιγμή υπέκυψα, δεν είπα όταν έπρεπε το όχι. Δεν έκανα κάτι από υποχρέωση αλλά από δική μου αμηχανία. Δεν μετανιώνω ποτέ γιατί ό,τι κάνω, το κρίνω όμως.

 — Δεν σας αφορά γενικότερα η έννοια της μετάνοιας;

Όχι. Έχει να κάνει με τον καθολικισμό αυτό... Την ώρα που βγάζουμε ένα βιβλίο ξέρουμε πολύ καλά γιατί το κάνουμε. Μετά μπορεί να αποστασιοποιηθούμε και προσπαθούμε σε μια ανατύπωση να του δώσουμε τη μορφή που πιστεύουμε ότι είναι πιο σωστή. Αλλά αυτό είναι κάτι εν κινήσει, ανάλογα με το πώς είσαι την εποχή που το κάνεις. Προφανώς σκεφτόμαστε κριτικά για το παρελθόν, αλλά δεν μετανιώνουμε. Μπορούμε και να γελάσουμε ή να κοροϊδέψουμε τα λάθη μας. — Ποια είναι λοιπόν η κριτική σας για αυτά τα τέσσερα βιβλία; Δεν είναι σπουδαία από λογοτεχνική άποψη. Δεν τα κάναμε όμως επειδή νομίζαμε ότι θα πουλήσουν.

— Ποιο είναι το μεγαλύτερο τιράζ για βιβλίο της Άγρας;

Δεν λέω ποτέ νούμερα. Είναι στάση αυτό. Θα σας πω όμως ότι ένα μήνα πριν κυκλοφορήσει το Όταν έκλαψε ο Νίτσε του Γιάλομ, που είναι το βιβλίο μας που έχει πάει καλύτερα από όλα, στις τελευταίες διορθώσεις έλεγα ότι η πρώτη του έκδοση θα εξαντληθεί σε πέντε μήνες. Ήμουν ευχαριστημένος. Τελικά η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε 28 μέρες, χωρίς να μπει πουθενά διαφήμιση. Έπεσα τελείως έξω. — Θέλετε να μου εξηγήσετε τη στάση σας για τα νούμερα; Ερχόμαστε στην κουβέντα που κάναμε νωρίτερα για τα ευπώλητα. Μέχρι το 1990 μας τηλεφωνούσαν το Δεκέμβριο από εφημερίδες να μας ρωτήσουν «ποιο είναι το πιο αξιόλογο βιβλίο που βγάλατε φέτος». Λίγο αργότερα, με τα έγχρωμα περιοδικά και το «Κλικ», οι ερωτήσεις μετατράπηκαν σε «ποιο βιβλίο σας πούλησε περισσότερο μέσα στο χρόνο». Έκτοτε εγώ το βούλωσα επ' αυτού. Είναι ψευδές, καταλήγει σε ψευδή συμπεράσματα και γι' αυτό δεν θέλω να παίζουμε δημόσια με αυτά τα ζητήματα. Τα βιβλία του Καββαδία κάθε χρόνο ξανατυπώνονται. Όλα. Δεν υπάρχει ποιητής που το συνολικό του έργο να τυπώνεται κάθε χρόνο. Όμως ο Καββαδίας δεν θα περάσει ποτέ σε καμία λίστα best seller. Άρα όλο αυτό είναι ένα ψέμα.

 — Στηρίζεται στο στιγμιαίο.

Και σε ένα παιχνίδι αριθμών. Γι' αυτό αρνούμαι να μπω στο παιχνίδι. Συχνά μας το ζητάνε, τώρα μας βάζουν και να το «πληρώσουμε» σε μερικά έντυπα. Για παράδειγμα, πέρυσι τον Ιούνιο κυκλοφόρησε Η Μάνα και το νόημα της ζωής του Γιάλομ. Πούλαγε σαν τρελό. Επειδή όμως δεν λέγαμε νούμερα, βγήκε ένα αφιέρωμα μεγάλης εφημερίδας για τα ευπώλητα του καλοκαιριού και δεν είχε αναφορά στο βιβλίο.

 — Πόσο βοηθούν οι κριτικές και οι στήλες των βιβλίων;

Υπάρχουν θετικά και αρνητικά. Υπάρχουν σοβαροί δημοσιογράφοι που κάνουν καλή και λεπταίσθητη δουλειά. Όμως, κριτική υψηλού επιπέδου, όπως στο εξωτερικό, δεν υπάρχει. Αναφέρομαι στο είδος της κριτικής του «TLS», του «New York Review of Books». Απέχουμε έτη φωτός από αυτό. Εδώ το επίπεδο της κριτικής είναι πολλές φορές απογοητευτικό. Ακόμη και όταν είναι εγκωμιαστική, μπoρεί να γίνεται για λάθος λόγους. Πέρυσι είχαμε πρωτοσέλιδο σε ένα έντυπο για ένα καταπληκτικό βιβλίο μιας ξένης συγγραφέως. Η κριτικός το εγκωμίασε, πέρασε όμως δίπλα από αυτό που ήταν το ενδιαφέρον, από όλους τους λόγους για τους οποίους το εκδώσαμε. Θα έπρεπε να πανηγυρίζουμε, και εγώ για μια εβδομάδα δεν μιλιόμουνα. Αυτό θα έπρεπε να καταγραφεί ως επιτυχία, αφού βοήθησε το βιβλίο...

— Το φαινόμενο των κριτικών που γίνονται λογοτέχνες και το αντίθετο, ή τα εγκώμια νέων συγγραφέων προς συναδέλφους τους, πώς το σχολιάζετε;

Δεν με ενοχλεί εξ ορισμού. Όλα έχουν δύο όψεις. Το εγκώμιο, όταν είναι καθαρό, δεν είναι κακό. Το έχουμε ξεχάσει και είναι σαν να μην τολμούμε να πούμε καλή κουβέντα. Το πιο μεγάλο παράδειγμα είναι το κείμενο που γράφει ο Εμπειρίκος για τον Εγγονόπουλο. Ο Νικόλαος Εγγονόπουλος ή Το θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου. Λέει, «δεν θα μιλήσω ως κριτικός, θα μιλήσω ως θαυμαστής και φίλος». Και αρχίζει ένα καταπληκτικό κείμενο που μπαίνει στην ουσία του έργου του Εγγονόπουλου, αλλά ορίζει εξαρχής τη θέση του ως θαυμαστή. Έχει μια καθαρότητα, μια λάμψη, μια γενναιοδωρία. Η γενναιοδωρία δεν είναι κακό να υπάρχει στην κριτική και στην κουλτούρα γενικότερα. Και στο χώρο της λογοτεχνίας είναι καλό να υπάρχει. Είμαστε μίζεροι, δεν τολμούμε να πούμε καλό λόγο και αν τον πούμε υπάρχει, συχνά, κάποια διαπλοκή. Αν ο φίλος εγκωμιάσει το φίλο του για τους σωστούς λόγους, είναι θεμιτό. Πάντως ο κριτικός που κάποια στιγμή θελήσει να γίνει συγγραφέας, ποιητής, συχνά αποδίδει. Ή το αντίστροφο: Ο Σεφέρης όρισε όλη την ελληνική κουλτούρα για δεκαετίες με τις Δοκιμές του. Ήταν υψηλού επιπέδου κριτικός, δοκιμιακός λόγος. Δεν χρησιμοποιώ το ίντερνετ. Πρέπει να τυπώσω για να διαβάσω. Και πάλι, τα printout τα διαβάζω σαν μάθημα, δεν μπορώ να πάρω καθαρή απόλαυση από αυτά.

— Η τάση να γίνονται όλο και περισσότερες παρουσιάσεις-αναγνώσεις βιβλίων σας ενοχλεί;

Εδώ έχω απάντηση, ενώ στα άλλα θέλω να βλέπω πάντα δυο ή περισσότερες πλευρές. Πιστεύω ότι υπάρχει ένας πληθωρισμός εκδηλώσεων, όπως και ένας πληθωρισμός παραγωγής. Αυτό είναι δυσάρεστο και κουραστικό.

— Επικίνδυνο είναι;

Μπορεί να προκαλέσει στρεβλώσεις; Μη χρησιμοποιήσουμε τη λέξη επικίνδυνο. Τελευταία όλα είναι επικίνδυνα, σύμφωνα με τα ΜΜΕ. Επικίνδυνες οι φωτιές, επικίνδυνο και το χιόνι στην οδό Αλεξάνδρας. Έβγαιναν οι δημοσιογράφοι λες και είχαμε τσουνάμι . Όταν στη δεκαετία του '60, που ήμουν μικρός, χιόνιζε, ήταν γιορτή. Τώρα είναι επικίνδυνο. Ως προς τις παρουσιάσεις βιβλίων, το φαινόμενο είναι πληθωριστικό. Κάθε καρυδιάς καρύδι παρουσιάζει ένα βιβλίο. Τώρα έχουμε ένα επόμενο φαινόμενο που με ανατριχιάζει. Ηθοποιοί που στην αρχή της καριέρας τους έπαιξαν λίγο θέατρο και μετά επί είκοσι χρόνια έπαιζαν στα χειρότερα σίριαλ και σκουπίδια, όταν φτάνουν στα 45 ξαφνικά αρχίζουν και ψάχνουν την ποιότητα. Και να οι ηθοποιοί της τηλεόρασης που αρχίζουν και διαβάζουν ποίηση στη Στοά του Βιβλίου και σε άλλα βιβλιοπωλεία. Πολλοί συνάδελφοι τούς χρησιμοποιούν. Δεν βλέπω το λόγο ένας νέος ποιητής να έχει ανάγκη τον τηλεοπτικό ηθοποιό στην παρουσίασή του. Εγώ, εξ ορισμού, όταν οι συγγραφείς μου μου λένε ότι γνωρίζουν τον τάδε για να τους παρουσιάσει το βιβλίο, απαντώ «ευχαριστώ πολύ, δεν θα πάρουμε». Γιατί να δίνουμε συγχωροχάρτι σε όλους αυτούς που επί χρόνια έπαιζαν Φώσκολο και οτιδήποτε άλλο στην τηλεόραση; Άσε μας στον μικρό μας κόσμο και στο μικρό μας κοινό να κάνουμε τη δουλειά μας. Άλλωστε, έχουν φθείρει το όποιο ταλέντο τους με την τηλεοπτική εκφορά λόγου. Αν έρθουν ηθοποιοί, ας έρθουν του θεάτρου, σοβαροί. Ακόμη και η Στοά του Βιβλίου ως επίσημος φορέας καλεί τους τηλεοπτικούς.

 — Και φυσικά δεν λείπουν πια οι πολιτικοί από τις παρουσιάσεις.

Η άλλη φάρσα. Έρχονται υπουργοί και υφυπουργοί και μιλάνε για βιβλία μαγειρικής, λογοτεχνία, για τα πάντα. Η Άγρα δεν φέρνει ποτέ πολιτικούς, συνειδητά. Μια φορά φέραμε μόνο επειδή ήταν πολιτικό το βιβλίο και ο πολιτικός ήταν εν αποστρατεία, ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης. Άλλη φάρσα, που θεωρώ εξίσου χυδαία, μαζί με τους τηλεοπτικούς αστέρες που ωριμάζουν και έρχονται να διαβάσουν λογοτεχνία, είναι οι παρουσιάσεις βιβλίων με πολιτικούς από όλα τα κόμματα στο ίδιο πάνελ. Έχουμε τσακωθεί γι' αυτόν το λόγο με συγγραφέα που θεωρεί ότι πάμε κόντρα στο βιβλίο του. Ας πάει σε άλλο εκδοτικό οίκο. Αυτός ο εκχυδαϊσμός είναι εκτός της λογικής μας. Δεν τον θέλουμε.

— Σας θυμώνει η φυγή συγγραφέων με τους οποίους έχετε συνεργαστεί;

Δεν είναι ευχάριστο. Αλλά μερικές φορές μπορεί εκατέρωθεν να έχει ολοκληρωθεί ο χρόνος της συνύπαρξης. Η έκδοση ενός βιβλίου είναι σαν αρραβώνας, κρατάει χρόνια με υποχρεώσεις εκατέρωθεν... Ποτέ δεν βγάζεις ένα βιβλίο και τελειώνεις με αυτό. Μετά πρέπει να το υποστηρίξεις τον επόμενο χρόνο, τα επόμενα δέκα χρόνια. Είναι μια συνειδητή δέσμευση που έχεις πάρει, είναι μέρος της δουλειάς. Με τα χρόνια, με κάποιους ανθρώπους κλείνει ο κύκλος. Πάντως, όπως και να το κάνεις, είναι διαζύγιο. Έχει στεναχώρια.

— Έχει γίνει «αρπαγή» συγγραφέα της Άγρας από άλλον οίκο;

Αρπαγή όχι. Έχει συμβεί, όμως, με έναν συγγραφέα που είχαμε συμφωνήσει και ετοιμάζαμε την έκδοση του βιβλίου του. Στη στροφή του δρόμου, μας τον αρπάξανε με μια πρόταση υψηλής προκαταβολής. Αρνηθήκαμε, για λόγους αρχής, να μπούμε στον πλειστηριασμό. Με αυτή την έννοια, ναι, έχει συμβεί.

— Θα το χαρακτηρίζατε ανήθικο;

Σαν άχαρο παιχνίδι το βλέπω. Θεωρώ ότι ήμασταν τυχεροί τελικά. Εμείς ξεκινήσαμε με την πιστότητα, τη σχέση εμπιστοσύνης, θέλαμε και καταφέραμε να είναι ο εκδοτικός οίκος το σπίτι του συγγραφέα.

— Έχετε δείξει την έξοδο σε συγγραφέα;

Ναι. Όλα έχουν γίνει. Το θέμα είναι να μη γίνονται ασχήμιες. Να είναι πολιτισμένα τα διαζύγια. Το κακό είναι οι συγγραφείς που πρωτοεκδίδονται και μετά κάθε βιβλίο τους το βγάζουν σε διαφορετικούς οίκους. Θυμάμαι το παράδειγμα ενός συγγραφέα από την επαρχία που δεν δεχθήκαμε το χειρόγραφό του. Το δέχθηκε ένας εξαιρετικός συνάδελφος, το εξέδωσε και πήρε εγκωμιαστικές κριτικές. Στο δεύτερο βιβλίο του μεταγράφτηκε και στο τρίτο ξανά. Εκεί τρελαίνεσαι. Και αυτός είναι μέτριος συγγραφέας, το πρώτο του βιβλίο είναι η μόνη αναλαμπή του. Αυτό με στενοχωρεί για το συνάδελφο που τον ανέδειξε, τον έβγαλε από τα εκατοντάδες χειρόγραφα που φτάνουν κάθε χρόνο στον εκδοτικό οίκο.

 — Είστε επιχειρηματίας, κύριε Πετσόπουλε;

Βεβαίως. Από τη στιγμή που διοικώ μια επιχείρηση. Μπορεί βέβαια να τη διοικώ κάπως ιδιότυπα, αλλά είμαι επιχειρηματίας. Θα ήταν πιο λογικό, βέβαια, να διοικώ από το γραφείο αντί να περνάω τόσες μέρες στα ατελιέ και τα τυπογραφεία.

 — Το κέρδος είναι απαγορευμένη λέξη εδώ μέσα;

Όχι, όχι. Απλώς δεν έχουμε πλουτίσει από αυτήν τη δουλειά.

— Γιατί γίνατε εκδότης;

Είναι μια καλή ερώτηση αυτή... Ήθελα από 19 χρονών να γίνω εκδότης έστω και ενός βιβλίου. Έτυχε να έχω γνωρίσει στα 16 τη Νανά Καλλιανέση και να πηγαίνω κάθε Σάββατο στον Κέδρο να μου δίνουν ένα βιβλίο να διαβάσω. Ήμουν από οικογένεια συντηρητικών τάσεων, ευκατάστατη, που έχασε τα λεφτά της εκείνη την εποχή. Έψαχνα να καταλάβω πράγματα γύρω από τον αριστερό χώρο. Πήγα στον Κέδρο να ζητήσω τα ταξίδια του Καζαντζάκη Στη Ρουσία και Στην Κίνα. Δεν τα είχανε, αλλά μου έδωσαν τον Εικοστό Αιώνα της Μέλπως Αξιώτη. Κάθε εβδομάδα πήγαινα μαζί με δυο τρεις φίλους και παίρναμε βιβλία. Μας σύστηναν στους συγγραφείς, τον Τσίρκα, τον Βάρναλη, που τους μάζευε και τους φρόντιζε η Καλλιανέση στο πατάρι του Κέδρου. Μετά γνώρισα τον Φίλιππο Βλάχο στα «Κείμενα», που στοιχειοθετούσε κιόλας. Με επηρέασε πάρα πολύ, είχε ένα στοιχείο βιβλιοφιλίας και αγάπης της τυπογραφίας και της αισθητικής του βιβλίου. Όντας από έναν χώρο μάχιμο αριστερό. Αυτό ήταν ένα ζήτημα που εξαρχής με απασχόλησε πολύ: Ένας χώρος της Αριστεράς που όταν τύπωνε συνήθως απεμπολούσε την αισθητική. Εκεί κόλλησα το μικρόβιο κατασκευής του βιβλίου. Από την άλλη, δεν γράφω ο ίδιος, δεν ζωγραφίζω, δεν είμαι φωτογράφος∙ αγαπώ τα κείμενα και την ανάγνωση, αγαπώ τη ζωγραφική και τη φωτογραφία, αγαπώ την τυπογραφία, τον κόσμο των τυπογράφων, την κατασκευή και την επιμέλεια του βιβλίου. Τι άλλο θα μπορούσα να κάνω στη ζωή μου; Μου δίνεται η δυνατότητα να έχω στα χέρια μου και να επεξεργάζομαι και να δίνω μορφή στις δημιουργίες των άλλων.

— Η αισθητική ήταν από τότε βασικό ζητούμενό σας;

Εξαρχής. Ξεκίνησα 25 χρονών και τότε είτε δεν εκδίδονταν τα βιβλία που θέλαμε είτε έβγαιναν χάλια, όσον αφορά στη μετάφραση και την τυπογραφία. Εν γένει κακοποιημένα. Θέλαμε να βγάλουμε βιβλία που αντιπροσώπευαν την αισθητική μας, τις λογοτεχνικές και πολιτικές απόψεις μας. Πολλές φορές μιλούσαμε για την πολιτική μέσα από το λογοτεχνικό επιχείρημα. Θέταμε ως πολιτικό ζήτημα την αισθητική στο χώρο του βιβλίου.

 — Σε ποια ηλικία άρχισε η σχέση σας με το βιβλίο;

Με ποια αναγνώσματα; Διάβαζα σε τρεις γλώσσες από παιδί. Η άμεση επαφή με τα βιβλία σε τρεις γλώσσες ήταν το καλύτερο πανεπιστήμιο. Πήγαινα στο Κολλέγιο Αθηνών και κάναμε Άμλετ στη Δευτέρα Γυμνασίου και στην Πέμπτη Γυμνασίου Βασιλιά Ληρ. Μεγάλο κέρδος θεωρώ επίσης την ανάγνωση του Καζαντζάκη στην πρώτη εφηβεία.

 — Και σήμερα;

Δοκίμασα να τον ξαναδιαβάσω και δεν διαβάζεται με τίποτα. Υπάρχει ένας αφόρητος φολκλορισμός της γλώσσας που είναι απολύτως απωθητικός. Γι' αυτό έχω την εντύπωση ότι διαβάζεται καλύτερα ο Καζαντζάκης στα γαλλικά ή τα αγγλικά. Στη μετάφραση, όπου χάνεται το κακό φολκλόρ της γλώσσας. Παρ' όλα αυτά, η ρώσικη σαλάτα που κάνει με μηδενισμό, νιτσεϊσμό, χριστιανισμό, μαρξισμό, βουδισμό και το φολκλόρ σού ανοίγει κόσμους - δεν σου τους κλείνει. Όταν τελειώσεις την καζαντζακική παιδική περιπέτεια, ανοίγεις προς όλες τις κατευθύνσεις.

 — Τα βιβλία που σας καθόρισαν ποια είναι;

Εκεί που άλλαξε ο κόσμος όλος είναι στα 18, όταν διάβασα τα Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία του Εμπειρίκου και την τριλογία του Τσίρκα. Μου άλλαξαν τη ματιά προς τον κόσμο.

— Ποιες αγάπες καθορίζουν την Άγρα;

Έχω πολλές εμμονές, και όχι μόνο αναγνωστικές... Μια είναι ο Εμπειρίκος, μια άλλη ο Καββαδίας. Είναι τα κείμενα περί ζωγραφικής με τα οποία ασχοληθήκαμε από νωρίς. Η έκδοση του Ντυσάμπ, που είχαμε κάνει το '90, εξαντλήθηκε μόλις τώρα. Να, είναι βιβλία που κάποια στιγμή τελειώνουν σχεδόν από φυσικό θάνατο. Τα πρώτα μας βιβλία φέτος αφορούσαν στη ζωγραφική. Μόλις κυκλοφόρησε μια έντονη κριτική που κάνει ο ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου απέναντι στο Ελ Γκρέκο του Σμαραγδή για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη ζωγραφική και το ζωγραφικό φαινόμενο στον κινηματογράφο. Με ενδιαφέρει το στοιχείο της κριτικής και της παρέμβασης που μπορεί να είναι και πολιτικού τύπου, αλλά μέσα από αισθητικά φαινόμενα.

— Άλλες εμμονές σας;

Οι εμμονές προχωράνε και ανανεώνονται. Πάντα υπάρχει μια εμμονή με την ερωτογραφία. Μεγάλη. Εκδώσαμε τότε τα κείμενα του Μπατάιγ, τον Μεγάλο Ανατολικό του Εμπειρίκου, αυτά έχουν καθορίσει την Άγρα. Τώρα τα Χριστούγεννα βγάλαμε την πρώτη πλήρη έκδοση του Κάμα Σούτρα με όλα τα κείμενα, γλωσσάρια, με πλούσια εικονογραφία. Η ιστορία του ματιού του Μπατάιγ ήταν το τέταρτο βιβλίο της Άγρας. Ήταν η εποχή των απαγορεύσεων, είχε βγει το Εγχειρίδιο του καλού κλέφτη του Πετρόπουλου, η Αυτοβιογραφία της Μπέτυ, μιας τραβεστί, και όλα είχαν απαγορευτεί και, όταν γινόταν αυτό, ξαφνικά πουλάγανε σαν τρελά. Εμείς παλέψαμε να μην απαγορευτεί το βιβλίο, γιατί δεν θέλαμε να κινηθεί η ερωτική λογοτεχνία μέσα από την απαγόρευση.

— Πιστεύετε ότι μπαίνουμε ξανά σε μια εποχή απαγορεύσεων;

Ξαναξεκινάει. Πιστεύω ότι σήμερα κάποια κείμενα του Εμπειρίκου θα μπορούσαν να έχουν πρόβλημα. Είμαστε σε εποχή νεοσυντηρητισμού. Μαζί με τον Μπους και το Ιράκ επηρεάζονται και τα ήθη. Βρίσκουν ευκαιρίες, γίνεται η βέλγικη παιδεραστία και ξαφνικά δεν μπορείς να ακουμπήσεις τίποτα που να έχει να κάνει με εφηβικό ερωτισμό.

— Διαβάζετε από το ίντερνετ;

Δεν το χρησιμοποιώ. Πρέπει να τυπώσω για να διαβάσω. Και πάλι, τα printout τα διαβάζω σαν μάθημα, δεν μπορώ να πάρω καθαρή απόλαυση από αυτά. Παρ' όλα αυτά έχω το παράδειγμα ενός Γάλλου συναδέλφου που εκδίδει κυρίως δοκίμια. Πολλά του βιβλία είναι εξαφανισμένα από τα βιβλιοπωλεία, πουλάνε μέχρι 30 αντίτυπα το χρόνο. Όταν τα ανέβασε στο ίντερνετ, έφτασαν οι πωλήσεις τα 200 βιβλία το χρόνο.

— Θα βάλετε τα βιβλία της Άγρας στο ίντερνετ;

Ναι, αλλά δεν έχουμε ακόμη το μηχανισμό. Αλλά σαν απάντηση σ' αυτό που ρωτάτε, ναι, θέλουμε να το κάνουμε, να αρχίσουν να περνάνε τα βιβλία μας στο ίντερνετ. Τελικά, αντί να βλέπω κίνδυνο σε αυτό, βλέπω ενδιαφέρον. Δεν θα το περίμενε κανείς αυτό από εμάς∙ λόγω του πολυτονικού που χρησιμοποιούμε, πιστεύουν ότι είναι συντηρητική η Άγρα, όμως η αλήθεια είναι πως βρίσκεται στην αιχμή της τεχνικής. Την εποχή που ήμασταν από τους τελευταίους που τυπώναμε τα βιβλία σε τυπογραφείο με μέταλλο, την ίδια στιγμή χρησιμοποιούσαμε τις πιο προχωρημένες τεχνικές στις διτονικές εκτυπώσεις μαυρόασπρης φωτογραφίας. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε στην Ελλάδα χωρίς φιλμ, αλλά απευθείας από το ηλεκτρονικό αρχείο στον τσίγκο ήταν δικό μας, το Βιβλίο των Αγγέλων.

 — Ποια βιβλία θα βάζατε πρώτα στο διαδίκτυο;

Θα έβαζα το Ζεμφύρα ή Το μυστικό της Πασιφάης του Εμπειρίκου, τον Κρότο του χρόνου που είναι η τελευταία ποιητική συλλογή του Διονύση Καψάλη, θα έβαζα, για να δω πώς θα λειτουργούσε, το best seller μας Όταν έκλαψε ο Νίτσε. Μπορεί να έβαζα διάφορα δοκίμια από τους Τζίνα Πολίτη, Λίζυ Τσιριμώκου, Σάββα Μιχαήλ, ένα βιβλίο της Κατερίνας Μάτσα για το 18 ΑΝΩ και ένα αμιγώς πολιτικό. Το βιβλίο της Άντζελα Ντέιβις που μόλις βγάλαμε, έναν προβληματισμό για το σωφρονιστικό σύστημα και την πολιτική των ΗΠΑ ή την ελληνική έκδοση του «New Left Review». ________ Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο τεύχος 110 της έντυπης LIFO Πηγή: www.lifo.gr

ΤΖΟΝ ΜΙΛΤΟΝ Ένα μικρό αφιέρωμα.

Αποφθέγματα του ΤΖΟΝ ΜΙΛΤΟΝ
Φίλες και Φίλοι καλημέρα με χαρά σας ξαναπαρουσιάζω έναν σκαπανέα του πνεύματος, έναν υπέροχο άνθρωπο που αξίζει να αναζητήσετε το έργο του, σας εύχομαι καλή ανάγνωση, και κυρίως καλή ανάρρωση σε όσους το έχουν ανάγκη. Με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος- Fuji Tomo Kazu. ''Δεν είναι απαραίτητο να σ' αγαπώ, εξάλλου δεν μπορώ να σας αγαπώ όλους, είναι όμως απαραίτητο να σας σέβομαι όλους''. Poof

• «Αυτή μου έδωσε τον απαγορευμένο καρπό κι εγώ τον έφαγα.»
• «Αυτός που ελεύθερα διακηρύσσει πως το έργο σου είναι καλό και δεν φοβάται να δηλώσει ότι μπορούσε να ήταν και καλύτερο, σου δίνει την καλύτερη απόδειξη της πίστης και της φιλίας προς εσένα.»
• «Η αλήθεια είναι τόσο αδύνατο να βρωμιστεί από ακάθαρτα χέρια, όσο και η ηλιαχτίδα.»
• «Η ειρήνη έχει τις δικές της νίκες, όχι λιγότερο δοξασμένες απ' αυτές του πολέμου.»
• «Η εμπιστοσύνη μεταδίδει ένα θαυματουργό αίσθημα. Δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας, την άγνοια του κινδύνου και την τάση για ευγενικές προσπάθειες.»
• «Η ματιά των γυναικών εκφράζει ό,τι αποσιωπά η γλώσσα.»
• «Η νευρική γυναίκα μοιάζει σαν πηγή θολή, γεμάτη λάσπες, βρωμερή και άθλια στην όψη.»
• «Η παιδική ηλικία δείχνει τον άνθρωπο, όπως το πρωί τη μέρα.»
• «Η σκέψη πως μπορείς να εκδικηθείς, φέρνει γλυκιά ικανοποίηση, πικραίνεσαι όμως ύστερα από λίγο, μόλις σκεφτείς πως μπορεί να σου την ανταποδώσουν με αντεκδίκηση.»
• «Μία γλώσσα είναι αρκετή για τη γυναίκα.»
• «Σε μια κοινωνία χωρίς ισότητα, τι αρμονία αλήθεια και ομορφιά μπορεί να επικρατήσει;»
• «Τι άλλον μπορούν οι πόλεμοι, παρά αδιάκοπους πολέμους να γεννήσουν;»

The Economist Η περίπτωση ΤΖΩΝ ΜΙΛΤΟΝ

Ο ποιητής, φυλλαδιογράφος και με τον τρόπο του πατριώτης Τζον Μίλτον έξω από τις αγγλόφωνες χώρες είναι κυρίως γνωστός σαν όνομα. Αλλά και εντός τους, η αναφορά του ανακαλεί σχολικές αναμνήσεις από αναγκαστικές εργασίες στο μεγάλο ποιητικό του κατόρθωμα, τον «Χαμένο παράδεισο», από τα λατινικά του και από τη θεολογία του, που ήταν πρότυπα για την ταραγμένη εποχή του στην πολιτική ιστορία της Αγγλίας. Γιατί παρ' όλη τη λογιοσύνη ήταν άνθρωπος που πήρε μια πολιτική θέση και την κράτησε.
Επίμοχθο έργο
Σήμερα ο Μίλτον είναι μια περιοχή που ανήκει κυρίως στους λογίους και στους δασκάλους. Και ο ίδιος το ίδιο ήταν. Ελάχιστα είναι γνωστά για την προσωπική του ζωή. Εχει απομείνει ένα σονέτο του για μια νεκρή του σύζυγο, αλλά δεν έγραψε τίποτε άλλο για τις τρεις συνολικά γυναίκες του, που οι δυο τους πέθαναν αμέσως μετά τις γέννες των θυγατέρων τους. Ούτε τίποτα έγραψε για τις τρεις θυγατέρες του ούτε για τον μοναδικό γιο του που πέθανε βρέφος. Η Anna Beer στη βιογραφία της, που πρόσφατα κυκλοφόρησε Milton: Poet, Pamphleteer and Patriot (εκδ. Bloomsbury, 458 σελ., 34,99 δολάρια, 20 στερλίνες), ανέλαβε το επίμοχθο έργο να ανασυστήσει μια προσωπικότητα και μια ζωή από λίγα, και αυτά όχι επαρκώς φωτισμένα, στοιχεία. Παρήγαγε, όμως, όπως γράφει ο «Εκόνομιστ», ένα αποτέλεσμα πολύ πειστικό. Φέτος είναι έτος Μίλτον, γιατί συμπληρώνονται 400 χρόνια από τη γέννησή του. Και ο ίδιος όμως στη ζωή έβλεπε τον εαυτό του σαν κάτι ξεχωριστό. Τουλάχιστον του ανέθεσε ένα ρόλο ξεχωριστό. Η οικογένεια που τον γέννησε ήταν μεταξύ εκείνων που γνώριζαν μια ανοδική πορεία από τα μεσαία στρώματα προς τα ανώτερα αστικά. Σπούδασε στο Κέμπριτζ, έγινε κορυφαίος στη χρήση της λατινικής γλώσσας, πράγματα που του προοιωνίζονταν είτε μια πανεπιστημιακή ή μια νομική ή μια εκκλησιαστική καριέρα. Εκείνος όμως αφιερώθηκε στην ποίηση, αποβλέποντας μέσω αυτής στην αθανασία. Φιλοδόξησε να γίνει ο εθνικός ποιητής της Αγγλίας, τότε που ο όρος αυτός είχε νόημα. Εχασε την όρασή του και μόνο τότε, ίσως γιατί δεν είχε πια ορατούς περισπασμούς ή γιατί εξαιτίας της τύφλωσης μπορούσε κλεισμένος να αφοσιωθεί, ξεκίνησε τον «Χαμένο παράδεισο». Πρόκειται για ένα από τα τελευταία έπη με την κυριολεκτική σημασία του όρου, στην Ευρώπη, με θέματα την πτώση του ανθρώπου, το καλό και το κακό, τον ορθό λόγο, την ελεύθερη βούληση, το αυτεξούσιο του ανθρώπου και την έξω του εξουσία. Με αυτό κέρδισε την αθανασία όπως είχε φιλοδοξήσει.
Στο αναμεταξύ, επισυνέβη η πτώση της Αγγλίας, η κάθοδός της στη δεκαετία του 1640, στον εμφύλιο πόλεμο, και σε μια πολιτική διχασμένη ανάμεσα στις πνευματικές και ηθικές αξίες εκείνες που διαπνέουν το βασικό έργο του Μίλτον. Αυτή η διπολικότητα είναι και ο πυρήνας της βιογραφίας. Ταυτόχρονα είναι το στοιχείο εκείνο που φέρνει κοντύτερα στον αναγνώστη τον άνθρωπο Τζον Μίλτον. Η διχογνωμία μεταξύ βασιλιά και Κοινοβουλίου για τη φύση της καλής διακυβέρνησης εξερράγη στη μορφή μιας θύελλας φυλλαδίων υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης. Τούτη η περίοδος όπου η τύχη του έθνους διακυβευόταν, ήταν η στιγμή του. Σε μορφή φυλλαδίων εξέπεμψε στο έθνος τη δική του άποψη εκφρασμένη σε ζωντανά, δημιουργικά, μυώδη αγγλικά, ενίοτε και λυρικά, άλλοτε σε ύφος δημοτικό, τραχύ μερικές φορές, αλλά πάντοτε δυναμικό. Αυτή η σύγκρουση ήταν που τον ζωογονούσε, μια σύγκρουση ιδεών γιατί ήταν άνθρωπος των ιδεών και όχι των συμφερόντων που απέρρεαν από αυτές.
«Δεν μπορείς να θίξεις την ελευθερία του πνεύματός μου», έγραψε κάπου. Και αυτό εκφράζει πολύ ορθά τις αρχές που διέπνεαν τις επιθέσεις του εναντίον κάθε μορφής καταπίεσης, εναντίον του εκκλησιαστικού δόγματος, εναντίον της λογκρισίας και εναντίον της απολυταρχίας του μονάρχη. Απόρροια της στάσης του αυτής ήταν η θέση του υπέρ των βασιλοκτόνων. Ο ίδιος δεν ήταν ένας άσπιλος υπέρμαχος της ελευθερίας. Τα σύμφωνα του διαζυγίου του όταν η πρώτη γυναίκα του τον εγκατέλειψε επ' ολίγο, βρίθουν σοφιστειών υπέρ του. Και δεν ήταν υπεράνω του να εργάζεται ο ίδιος ως λογοκριτής για την Κοινοπολιτεία ούτε ο μισογυνισμός του ήταν ξένος. Η βιογράφος δεν τον υπερασπίζεται μολονότι απαλύνει όσο μπορεί τον μισογυνιστικό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει την Εύα, στον «Χαμένο παράδεισο».
Μοναχική σιλουέτα
Το κατόρθωμα της βιογράφου είναι ότι τον τοποθετεί σταθερά στον καιρό του, προσωπικά και ιστορικά· μέσα στον κόσμο των βιβλιοπωλείων και των τυπογραφείων γύρω από τον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο, που κοντά τους ζούσε. Με την παλινόρθωση όμως της μοναρχίας και την ενθρόνιση του βασιλιά Καρόλου Β΄, ο Μίλτον έγινε μια μοναχική σιλουέτα. Αρνούμενος να αυτοεξορισθεί, υποφέροντας συλλήψεις και φυλάκιση, συνέχισε να καταγίνεται με τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και του πεπρωμένου. Παρά το ότι υστερεί από το να είναι το τέλειο πρότυπο ανεπίληπτης συμπεριφοράς και στάσης, η βιογράφος δεν κρύβει τον θαυμασμό της γι' αυτόν. Τον οποίο, ώς ένα σημείο, μεταφέρει και στον αναγνώστη.

Πηγή: Έντυπη Kαθημερινή.
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος-Fuji Tomo Kazu.

10/10/1990 10/10/2015 25 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ PEPOS SAN+NIKOLAS STRIKOS DOMUS ARIGATO

Φίλες και Φίλοι καλημέρα, ελπίζω πως κάποιοι από σας που λάβατε το χθεσινό βιντεάκι από το ΤΑΚΙΜΙ της Πάρου να το ευχαριστηθήκατε και να σας έκανε να χορέψετε μαζί τους στους ρυθμούς του βιολιού του ανεπανάληπτου Νίκου Οικονομίδη και την γλυκύτατη Κυριακή Σπανού. Οι φίλοι μου που το έλαβαν στη Γαλλία, τη Νότια Αφρική, την Ιαπωνία και στην Αυστραλία από απαντήσεις που έλαβα το χάρηκαν πάρα πολύ. Σαν σήμερα πριν 25 χρόνια ημέρα παρασκευή αναχωρούσα μαζί με τον τότε πολύ καλό φίλο τον Νικολά! (Στρίκος) αεροπορικώς για τη μακρινή Ιαπωνία. Ήμασταν καλεσμένοι από τους εκεί εκλεκτούς φίλους: RYO, YUMIKO, AKIRA, MIE, MAKO, HIROKO, NASHAMI, TAKASHI, NORIKO, SAKAMOTO ήταν ένα πολύωρο ταξίδι, φθάσαμε εκεί μετά από 18 ταξίδι + 7 ώρες η διαφορά δηλαδή μετά από ένα 24ωρο. Το ταξίδι ήταν καταπληκτικό, αρκεί να σας πω πως είδαμε δυο φορές την ανατολή του ήλιου, ήταν μαγεία!!!!!!!! Ο ενδιάμεσος σταθμός για ανεφοδιασμό ήταν η Μπανκογκ στην Ταϊλάνδη, εκεί παραμείναμε περίπου μιάμιση ώρα και συνεπαρμένοι από τις υπέροχες Ταϊλανδέζες ο φίλος μου ξέχασε εκεί το σακάκι του και παρ' ολίγου να χάναμε την πτήση γιατί κάπου ήμασταν χαμένοι στα χέρια κοριτσιών που με το μασάζ που μας έκαναν είχαμε μεταβεί στον έβδομο ουρανό, εκεί πράγματι ήταν ο παράδεισοςστο τσακ προλάβαμε την πτήση αφού πρώτα είχαν κάνει 3-4 ανακοινώσεις. (πάντα ελπίζω πως κάποια στιγμή θα ξαναπάω εκεί με τον Νικολά για να θυμηθούμε εκείνη την αξέχαστη εμπειρία.) Κάποια στιγμή φθάνουμε στο αεροδρόμιο NARITA όπου θα μας περίμενε ο φίλος μας ο RYO OGAWA πιλότος της JAL όταν όμως βγήκαμε στην αίθουσα των αφίξεων, όπου γινόταν χαμός από κόσμο, μας περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη, δεν μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε τον φίλο μας!!!!!!!!!! όλοι οι Ιάπωνες μας φαινόντουσαν ίδιοι......... Ευτυχώς μετά από αρκετή ώρα και αφού κοψοχολιαστήκαμε, μας ανακάλυψε ο φίλος μας. Με το δικό του αυτοκίνητο αναχωρήσαμε για το σπίτι του που ήταν στην περιοχή SAKURA εκεί μας περίμεναν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, τα τρία παιδιά, η μητέρα του φίλου μας και η γυναίκα του, η υπέροχη KIMIYO εννοείται πως ακολουθήσαμε το τελετουργικό της άφιξής μας με εκατέρωθεν φιλοφρονήσεις και τα παπούτσια στην είσοδο. Ο φίλος μας γνώριζε πως μετά από τόσες ώρες στον αέρα χρειαζόμασταν ένα τζακούζι πρώτα και μετά ξεκούραση γιατί με τη διαφορά της ώρας ο οργανισμός μας χρειαζόταν ένα στάδιο προσαρμογής. Μας είχε έτοιμο το τζακούζι το οποίο βυθιστήκαμε για αρκετή ώρα, πιστέψτε με ήταν μαγεία!!!! σε λίγο ανακτήσαμε τις δυνάμεις μας, αλλά χρειαζόμασταν και λίγο ύπνο. Όταν πήγαμε στο δωμάτιο μας διαπιστώσαμε πως δεν υπήρχαν κρεβάτια αλλά ΤΑΤΑΜΙ!!!!!! Τέλεια!!!!!! άλλη μια εμπειρία μόλις ξεκίναγε, πράγματι από την ντουλάπα που υπήρχε βγάλαμε τα δυο στρώματα και κοιμηθήκαμε του καλού καιρού. Μέχρι στιγμής όλα κυλούσαν άψογα γι' αυτό και αφεθήκαμε στην αγκαλιά του Μορφέα. Όταν ξυπνήσαμε ήταν ήδη απόγευμα και οι φίλοι μας είχαν ετοιμάσει το πράσινο τσάι με διάφορα βουτήματα, σε λίγες ώρες θα παίρναμε το βραδινό όλοι μαζί, θα ήταν η πρώτη φορά που θα δυπνούσαμε με Ιαπωνέζικα φαγητά και επί Ιαπωνικού εδάφους.  Η μαγεία ενός ονειρεμένου ταξιδιού ήταν ήδη σε εξέλιξη. Φίλες και Φίλοι αυτά που ζήσαμε το 10ήμερο που μας φιλοξενούσαν οι φίλοι μας είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να σας τα περιγράψω, μη ξεχνάτε πως μιλάω για 25 χρόνια πριν, το αναφέρω αυτό γιατί η Ελλάδα του σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα του 1990! Μία από τις πάρα πολλές μαγικές στιγμές που έζησα αυτό το 10ήμερο είναι και η απίστευτη ιστορία με τη ΜΙΥΟΚΟ και τη ΘΑΛΑΣΣΑ σε ό,τι αφορά αυτό που λέμε στην Ελλάδα περί φιλοξενίας θα σας πω το εξής, την πραγματική φιλοξενία την έζησα στην Ιαπωνία, οι Ιάπωνες όταν ανοίξουν την καρδιά τους και σε κλείσουν μέσα είναι όπως τα όστρακα, απίστευτα φιλόξενοι. Εξακολουθώ να διατηρώ αυτή την υπέροχη φιλία με όλους εκείνους τους ευγενείς και εκλεκτούς φίλους και κάποιες χρονιές είχαμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε μερικούς απ' αυτούς στο σπίτι μου. Ελπίζω πως σύντομα θα έχουμε ξανά τη χαρά να φιλοξενήσουμε τον RYO, THN KIMIYO, TON MAKO, THN MIE κόρη της MASHAMI thn MASHAHIKO. Eυχαριστώ όλους εκείνους τους καταπληκτικούς φίλους για την αγάπη τους και τη φιλία τους. NTOMUS ARIGATO από τον PEPO SAN καλή αντάμωση, με σεβασμό ο FUJI TOMO KAZU. Υ.Γ. Κάποια στιγμή οι εκεί φίλοι μου συνεδρίασαν προκειμένου να μα βαφτίσουν με όνομα της Ιαπωνίας και αποφάσισαν να μου δώσουν το τιμητικό όνομα FUJI TOMO KAZU τους ευχαριστώ από καρδιάς. Τι δεν πρέπει να κάνετε ποτέ στην Ιαπωνία

Ταμπού που συνοδεύουν τη γιαπωνέζικη κουλτούρα.
Όσοι έχουν επισκεφθεί ήδη την Ιαπωνία μπορεί να γνωρίζουν ήδη τους παρακάτω «κανόνες».
Για όσους προτίθενται να επισκεφθούν την Ιαπωνία και για όσους απλά θέλουν να μαθαίνουν πάντα κάτι καινούριο για τον προορισμό που επισκέπτονται, πέρα από το ποια είναι τα δημοφιλέστερα τουριστικά αξιοθέατα του τόπου, ακολουθούν οκτώ συμβουλές που ενδεχομένως θα ήταν καλό να γνωρίζετε για τη μακρινή αυτή χώρα της Ασίας.
1. Περπάτημα στη λάθος πλευρά

Μπορεί το Τόκιο να είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα του κόσμου, ωστόσο τα πλήθη που κινούνται μέσα στην πόλη χαρακτηρίζονται από εντυπωσιακή… τάξη και οργάνωση.
Οι πεζοί δεν τολμούν να παραβούν τον άγραφο κανόνα του «μένω στα αριστερά», σχεδόν με την ίδια αυστηρότητα που ακολουθούν και οι οδηγοί στους δρόμους, αναφέρει δημοσίευμα της ιστοσελίδας matadornetwork.com.
Στις κυλιόμενες σκάλες ο κανόνας περιπλέκεται λίγο: πρέπει κανείς να στέκεται στην αριστερή πλευρά και να ανεβαίνει/κατεβαίνει τις σκάλες από τη δεξιά.
2. Ονομασία σεξουαλικών οργάνων
Το να πείτε φωναχτά την ονομασία των γεννητικών οργάνων, ιδιαίτερα των γυναικείων, θεωρείται μεγάλη προσβολή. Οι Ιάπωνες συνηθίζουν να χρησιμοποιούν τη λέξη «asoko», που σημαίνει «εκεί» και η οποία γίνεται ευρέως, εύκολα κατανοητή, χωρίς να χρειάζεται να συνοδεύεται από πονηρό κλείσιμο του ματιού.
3. Προσοχή στη σωματική επαφή

Μπορεί να νομίζετε ότι η σωματική επαφή αποτελεί ένδειξη, ότι έχετε έρθει κοντά με κάποιον, ωστόσο στην Ιαπωνία κάτι τέτοιο θεωρείται… «περίεργο». Οι Ιάπωνες συνηθίζουν να υποκλίνονται ο ένας στον άλλον, ιδιαίτερα οι νεότεροι στους πιο ηλικιωμένους, ενώ δεν ανταλλάσουν χειραψίες και… ούτε λόγος για ανταλλαγή φιλιών!
4. Το φιλοδώρημα απαγορεύεται
Αν σκέφτεστε τι φιλοδώρημα να αφήσετε… το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να το ξεχάσετε. Η διαδικασία προκαλεί μεγάλη σύγχυση και αν αφήσετε κατιτίς παραπάνω… μην ξαφνιαστείτε αν δείτε το/τη σερβιτόρο να σας κυνηγά στο δρόμο για να σας επιστρέψει το ποσό.
5. Φύσημα της μύτης σε δημόσιο χώρο

Στους Γιαπωνέζους δεν τους αρέσει να φυσάνε τη μύτη τους σε δημόσιο χώρο… πόσω μάλλον να ακούν/βλέπουν κάποιον άλλον να το κάνει δίπλα τους.
6. Σόγια σως σε λευκό ρύζι
Αν δε θέλετε να σας περάσουν για τρελούς, τότε ίσως θα ήταν καλύτερα να αποφύγετε να «λούσετε» το ρύζι σας με σόγια σως. Μια τέτοια κίνηση εκλαμβάνεται ως προσβολή από τους σεφ και τους εστιάτορες.
7. Σταύρωμα των ποδιών
Το σταύρωμα των ποδιών δε θεωρείται κατάλληλος τρόπος για να κάθεται κανείς, ακόμη κι αν το κάνει με όλη τη χάρη που διαθέτει.
8. Φαγητό στο δρόμο ή στο μετρό
Μπορεί να είναι μια εύκολη λύση, ειδικά αν έχετε λυσσάξει της πείνας, ωστόσο αν σας δουν στην Ιαπωνία να τρώτε στο δρόμο ή στο μετρό, θα πιστέψουν ότι δε δείχνετε το δέοντα σεβασμό στους ανθρώπους που το έφτιαξαν. Οι λύσεις είναι δύο: ή θα το φάτε μπροστά στον πωλητή του δρόμου που το αγοράσατε, ή θα το πάρετε μαζί σας στο σπίτι.

Ιαπωνία, σήμερα: φαγητό και άλλες απίθανες εμπειρίες. 

Κρεμεζή-Μωραϊτης. Πέρασα δέκα μέρες στην Ιαπωνία και θα σας μιλήσω για φαγητά και άλλες απίθανες εμπειρίες που έζησα στην παράξενη και απόμακρη αυτή χώρα. Τα φαγητά που τρώγαμε κάθε μέρα - σε εστιατόρια και σπίτια - λίγη σχέση έχουν με τα σούσι και σασίμι των γιαπωνέζικων εστιατορίων. Τέτοια σερβίρονται σε μερικά ειδικά μέρη και βέβαια γύρω στο Tsukiji, την εντυπωσιακή ψαραγορά του Τόκυο. Σε γενικές γραμμές τα γεύματα που δοκιμάσαμε ήταν πολύ πιο ενδιαφέροντα στην όψη παρά στη γεύση. Στο ryokan, το παραδοσιακό πανδοχείο όπου μείναμε αρχικά, στα βουνά του Kamikawa-machi, βόρεια του Τόκυο, τα πρωινά και τα άλλα γεύματα που μας έφερναν σου έκοβαν κυριολεκτικά την ανάσα μόλις τα έβλεπες. Οι συνδυασμοί των μοναδικών κεραμικών, σε διάφορα σχήματα, τα χρώματα, τα εποχιακά φύλλα, τα κλαδιά και τα λουλούδια που στόλιζαν τις μπουκίτσες στις γαβάθες και τα πιατάκια ήταν απίθανης ομορφιάς! Όταν τα έτρωγες όμως οι γεύσεις ήταν ακαθόριστες, όχι άσχημες αλλά ούτε εξαιρετικές. Ξεχώριζαν κυρίως οι σούπες miso και το υπέροχο Γιαπωνέζικο ρύζι. Το ρύζι που έφαγα εκεί, αν και νερόβραστο, ήταν από τα εκλεκτότερα πράγματα που έχω δοκιμάσει ποτέ.

Κονσέρβες ‘παραδοσιακές’
Το πανδοχείο μας είχε μια μικρούτσικη κουζίνα, δίπλα στην είσοδο, και προσπαθούσα να καταλάβω πώς ήταν δυνατό κάθε μέρα να ετοιμάζουν τα τόσα πολλά διαφορετικά φαγητά - μπουκιές που μας πρόσφεραν. Το μυστήριο λύθηκε μερικές μέρες αργότερα, όταν βρεθήκαμε σε ένα από τα πολλά Izakaya, τα μπαρ-εστιατόρια στο διάσημο Piss-Alley (ή Κατουρόστενο) στο Τόκυο (περισσότερα γι τα Izakaya, αργότερα). Οπως κατάλαβα βλέποντας την ανοιχτή ‘κουζίνα’, τα μαρινάτα λαχανικά, τα τουρσί, τα ψαρικά κι όλες σχεδόν οι σάλτσες που μας σερβίριζαν στο ryokan βγαίναν από σακκούλες, σκαφάκια και κουτάκια, ήταν δηλαδή κονσέρβες κάθε λογής, που απλά τα σερβίριζαν και τα στόλιζαν, ομολογουμένως με ξεχωριστό τρόπο.
Μια - δυο φορές μόνο δοκιμάσαμε φρεσκοκομμένα χορταρικά, φετάκια ψάρι και κρέας, που μας τα φέραν πάνω σε μια πλάκα, ωμά, για να τα ‘μαγειρέψουμε’ βουτώντας τα σε σάλτσα που σιγόβραζε πάνω σε μικρό μαγκάλι, μέσα σε ένα εξαίσιο κεραμικό μπολ. Το ρύζι ήταν βέβαια πάντα φρεσκομαγειρεμένο στον ατμό, με κόκκους ημιδιάφανους και τρυφερούς, καμιά σχέση με τα κολλώδη ρύζια που σερβίρονται στα ασιατικά μαγαζιά εδώ ή στην Αμερική. Για καλή μας τύχη, όπως συνειδητοποίησα αργότερα, το δικό μας ryokan, αν και σούπερ παραδοσιακό στα δωμάτια, όπου καλούμαστε να κοιμηθούμε στρωματσάδα στο πάτωμα, είχε κανονικό τραπέζι και καρέκλες. Στα παραδοσιακά γιαπωνέζικα εστιατόρια η κάθε παρέα τρώει σε χωριστό δωμάτιο, ποτέ μαζί με άλλους. Οι συνδαιτημόνες βγάζουν τα παπούτσια τους προτού να μπούν στο δωμάτιο που τους έχει οριστεί - τα παπούτσια βγαίνουν παντού, ακόμα και σε μερικά μαγαζιά. Και στα γνήσια εστιατόρια δεν υπάρχουν καρέκλες, απλά ένα χαμηλότατο τραπέζι - σοφράς, και όλοι κάθονται κατάχαμα, πάνω σε λεπτό μαξιλάρι. Αν έχετε πρόβλημα με τα γόνατα ή τη μέση σας, ο παραδοσιακός τρόπος ζωής της Ιαπωνίας δεν είναι για σας...
Θαύματα τεχνολογίας!
Από την άλλη θα απολαύσετε σίγουρα, όταν καταφέρετε να αποκρυπτογραφήσετε πώς ακριβώς λειτουργούν, τις απίθανες ηλεκτρονικές τουαλέτες! Τα θαύματα αυτά της ιαπωνικής τεχνολογίας έχουν καπάκια που ανοίγουν αυτόματα όταν πλησιάζετε, κουλούρα θερμαινόμενη, που προσαρμόζεται και θυμάται τη θερμοκρασία των δικών σας οπιθίων και σας δίνεται επιλογή για κάπου τέσσερις διαφορετικούς τρόπους πλυσίματος των ανδρικών και γυναικείων απόκρυφων, με ή χωρίς μουσική - δεν σας κάνω πλάκα, υπάρχει και αυτή η επιλογή! Τέτοιες τουαλέτες υπάρχουν παντού, ακόμα και σε δημόσια μέρη - εστιατόρια και μαγαζιά. Και βεβαίως, όταν το πλύσιμο ολοκληρωθεί, πατάτε το ειδικό κουμπί για να κυκλοφορήσει θερμός αέρας, όσο ακριβώς ζεστό τον επιθυμείτε, που θα σας στεγνώσει απόλυτα!
Αν σκέφτεστε να πάτε στην Ιαπωνία, φροντίστε να ενημερωθείτε και να κάνετε ειδικό φροντιστήριο σχετικά με τις τουαλέτες, γιατί εγώ έχασα πολύτιμο χρόνο στην αρχή, αγωνιωδώς προσπαθώντας για ώρες να καταλάβω πώς απλά τραβάς το καζανάκι, μια και όλες οι οδηγίες ήταν μόνο στα γιαπωνέζικα. Το πρώτο μου βράδυ στο πανδοχείο, όταν έφτασα καταταλαιπωρημένη για να κοιμηθώ - μετά από 20 ώρες ταξίδι και άλλες δέκα-δώδεκα ώρες να τριγυρίζω στην περιοχή - τα εικονίδια της τουαλέτας φαντάζαν αλλόκοτα και φοβιστικά και τρόμαξα να βγάλω κάποια άκρη...
Πηγή: Αγλαΐα Κρεμέζη, Κώστας Μωραΐτης
Ανιχνευτής ο FUJI TOMO KAZU-EPIKOYREIOS PEPOS SAN-PEPE-POOF

Τζον Λένον ένας μύθος. Σαν σήμερα 34 χρόνια πριν.

Σαν σήμερα πριν από 34 χρόνια δολοφονήθηκε ο θρυλικός τραγουδιστής των Beatles και ένας από τους πλέον δραστήριους ακτιβιστές της γενιάς του, ο John Lennon.

Ήταν 11 η ώρα το βράδυ όταν ο Λένον επέστρεφε στο σπίτι του έχοντας στο πλευρό του τη σύζυγό του Γιόκο Όνο, έπειτα από την ηχογράφηση των τραγουδιών Walking on Thin Ice και It Happened για τον επόμενο δίσκο του. Έξω από το σπίτι του, ένα διαμέρισμα του κτιρίου Ντακότα σε δυτική συνοικία του Μανχάταν και απέναντι από το Σέντραλ Πάρκ, η μοίρα του επιφύλασσε μια δυσάρεστη έκπληξη. Εκεί, τον περίμενε ο Μαρκ Τσάπμαν, που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που δολοφόνησε τον θρυλικό Τζον Λένον κι έκανε το αίμα των απανταχού φαν να παγώσει. Ο Τσάπμαν τον πυροβόλησε πολλές φορές στην πλάτη (υπήρξαν μαρτυρίες που έκαναν λόγο για έξι πυροβολισμούς), τραυματίζοντάς τον θανάσιμα. Ο Λένον μεταφέρθηκε αιμόφυρτος στο νοσοκομείο Ρούσβελτ, όπου λίγα λεπτά αργότερα επιβεβαιώθηκε ο θάνατός του. Σύμφωνα με την αυτοψία, οι σφαίρες προκάλεσαν εσωτερική αιμορραγία, αλλά μία ήταν η θανάσιμη που διαπέρασε την αορτή του.

Ο Λένον του συγκροτήματος The Beatles είχε πρώτα κατακτήσει τον κόσμο με τα τραγούδια και τα μηνύματά του που μιλούσαν για ειρήνη και αγάπη, όταν έσβησε σε ηλικία μόλις 40 ετών. Η ζωή τον έκανε μοναδικό, ο θάνατος τον έκανε θρύλο. Τα τραγούδια του συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να μιλούν στις καρδιές των ανθρώπων, με πρώτο και καλύτερο το Imagine, ένα από τα δημοφιλέστερα τραγούδια της εκατονταετίας.

Ο τραγουδοποιός-τραγουδιστής από το Λίβερπουλ, με τα μεγάλα στρογγυλά γυαλιά και την ταξιδιάρικη φωνή, δε γνώρισε πατέρα, αφού τον εγκατέλειψε πριν ακόμη γεννηθεί. Η μητέρα του ακολούθησε το ίδιο παράδειγμα, όταν ο μικρός Τζον ήταν μόλις 5 ετών, αφήνοντας την ανατροφή του στην αδελφή του. Στα 18 του χάνει τη μητέρα του όταν την πάτησε με το αυτοκίνητο ένας μεθυσμένος οδηγός. Δώδεκα χρόνια αργότερα έγραφε: «Μητέρα, με είχες αλλά δεν σε είχα. Σε χρειαζόμουν, αλλά εσύ δεν με χρειαζόσουν». Παντρεύτηκε δύο φορές, πρώτα το ’62 την Σύνθια Πάουελ με την οποία απέκτησε τον γιο του Τζούλιαν. Το ’69 κι αφού είχε δρομολογηθεί το διαζύγιό του, συνδέθηκε με τα δεσμά του γάμου με τη Γιαπωνέζα καλλιτέχνιδα Γιόκο Όνο στο Γιβραλτάρ. Ο μήνας του μέλιτος αποτέλεσε γι’ αυτούς μια ευκαιρία ιδιότυπης διαδήλωσης υπέρ της ειρήνης, αποφασίζοντας να τον περάσουν στο κρεβάτι, ενώ κάλεσαν και δημοσιογράφους.

«Δώσε μία ευκαιρία στην ειρήνη και μη ξεχνάς την Αγάπη. Η μόνη ελπίδα για μας είναι η ειρήνη» δηλώνει ένας άνθρωπος-είδωλο που σημάδεψε ανεξίτηλα μια ολόκληρη εποχή. Χρησιμοποίησε τη φήμη του για να περάσει στο κοινό του μηνύματα κατά του πολέμου και να προωθήσει την ειρήνη. Ο ίδιος, μετά της συζύγου του, τασσόταν ανοιχτά κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και της βίας. Η προσπάθειά του να συμπαρασύρει το πλήθος προς αυτή την κατεύθυνση, του δημιουργούσαν προβλήματα με την εξουσία που τον θεωρούσε ως έναν «πολύ επικίνδυνο άνθρωπο», ενώ το FBI τον παρακολουθούσε στενά.

Πολλά τα σενάρια για το θάνατο του θρυλικού μέλους των Beatles. Αρκετοί μιλούν για προσχεδιασμένο έγκλημα, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για ψυχωτικό θαυμαστή. Ο Μαρκ Τσάπμαν, που νωρίτερα την ημέρα της δολοφονίας είχε αποσπάσει αυτόγραφο από τον τραγουδιστή, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Σε ψυχιάτρους του δικαστηρίου διηγήθηκε πως «κακά πνεύματα» τον παρότρυναν να δολοφονήσει τον Λένον ενώ το 2004 ομολόγησε επίσης πως ένας από τους λόγους που τον ώθησαν στην εγκληματική του ενέργεια ήταν η επιθυμία του να προβληθεί, αισθανόμενος πως μέχρι τότε ήταν ασήμαντος.
Πηγή: ΤVX

ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΡΣΕ-ORSAY Ο αγοραίος Έρωτας στην Τέχνη.

Η πορνεία εμπνέει την τέχνη. Φίλες και Φίλοι αγαπητοί συναθλητές της ερωτικής τέχνης καλημέρα κ.ο.μ. Το μενού σήμερα του filomatheia blogspot.gr θα προσπαθήσει να σας μεταφέρει νοερά στις αίθουσες του Μουσείου Ορσέ του Παρισιού για μια βόλτα στους χώρους όπου θα υπάρχει η έκθεση με θέμα τον αγοραίο έρωτα στην τέχνη. Aν τυχόν βρεθείτε στο Παρίσι τους επόμενους μήνες μη ξεχάσετε να επισκεφθείτε το Μουσείο ORSAY όχι μόνο για τη συγκεκριμένη έκθεση αλλά γενικότερα για τ' αριστουργήματα που υπάρχουν στις αίθουσές του. Σας εύχομαι καλή ξενάγηση, με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος-Fuji Tomo Kazu.

Από την «Ολυμπία» του Μανέ στο «Αψέντι» του Ντεγκά: την πρώτη μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στην καλλιτεχνική Αποτύπωση του αγοραίου έρωτα στη Γαλλία φιλοξενεί το Μουσείο Ορσέ του Παρισιού

Η Βιργινία Βεράσις, κόμισσα του Καστιλιόνι, ερωμένη του Ναπολέοντος Γ΄

«Τι είναι η τέχνη; Πορνεία» έγραψε ο Μποντλέρ στα «Απόκρυφα ημερολόγιά» του. Με τη φράση αυτή ο γάλλος ποιητής θέλησε να αποδώσει τον βαθμό στον οποίο επηρέασε ο αγοραίος έρωτας την καλλιτεχνική παραγωγή της πατρίδας του στα μισά του 19ου αιώνα. Την εποχή εκείνη δηλαδή που κάθε σπουδαίος ζωγράφος, συνθέτης και συγγραφέας αντλούσε έμπνευση από το θέμα αντιμετωπίζοντάς το ασφαλώς μέσα από την προσωπική του οπτική. Αυτή ακριβώς η αμφισημία γύρω από την πληρωμένη «ερωτική προσφορά» στον δημόσιο χώρο βρίσκεται στο επίκεντρο της πολυσυζητημένης διεθνώς έκθεσης «Λάμψη και αθλιότητα: Εικόνες πορνείας 1850-1910» που μπορεί κανείς να δει ως τις 17 Ιανουαρίου στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από την «Ανθρώπινη κωμωδία» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ και το όλο εγχείρημα προβάλλεται από τους διοργανωτές ως «η πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την καλλιτεχνική αποτύπωση της πορνείας στο Παρίσι»

Τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής αντικατοπτρίζονται εμφανώς στην τέχνη: στη γαλλική πρωτεύουσα την περίοδο εκείνη συνέβαιναν μεγάλες αλλαγές. Το 1 εκατομμύριο του πληθυσμού της το 1850 είχε σχεδόν διπλασιαστεί 20 χρόνια αργότερα, η μετακίνηση από την επαρχία στο Παρίσι ήταν αθρόα. Στο πλαίσιο αυτό παραδοσιακές κοινωνικές δομές και κώδικες συμπεριφοράς μεταλλάχθηκαν. Η άνοδος μιας πλούσιας αστικής τάξης μέσω του εμπορίου και της βιομηχανίας είχε ως επακόλουθο μεγάλα αποθέματα πλούτου προς διάθεση. Σε αυτή τη φρενήρη, καταναλωτική εποχή, η πορνεία - ήδη νόμιμη και αποδεκτή ως αναγκαίο κακό - γνώρισε μεγάλη άνθηση.

 «Γιατί άραγε η πορνεία απασχόλησε τους καλλιτέχνες σε τόσο μεγάλο βαθμό;» ρωτά ο Ρίτσαρντ Τόμσον, καθηγητής στο Κολέγιο Τεχνών του Εδιμβούργου και ένας από τους επιμελητές της έκθεσης, για να απαντήσει ο ίδιος αμέσως μετά στους «New York Times»: «Ασφαλώς υπήρχε μια σεξουαλική πτυχή. Δεν ήταν όμως ο μοναδικός λόγος. Η πόλη γλιστρούσε. Τα πάντα ανέβαζαν ταχύτητα, γίνονταν πιο εμπορικά, πιο διφορούμενα, όλα έτειναν προς το θέαμα. Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ένας άνθρωπος έπαιζε έναν συγκεκριμένο ρόλο και όχι κάποιον άλλο; Ποιος ήταν ποιος; Ηταν αυτή η γυναίκα ή δεν ήταν; Αυτές οι ερωτήσεις παίδευαν και ταυτόχρονα γοήτευαν τους καλλιτέχνες...».

Η πολυθρόνα του έρωτα

Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα των Ντεγκά, Τουλούζ-Λοτρέκ, Μανέ, Μουνκ, Βαν Γκογκ, Πικάσο - για να αναφερθούν μερικά μόνο από τα ηχηρά ονόματα. Οι καλλιτέχνες εξερεύνησαν αποκλειστικά τον κόσμο της γυναικείας πορνείας. Η ανδρική θεωρούνταν ομοφυλοφιλική πράξη και ως εκ τούτου διωκόταν ποινικά. Ωστόσο η έκθεση περιλαμβάνει έναν μικρό αριθμό αστυνομικών αναφορών και φωτογραφιών που αποτυπώνουν άνδρες σε σεξουαλικές πόζες... Προκειμένου να φωτιστεί η αλληλεπίδραση ανάμεσα στην καλλιτεχνική αποτύπωση της πορνείας και στη σκληρή πραγματικότητα, η έκθεση αντλεί υλικό από τη μεγάλη συλλογή αστυνομικού αρχειακού υλικού, φωτογραφιών, περιοδικών και πορνογραφικού υλικού από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Παράλληλα υπάρχουν αντικείμενα εμπορικής συναλλαγής που περιλαμβάνουν μάρκες με τις οποίες πλήρωναν οι πελάτες τις πόρνες αντί μετρητών και κατέληγαν κατευθείαν στην ιδιοκτήτρια του οίκου ανοχής, σχετικούς οδηγούς για τουρίστες που αναζητούσαν λίγες στιγμές σαρκικής ηδονής επ' αμοιβή αλλά και επαγγελματικές κάρτες οι οποίες διαφήμιζαν διφορούμενες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, σε μία από αυτές αναφέρεται η προσφορά «υγιεινών υπηρεσιών μασάζ» σε κάποιο μέρος όπου ομιλούνταν η αγγλική γλώσσα.

Σε έναν από τους χώρους της έκθεσης κυριαρχεί η «πολυθρόνα του έρωτα ή καρέκλα του αισθησιασμού», ειδικά φτιαγμένη ώστε ο πελάτης να μπορεί να απολαμβάνει τις ερωτικές εξυπηρετήσεις δύο γυναικών ταυτόχρονα. Κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα για τον πρίγκιπα της Ουαλίας και μελλοντικό βασιλιά Εδουάρδο Ζ', ο οποίος επισκέφθηκε το Παρίσι για αναψυχή.

Το αποκορύφωμα της πορνείας τον 19ο αιώνα ήταν το «κλειστό σπίτι» ή μπορντέλο, ένα νόμιμα ελεγχόμενο μέρος όπου οι γυναίκες ήταν δηλωμένες στην Αστυνομία και υπόκεινταν σε τακτικούς ιατρικούς ελέγχους. Εν προκειμένω, παρουσιάζονται πίνακες του Τουλούζ-Λοτρέκ όπου οι γυναίκες δεν αποτυπώνονται ούτε σαν θύματα ούτε σαν μοιραία θηλυκά αλλά ως εργαζόμενες. Σε έναν από αυτούς κάποια σηκώνει το φόρεμά της προκειμένου να υποβληθεί σε ιατρική εξέταση. Σε έναν άλλο μια γυμνή γυναίκα περνά μια μαύρη κάλτσα επάνω από το γόνατό της.

Προσθήκη λεζάντας

Εθισμένοι και εταίρες

Ωστόσο, καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες αποφάσιζαν να εργαστούν μόνες τους, ο αριθμός των οίκων ανοχής έβαινε μειούμενος. Για παράδειγμα, γυναίκες που απασχολούνταν σε εργασίες που απέφεραν χαμηλό εισόδημα - ανθοπώλισσες ή παραδουλεύτρες για παράδειγμα - κάποιες φορές αποφάσιζαν να κερδίσουν κάποια επιπλέον χρήματα μέσω της ευκαιριακής πορνείας. Οπως χαρακτηριστικά σημειώνουν οι «New York Times», «στους δρόμους, στα καφέ και στα μπαρ, στο θέατρο και στην όπερα, συχνά ήταν δύσκολο να ξεχωρίσεις τις "τίμιες γυναίκες" από αυτές που πουλούσαν το κορμί τους».

takashi Murakami
Η έκθεση εξερευνά επίσης την κατηγορία «εταίρες», οι οποίες βρίσκονταν στην κορυφή της ιεραρχίας. Γυναίκες συνηθισμένες στα ακριβά κοσμήματα και στα κομψά ρούχα που ζούσαν σε πολυτελώς διακοσμημένα μέγαρα, καθώς η πληρωμή σε μετρητά θεωρούνταν χυδαία.

 

Από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι η «Ολυμπία» του Μανέ, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1865 στο Σαλόν του Παρισιού και προκάλεσε σάλο σε κοινό και κριτικούς της εποχής όχι λόγω της γύμνιας της 17χρονης μούσας του καλλιτέχνη αλλά χάρη σε μια σειρά λεπτομέρειες οι οποίες παρέπεμπαν στην εξάσκηση της πορνείας. Οσο για τον πίνακα του Ντεγκά «Το αψέντι» (1876) - αποσταγμένο ποτό με υψηλή περιεκτικότητα σε οινόπνευμα, η δημοτικότητα του οποίου αυξήθηκε κατακόρυφα από το 1840, όταν δόθηκε στα γαλλικά στρατεύματα για την πρόληψη ελονοσίας -, που επίσης περιλαμβάνεται στην έκθεση, συνοψίζει τον δημοφιλή χαρακτηρισμό των εθισμένων σε αυτό ως μουσκεμένων και μουδιασμένων...

Oι παράνομες φωτογραφίες
Η ανάπτυξη της φωτογραφίας πρόσφερε ένα νέο μέσο στην αποτύπωση της πορνείας. Ωστόσο, απαγορευόταν στους φωτογράφους να εργάζονται εντός των οίκων ανοχής και έτσι αναπαρίσταναν ανάλογες σκηνές στα εργαστήριά τους. Τόσο οι ίδιοι όσο και τα μοντέλα τους παρέμεναν ανώνυμοι και οι φωτογραφίες διακινούνταν παράνομα. Η έκθεση κορυφώνεται με την ηθικοπλαστική απεικόνιση της πορνείας από τους καλλιτέχνες των πρώτων χρόνων του 20ού αιώνα. Την εποχή εκείνη η Γαλλία μαστιζόταν από υψηλά ποσοστά αλκοολισμού και σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών και οι πόρνες θεωρούνταν φορείς νοσημάτων και διαφθορείς των ανδρών.

Η έκθεση - η οποία, ας σημειωθεί, άνοιξε τις πύλες της δύο ημέρες αργότερα από την αρχικά προγραμματισμένη ημερομηνία της 22ας Σεπτεμβρίου λόγω 48ωρης απεργίας των εργαζομένων στο Μουσείο Ορσέ - πλαισιώνεται από πρόγραμμα συναυλιών, αφιερωμένων στα τραγούδια της Μπελ Επόκ, αλλά και προβολών.
Υ.Γ. Τι κρίμα που αυτή τη σπουδαία έκθεση δεν θα τη δουν τα μέλη της ΟΚΡΑ λόγω οικονομικών δυσκολιών κ.ο.μ.

Ανιχνευτής Επικούρειος Πεπος-Fuji Tomo Kazu.