Αρχίζουν
να περπατούν και να μιλούν πολύ νωρίς. Μαθαίνουν να διαβάζουν χωρίς να
τα έχει διδάξει κανείς. Κάνουν περίεργες ερωτήσεις για την ηλικία τους
και επιδίδονται σε πολύπλοκους συλλογισμούς. Βαριούνται εύκολα,
αντιδρούν έντονα, αμφισβητούν τα πάντα. Μένουν στο περιθώριο.
Χαρισματικά παιδιά. Αντιστοιχούν στο
1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Χαρακτηρίζονται από σύνθετο τρόπο σκέψης,
ποικιλία ταλέντων, έντονη κριτική διάθεση, τελειομανία, ιδιαίτερο
χιούμορ, πολύ υψηλό δείκτη IQ και συχνά παρουσιάζουν συναισθηματική
ανάπτυξη ξένη προς την ηλικία τους. Μερικά απ' αυτά διαπρέπουν. Τα
περισσότερα, όμως, δεν επιβραβεύονται ούτε από την οικογένεια ούτε από
το εκπαιδευτικό σύστημα και μέχρι την εφηβεία σταματούν το σχολείο και
περιθωριοποιούνται. Αντί να θεωρούνται ευλογία για την κοινωνία,
εξοστρακίζονται ή εντάσσονται με προκρούστειες τακτικές στη χορεία των
χρυσών μετριοτήτων.
«Ως χάρισμα ορίζεται η έμφυτη εξαιρετική ικανότητα.
Για να χαρακτηριστεί ένα παιδί χαρισματικό, εκτός από υψηλό δείκτη
νοημοσύνης, πρέπει να διαθέτει δημιουργικό τρόπο σκέψης, κλίση στην
επιστήμη ή στην τέχνη, ηγετικές ικανότητες, συναισθηματική και ψυχική
σταθερότητα και υγεία», εξηγεί η κυρία Λωρέττα Θωμαΐδου, επίκουρη
καθηγήτρια.
Το ταλέντο δεν προϋποθέτει απαραιτήτως υψηλή ευφυΐα,
όπως και η υψηλή ευφυΐα δεν σημαίνει απαραιτήτως ύπαρξη χαρίσματος. Από
την άλλη, ως δημιουργικότητα ορίζεται η ικανότητα να διακρίνεις, να
συνδέεις και να γενικεύεις ασυνήθιστες έννοιες μέσα από αντισυμβατικές
οδούς. Για παράδειγμα, οι δημιουργικοί άνθρωποι φτάνουν στην ίδια ή σε
διαφορετική λύση δεδομένων προβλημάτων αμφισβητώντας τον κατεστημένο
τρόπο σκέψης, τον οποίο σαφώς αντιλαμβάνονται αλλά θεωρούν παρωχημένο.
Ομως πόσο μπορούμε εμείς -οι μέσης ευφυΐας γονείς, εκπαιδευτικοί και
παρατηρητές- να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε τα χαρισματικά παιδιά ή
να τα βοηθήσουμε να εξελιχθούν όπως η φύση υπαγορεύει;
Τα χαρισματικά παιδιά είναι μια ειδική και
παραμελημένη ομάδα. Πολλές φορές -βεβαίως λανθασμένα- χαρακτηρίζονται
υπερκινητικά, τεμπέλικα, αφηρημένα, ακόμη και νοητικώς καθυστερημένα. Αν
μιλήσουμε δε για την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, ο νέος νόμος
για την ειδική αγωγή περιλαμβάνει εδάφιο το οποίο αφορά τους μαθητές με
ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και περιέχει μνεία για τα παιδιά εκείνα
που έχουν μία ή περισσότερες νοητικές ικανότητες ή κλίσεις σε ασυνήθιστο
επίπεδο για την ηλικία τους. Ωστόσο, στον νόμο δεν γίνεται σαφής λόγος
για τις ικανότητες, τον τρόπο αξιολόγησης και τις ειδικές εκπαιδευτικές
ανάγκες των μαθητών αυτής της κατηγορίας.
Έτσι το μεγάλο ερώτημα, τόσο για τους γονείς όσο και
για τους αρμόδιους φορείς, παραμένει: τα χαρισματικά παιδιά χρειάζονται ή
όχι ειδικά σχολεία;
Το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης είναι επικεντρωμένο
στον συμβατικό τρόπο σκέψης και μάθησης, δηλαδή στη βήμα προς βήμα
κατάρτιση της μεγάλης μάζας των παιδιών.
«Αυτός ο τρόπος δεν ενδείκνυται για τα χαρισματικά
παιδιά, γιατί δεν αντέχουν τις επαναλήψεις», λέει η κυρία Θωμαΐδου.
«Συχνά έρχονται στο τμήμα χαρισματικά παιδιά με διάγνωση ότι έχουν
μαθησιακές δυσκολίες. Ομως είναι λάθος να ξεχωρίζουμε τα παιδιά. Πολλοί
θεωρούν τα χαρισματικά παιδιά ως μια ελίτ. Προσωπικά θεωρώ ότι δεν
βοηθούνται με πράξεις που τα περιθωριοποιούν. Το ζητούμενο είναι η ομαλή
και αρμονική ενσωμάτωση στην κοινωνία, τόσο των ελλειμματικών όσο και
των χαρισματικών παιδιών. Αυτή είναι η προσωπική μου θέση αλλά και η
επίσημη θέση των ειδικών διεθνώς. Ο Αϊνστάιν πήγε σε ειδικό σχολείο;».
Η ευαισθητοποίηση και η σωστή ενημέρωση των
εκπαιδευτικών, ο εμπλουτισμός των σχολικών μαθημάτων με ειδικά
προγράμματα και καινοφανή στοιχεία, η τοποθέτηση κάποιων παιδιών σε
μεγαλύτερη τάξη (πρόγραμμα επιτάχυνσης) είναι όσα προσπαθούμε να κάνουμε
και εδώ στην Ελλάδα.
Στην πραγματικότητα, όμως, ελάχιστα παιδιά κατάφεραν
να πάνε νωρίτερα στο δημοτικό, τα προγράμματα εμπλουτισμού ύλης
εξαρτώνται από την ευαισθησία και το φιλότιμο του εκπαιδευτικού, στα
προγράμματα καινοφανών στοιχείων -π.χ. εισαγωγή στα σύγχρονα μέσα
τεχνολογίας- υστερούμε ως χώρα. Ετσι, περίπου το 70% των χαρισματικών
παιδιών καταλήγει να σταματάει το σχολείο στην εφηβεία, διότι δεν
αντιμετωπίζεται σωστά.
Οδηγίες προς γονείς
Τα χαρισματικά παιδιά είναι μια ακόμη κατηγορία με
ειδικές ανάγκες σε εκπαιδευτικό, συναισθηματικό και ψυχολογικό επίπεδο.
Τα χαρακτηρίζει η ασύγχρονη ανάπτυξη των γνωστικών τους ικανοτήτων σε
σχέση με τις συναισθηματικές. Βιώνουν απίστευτη μοναξιά και άγχος και
γι' αυτό συχνά δραπετεύουν σε έναν φανταστικό κόσμο. Δεν κινδυνεύουν από
τις υψηλές ικανότητές τους αλλά από την παρεμπόδιση της εκδήλωσής τους.
Πάντως, επειδή οι ικανότητες αυτές είναι έμφυτες και ισχυρές, αν
καταπιεστούν μπορεί να εξελιχθούν ακόμη και σε διαταραχές.
Για τους γονείς τα παιδιά είναι αντικείμενα
υπερηφάνειας και θαυμασμού. Επίσης, αποτελούν πηγή φόβου, αγωνίας και
μοναξιάς. Τα χαρισματικά παιδιά είναι όμως εξαιρετικές περιπτώσεις
ατόμων και δεν πρέπει να αποπροσανατολίζονται ούτε λόγω γονεϊκού φόβου
ούτε εξαιτίας γονεϊκής φορτικότητας. Αν για κάποιο λόγο νιώθετε λοιπόν
ότι έρχεστε σε επαφή με ένα χαρισματικό παιδί, πρέπει να κατανοήσετε ότι
η ψυχική του ισορροπία εξαρτάται πρωτίστως από την κάλυψη των
συναισθηματικών του αναγκών. Ετσι, όσο ασυνήθιστες ή παράξενες κι αν
είναι οι ερωτήσεις του παιδιού σας, όσο κι αν σας τρομάζουν, μην το
απομακρύνετε από αυτή την κατεύθυνση. Η αποθάρρυνση το διαταράσσει
συναισθηματικά και ψυχικά. Βοηθήστε το να βρει τις απαντήσεις. Η
υπερενθάρρυνση, από την άλλη πλευρά, μπορεί εξίσου να βλάψει το παιδί,
να το εγκλωβίσει στο πλαίσιο των δικών σας προσδοκιών. Με άλλα λόγια,
σωστή αντιμετώπιση ενός τέτοιου παιδιού σημαίνει αποδοχή, κατανόηση,
ευαισθησία και ευελιξία. Στο χαρισματικό παιδί δεν λες τι να κάνει.
Απλώς το ακολουθείς.
Τι σημαίνει χάρισμα
Γλωσσική ευφυΐα: εξαιρετική ικανότητα στην κατανόηση και στον χειρισμό της γλώσσας. Παράδειγμα: Τ.Σ. Ελιοτ
Λογική ή μαθηματική ευφυΐα: υψηλή αντίληψη στη χρήση αφηρημένων σχέσεων και εννοιών. Παράδειγμα: Αϊνστάιν
Μουσική ευφυΐα: ικανότητα δημιουργίας εννοιών που αποτελούνται από ήχους. Παράδειγμα: Μότσαρτ
Σωματική ή κιναισθητική ευφυΐα: επιτρέπει τη χρήση του σώματος με εξαιρετική δεξιοτεχνία. Παράδειγμα: Μάρθα Γκράχαμ
Ενδοπροσωπική ευφυΐα: ικανότητα διάκρισης μεταξύ διαφορετικών συναισθημάτων και οικοδόμησης ορθών ψυχικών προτύπων. Παράδειγμα: Ζίγκμουντ Φρόιντ
Διαπροσωπική ευφυΐα: ικανότητα αναγνώρισης και εκμετάλλευσης των συναισθημάτων των άλλων. Παράδειγμα: Μαχάτμα Γκάντι
Φυσιογνωστική ευφυΐα: επιτρέπει τη διάκριση, ταξινόμηση και χρήση στοιχείων του φυσικού κόσμου. Παράδειγμα: Δαρβίνος
Κοινωνική νοημοσύνη: η ιδιαίτερη ικανότητα του
ατόμου να κατανοεί τα συναισθήματα, τις προθέσεις και τις ανάγκες των
άλλων, καθώς και να συνεργάζεται μαζί τους αρμονικά και χωρίς εντάσεις. Η
κοινωνική νοημοσύνη φαίνεται ότι εξασφαλίζει στο άτομο τη δυνατότητα να
επηρεάζει τις αποφάσεις των άλλων και να προβλέπει κοινωνικές
συνέπειες.
της Κατερίνας Χτενέλη
Ανιχνευτής Επικούρειος Πέπος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου