ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΤΖΑΚΗΣ ΕΝΑΣ ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΙΑΝΟΗΤΗΣ

25 Αυγούστου. Μεγάλη, πολύ πικρή χρονολογία στο ημερολόγιο τής καρδιάς μου. Όπου κι αν βρίσκουμε, τη μέρα αυτή την αφιερώνω ολάκερη σ’ έναν άνθρωπο πού πολύ αγάπησα στη ζωή μου. Στο Νίτσε.

Σάν σήμερα, πριν από 39 χρόνια, πέθανε. Και τώρα, πρωί πρωί πού σεριανούσα σ’ ένα πάρκο στον όχτο του Τάμεση, ήρθε ο ίσκιος του μέσα στον, ·υγρόν αγέρα τής ’Αγγλίας και διάνεψε απάνω στην καταπράσινη χλόη.

Ποτέ ή παρουσία τού υπερήφανου αύτού Ευρωπαίου, πού δέ χωρούσε στά σύνορα τής πατρίδας του καί τόσο περιφρονοΰσε τούς «Φιλισταίους» συμπατριώτες του, δέν ήταν, τόσο έπίκαιρη κι άπαραίτήτη. Γιατί κανένας δέν είχε νιώσει μέ τόσο γενναιόκαρδο πάθος τήν άνάγκη νά μετατοπιστούν τά πολεμικά ένστιχτα τοΰ ανθρώπου σέ υψηλότερη άπύ τά έθνη παλαίστρα.

Καθίσαμε σ’ ενα φτωχικό παγκάκι, κάτω άπο μιά χινοπωριάτικη κιτρινισμένη καστανιά, καί δέν τολμούσα νά γυρίσω καταπάνω του το πρόσωπό μου, άπο το φόβο μήν Αγριέψει καί φύγει.

Βαριά ή στιγμή πού περνά ό κόσμος, κατάφορτη άπ’ όλα τά δώρα τού πονηρού. Ό Νίτσε πού έσπειρε τύν έπικίντυνο σπόρο τοΰ Υπεράνθρωπου, πέρα άπό το καλό. καί το κακό, πέρα άπό τήν ηθική, τή φιλανθρωπία καί τήν ειρήνη, πώς θά ’βλεπε τώρα, μέ τί διονυσιακήν άνατριχίλα, τά κόκκινα άστάχυα · πού φύτρωξαν;

Ρίχνεις το σπόρο πού τον έθρεψες μέ το αίμα σου καί μέ τά δάκρυα, κι ·αυτος φεύγει άπο σένα, άνεξάρτητος πεινασμένος οργανισμός, καί δέν· μπορεί πιά νά τον άνακαλέσεις πίσω. Γιατί σίγουρα, τώρα μονάχα — πολύ άργά—  το νιώθεις, δέν είναι ο σπόρος αύτος δικός σου. Τον έμπιστεύτηκε στά σπλάχνα σου μιά δύναμη πολύ σκληρότερη, πολύ πιο άπάνθρωπη κι άπο τον πιο σκληρό κι άπάνθρωπο στοχασμό σου.

Εμείς είμαστε μονάχα οί θηλυκές καρδιές, κι ένας φοβερές Αόρατος Δράκος είναι δ άντρας καί σπέρνει.

Καί, για νά πληθύνει Ακόμα πιο πολύ το μυστήριο, ο πιο άγριος σπόρος διαλέγει συχνά τίς πιο ήμερες κι ευαίσθητες καρδιές νά καταφύγει.

Τέτοια ήταν ή καρδιά σου, ω Μεγαλομάρτυρα πατέρα τού-Υπεράνθρωπου.

Είδα ζεστές άκόμα τις στάλες το αίμα σου σέ ολους τούς, ανήφορους τού ύψηλου σου μαρτύριου. Στο χωριο πού γεννήθηκες ένα πρωί πού έβρεχε γύριζα μέσα στήν ομίχλη ολομόναχος τα στενά χορταριασμένα σοκάκια καί σέ ζητούσα.

“Υστερα, εκεΐ κοντά, στη μικρή πολιτεία μέ το μεγάλα γοτθικο ναό, ζήτησα το σπίτι τής μάνας σου, όπου συχνά, ατούς μεγάλους πυρετούς, έτρεχες νά γαληνέψεις, ξαναγινόμένος παιδί της.

Κι ύστερα οί θεικοί δρόμοι στ’ Ακρογιάλια τής Γένοβας, όπου τόσο χάρηκες τή θάλασσα, τή γλύκα τ ούρανοΰ, τούς ταπεινούς Ανθρώπους, τήν αλαφράδα τού άγέρα.

Ζοΰσες τόσο πράος, φτωχός, χαμογελαστός πού οί γυναικούλες τής γειτονιάς σου σέ ονομάτισαν άγιο. Κι έκανες σχέδια, θυμάσαι, ν’ αρχίσεις μιά ζωή άπλή καί γαλήνια: «Νά ’μαι ανεξάρτητος, χωρίς νά πειράζει η ανεξαρτησία μου κανένα. Νά “χω μιά γλυκομίλητη κρυφή ύπερηφάνια. Νά κοιμούμαι αλαφριά, νά μήν πίνώ πιοτά, νά έτοιμάζω μόνος μου το φτωχικό μου φαί, νά μήν έχω τρανούς φίλους, νά μή βλέπω γυναίκες, νά μή διαβάζω έφημερίδες, νά μή θέλω αξιώματα, νά συναναστρέφουμαι μονάχα τούς πιο έκλεχτούς. Κι αν δέ βρίσκω πολύ έκλεχτούς, τότε τον άπλο λαό!»

Στήν Έγκαντίν, μέσα στο χειμωνιάτικον ήλιο, ένα Γενάρη, μέ τί συγκίνηση έρευνουσα Ανάμεσα Σίλς- Μαρία καί Σιλβαπλάνα νά βρώ το βράχο τον πυραμιδωτό, όπου σέ πρωτοβάρεσε τ’ όραμα τού αίώνιου Γυρισμού! Καί φώναξες, σπώντας σέ θρήνο: «Καί τέτοια πικρή, Αβάσταχτη ώς είναι ή ζωή μου, βλογημένη νά ναι, κι Ας έρθει κι ας ξάνάρθει άρίφνητες φορές!» Γιατί δοκίμαζες τή δριμύτατη χαβά τού ήρωα, πού φαντάζει γιά τις μικρές ψυχές μαρτύριο: Νά βλέπεις τήν άβυσσο μπροστά σου, νά προχωρείς καί νά μήν καταδέχεσαι νά πισωδρομήσεις.

Τά βουνά τρογύρα άχνιζαν, γαλάζια μέσα στον ήλιο, άπο· μακριά άκουσα βουή κι είδα ένα χιονόβουνο νά λιώνει καί νά γκρεμίζεται καί θυμήθηκα τί σοΰ ’γράφε ό φίλος σου: «Στά βιβλία σου μέσα θαρρώ πώς άκούω τή μακρινή βουή άπο τά νερά πού γκρεμίζουνται.»

Κι οταν έμπαινα στη Σίλς-Μαρία, τήν ώρα πού περνούσα το μικρο γιοφύρι μέ το φτωχικο δίπλα του κοιμητήρι, στράφηκα, γλυκά Ανατριχιάζοντας, δεξά μου - γιατί όπως έσύ ένιωσες ξαφνικά στο πλευρό σου το Ζαρατούστρα, όμοια κι έγώ είδα, κοιτώντας χάμω τον ίσκιο μου, «ο ένας νά γίνεται δυό καί σύ νά περπατάς στο πλάι μου.»

Ολη σου ή άθληση, Μεγαλομάρτυρα, ανεβαίνει σήμερα: πάλι στο νου μου.

Νέος, φλέγόμενος, άναρωτώντας όλους τούς ήρωες, γιά νά διαλέξεις ένα γυμναστή τής καρδιάς σου, νά τή δαμάσει καί ν’ άλαφρώσει άπό τή σφοδρότητα του έρωτα, συνάντησες μιά μέρα το Σοπενάουερ, το βραχμάνο του Βορρά.

Καθίζοντας στά πόδια του, άποκάλυψες το ηρωικό κι ανέλπιδο όραμα τής ζωής: Ό κόσμος είναι δημιούργημα δικό μου- όλα όσα ξεκρίνω, όρατά κι αόρατα, είναι όνειρο πλάνο. Μιά θέληση μονάχα ύπάρχει, τυφλή, χωρίς άρχή καί τέλος, χωρίς σκοπό, άδιάφορη, μήτε λογική μήτε παράλογη, άλογη, τεράστια. Στριμωγμένη σέ τόπο καί χρόνο, θρύβεται σέ αναρίθμητες μορφές" τις έξαφανίζει, δημιουργάει νέες καί τις συντρίβει πάλι, κι έτσι αιώνια. Νά'πώς ο αύτοσπαραγμός τής βούλησης καταντά αβάσταχτος, ακατάλυτος πόνος. Πρόοδο, δέν ύπάρχει, λογικό δέν κυβερνάει τή μοίρα, οί αφηρημένες έννοιες, οί θρησκείες, οί ηθικές, είναι άνάξιες παρηγοριές γιά τούς ανίδεους καί τούς δειλούς. Ο δυνατός πού ξέρει αντικρίζει γαλήνια τήν άσκοπη φαντασμαγορία του κόσμου καί χαίρεται αναλύοντας κι αποσυνθέτοντας το παρδαλό εφήμερο μαγνάδι τής Μάγιας.

Οτι είχε ο Νίτσε ψυχανεμιστεί, όργανώνεται τώρα σέ αύστηρή σφιχτοδεμένη θεωρία) υψώνεται σέ δραμα ήρωικό: Ο ποιητής, ο φιλόσοφος κι ο πολεμιστής πού' παλεύανε μέσα στήν καρδιά του Νίτσε, άδελφώνουνται. Ό νεαρός Ασκητής στή μοναξιά, στή μουσίική, στους μακρινούς περιπάτους του χαίρεται κάμποσο καιρό εύτυχία.

Μια μέρα πού τον επιασε ή καταιγίδα στό βουνό έγραψε:

«Τί μέ νοιάζουν έμένα τα ηθικά παραγγέλματα; Κάμε τούτο, μήν κάνεις εκείνο. Πόσο διαφορετικιά είναι ή αστραπή, ή καταιγίδα, τό χαλάζι! Λεύτερες δυνάμες, χωρίς ήθικολογίες. Πόσο είναι εύτυχισμένες, ρωμαλέες οί δυνάμες τούτες πού ο στοχασμός δέν τϊς ταράζει!»

Μιά στιγμή ένθουσιάστηκε γιά τήν πατρίδα του πού μεγάλωνε δυνατή. Μά γρήγορα δ Σοπενάουερ τόν ξαναφέρνει στή βουδική αταραξία. «Τά δράματα τού ανθρώπου είναι μάταια αντιφεγγίσματα πού περνούν απάνω άπό τό σκοτεινό πέλαγο.»

Ξεχείλιζε ήρωική πίκρα, πού τή φώτιζε μονάχα ή Αγάπη τής τέχνης, ή ψυχή τού Νίτσε,. όταν μιά μέρα, στόν άνθό τής νιότης του, Αντίκρισε το μοιραϊον Αντρα, τό δεύτερό του ύστερα άπό τό Σοπενάουερ' οδηγητή, πού τού χάρισε τή δριμύτερη χαρά τής ζωής του: τόν Βάγνερ.

Μεγάλη στιγμή. Ό Νίτσε είκοσι πέντε χρονών, καιγόμενος, σιωπηλός, μέ τούς ήσυχους γλυκούς του τρόπους, μέ τά βαθουλωμένα καί βίαια μάτια" ο Βάγνερ πενήντα εννιά χρονών, στήν κορφή τής δύναμής του, γιομάτος όνείρατα καί πράξη, μιά φυσική δύναμη πού ξεσπούσε Απάνω στά κεφάλια τών νέων. «Ελάτε, τούς φώναζε, είμαι ο κληρονόμος τού Λούθηρου, τού Κάντ, τού Σοπενάουερ, τού Μπετόβεν. Βοηθήστε με. θέλω ένα θέατρο, οπου νά δημιουργώ Λεύτερα- δώσετέ μου το! θέλω ένα λαό πού νά μέ καταλαβαίνει' γενεΐτε σείς ο λαός μου! Βοηθήστε με, εχετε χρέος. Κι έγώ θά σάς δοξάσω.»

Ή τέχνη είναι ή μόνη λύτρωση. "Οσοι δεν πιστεύουν πιά στά παλιά ψέματα, μονάχα στήν τέχνη μπορούν ακόμα νά βρουν παρηγοριά καί καταφύγιο, μονάχα μέ τήν τέχνη θά φτάσει ή κοινωνία στήν ύψηλή της ισορρόπηση. «Ή τέχνη, εγραφε δ Βάγνερ στο βασιλιά Λουδοβίκο, παρουσιάζοντας τή ζωή σάν παιχνίδι, μετουσιώνει σέ εικόνες ώραϊες τίς τρομερώτερές της όψες κι έτσι μάς έξυψώνει καί μάς παρηγοράει !»

Ό Νίτσε αφουκράζεται, κάνει σάρκα κι αίμα τά λόγια, τοΰ δασκάλου, μάχεται στο πλευρό του. Ρίχνει τή ματιά του στους προσωκρατικούς φιλόσοφους, καί ξαφνικά άνατινάζεται μπροστά του μιά ήρωική μεγάλη εποχή, γιομάτη αιφνίδιες άναλαμπές, τρομαχτικούς θρύλους, στοχασμούς τραγικούς, ψυχές δυνατές πού σκέπαζαν τήν άβυσσο μέ μύθους-γελαστούς καί τή νικούσαν. Δέν ήταν πιά ή Ελλάδα, οπως ειδυλλιακά μάς τή ζωγράφισαν, οί δασκάλοι, ισορροπημένη, άμέριμνη, πού άντίκριζε μέ άπλοική χαμογελαστή γαλήνη τή ζωή καί το θάνατο. Ή γαλήνη τούτη ήρθε στο τέλος, στάθηκε καρπός ένός φλογερού δέντρου, όταν το δέντρο πιά άρχίνισε νά μαραίνεται. Πριν άπό τή γαλήνη αύτή βογκούσε στά στήθη τής Ελλάδας το χάος, η μεγάλη πίκρα, η άντρίκια βουλή. "Ενας άχαλίνωτος θεός, ο Διόνυσος, οδηγούσε τούς άλλόφρενους χορούς άντρες καί γυναίκες στά βουνά καί στις σπηλιές κι όλη ή Ελλάδα χόρευε σά μαινάδα.

Μέ τον πυρετό τής τραγικής σοφίας ο Νίτσε μάχεται νά συναρμολογήσει τ’ οραμά του. Ό Άπόλλωνας κι ο Διόνυσος είναι το ίερό ζευγάρι πού γεννάει τήν τραγωδία. 'Ο Άπόλλωνας ονειρεύεται καί θεάται σέ γαληνές μορφές τήν αρμονία καί τήν όραιότητα τού κόσμου. Μέσα στή φουρτουνιασμένη θάλασσα τά φαινόμενα, οχυρωμένος στήν άτομικότητά του, στέκεται γαλήνιος καί σίγουρος, άκίνητος, καί. χαίρεται το τρικύμισμα τού ονείρου. Το βλέμμα του είναι - ολο φώς' κι οταν άκόμα τόν κυριεύει άγανάχτηση ή θλίψη, δέ συντρίβει τη θεϊκιά ισορροπία της ώραιότητας.

Ο Διόνυσος συντρίβει τήν άτομικότητα, χιμάει στή θάλασσα τά φαινόμενα κι άκολουθάει τούς φοβερούς κυματισμούς της. 'Άνθρωποι καί θεριά άδερφώνουνται, ο θάνατος είναι κι αύτός ένα άπό τά προσωπεία τής ζωής, τό παρδαλό μαγνάδι τής πλάνης ξεσκίζεται κι άγγίζουμε στήθος μέ στήθος τήν άλήθεια: "Ολοι είμαστε ένα. "Ολοι είμαστε θεός.

Οί "Ελληνες, όχυρωμένοι στο κάστρο του ’Απόλλωνα, άγωνιζουνταν οπήν άρχή νά σηκώσουν φράχτη στις άκράτητες τοΰτες διονυσιακές δυνάμες, πού ερχουνταν άπ’ ολους τούς δρόμους τής στεριάς καί τής θάλασσας καί χιμούσαν στήν Ελλάδα. Μά δέν μπόρεσαν ολοκληρωτικά νά δαμάσουν τό Διόνυσο. Πάλεψαν οί δυό θεοί, κανένας δέν έβαλε τόν άλλον κάτω, συμφιλιώθηκαν, δημιούργησαν τήν τραγωδία.

Τά διονυσιακά οργια άλάφρωσαν άπό τό χτήνος καί λάμψαν πιά κάτω άπό τή συγκρατημένη γλύκα του δνείρου. "Ενας όμως άπόμεινε πάντα ο ήρωας τής τραγωδίας, ένας καί μόνος: ο Διόνυσος. Ολοι οί ήρωες κι οί ήρωίδες τής τραγωδίας είναι μάσκες μονάχα του θεοϋ — χαμόγελα καί δάκρυα πού λάμπουνε γαληνεμένα στήν άπολλώνια χάρη.

Μά ή έλληνική τραγωδία άπότομα εξαφανίστηκε- ή λογική άνάλυση τή σκότωσε. Ό Σωκράτης μέ τή διαλεχτική του σκότωσε τήν άπολλώνια επισκόπηση καί τή διονυσιακή μέθη. Ή τραγωδία πιά στόν Εύριπίδη καταντάει πάθος άνθρώπινο, ρητορεία, σοφιστικό κήρυγμα πού προπαγαντίζει νέες ίδέες. Χάνει τήν τραγική της ούσία. Πεθαίνει.

Μά ή διονυσιακή μέθη έπιζεϊ καί διαιωνίζεται στά μυστήρια καί στις μεγάλες έκστατικές στιγμές τοδ άνθρώπου. "Αραγε θά μπορέσει πάλι νά ντυθεί τή θεϊκή σάρκα τής τέχνης; 'Ο Σωκρατισμός, δηλαδή ή Επιστήμη, θά κρατούν πάντα τό Διόνυσο στά δεσμά; μήπως, τώρα πού τό άνθρώπινο λογικό άναγνωρίζει, μέ τόν Κάντ, τά οριά του, θα προβάλει νέος πολιτισμός μέ' σύμβολο τό Σωκράτη πού μαθαίνει, επιτέλους, μουσική ;

"Ως τώρα τό ιδανικό τού πολιτισμού μας ήταν ο Αλεξανδρινός σοφός, πού κατά βάθος είναι βιβλιοθηκάριος καί τυπογράφος καί χαλνάει τά μάτια του στά σκονισμένα βιβλία καί στά όρθογραφικά παροράματα... Μά ή κορόνα άρχίζει καί τρεκλίζει στό κεφάλι τής Επιστήμης. Ολοένα ξυπνάει τό διονυσιακό πνέμα. Ή γερμανική μουσική, άπό τόν Μπάχ ίσαμε τόν Βάγνερ, διαλαλεΐ τόν έρχομό του. Νέος «τραγικός πολιτισμός» άνατέλνει άναγεννιέται ή Τραγωδία.

Ό κόσμος ο πλανερός, ή σκοτεινή ερημία του Σοπενάουερ, πώς μεταμορφώνεσαι! Πώς στροβιλίζουνται όλα τά νεκρά κι άκίνητα μέσα στό στρόβιλο τής γερμανικής μουσικής!

«Ναί, φίλοι μου, άνακράζει ο νεαρός προφήτης, πιστεύετε; καθώς πιστεύω κι εγώ, στή διονυσιακή ζωή καί στήν αναγέννηση τής διονυσιακής τραγωδίας! Πέρασε ή έποχή του Σωκράτη! Πάρτε τό θύρσο στά χέρια σας, στεφανωθείτε μέ κισσό, τολμήσετε νά γίνετε άνθρωποι τραγικοί, ετοιμαστείτε γιά μεγάλους άγώνες κι έχετε πίστη στό θεό σας, τό Διόνυσο !»

Τέτοιες κοσμογονικές έλπίδες στήριξε ο Νίτσε στό εργο του Βάγνερ. Ό νέος τραγικός πολιτισμός θ’ άναπηδήσει άπό τή Γερμανία, ο νέος Αισχύλος είναι μπροστά μας, ζει· μάχεται, δημιουργάει, ζητάει τή βοήθειά μας.

Οί προφητείες όμως τούτες δέ βρίσκουν άντίλαλο, οί σοφοί τις περιφρονοΰν, οί νέοι δέ συγκινούνται. Ό Νίτσε πικραίνεται, άμφιβολίες γεννιούνται μέσα του, άρχίζει καί ρωτάει. Είναι δυνατόν ο σημερινός άνθρωπος νά έξευγνιστεί; Πέφτει άρρωστος, καί στό Πανεπιστήμιο οί μαθητές του τόν παρατούν.

Σπαραχτική άγωνία. Ό ποιητής μέσα του σκεπάζει τήν άβυσσο μέ τ’ άνθη τής τέχνης' μά ο φιλόσοφος μέσα του ζητάει νά μάθει μέ κάθε θυσία, περιφρονώντας κάθε παρηγοριά, κι αύτή άκόμα τήν τέχνη. Ο πρώτος δημιουργάει κι Ανακουφίζεται ο δεύτερος αναλύει, αποσυνθέτει, απελπίζεται. Ό κριτικός νους γκρεμίζει τα είδωλα.

Τι αξίαν έχει η τέχνη του Βάγνερ; ρωτάει. Είναι χωρίς μορφή, χωρίς πίστη, λαχανιασμένη, όλο ρητορεία, χωρίς ιερή μέθη κι ευγένεια. Άπαράλλαχτη σαν τήν τέχνη τοΰ Εύριπίδη. Είναι καλή για τις ύστερικές γυναίκες, γιά τούς θεατρίνους, για τούς άρρωστους. Ό ήμίθεος τοΰ Νίτσε κατάντησε τώρα θεατρίνος. Τόν γέλασε. Δεν κράτησε τό λόγο του. Τώρα δουλεύει χριστιανικά θέματα, γράφει τόν Πάρσιφαλ. Νικήθηκε ο ήρωας, σωριάστηκε στα πόδια του σταυροϋ. Αυτός πού μας ύποσχέθηκε νά δημιουργήσει νέους μύθους καί νά ζέψει στο διονυσιακό Αρμα του τή λιοπάρδαλη τή λογική.

Ή τέχνη, Αναφωνεί τώρα o Νίτσε, σκεπάζει μέ ώραΐες εικόνες τή φριχτή Αλήθεια. Είναι λοιπόν παρηγοριά γιά τούς δειλούς. ’Εμείς Ας βρούμε τήν Αλήθεια, κι ας χαθεί ο κόσμος!

Τούτη είναι ή νέα, αντίθετη μέ τήν πρώτη, κραυγή του Νίτσε. Ό κριτικός μέσα του νίκησε τόν ποιητή η αλήθεια, τήν ομορφιά. Μά κι ο Σοπενάουερ πιά δέν ικανοποιεί τις θεριεμένες ανάγκες τοΰ νοϋ του' ή ζωή δέν είναι μονάχα θέληση νά ζεΐς' είναι κάτι έντονώτερο: θέληση νά κυριαρχείς t Δέ χορταίνει ή ζωή νά συντηριέται μονάχα' θέλει ν’ απλώνεται καί νά καταχτάει.

Ή τέχνη δέν είναι πιά ο σκοπός τής ζωής, μά μικρή άνάπαψη μέσα στόν Αγώνα. Πιό πάνω Από τήν ποίηση στέκεται ή γνώση, μεγαλύτερος Από τόν Αισχύλο είναι ο Σωκράτης, Ανώτερη Από τήν πιό λαμπερή καί γόνιμη ψευτιά είναι ή άλήθεια, ας είναι καί θανατερή.

Σπαράζεται. Γυρίζει Αρρωστος από τόπο σέ τόπο — ή ζέστη τόν παραλυοΰσε, ο Ανεμος τόν ξενεύριζε, τό χιόνι τοϋ πλήγωνε τά μάτια. Δέν μποροϋσε νά κοιμηθεί κι επαιρνε ύπνωτικά, ζοΰσε φτωχός, χωρίς ανεση, σέ αθέρμαστες κάμαρες. Μά ο Αρρωστος, ελεγε μέ ύπερηφάνια, δέν εχει δικαίωμα νά καταριέται τή ζωή. Μέσα από τούς πόνους του ανέβαινε λαγαρός, ανένδοτος, ο ύμνος στή χαρά καί στήν ύγεία.

Νιώθει μέσα, του να ώριμάζει καί να τού τρώει τά σωθικά ενας μεγάλος σπόρος. Μιά μέρα πού περπατούσε στήν ’Εγκαντίν, στάθηκε ξαφνικά έντρομος. Ό καιρός, συλλογίστηκε, είναι άπειρος' ή ύλη είναι ορισμένη. ’Αναγκαστικά λοιπόν θά ’ρθει πάλι στιγμή πού όλοι τούτοι οί συνδυασμοί τής ύλης θά ξαναγεννηθούν οί ίδιοι, οί άπαράλλαχτοι. Υστερα από άπειρες χιλιάδες χρόνια, ένας άνθρωπος σαν καί μένα, έγώ ό ίδιος, θά σταθώ πάλι στό βράχο τούτον τόν ίδιο καί θά ξανάβρω τήν ίδια ιδέα. Κι όχι μονάχα μιά φορά, άναρίθμητες φορές έγινε αυτό κι αναρίθμητες φορές θά ξαναγίνει. Καμιά λοιπόν έλπίδα τό μελλούμενο νά ’ναι καλύτερο, καμιά σωτηρία’ πάντα οί ίδιοι, άπαράλλαχτοι, θά στρουφογυρίζουμε στόν τροχό τού καιρού. Καί τά πιό εφήμερα καταντούν έτσι αιώνια, κι ή πιό ασήμαντη πράξη μας παίρνει άνυπολόγιστη πιά σημασία.

Ό Νίτσε βυθίστηκε σ’ έναγώνια έκσταση. Ό πόνος του λοιπόν δέν έχει τελειωμό κι ό πόνος τοΰ κόσμου είναι αγιάτρευτος. "Ομως, άπό άσκητικήν υπερηφάνια, δέχουνταν μέ χαρά τό μαρτύριο.

Νέο έργο πρέπει νά δημιουργηθεΐ, νά κηρύξει στήν ανθρωπότητα τό νέο Εύαγγέλιο. Μέ ποια μορφή; Φιλοσοφικό σύστημα; Όχι, ή σκέψη του πρέπει νά ξεχυθεί λυρικά. Επος; Προφητείες; Αξαφνα ή μορφή τοΰ Ζαρατούστρα άστραψε στό μυαλό του.

Σέ τέτοια χαρά κι αγωνία τόν βρήκε η Λοΰ Σαλωμέ!

Ή φλέγόμενη Σλάβα μέ τό κοφτερό, ολο έρεθισμό καί περιέργεια μυαλό, που έσκυβε, Μεγαλομάρτυρα, σιωπώντας καί σέ άκουγε. ’Εσύ τής έδινες σπάταλα τήν ψυχήν σου κι αύτή τή στράγγιζε' καί χαμογελούσε άκόρέστη. Πόσα χρόνια είχες ν’ άνοίξεις μέ τόση έμπιστοσύνη τήν καρδιά σου, νά χαρεΐς τή συγκίνηση, τήν ταραχή καί τή γονιμότητα πού μας προκαλούν οί γυναίκες καί νά νιώσεις, κάτω άπό τή βαριά πολεμική σου πανοπλία, τή μαλακή καρδιά σου νά λιώνει! Μπήκες τό βράδυ εκείνο στό άσκητικό κελί σου και γιά πρώτη φορά άνάσανες μέσα στόν αγέρα τής ζωής σου τό γυναικείο άρωμα.

Καί σέ ακολούθησε ο γλυκύτατος σκιρτημός στά βουνά όπου κατέφυγες, καί πρόσμενες μέ ταραχή, ώ ’Ασκητή, τό γράμμα τής γυναίκας. Μια μέρα σοΰ έστειλε όχτώ στίχους, κι ή καρδιά σου χτύπησε σάν είκοσι χρόνων καί τούς φώναζες δυνατά κάτω άπό τά έρημα έλατα:

Αχ, ποιός μπορεί σάν τόν άδράξεις νά γλιτώσει ποτέ και τή βαθιά ματιά σου νά ξεχάσει;

Νά, μέ άδραξες και πια δε θέλω νά ξεφύγω, τι δέν μπορείς εσυ μονάχα νά γκρεμίζεις !

Το ξέρω, ζεις σε όλα τά πλάσματα του κόσμου και τίποτα στη γης αυτή δέ σου ξεφεύγει.

Χωρίς εσένα πόσο η ζωή θα 'ταν ώραία ! κι όμως πόσο καλό νά ζήσουμε και σένα !»

Κι εύτύς ύστερα οι θανάσιμες μέρες τού χωρισμού. 'Η γυναίκα σέ τρόμαξε σά νά ’σουνα δάσος νυχτερινό καί δέν είδε στό σκοτάδι του τό μικρό Θεό μέ τό δάχτυλο στό στόμα νά τής χαμογελάει. Καί ξανάρχισε τό μαρτύριό σου μέσα στήν άρρώστια, στην έγκατάλειψη καί στή σιωπή.

“Ενιωθες πώς ήσουν δέντρο πού έσπαζε άπό τό βάρος τού καρπού καί λαχταρούσες τά χέρια νά ’ρθοΰν νά σέ τρυγήσουν' στεκόσουνα' στήν άκρα τοΰ “δρόμου, άγνάντευες κάτω στίς πολιτείες των ανθρώπων, μά κανένας δέν ερχόταν.

“Αχ ή μοναξιά, συλλογίζουσουν, κι ο χωρισμός άπό τόν άνθρωπο πού άγαπάς! Όχι, ποτέ, ποτέ νά μήν ξαναζήσω τις ώρες τούτες! Πρέπει ν’ ανοίξω μιά θύρα σωτηρίας στον κλειστό κύκλο τού αιώνιου Γυρισμού!

Γράφει τόν Ζαρατούστρα, καινούρια έλπίδα Αστραψε στό νού του, ο νέος σπόρος: ο Υπεράνθρωπος. Αύτός είναι ο σκοπός τής Γης, αύτός κρατάει τή λύτρωση. Αύτός είναι ή Απόκριση στό παλιό του ρώτημα: Μπορεί ο σημερινός άνθρωπος νά εξευγενιστεί;

Ναί, μπορεί! Κι οχι άπό τό Χριστό, οπως κηρύχνει τώρα στό νέο του έργο ό Βάγνερ, παρά άπό τόν άνθρωπο τόν 'ίδιο, άπό τΙς άρετές καί τούς άγώνες μιας καινούριας Αριστοκρατίας. 'Ο άνθρωπος μπορεί νά γεννήσει τόν Υπεράνθρωπο. Αυτός είναι ό σκοπός τής ζωής, ή πηγή τής ενέργειας, ο Λυτρωτής. Ο αιώνιος Γυρισμός έπνιγε τόν Νίτσέ’ ό “Υπεράνθρωπος είναι ή νέα χίμαιρα πού θά ξορκίσει τή φρίκη τής ζωής" όχι ή τέχνη πιά, παρά ή ένέργεια.

Ό αιώνιος Γυρισμός είναι χωρίς έλπίδα’ ό Υπεράνθρωπος είναι μιά μεγάλη έλπίδα' πώς μπορούν τά δυό αύτά άντικρουόμενα δράματα ν’ άρμονιστοΰν;

Ή ψυχή τοΰ Νίτσε άπό τότε πιά φτεροκοπάει στόν γκρεμό τής παραφροσύνης. 'Ο Ζαρατούστρας απομένει μονάχα μια Κραυγή. Κι ο Νίτσε παρατάει μισερωμένο το τραγικό τούτο ποίημα καί μάχεται τώρα επιστημονικά ν’ αποδείξει πώς ή ουσία τής ζωής είναι: η βούληση κυριαρχίας.

Ή Εύρώπη χάνεται καί πρέπει νά υποβληθεί στήν αυστηρή δίαιτα τών αρχηγών. Η ήθική πού σήμερα κυριαρχεί είναι έργο σκλάβων’ είναι συνωμοσία πού οργάνωσαν οί αδύνατοι καί τό κοπάδι ένάντια στό δυνατό καί στόν τσοπάνη. Οί σκλάβοι αναποδογύρισαν μέ συφεροντολόγα πονηριά τις αξίες: κακός είναι, κήρυξαν, ο δυνατός, ό δημιουργός’ καλός είναι ο άρρωστος κι ο ήλίθιος. Δέν Αντέχουν στόν πόνο" κατάντησαν φιλάνθρωποι χριστιανοί καί σοσιαλιστές. Μονάχα ο Υπεράνθρωπος, σκληρός στόν έαυτό του, μπορεί νά χαράξει καινούριες εντολές καί νά δώσει στις μάζες σκοπούς καινούριους·

Ποιοι είναι αύτοί οί σκοποί, ποιά ή όργάνωση τών έκλεχτών καί τοΰ πλήθους, ποιός ο ρόλος τοΰ πολέμου στή νέα τούτη τραγική περίοδο τής Ευρώπης; — νά τά προβλήματα πού ταράζουν τά τελευταία φωτεινά χρόνια τοΰ Νίτσε. Δέν μπορεί ν’ Απαντήσει, μπροστά άπό τή φοβερή πλημμύρα πού ανεβαίνει ή καρδιά του δειλιάζει, μέσα στήν ανικανότητα τούτη καί τήν άγων ία άρχίζει νά κατρακυλάει το μυαλό του.

Ξαναρίχνεται στα παλιά του διονυσιακά τραγούδια καί μέ πικρότατο προαίσθημα τραγουδάει το κύκνειό του:

«Ο ήλιος βασιλεύει’ — σε λίγο πια, θα ξεδιψάσεις,— φλέγόμενη καρδιά μου !— 'Ο άγέρας άρχίζει νά δροσερεύει' —νιώθω τις αναπνοές απο άγνωστα στόματα,—τό μέγα κρύο κατεβαίνει!

"'Ο άγέρας είναι ήσυχος κι άγνός'—δέ μου ’ρίξε μιά λόξη ματιά —και γοητευτική — ή νύχτα τούτη ; Βάστα δυνατά, ώ γενναία καρδιά μον ! Μη ρωτάς τό γιατί, — ώ δειλινό της ζωής μου ! -- Ό ήλιος βασιλεύει’*

Γρήγορα πλάκωσε τό σκοτάδι στο νου του- βάσταξε έντεκα χρόνια, ίσαμε τό θάνατο. Κάποτε έπαιρνε ενα βιβλίο· στά χέρια του καί ρωτούσε τήν άδερφή του: «Δέν εγραψα κι εγώ ώραΐα βιβλία;» Κι όταν τού έδειξαν τήν εικόνα τού Βάγνερ, είπε: «Αύτόν, τον άγάπησα πολύ!»

Στράφηκα' στό παγκάκι τού έγγλέζικου πάρκου, δίπλα μου* κάθουνταν άκόμα άχνός, συμμαζεμένος, ό ίσκιος. Δυό άεροπλάνα πέρασαν μουγκρίζοντας άπο πάνω μας' δέ σήκωσε τά μάτια νά τά δει' κοίταζε χάμω τά πεσμένα κίτρινα φύλλα, τής καστανιάς κι ετρεμε σά νά τουρτούριζε.

"Ενας μικρός έφημεριδοπώλης πέρασε διαλαλώντας καινούρια μηνύματα πολέμου: Στή Μόσχα ύπογράφτηκε ή γερμανοσοβιετική συνθήκη, κι άν ύπήρχε άκόμα κανένα φώς στον ούρανό, χάθηκε...

Ό Τσιγκισχάνος φορούσε ενα σιδερένιο δαχτυλίδι κι απάνω του ήταν χαραγμένες δυό λέξες: «Ραστί -Ρουστί», Δύναμη-Δίκιο. Ή έποχή μας φόρεσε τό σιδερένιο τούτο δαχτυλίδι.

Ποιος ήταν πού διαλάλησε πώς ή ούσία τής ζωής είναι ή λαχτάρα ν’ άπλωθεΐ καί νά κυριαρχήσει καί πώς μονάχα ή δύναμη είναι άξια νά ’χει δικαιώματα; Ποιος προφήτεψε τον Υπεράνθρωπο; Ό Υπεράνθρωπος έφτασε, κι ο προφήτης του, ζαρωμένος, μάχεται νά κρυφτεί κάτω από ένα χινοπωριάτικο δέντρο.

Πρώτη φορά σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια πού γιορτάζω στή μοναξιά μου τά μνημόσυνα τού μαρτυρικού προφήτη, ένιωσα γι’ αύτόν μιά τόσο τραγική συμπόνια. Γιατί πρώτη φορά είδα τόσο φανερά πώς είμαστε καλάμια στά χείλια κάποιου αόρατου Τσοπάνη καί παίζουμε ότι σκοπό μάς φυσήξει.

Κοίταζα τά βαθουλωμένα μάτια, τό άπόγκρεμνο μέτωπο, τά κρεμάμενα μουστάκια:

—’ Ήρθε ο Υπεράνθρωπος... τοΰ μουρμούρισα. Αύτό ήθελες;

’Μαζώχτηκε άκόμα πιό πολύ, σά θεριό πού κυνηγούν και κρύβεται ή σά θεριό έτοιμο νά χιμήξει. Κι άκούστηκε άπό τόν άλλον όχτο ή φωνή του· περήφανη καί πεισματωμένη:

— Αύτό!

Ένιωθα πώς ή καρδιά του σπαράζουνταν νά τό μολοήσει.

— Έσπειρες, καί τώρα κοίταξε τό θερισμό·. Σου άρέσει;

Κι άκούστηκε άπό τόν άλλον όχτο μιά άπελπισμένη, σπαραχτική κραυγή:

— Μου άρέσει!

"Οταν σηκώθηκα άπό τό παγκάκι τοΰ πάρκου, μόνος πιά, νά φύγω, ένα βομβαρδιστικό αεροπλάνο περνούσε μουγκρίζοντας απάνω άπό τήν πολιτεία. Τό αεροπλάνο, πού τό φαντάστηκε ο Λεονάρδος σαν αγαθό τεχνητό πουλί νά -κουβαλά άπό τ’ αψηλά κορφοβούνια χιόνι τό καλοκαίρι καί νά τό σκορπίζει στις πολιτείες νά δροσίζουνται, περνούσε τώρα φορτωμένο μπόμπες...

— Όμοια πετούν, είπα, έχοντας πάντα τό λογισμό μου στον ειρηνικό προφήτη τού πολέμου, όμοια πετουν άπό τό νου του ανθρώπου οι στοχασμοί σαν κορυδαλλοί τά ξημερώματα, καί μόλις τούς χτυπήσει ό δριμύς αγέρας τής αυγής μεταμορφώνουνται σέ άγρια σαρκοβόρα όρνια.

Φωνάζει ο δύστυχος πατέρας καί διαμαρτύρεται άπελπισμένος: «Δέν ήθελα αυτό. Δέν ήθελα αυτό!» μά τα όρνια περνούν άπάνω από το κεφάλι του στρηνιάζοντας, σά νά τον προγκούνε.

*Από τον Πρόλογο του βιβλίου "Ταξιδεύοντας Αγγλία" του Νίκου Καζαντζάκη

Ετικέτες: ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ, ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, ΝΙΤΣΕ
Πηγή: http://philipposphilios.com

ΤΖΑΚΟΜΟ ΛΕΟΠΑΡΝΤΙ: ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Ο Giacomo Leopardi γεννήθηκε στο Recanati της Ιταλίας το 1798. Γιος αριστοκρατικής οικογένειας, έλαβε ευρεία μόρφωση και σε πολύ νεαρή ηλικία είχε ξεπεράσει τους δασκάλους του. Συνέχισε την εκπαίδευσή του μόνος του, χρησιμοποιώντας τη βιβλιοθήκη του πατέρα του, και μέχρι να γίνει 21, έμαθε Λατινικά, Αρχαία Ελληνικά, Αγγλικά, Εβραϊκά, Γερμανικά και Ισπανικά, ξεκινώντας παράλληλα το έργο του στη μετάφραση και το σχολιασμό των Κλασσικών. Η εξαιρετική του μνήμη και διάνοια καλλιεργήθηκαν σε βάθος, η υγεία του όμως ήταν πάντα πολύ εύθραυστη και η όρασή του κακή. Δεν έγινε κληρικός, όπως ήθελαν οι γονείς του, ούτε πραγματοποίησε τις ακαδημαϊκές του φιλοδοξίες. Είχε πάντα δυσκολίες με τις κοινωνικές συναναστροφές και κυρίως με τις γυναίκες. Και οι τρεις μεγάλοι έρωτες της ζωής του δεν βρήκαν ανταπόκριση και βασανιζόταν από την απομόνωση και την κακή του υγεία. Ταξίδεψε στη Ρώμη, όπου απογοητεύτηκε από την έλλειψη πνευματικών ερεθισμάτων, έζησε κατά διαστήματα στο Μιλάνο και στη Φλωρεντία, όπου έγραψε μεγάλο μέρος των έργων του, επιστρέφοντας συχνά στην πατρίδα του, κυρίως για οικονομικούς λόγους. Άφησε την τελευταία του πνοή στη Νάπολη το 1837.

Κεντρικά θέματα της ποίησής του είναι η ελπίδα, που αποδεικνύεται πλάνη, η μονοτονία της ύπαρξης, και ο πόνος για τη σκληρή μοίρα του ανθρώπου. Απαισιόδοξη και τραγική στον πυρήνα της, λυρική στην έκφρασή της, η ποίησή του έχει εξαιρετική ομορφιά και προκαλεί μάλλον ψυχική ανάταση παρά μελαγχολία.  Είναι επίσης βαθιά φιλοσοφική, αν και το φιλοσοφικό του έργο εντοπίζεται κυρίως στα πεζά του (Operette Morali, Pensieri, και στο εκτενές σημειωματάριό του, Zibaldone). Αν και στη διάρκεια της ζωής του ο Leopardi είχε ελάχιστη επιρροή στους σύγχρονούς του, μετά το θάνατό του έτυχε μεγάλης εκτίμησης, κυρίως με τη βοήθεια του κριτικού Francesco De Sanctis. Πρόγονος των Ρομαντικών, έχει επηρεάσει, μεταξύ άλλων, τους Pirandello, Ungaretti, Cardarelli και Quasimodo, αλλά και φιλόσοφους όπως ο Nietzsche και ο Schopenhauer.  Σήμερα θεωρείται από πολλούς ως ο σπουδαιότερος ποιητής της Ιταλίας μετά το Δάντη, και, μαζί με τον Πετράρχη, ο σπουδαιότερος λυρικός ποιητής της χώρας του.

Τα ποιήματα που ακολουθούν περιλαμβάνονται στα Canti, όπου συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού έργου του Leopardi. Tα ποιήματα "Το άπειρο" και "Στη σελήνη" είναι από τα διασημότερά του, ενώ τα ποιήματα "Από το ελληνικό του Σιμωνίδη" και "Του ιδίου" αποτελούν ένα δίδυμο που ο ποιητής εμπνεύστηκε από ένα επίγραμμα του Σιμωνίδη της Αμοργού.

1) Στη Σελήνη

Στη σελήνη Τώρα που έκλεισε έναν κύκλο ο χρόνος
Θυμάμαι, ερχόμουν με τόση αγωνία
Εδώ στον λόφο και σε κοιτούσα
Σελήνη μου, γεμάτη χάρη.
Κι εσύ, εκκρεμής πάνω απ’ το δάσος
Το φώτιζες ολόκληρο, όπως τώρα. Τότε όμως
Το πρόσωπό σου ήταν θολό κι αβέβαιο
Από τα δάκρυα που έρχονταν στα βλέφαρά μου
Γιατί ήταν βάσανο η ζωή μου, κι είναι ακόμα,
Δεν αλλάζει, σελήνη αγαπημένη.
Κι όμως, μ’ ευχαριστεί
Ν’ αναπολώ την εποχή της δυστυχίας μου.
Είναι γλυκό, όταν είσαι νέος
Και η πορεία της μνήμης είναι σύντομη
Ενώ η ελπίδα έχει μεγάλο δρόμο
Να θυμάσαι τα περασμένα
Κι ας ήταν λύπες, κι ας κρατάει ο πόνος.

2) Το άπειρο

Πάντα αγαπούσα τον έρημο λόφο
Κι αυτόν τον φράχτη, που σχεδόν κρύβει
Τον μακρινό ορίζοντα απ’ το βλέμμα.
Μα όπως κάθομαι και κοιτάζω
Τους αχανείς χώρους εκεί έξω
Τις υπεράνθρωπες σιωπές και τη βαθιά ησυχία
Βυθίζομαι στις σκέψεις, κι ο φόβος
Αγγίζει την καρδιά μου. Κι όταν ακούω
Τον άνεμο να μαίνεται στα δέντρα
Εκείνη φέρνω την ατέλειωτη σιωπή
Δίπλα σε τούτη τη φωνή, κι έρχεται το άπειρο
Στο νου μου, κι οι εποχές που φεύγουν
Και η τωρινή που ζει, κι ο ήχος της. Έτσι
Στην απεραντοσύνη αυτή πνίγεται η σκέψη μου
Και ναυαγώ γλυκά σε τέτοια θάλασσα.

3) Από το ελληνικό του Σιμωνίδη

Όλα στον κόσμο αυτό
Είναι στου Δία το χέρι, γιε μου
Του Δία, που κάθε πράγμα διευθετεί
Κατά την θέλησή του.
Μα η σκέψη μας, τυφλή, φροντίζει και μοχθεί
Για εποχές μακρινές
Κι ας είναι η τύχη μας στα χέρια τ’ ουρανού
Κι η πορεία των ανθρώπων
Από μέρα σε μέρα.
Όλους μας τρέφει η όμορφη ελπίδα
Με οπτασίες γλυκές, που μας κουράζουν.
Άλλοι την φίλη αυγή
Άλλοι το μέλλον μάταια περιμένουν.
Κανείς δεν ζει στη γη χωρίς να σκέφτεται
Ότι τον χρόνο που έρχεται
Εύσπλαχνοι θα ‘ναι, επιεικείς
Ο Πλούτωνας κι οι άλλοι θεοί.
Όμως, πριν φτάσει η ελπίδα στο λιμάνι
Ήδη πολλούς τα γηρατειά έχουν δέσει
Κι άλλους η ασθένεια οδηγεί στη σκούρα Λήθη.
Αυτόν ο σκληρός Άρης, κι εκείνον
Το κύμα του πελάγους έχει αρπάξει.
Άλλοι από μαύρες έγνοιες λιώνουν
Ή λυπημένο κόμπο δένουν στο λαιμό
Υπόγειο ζητώντας καταφύγιο.
Έτσι από χίλια πάθη βασανίζονται
Άγριος κι ανόμοιος όχλος
Οι δύστυχοι θνητοί.
Εγώ όμως λέω ότι όποιος είναι συνετός
Και δεν θέλει να σφάλλει
Δεν θ’ ανεχόταν να υποφέρει τόσο
Και ν’ αγαπήσει μόνο
Τα βάσανα και τον δικό του πόνο.

Του ιδίου Όλα τ’ ανθρώπινα διαρκούν μια στιγμή
Το είπε ο σοφός γέροντας της Χίου
Κι είχε δίκιο: τα φύλλα κι οι άνθρωποι
Έχουν την ίδια μοίρα.
Λίγοι όμως μέσα τους κρατούν
Τη φωνή αυτή. Στην ανήσυχη ελπίδα
Κόρη της νεανικής καρδιάς
Όλοι δανείζουν χώρο.
Όσο είναι το άνθος άλικο
Κι η ηλικία μας άγουρη
Μάταια η ψυχή, κενή και φαντασμένη
Τρέφει εκατό γλυκές ελπίδες
Χωρίς να περιμένει γηρατειά και θάνατο.
Για την αρρώστια, ο υγιής
Και ρωμαλέος άνθρωπος
Δεν νοιάζεται ποτέ.
Μα είναι άμυαλος όποιος δεν βλέπει
Της νεότητας τα γρήγορα φτερά
Κι ότι απ’ την κούνια ο θάνατος δεν είναι μακριά.
Εσύ, έτοιμος να κάνεις το μοιραίο βήμα
Για το βασίλειο του Πλούτωνα
Θυμήσου:
Στις ηδονές του σήμερα
Αφιέρωσε τη σύντομη ζωή σου.

Ετικέτες: ΤΖΑΚΟΜΟ ΛΕΟΠΑΡΝΤΙ: ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΛΕΟΠΑΡΝΤΙ, ΠΟΙΗΣΗ
Πηγή:http://philipposphilios.com  

ΣΑΡΛ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ

1) Μέθα

Ἂν κάποτε στὰ σκαλιὰ ἑνὸς παλατιοῦ, στὸ πράσινο γρασίδι

μιᾶς τάφρου, στὴ μουντὴ μοναξιὰ τοῦ δωματίου σου,

ξυπνήσεις ξεμέθυστος πιά, ῥώτα τὸν ἄνεμο, ῥώτα τὸ κύμα,

τὸ πουλί, τὸ ῥολόι, κάθε τι ποὺ φεύγει,

κάθε τι ποὺ στενάζει, κάθε τι ποὺ κυλάει, ποὺ τραγουδάει,

ποὺ μιλάει· ῥώτα τί ὥρα εἶναι;

Κι ὁ ἄνεμος, τὸ κύμα, τὸ ἄστρο, τὸ πουλί, τὸ ῥολόι,

θὰ σοῦ ἀπαντήσουν: Εἶναι ἡ ὥρα τῆς μέθης!

Γιὰ νὰ γίνεις ὁ μαρτυρικὸς σκλάβος τοῦ χρόνου,

μέθα· μέθα ἀδιάκοπα!

Ἀλλὰ μὲ τί; Μὲ ῥακή, μὲ κρασί, μὲ ποίηση, μὲ ἀρετή...

-Μὲ ὅ,τι θέλεις, ἀλλὰ μέθα!...

2) Μεθύστε

Πρέπει νά ῾σαι πάντα μεθυσμένος.

Ἐκεῖ εἶναι ὅλη ἡ ἱστορία: εἶναι τὸ μοναδικὸ πρόβλημα.

Γιὰ νὰ μὴ νιώθετε τὸ φριχτὸ φορτίο τοῦ Χρόνου

ποὺ σπάζει τοὺς ὤμους σας καὶ σᾶς γέρνει στὴ γῆ,

πρέπει νὰ μεθᾶτε ἀδιάκοπα. Ἀλλὰ μὲ τί;

Μὲ κρασί, μὲ ποίηση ἢ μὲ ἀρετή, ὅπως σᾶς ἀρέσει.

Ἀλλὰ μεθύστε.

Καὶ ἂν μερικὲς φορές, στὰ σκαλιὰ ἑνὸς παλατιοῦ,

στὸ πράσινο χορτάρι ἑνὸς χαντακιοῦ,

μέσα στὴ σκυθρωπὴ μοναξιὰ τῆς κάμαράς σας,

ξυπνᾶτε, μὲ τὸ μεθύσι κιόλα ἐλαττωμένο ἢ χαμένο,

ρωτῆστε τὸν ἀέρα, τὸ κύμα, τὸ ἄστρο, τὸ πουλί, τὸ ρολόι,

τὸ κάθε τι ποὺ φεύγει, τὸ κάθε τι ποὺ βογκᾶ,

τὸ κάθε τι ποὺ κυλᾶ, τὸ κάθε τι ποὺ τραγουδᾶ,

ρωτῆστε τί ὥρα εἶναι,

καὶ ὁ ἀέρας, τὸ κύμα, τὸ ἄστρο, τὸ πουλί, τὸ ρολόι,

θὰ σᾶς ἀπαντήσουν:

-Εἶναι ἡ ὥρα νὰ μεθύσετε!

Γιὰ νὰ μὴν εἴσαστε οἱ βασανισμένοι σκλάβοι τοῦ Χρόνου,

μεθύστε, μεθύστε χωρὶς διακοπή!

Μὲ κρασί, μὲ ποίηση ἢ μὲ ἀρετή, ὅπως σᾶς ἀρέσει.

3) Ὕμνος

Στὴ πολυαγάπητη, στὴ πιὸ ὄμορφή μου

ποῦ φῶς γεμίζει μου τὴ καρδιά,

στὸ ἀθάνατο εἴδωλο, στὸ σεραφείμ μου,

ἕνα μου «χαῖρε» παντοτινά!

Δρυσοξεχύνεται μέσ᾿ στὴ ζωή μου

σὰν ἕνα ἀγέρι θαλασσινὸ

καὶ τὴν ἀχόρταγη φέρνει ψυχή μου,

σ᾿ ἀθανασίας πόθο τρανό.

Σὰ μυροφόρι πάντα σκορπίζει

στὴν ἀτμόσφαιρα γλυκιὰ εὐωδιά,

σὰ θυμιατήρι κρυφὰ καπνίζει

λησμονημένο μέσ᾿ στὴ νυχτιά.

Ἔρωτα ἀμόλυντε πῶς νὰ σοῦ γράψει

ὁ νοῦς τὶς χαρές της ἀληθινά;

Σπόρος τοῦ μόσχου ῾ναι ποὺ ῾χουνε θάψει

μέσα στοῦ τάφου μου τὴ σκοτεινιά.

Στὴ πολυαγάπητη, στὴ πιὸ ὄμορφή μου

πού ῾ναι ἡ χαρά μου κι ὅλη μου ἡ ὑγειά,

στὸ ἀθάνατο εἴδωλο, στὸ σεραφείμ μου,

ἕνα μου «χαῖρε» παντοτινά!

4) Ὁ θάνατος τῶν ἐραστῶν

Κρεβάτια θὰ ῾χουμε ἄνθινα γεμάτα αἰθέρια μύρα·

ντιβάνια ὁλοβελούδινα σὰ μνήματα βαθιά·

στὶς ἐταζέρες λούλουδα παράξενα τριγύρα,

ποὺ ἀνοίξανε μόνο γιὰ μᾶς σὲ μέρη μαγικά.

Καὶ ποιὰ τὴν ἄλλη νὰ ὑπερβεῖ στὴν ὕστατη φωτιά τους,

οἱ δυὸ καρδιές μας -σὰ τρανὲς λαμπάδες δυό- μαζί

θὰ διπλοκαθρεφτίσουνε τὸ διπλοφώτισμά τους

στὰ πνεύματά μας ποὺ ῾ναι δυὸ καθρέπτες ἀδερφοί.

Καὶ μία βραδιὰ ὁλογάλανη, ρόδινη, μυστικὴ

θὲ ν᾿ ἀνταλάξουμε ἄξαφνα τὴν ἴδια ἀναλαμπή,

σὰν ἕνα μακροθρήνημα ποὺ φέρνει ὁ χωρισμός·

κι ἀργότερα ἕνας Ἄγγελος θά ῾ρθει φῶς νὰ χύσει,

-τὶς πόρτες μισανοίγοντας πιστὸς καὶ χαρωπός-,

στοὺς δυὸ καθρέπτες τοὺς θαμπούς,

στὶς φλόγες ποὺ ῾χαν σβήσει.

5) Τὸ παλιὸ μπουκαλάκι

Σὰ σεντούκι ἀνοίξεις παλιό, ἀπ᾿ τὴν Ἀνατολὴ φερμένο

ποὺ ἡ κλειδαριά του μορφάζει, τρίζοντας φρικτὰ

κι ἀπ᾿ αὐτὸ ξεχυθοῦν, μύρια ἀρώματα βαριὰ ποὺ ζαλίζουν

ἢ σὲ σπιτιοῦ ἐρημωμένου ντουλάπα παμπάλαιη

Σκονισμένο καὶ μαῦρο ξεβιδώσεις μπουκαλάκι

κι ἀπ᾿ αὐτὸ ἀναπηδήσει μία ψυχὴ μὲ λαχτάρα νὰ ἐπιστρέψει

Χίλιες σκέψεις ποὺ κοιμόνταν στὰ βαριὰ τὰ ἐρέβη, ἐπιστρέφουν

-χρυσαλίδες ποὺ ἀστράφτουν, μὲ ὁρμὴ

τὰ γαλάζια καὶ ρὸζ σὰ μὲ γλάσο φτιαγμένα

φτερὰ τοὺς τινάζουν

ζαλισμένος τὰ μάτια σου κλείνεις

τὴ ψυχή σου ὁ ἴλιγγος νικημένη ἀδράχνει

μὲ ὁρμὴ τὴ σκουντᾶ σὲ βάραθρο μαῦρο

σκοτεινό, ἀπὸ ἀνθρώπινα μιάσματα γεμάτο

Στὴν ἄκρη τοῦ γκρεμοῦ τήνε σπρώχνει

κεῖ ὅπου ὁ Λάζαρος ζέων, τὸ σάβανό του

μὲ δύναμη σκίζει καὶ τὸ πτῶμα ξυπνᾶ

γοητευτικὸ μὰ καὶ πένθιμο, μιᾶς ἀγάπης παλιᾶς ξεχασμένης

Κι ἐγὼ ἔτσι, ὅταν θὰ ῾χω ἀπ᾿ τὴ μνήμη τῶν γύρω χαθεῖ

καὶ θὰ μ᾿ ἔχουν πετάξει ραγισμένο, εὐτελὲς μπουκαλάκι

στὴ γωνιὰ μιᾶς ἀπαίσιας ντουλάπας λυπημένο καὶ βρώμικο

θολό, σκονισμένο

Τὸ φέρετρό σου θὰ ῾χω γίνει ἀγαπημένη μου ἀνομία,

μάρτυς ολεθριας δύναμης ποὺ πάνω μου, κάποτε ἀσκοῦσες

προσφιλὲς δηλητήριο ἀπὸ ἀγγέλους φτιαγμένο

ἡδύποτο ποὺ μοῦ κατέτρωγε τὴ καρδιὰ καὶ τὸ αἷμα.

ΣΑΡΛ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Πηγή:http://philipposphilios.com  

ΡΑΝΤΓΙΑΡΝΤ ΚΙΠΛΙΝΓΚ & ΑΝ

ΚΙΠΛΙΝΓΚ

Αν μπορείς να κρατάς την ψυχραιμία σου 

όταν οι άλλοι χάνουν τη δική τους
και ρίχνουν σε σένα την ευθύνη και την αιτία της αδυναμίας τους.
Αν έχεις πίστη στον εαυτό σου όταν οι άλλοι αμφιβάλλουν για σένα
και δε σε πειράζει αυτή η δυσπιστία τους
Αν μπορείς καρτερικά να περιμένεις χωρίς να σε κουράζει η αναμονή,
ή όταν διαδίδουν ψέματα για σένα να μην ξεπέφτεις και συ στο ψέμα,
ή όταν φανερά σου δείχνουν μίσος να μην αφήσεις το μίσος να σε καταλάβει,
κι όμως να μη φαίνεσαι πολύ αγαθός μήτε πολύ στοχαστικός στα λόγια.

Αν να ονειρεύεσαι είσαι ικανός δίχως να γίνεσαι σκλάβος των ονείρων
Αν να δέχεσαι μπορείς θρίαμβο και όλεθρο το ίδιο
και να αντιμετωπίζεις παρόμοια και τα δύο
Αν είσαι σε θέση να υπομένεις ακούοντας την αλήθεια που συ είπες,
να επαναλαμβάνεται αλλοιωμένη από πονηρούς
που επιδιώκουν έτσι να παγιδέψουν αφελείς,
ή να παρατηρείς αυτά που συ τους έδωσες ζωή,
σπασμένα να κείτονται και παραπεταμένα
και να φτιάχνεις εξαρχής με εργαλεία φθαρμένα.

Αν τολμάς όλα σου τα πλούτη μαζεμένα
να τα παίζεις κορώνα-γράμματα μεμιάς,
να χάνεις κι απ' την αρχή να ξεκινάς χωρίς
να μέμφεσαι για τη μοίρα σου κανέναν
Αν μπορείς να κάνεις καρδιά, νεύρα και μυς
να σε υπηρετούν ακόμα κι όταν έχουν καταρρεύσει,
και γερά να κρατάς, ενώ δεν υπάρχει εντός σου
τίποτε πέρα από τη θέληση που τους λέει «βαστάτε!»
Αν μπορείς να μιλάς με χιλιάδες
κι όμως να κρατάς την αρετή σου,
ή να περπατάς με κυβερνήτες
κι όμως να μην αλλάζεις την απλή ζωή σου.
Αν ούτε εχθροί σε βλάψουν μπορούν,
μα ούτε και κοντινότεροι φίλοι,
Αν όλοι έχουν την ίδια αξία για σένα
και κανείς πιο πολύ από τους άλλους

Αν μπορείς να γεμίζεις τη μέρα σου
με εικοσιτέσσερις ώρες αξίας ζωής,
τότε δική σου θα είναι όλη η Γη
με όλα της τα αγαθά κι ακόμη:
Αληθινά θα είσαι Άνθρωπος παιδί μου.
(Φοβερό! Ανεπανάληπτο! καταπληκτικό!)

Ετικέτες: ΡΑΝΤΓΙΑΡΝΤ ΚΙΠΛΙΝΓΚ, ΑΝ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Πηγή: http://philipposphilios.com 
Ανιχνευτής κ.ο.μ. ο Επικούρειος Πέπος. 

ΣΑΠΦΩ & ΠΟΙΗΜΑΤΑ

1) Κέλομαι σε Γογγύλα

Σε φωνάζω Γογγύλα
Φανερώσου πάλι κοντά μου
Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς,
νά 'ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν
όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ,
μα η ίδια η Αφροδίτη που σε μαλώνει.

2) Ατθίδα

Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη
σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.
'Ηρθες, καλά που έκανες, που τόσο σε ζητούσα
δρόσισες την ψυχούλα μου, που έκαιγε ο πόθος.
Από το γάλα πιο λευκή
απ' το νερό πιο δροσερή
κι από το πέπλο το λεπτό, πιο απαλή.
Από το ρόδο πιο αγνή
απ' το χρυσάφι πιο ακριβή
κι από τη λύρα πιο γλυκιά, πιο μουσική...

3) Θεός μου φαίνεται..

Θεός μου φαίνεται στ΄ αλήθεια εμένα κείνος
ο άντρας που κάθεται αντίκρυ σου κι από
κοντά τη γλύκα της φωνής σου απολαμβάνει
και το γέλιο σου αχ που ξελογιάζει
και που λιώνει στο στήθος την καρδιά μου
σου τ΄ ορκίζομαι" γιατί μόλις που πάω να
σε κοιτάξω νιώθω ξάφνου μου κόβεται η μιλιά μου
μες στο στόμα η γλώσσα μου
στεγνώνει" πυρετός κρυφός με σιγοκαίει κι
ούτε βλέπω τίποτα ούτε ακούω μα
βουίζουν τ΄ αυτιά μου κι ένας κρύος ιδρώτας
το κορμί μου περιχάει" τρέμω σύγκορμη αχ
και πρασινίζω σάν το χόρτο και λέω πώς λίγο ακόμη"
λίγο ακόμη και πάει θα ξεψυχήσω.

4) Το τραγούδι της Αριγνώτας 

Συχνά από τις Σάρδες σε μας δώ πέρα
η σκέψη της γυρίζει,
πως ζούσαμε μαζί,
τι εφάνταζες εμπρός της σα μια θεά,
κι η ποιο τρανή χαρά της
το δικό σου τραγούδι ήτανε πάντα.

Τώρα μέσα στις Λυδές γυναίκες ξεχωρίζει
καθώς σαν πέσει ο ήλιος
κι η σελήνη ροδοδάχτυλη λάμπει
τ' άστρα τ' άλλα σκοτεινιάζοντας
κι ίδια γύρω αφήνει το φώς της να απλωθεί
πα σ' αλμυρά πελάγη και σε πολύανθες χώρες.

Κι έχει πάρει γλυκιά δροσιά να χύνεται
τα ρόδα μοσχοβολούν και τ' απαλό χορτάρι
και το τριφύλλι ολούθε τ' ανθισμένο.

Κι εκείνη πέρα δώθε τριγυρίζει
την Ατθίδα θυμάμενη
η καρδιά της η τρυφερή από πόθο πλημμυρίζει
κι απ' τον καημό βαραίνει μες τα στήθη.

Κι εμας τις δυό φωνάζει
να βρεθούμε κοντά της.
'Ομως, [...]

5) Αποχαιρετισμός στην μαθήτρια..

"Να 'σαι ευτυχισμένη, πήγαινε, άλλωστε τίποτα δε διαρκεί.
Να θυμάσαι όμως πάντα πόσο σ' αγάπησα,
κρατιόμασταν χέρι χέρι μέσα στη νύχτα που ευωδίαζε,
πηγαίναμε στην πηγή ή τριγυρίζαμε στους λόγγους
κι έφτιαχνα για το λαιμό σου γιρλάντες μεθυστικές". 

6) Απόσπασμα

''κι ανάμεσα σε μαλακά σκεπάσματα χνουδάτα
με προσοχή την πλάγιασε
α να `ταν πάντα το κεφάλι ν' ακουμπάς
σε τέτοιας φιλενάδας τρυφερής τα στήθη
να κράταγε για μένα δυο φορές η νύχτα ετούτη
να `ταν χρυσή Αφροδίτη μου
τέτοια μια μοίρα να μου λάχει εμένα!» 

7) Για την Ατθίδα

«πάλι πάλι ο έρωτας` ο έρωτας με παιδεύει
και πώς να τον παλέψω Ατθίδα μου` που
αυτός με τα φαρμάκια και τις γλύκες του
μου κόβει τα ήπατα το τέρας!
κι εσύ πάει με βαρέθηκες`
κάνεις φτερά το ξέρω για την Ανδρομέδα
ποια `ναι λοιπόν αυτή που σε ξετρέλανε
η χωριάτα που μήτε
καν πώς να κρατήσει το φουστάνι της πάνω
από τον αστράγαλο δεν ξέρει;»

8) Για την Μίκα

«μα να σ' αφήκω εγώ δε γίνεται Μίκα γλυκιά μου
κι ας έλαχε να σ' αγαπήσουν κόρες από το σόι των Πενθελιδών
εμάς όλο παραξενιές
κάποιο μαγευτικό τραγούδι στ' άκουσμα ψάλλει
κι αηδόνια με κελαηδητό τρελό
δρόσο σταλάζοντας...»

9) Αποσπάσματα..

"...μια παιδούλα τρυφερή λεπτή που μάζευε
αγκαλιές λουλούδια που η φωνή της κι
απ' της λύρας είναι ακόμη πιο γλυκιά
πιο λευκή κι απ' το γάλα πιο γλυκόπιοτη α-
πό το νερό πιο μελωδική απ' τη λύρα πιο
γαύρη απ' της φοράδας πιο βελούδινη απ'
το ρόδο πιο τρυφερή απ' το ρούχο το απαλό
πιο πολύτιμη από το χρυσάφι.''

"...μαντατοφόρος άνοιξης ηδονικής φωνής αηδόνι
της Αφροδίτης η θεραπαινίδα η χρυσοφώτεινη
ανέβαινε ψηλά η πανσέληνος
και στου βουνού το χώρο συναγμένες
καθώς σ' άλλους καιρούς της Κρήτης οι κοπέλες
έσερναν το χορό τριγύρω στον ωραίο βωμό
και με ρυθμό τα λυγερά τα πόδια τους
χτυπώντας πατούσανε στα τρυφερά των χόρτων
ανθουλάκια.''

''... αρχινώ το τραγούδι μου μ' αιθέρια λόγια
μα γι'αυτό κι απαλά στ' άκουσμα
την Ομορφιά διακόνησα-τι ποιο μεγάλο θα μπορούσα
που μ' αξίωσαν (οι Μούσες) τη δική τους
δύναμη δίνοντας να λέω: αλήθεια
σε μελλούμενους καιρούς κάποιος
θα βρίσκεται να με θυμάτ' εμένα.''

11)  Γρήγορα η ώρα πέρασε..

γρήγορα η ώρα πέρασε,μεσάνυχτα κοντεύουν,
πάει το φεγγάρι πάει κι η Πούλια βα-
σιλέψανε-και μόνο εγώ κείτομαι δω μονάχη
κι έρημη ο Έρωτας που βάσανα μοιράζει
ο Έρωτας που παραμύθια πλάθει
μου άρπαξε την ψυχή μου και την τρά-
νταξε ίδια καθώς αγέρας από τα βουνά χυ-
μάει μέσα στους δρυς φυσομανώντας. 

Πηγή: http://philipposphilios.com

*Μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη

Ετικέτες: ΣΑΠΦΩ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

ΒΟΛΦΓΚΑΓΚ ΓΚΑΙΤΕ & ΦΑΟΥΣΤ

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ: Τον λογιώτατο αφέντη χαιρετώ!
Με κάνατε αρκετά να ιδρώσω.

ΦΑΟΥΣΤ: Πως λέγεσαι;

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ: Η ερώτηση είναι ταπεινή,
για έναν το Λόγο που έτσι δα καταφρονεί,
που για φαινόμενα ούτε καν τον μέλει
και το βάθος των όντων μόνο θέλει.

ΦΑΟΥΣΤ: […]Ποιος είσαι, ε;

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ: Μέρος από την δύναμη μου πιάνει,
όλο κακό να κάμει και καλό όλο κάνει.

ΦΑΟΥΣΤ: Με το αίνιγμα τούτο τι εννοείς;

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ: Το πνεύμα είμαι που πάντα αρνιέται!
Και με δίκιο∙ διότι ό,τι κι αν γεννιέται,
αξίζει κιόλας να χαθεί∙
πιο καλά, τίποτα αν δεν είχε γεννηθεί.
Έτσι, όλα όσα αμαρτία εσείς τα λέτε,
καταστροφή, με λέξη μια: κακό,
είναι στοιχείο μου εμέ πραγματικό.

Η Τραγωδία ξεκινάει με τον Κύριο (Θεός) και τον Μεφιστοφέλη (Διάβολος)  να συζητούν για την ανικανοποίητη φύση του λόγιου Δρ Φάουστ που ξόδεψε όλη του τη ζωή στην απόκτηση γνώσης χωρίς όμως να φτάσει στην αλήθεια, χαραμίζοντας έτσι τα νιάτα του. Η ψυχή του πρωταγωνιστή παρουσιάζεται χωρισμένη στα δύο, πράγμα που τον έχει οδηγήσει στην απελπισία χάνοντας την όρεξη για ζωή. Ο Κύριος δεν μπορεί να προστατέψει τον δούλο του, όσο αυτός βρίσκεται εν ζωή, εν αντιθέσει με τον Μεφιστοφέλη, που μπορεί να τον διεκδικήσει….

Μέσα στην απόλυτη απόγνωση και στην προσπάθεια του να βρει μια διέξοδο στην ζωή του που έχει τελματώσει, ο Φάουστ προβαίνει στις απαραίτητες προετοιμασίες: μια νύχτα στο τρίστρατο του δάσους Σπένσερ, κοντά στο Βίτενμπεργκ, γύρω στις δέκα η ώρα, αφού σχηματίζει ορισμένους κύκλους με το μαγικό ραβδί του, επικαλείται το διάβολο. Αργότερα το ίδιο βράδυ και χωρίς να έχει παρουσιαστεί κανένα πνεύμα από την επίκληση, βρίσκουμε τον Φάουστ στο εργαστήρι του να πειραματίζεται με τις αλχημιστικές επιστήμες και να μελετάει την Αγία Γραφή. Ο Μεφιστοφέλης, ωστόσο, που εισάκουσε το κάλεσμα, εμφανίζεται αρχικά με τη μορφή ενός σκύλου που εισβάλλει στο σπίτι του Φάουστ και μεταμορφώνεται σε πλανόδιο μαθητή κατά τη διάρκεια ενός από τα γνωστά παραληρήματα του για τους ανώφελους κόπους της ζωής του όπου και βρίσκει σαν αφορμή για να κουβεντιάσει μαζί του. Εκεί ο Μεφιστοφέλης του τάζει όλα όσα δεν έχει επιτύχει στην χαμένη του ζωή, του τάζει την ίδια την πεμπτουσία της ζωής: χρόνο, και ο Φάουστ εμφανίζεται πρόθυμος να συνάψει συμμαχία μαζί του. Η μεταξύ τους συνδιαλλαγή αφορά την ανταλλαγή της ψυχής του Φάουστ για την νεότητα του. Πιο συγκεκριμένα ο Μεφιστοφέλης ορκίζεται:

1. να δώσει πίσω στον Φάουστ την χαμένη του νεότητα για εικοσιτέσσερα χρόνια,
2. να του παρέχει όποια βοήθεια ή πληροφορία του ζητήσει ακολουθώντας τον πιστά από τότε και στο εξής,
3. και ποτέ να μην του πει ψέμματα.

και ο Φάουστ από πλευράς του ορκίζεται:

1. στη λήξη των είκοσι τεσσάρων χρόνων να παραδώσει το σώμα και την ψυχή του στο διάβολο,
2. να επιβεβαιώσει τη συμφωνία υπογράφοντας την με το αίμα του,
3. και να απαρνηθεί τη χριστιανική πίστη του.

Με βάση αυτήν την συμφωνία, ο Μεφιστοφέλης κάνει τον Φάουστ νέο και ξεκινάνε το ταξίδι τους. Μέσα από τη περιπλάνηση αυτή, ο ήρωας φαίνεται να ανακαλύπτει γνώση που πρότερα δεν ήξερε ότι υπήρχε, βιώνει καταστάσεις και συναισθήματα πρωτόγνωρα, ανακαλύπτει εκ νέου τον κόσμο και την ουσία του. Ο Φάουστ, με τη βοήθεια του Μεφιστοφέλη ξεπερνάει όλες τις πρότερες ηθικές αναστολές του και οι παρεκβάσεις από την καθημερινότητα διαδέχονται η μια την άλλη. Η νιότη σαν έννοια διαποτίζει όλο το υπόλοιπο έργο και το ταξίδι αποκτά πλέον μια διάσταση συμβολική. Διαμορφώνεται μία σκοτεινή αλληγορία μέσα από τις έντονες αντιθέσεις: από την μία η διάχυτη θρησκευτικότητα που διακατέχει το έργο και από την άλλη το βέβηλο περιεχόμενό του. Συνοδευμένος από τον Μεφιστοφέλη, ο Φάουστ, μπαίνει σε καταγώγια που δε θα έμπαινε ποτέ, συνομιλεί με κακά πνεύματα και αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στις ταβέρνες και στις διασκεδάσεις, σε γλέντια με μάγισσες και φαντασμαγορικά νεραϊδένια πλάσματα με αποκορύφωμα την αποπλάνηση ενός αθώου δεκαεξάχρονου κοριτσιού, της Μαργαρίτας, που του δίνεται ολόψυχα, δίχως συμβιβασμούς και όρους. Η άβγαλτη Μαργαρίτα, η καταπιεσμένη από τη μητέρα της, η χωρίς αυτοπεποίθηση κοπέλα της οποίας η μοίρα διαγράφεται ζοφερή, είναι η μόνη που καταλαβαίνει-σαν από ένστικτο αγνής ψυχής-τον διάβολο σε ολόκληρη την τραγωδία.  Αυτό θα είναι όμως και η καταδίκη της. Στο τέλος θα εγκαταλειφθεί από τον Φάουστ και σε παράφρονα κατάσταση θα σκοτώσει το παιδί που απέκτησε μαζί του.  Κατά τη διάρκεια αυτού του “ταξιδιού”, οι εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη με τρόπο λυρικό ενώ ταυτόχρονα τα συναισθήματα του Φάουστ εναλλάσσονται: απελπισία-έρωτας-μετάνοια. Ωστόσο, η αρχική του συμφωνία, όσο κυλάει ο ποιητικός χρόνος, κάνει όλο και πιο αισθητή την παρουσία της, δίνοντας τον τραγικό τόνο, αφού κατά πως φαίνεται, είναι απαράβατη και μη αναστρέψιμη…

Το έργο έχει την κλασική μορφή ποιητικού κειμένου με έντονα αρχαιοελληνικά τραγικά στοιχεία. Υπάρχει η επίκληση στον ποιητή, υπάρχει ο χορός που ενσαρκώνεται στη μορφή και στη φωνή των πνευμάτων και όλα δένουν με τρόπο επικό γύρω από τον πρωταγωνιστή, ένα πρόσωπο εξαιρετικά τραγικό μέχρι το τέλος, που σφάλλει μοιραία. Ενώ η συναισθηματική κλιμάκωση ακολουθεί γραμμική ανοδική πορεία, η κάθαρση στο τέλος, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη αλλά προοικονομείται εμμέσως από τον ίδιο το Μεφιστοφέλη, χωρίς όμως να διεκπεραιώνεται. Η γλώσσα είναι περίπλοκη και οι εικόνες εναλλάσσονται ταχύτατα καθώς το ύφος είναι λυρικό, πλούσιο σε συνδηλώσεις και μεταφορές. Μέσα σε όλη αυτή την γλαφυρότητα ξεχωρίζουν αισθητά οι ατάκες του διαβόλου, λόγω γλωσσικής απλότητας και αμεσότητας, πράγμα διόλου τυχαίο.

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ (τραγουδεί παίζοντας κιθάρα)

Πουρνό πουρνό,
τι θες εδώ,
Κατερινιώ,
στην πόρτα του εραστή σου;
Να φυλαχτείς!
Κορίτσι αν μπεις,
μα δεν θα βγεις,
έξω κορίτσι πίσω.

Κοίτα καλά!
Σα γίνει πια,
σου αφήνει γεια,
φτωχή, και ποιος τον πιάνει!
Η γνωστική,
μη χαριστεί,
στον εραστή,
ποτέ χωρίς στεφάνι.

Ο Γκαίτε μέσα από την περιήγηση του Φάουστ απεικονίζει την σύγκρουση του παλιού-μεσαίωνας-με την νεωτερική κοινωνία-Διαφωτισμός: ο Φάουστ διαβάζει στο εργαστήρι του, την αρχή του Κατά Ιωάννη Ευαγγελίου-Εν Αρχή ην ο Λόγος-και ψάχνει για νεωτερικές λέξεις προς αντικατάσταση της λέξης “Λόγος”, όπως Σκέψη, Πράξη κ.τ.λ. Με αυτόν τον τρόπο ο Γκαίτε μας εισάγει ευθύς εξ αρχής στην θρησκευτική αμφισβήτηση που είναι απόρροια του Διαφωτισμού. Η περιγραφή του Γκαίτε της νεωτερικής κοινωνίας και του σύγχρονου πολιτισμού όπως αυτός προκύπτει από τα γεγονότα της εποχής του, παρομοιάστηκε πολύ εύστοχα με την ανάλυση της σύγχρονης υποκειμενικότητας από τον Χέγκελ στη Φαινομενολογία του πνεύματος. Σχηματικά, ο Χέγκελ αναλύει πως μέσα από το “ταξίδι” του Φάουστ αναβλύζουν οι πολιτικές, οι τεχνικές, οι αισθητικές (ρομαντικές και κλασικές-αρχαίες Ελληνικές) και οι ηθικό-πρακτικές δομές της νεωτερικής κοινωνίας του Διαφωτισμού. Ένα άλλο σημείο που το θίγει και ο Λιαντίνης στη Γκέμμα και που αφορά την νέα υπό διαμόρφωση αυτή κοινωνία, είναι το “ερώτημα της Μαργαρίτας”-που δεν είναι άλλο από το ερώτημα περί πίστεως-που η νέα πραγματικότητα δεν ορίζει καταφατικά, αλλά μάλλον αγνωστικιστικά.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ: Ποια είναι η γνώμη σου, πες, για την θρησκεία;
Είσαι τόσο καλός, όμως θαρρώ
πως δεν της δίνεις σημασία.

ΦΑΟΥΣΤ: […] Τη σέβομαι.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ: Όμως δίχως θέρμη. Είναι καιρός,
που ούτε εκκλησία σε είδε, ούτε πνευματικός.
Θεό πιστεύεις;

ΦΑΟΥΣΤ: Ποιος, καλή μου, θα τολμήσει
να πει πως στον θεό πιστεύει;

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ: Δεν πιστεύεις δηλαδή;

ΦΑΟΥΣΤ: Ποιος με καρδιά, να πει τολμά:
δεν τον πιστεύω;

Επιπλέον στοιχεία που αναβλύζουν μέσα από την περιήγηση της προσωπικής τραγωδίας του πρωταγωνιστή είναι το αμετάκλητο του θανάτου, το αμετάκλητο του γηράσκομεν, η ματαιοδοξία και η επιπολαιότητα, η ανούσια συσσώρευση γνώσεων καθώς και η άνιση μάχη του καλού με το κακό. Κέρδισε εντέλει ο Μεφιστοφέλης το αρχικό του στοίχημα με τον Κύριο; Ενώ η τραγικότητα του τέλους συνδηλώνει τον απόλυτο θρίαμβο του διαβόλου και του κακού πάνω στον Φάουστ και στο καλό, με μια φαινομενική διαλεκτική ανατροπή, ο Γκαίτε δείχνει έμμεσα ότι το στοίχημα το χάνει εντέλει ο διάβολος. Αν και η ίδια η ζωή υπόκειται σε περιοριστικούς όρους εκ φύσεως, ο Φάουστ επιχείρησε την υπέρβασή τους μέσα από μια διαρκή προσπάθεια αυτοπραγμάτωσης. Σε αυτή την υπαρξιακή διαπάλη ο Γκαίτε αποκωδικοποιεί την πραγματική αξία, την νίκη του καλού επί του κακού καθώς και την μόνη “σωτηρία” του νεωτερικού ανθρώπου. Ταυτοχρόνως, ο Γκαίτε προβλέπει ότι αυτή η προσπάθεια υπέρβασης της ίδιας της ύπαρξης μας, θα αποτελέσει το στοίχημα και του μέτα-νεωτερικού, του σύγχρονου δηλαδή, ανθρώπου. Με άλλα λόγια, ο Γκαίτε, και αυτό είναι το πιο σοκαριστικό όλων, προμηνύει το αδιέξοδο και της νεωτερικότητας, της εποχής του Διαφωτισμού δηλαδή.
Πηγή: http://philipposphilios.com
Aνιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος

ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΜΠΑΤΙΣΤΑ ΒΙΚΟ: Η ΝΕΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ

ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΜΠΑΤΙΣΤΑ ΒΙΚΟ: Η ΝΕΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ 

Τη θεωρία της ανακύκλωσης της ιστορίας και της αιώνιας ιδεικής ιστορίας που βασίζεται στην αδιατάρακτη αλληλουχία των ρευμάτων και των αναρρευμάτων (corsi e recorsi), όπως αποτυπώνονται στους θείους, στους ηρωικούς και στους ανθρώπειους θεσμούς, εισηγείται ο Βίκο στη Νέα Επιστημονική Γνώση του. Το έργο αυτό του 1744, που είναι ιστορικοφιλοσοφικό, γλωσσολογικό και νομικό, διέλυσε όλες τις κενοδοξίες που έτρεφε η μέχρι την εποχή του συγγραφέα λογιοσύνη και έριξε άπλετο φως στην πορεία των λαών από την εποχή της αγελαίας περιπλάνησής τους έως και τη σύγχρονη εποχή. Γι’ αυτό και δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι απολαμβάνει διαχρονικώς εξαιρετική δημοφιλία, αποτελώντας όργανο όχι μόνο μελέτης, αλλά και πνευματικής τέρψης. Στους οπαδούς του ναπολιτάνου διανοητή συγκαταλέγονται κορυφαία πνεύματα από τον Κάρολο Μαρξ ως τον Τζαίημς Τζόυς και από τον Μπενεντέτο Κρότσε ως τον Γύργκεν Χάμπερμας.

[185] Όσο εξασθενεί η ικανότητα για στόχαση και λογισμό, τόσο κραταιώνεται η φαντασία.

[186] Το υψηλότερο έργο της ποίησης είναι να δώσει αίσθημα και πάθος σε πράγματα αναίσθητα. Χαρακτηριστική ιδιότητα των παιδιών είναι, όταν παίζουν, να παίρνουν στα χέρια τους πράγματα άψυχα και να τους μιλάνε σαν να είναι πρόσωπα ζωντανά.

[211] Τα παιδιά διαθέτουν σφριγηλότατη μνήμη, κι έτσι έχουν ζωηρότατη μέχρις υπερβολής φαντασία, η οποία βεβαίως δεν είναι τίποτε άλλο παρά εκτεταμένη ή σύνθετη μνήμη.

[242] Οι λαοί είναι εκ φύσεως πρώτα ωμοί, έπειτα σκληροί, κατόπιν πράοι, πιο ύστερα λεπτοφυείς και στο τέλος έκλυτοι.

[273] Οι αριστοκρατικές πολιτείες ήσαν επιφυλακτικές στο να διεξάγουν πολέμους, ακριβώς επειδή δεν ήθελαν να συνηθίζουν σε αυτούς οι μάζες των πληβείων.

[283] Οι αδύναμοι θέλουν νόμους· οι ισχυροί τους απορρίπτουν· οι φιλόδοξοι, προκειμένου να αποκτήσουν οπαδούς, τους υποστηρίζουν· οι ηγεμόνες, προκειμένου να διατηρούν την ισότητα μεταξύ ισχυρών και αδυνάμων, τους προστατεύουν.

[290] Η φυσική ελευθερία είναι τόσο πιο άγρια όσο πιο άμεσα συνδέεται με το σώμα και την επιβίωση του ανθρώπου ή την υπεράσπιση των περιουσιακών του αγαθών. Η πολιτική δουλεία, αντίθετα, συνδέεται με την τυχαία απόκτηση αγαθών που δεν είναι αναγκαία στη ζωή.

[292] Οι άνθρωποι στην αρχή επιθυμούν να απαλλαγούν από τη δουλεία και ποθούν την ισότητα (παράδειγμα έστω σαν οι πληβείοι στις αριστοκρατικές πολιτείες, οι οποίες κατέληξαν να γίνουν δημοκρατικές)· κατόπιν επιδιώκουν πάση δυνάμει να ξεπεράσουν όσους είναι ίσοι τους (παράδειγμα έστω σαν οι πληβείοι στις δημοκρατικές πολιτείες, που εκφυλίστηκαν σε ολιγαρχίες) · τέλος, αναζητούν τρόπους να είναι υπεράνω των νόμων (παραδείγματα έστω σαν οι αναρχούμενες ή ασύδοτες δημοκρατικές πολιτείες, η χειρότερη δηλαδή υπαρκτή μορφή τυραννίδος, όπου οι τύραννοι είναι τόσοι , όσοι και οι περιφερόμενοι θρασείς και έκλυτοι στους δρόμους των πόλεων). Φθάνοντας οι πληβείοι στο σημείο αυτό αντιλαμβάνονταν τα οικεία κακά και την αθλιότητα, στην οποία έχουν περιπέσει, και, για να σωθούν, αναζητούν το σωστό φάρμακο στη μοναρχία. Αυτός είναι ο φυσικός βασιλικός νόμος, δια του οποίου νομιμοποιεί ο Τάκιτος τη ρωμαϊκή μοναρχία του Αυγούστου: qui cuncta, belliscivilibus fesa, nomine «principis» sub imperium accepit, δηλαδή: ο οποίος Αύγουστος, υπήγαγε στην εξουσία του, θέτοντάς το κάτω από το όνομα«princeps», παναπεί «ηγεμών» οτιδήποτε είχε απομείνει από τους εμφυλίους πολέμους.

[311] Το φυσικό δίκαιο των εθνών γεννήθηκε μαζί με τα έθιμα των εθνών που συνάδουν με την ανθρώπεια κοινή αίσθηση, και τούτο μάλιστα χωρίς αναστοχαστικές μεσολαβήσεις ή ακολουθώντας ο ένας το παράδειγμα του άλλου.

[319] Άνθρωποι με περιορισμένη αντιληπτική ικανότητα νομίζουν ότι το δίκαιο είναι αυτό που λένε οι λέξεις του.

[323] Οι ευφυείς άνθρωποι θεωρούν ότι το δίκαιο εκφράζει την αρχή του ίσου οφέλους για όλα τα δυάδικα μέρη σε όλες τις επίδικες υποθέσεις.

[324] Αυτό που είναι αληθές στους νόμους είναι ένα φως και μια λάμψη που διαφαίνουν τον φυσικό τους λόγο. Γι’ αυτό και οι νομικοί συνηθίζουν να λένε verum est, δηλαδή είναι αληθές, αντί του aequum est, που παναπεί είναι δίκαιο.

*Giambattista Vico, «Η νέα επιστημονική γνώση», Μετάφραση Γιώργος Κεντρωτής, Αποσπάσματα σελ. 186

Ετικέτες: ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΜΠΑΤΙΣΤΑ ΒΙΚΟ, Η ΝΕΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ, ΜΠΑΤΙΣΤΑ ΒΙΚΟ, ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΜΠΑΤΙΣΤΑ, ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΜΠΑΤΙΣΤΑ ΒΙΚΟ: Η ΝΕΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ