ΟΤΑΝ Η ΑΓΑΠΗ ΣΕ ΚΑΛΕΙ ΕΧΕΙΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΝΑ ΛΕΣ ΠΩΣ Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΑ!!!

Φίλες και Φίλοι γεια σας, το μενού σήμερα του filomatheia.blogspot.gr έχει ξανά ποίηση το ένα ποίημα μιλάει για τη ζωή, και το άλλο για την αγάπη. Πολλές φορές αφήνουμε τη ζωή να μας να περνά και απλώς εμείς βρισκόμαστε στην αποβάθρα και νομίζουμε πως παρακολουθούμε τα τρένα να περνούν με τις ζωές των άλλων!!!!!!!!!! έλα όμως που εκεί σ' αυτό το τρένο είναι φορτωμένη και η δική μας ζωή που περνά και φεύγει. Επίσης πόσες και πόσες φορές η αγάπη δεν πέρασε από δίπλα μας κι εμείς κοιτάζαμε αλλού; πόσες και πόσες φορές δεν αφήσαμε να μας προσπεράσει ένα ελκυστικό βλέμμα; πόσες και πόσες φορές δεν είχαμε το θάρρος να προσφέρουμε λίγα λουλούδια, η ένα ποίημα σε ένα χαρισματικό πρόσωπο, ή σ' ένα αγαπημένο μας πρόσωπο; πόσες και πόσες φορές δε νιώσαμε την ανάγκη να σφίξουμε στην αγκαλιά μας κάποιο φιλικό μας πρόσωπο κι αν τέλει δεν το κάναμε γιατί δεν μας άφησε ο εγωϊσμός μας; Καλή ανάγνωση με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος.  

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΑ ΑΡΚΕΙ ΝΑ ...

Η ζωή είναι πολύ ωραία για να πάει στα χαμένα
Η ζωή είναι πολύ ωραία αλλά είναι μόνο μία
Είναι αυτή που ζεις τώρα, δεν υπάρχει άλλη
Μην αφήνεις τη ζωή να σε προσπερνά
Μην αφήνεις το χρόνο να φεύγει χωρίς εσένα
Μην ξοδεύεις τη ζωή σου ως ρακοσυλλέκτης
Μην προσδοκάς στις καλύτερες μέρες που θα έρθουν
Οι καλύτερες μέρες είναι αυτές που ζείς τώρα
Οι καλύτερες μέρες είναι αποδημητικά πουλιά
Είναι πουλιά που πετούν, που φεύγουν και χάνονται
Ζήσε κάθε μέρα της ζωής σου πριν αυτή γίνει παρελθόν
Ζήσε κάθε μέρα σου σαν νάναι η τελευταία της ζωής σου
Ζήσε τα νιάτα σου, ζήσε τα όνειρά σου τώρα
Η χαρά της ζωής δε βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής,
στην κατάκτηση του στόχου
Η χαρά της ζωής βρίσκεται στην ίδια τη διαδρομή που
οδηγεί στο στόχο

Όταν γεράσεις θ’αναπολείς τις μέρες, τις ώρες και τις
στιγμές που έχασες
Φρόντισε την υγεία σου
Φρόντισε το σώμα σου
Λάτρευε το ναό της ύπαρξής σου
Αγάπα τον εαυτό σου ότι και να είσαι
Μην υποτιμάς ποτέ τον εαυτό σου
Εχε περηφάνεια γιαυτό που είσαι
Είσαι μοναδικός, είσαι δώρο θεού
Αυτό είναι μήνυμα για εσένα
Eίναι μήνυμα δίχως χρέωση
Είναι μήνυμα δίχως χρέωση από αυτούς που σ’αγαπούν
 και νοιάζονται για σένα

ΟΤΑΝ Η ΑΓΑΠΗ ΣΕ ΚΑΛΕΙ

Όταν η αγάπη σε καλεί, ακολούθησέ την.

Tα μονοπάτια της ίσως να είναι τραχιά κι απότομα.
Τι είναι εύκολο στην αγάπη;
Κι όταν τα φτερά της σε αγκαλιάσουν, παραδόσου…
Κι όταν σου μιλήσει, πίστεψε την, ακόμα κι αν η φωνή

της μπορεί να διασκορπίσει τα όνειρά σου σαν το βοριά.

Γιατί όπως η αγάπη σε στεφανώνει, έτσι και σε σταυρώνει.
Κι όπως είναι για το μεγάλωμα σου, είναι και για το

κλάδεμά σου.
Κι όπως ανεβαίνει ως την κορφή σου και χαϊδεύει τα

πιο τρυφερά κλαδιά σου που τρεμοσαλεύουν στον ήλιο,

έτσι κατεβαίνει κι ως

τις ρίζες σου και ταράζει την προσκόλληση τους στο χώμα.
Σα δεμάτια σταριού σε μαζεύει κοντά της.
Σε αλωνίζει για να σε ξεσταχυάσει.
Σε κοσκινίζει για να σε λευτερώσει από τα φλούδια σου.
Σε αλέθει για να σε λευκάνει.

Σε ζυμώνει ώσπου να γίνεις απαλή.
Και μετά σε παραδίνει στην ιερή φωτιά της για να γίνεις

ιερό ψωμί για του Θεού το άγιο δείπνο.

Μη φοβάσαι να αγαπήσεις. Μη φοβάσαι να αγαπηθείς!
Και μη πιστέψεις ότι μπορείς να κατευθύνεις την πορεία

της αγάπης, γιατί η αγάπη, αν σε βρει άξιο, θα κατευθύνει

εκείνη τη δική σου πορεία.

Η αγάπη δεν έχει καμιά άλλη επιθυμία εκτός από την

εκπλήρωσή της.

Αλλά αν αγαπάς κι είναι ανάγκη να έχεις επιθυμίες,

ας είναι αυτές οι επιθυμίες σου:
Να λιώσεις και να γίνεις σαν το τρεχούμενο ρυάκι που

λέει το τραγούδι του στη νύχτα.
Να γνωρίσεις τον πόνο της πολύ μεγάλης τρυφερότητας.
Να πληγωθείς από την ίδια, την ίδια τη γνώση της

αγάπης και να ματώσεις πρόθυμα και χαρούμενα.

Αλλά αν από το φόβο σου, γυρέψεις μόνο την ησυχία

της αγάπης και την ευχαρίστηση της αγάπης, τότε θα

ήταν καλύτερα για σένα να σκεπάσεις τη «γύμνια» σου

και να βγεις έξω από το αλώνι της αγάπης.
Και να σταθείς στον χωρίς εποχές κόσμο όπου θα

γελάς, αλλά όχι με ολάκερο το γέλιο σου και θα κλαις,

αλλά όχι με όλα τα δάκρυά σου και θα ζεις νομίζοντας

πως το η μετριότητα είναι το όριο…

Μη φοβηθείς τα εμπόδια!

Υπάρχει μια γλυκιά ηρεμία μέσα στη τρικυμία των

πάντων γύρω μας.
Είναι η Αγάπη που σε αγκαλιάζει και δεν αφήνει να

βυθιστείς.
Την έζησες για λίγο, μη φοβηθείς για το πολύ…
ΧΑΛΙΛ ΓΚΙΛΜΠΡΑΝ

Πηγή: Adonios G.K.

Τα όνειρα που βυζάξαμε με της καρδιάς μας το αίμα

πέταξαν και χαθήκανε μες της ζωής το ρέμα.

Μα τάχα εμείς παντοτινά τʼ άφταστα θα ζητούμε;

Βάλτε να πιούμε…

Τα περασμένα σβήσανε, το τώρα δε θα μείνει.

Τροφή των χοίρων έγιναν και οι πιο λευκοί μας κρίνοι.

Μα τάχα πρέπει τους νεκρούς αιώνια να θρηνούμε;

Βάλτε να πιούμε…

Αδέλφια κάτω η βάρκα μας στο μόλο μας προσμένει.

Ελάτε οι ταξιδιάρηδες να πιούμε συναγμένοι.

Στο περιγιάλι το φαιδρό ας γλεντοτραγουδούμε.

Βάλτε να πιούμε…

Τάχατε κι όποιος δε μεθά κι όποιος δεν τραγουδήσει

κι όποιος στʼ αγκάθια περπατά μια μέρα δεν θʼ αφήσει

τʼ αγαπημένο μας νησί που έτσι γερά πατούμε.

Βάλτε να πιούμε…

Πες μας πού πάει ο άνθρωπος τον κόσμο σαν αφήνει;

Πες μας πού πάει ο άνεμος, πού πάει η φωτιά σαν σβήνει;

Σκιές ονείρων είμαστε, σύννεφα που περνούμε.

Βάλτε να πιούμε…

Στο ξέχειλο ποτήρι μας είναι όλα εκεί γραμμένα.

Καπνοί `ναι τα μελλούμενα κι αφρός τα περασμένα.

Καπνός κι αφρός το γέλιο μας κι εμείς που τραγουδούμε.

Βάλτε να πιούμε…

Άκουσε δε βιαζόμαστε να φύγουμε βαρκάρη.

Μα σαν είναι ώρα γνέψε μας, δε σου ζητούμε χάρη.

Μα όσο να φύγεις πρόσμενε κι αν θέλεις σε κερνούμε.

Βάλτε να πιούμε…

Το σκάκι – Μανόλης Αναγνωστάκης

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ F.T.K.-POOF

«ΤΙ ‘Ν’ ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΤΟ ΛΈΜΕ ΑΓΑΠΗ» Ηλίας Γιαννακόπουλος.

«Αγάπη δεν είναι να κοιτάζει ο ένας τον άλλο˙ αγάπη είναι να κοιτάζουν και οι δύο προς την ίδια κατεύθυνση» (Μπουσκάλια).

             Κάθε προσπάθεια ορισμού ή έστω μιας εννοιολογικής προσέγγισης της έννοιας αγάπη προσκρούει πάντα στις πολλαπλές αποχρώσεις της που αφορούν το βαθύτερο περιεχόμενό της, τη διάρκειά της, την έντασή της και το αντικείμενο. Η δυσκολία του ορισμού δεν απορρέει μόνο από το γεγονός ότι συνιστά μια αφηρημένη έννοια αλλά κι από τη διαπίστωση ότι είναι ένα συναίσθημα που από τη φύση του είναι υποκειμενικό, και γι’ αυτό επιδέχεται πολλές κι αντιτιθέμενες ερμηνείες.

Η έννοια

            Διαφορετικά την προσεγγίζουν οι βιολόγοι, οι ψυχολόγοι, οι φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες….. υπάρχουν κι εκείνοι που αδυνατούν να διακρίνουν τις διαφορές και τα όρια ανάμεσα στην αγάπη και στον έρωτα. Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από τα θυελλώδη συναισθήματα, ενώ η αγάπη από τον ειρηνικό της χαρακτήρα. Στον έρωτα κυριαρχεί ένας παραλογισμός κι ένα ανεξέλεγκτο συναίσθημα που πυροδοτεί τον ψυχικό κόσμο. Στόχος του η ένωση δύο ατόμων με προορισμό την ερωτική ικανοποίηση. Αντίθετα, στην αγάπη κυριαρχεί η σωφροσύνη που αποτελεί και το βάθρο μιας υγιούς ανθρώπινης σχέσης με εσωτερικό περιεχόμενο και διάρκεια.

             Έτσι, έχουμε την μητρική αγάπη, την ερωτική, την υπερβατική αγάπη προς το θείο, τη φιλική, αδελφική, πατριωτική, την αγνή, την άδολη, τη φλογερή ή την αρρωστημένη. Κάποιοι πολιτισμοί έχουν δέκα ή και περισσότερες λέξεις για να αποδώσουν τις διάφορες μορφές της αγάπης. Γιατί, όμως, να ορίσουμε την έννοια της αγάπης όταν μπορούμε να τη νιώσουμε; «Μήπως όλες οι μορφές αγάπης είναι βασικά ένα πράγμα, οπότε η αγάπη, στις πάμπολλες και πολυποίκιλες εκδηλώσεις της, είναι τελικά η μοναδική πραγματικότητα;» (Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’).

            Σχετικά με το αντικείμενο της αγάπης μας από τον Φρόιντ αρχικά κι από άλλους αργότερα επισημάνθηκαν τα εξής: α. Συνήθως αγαπάμε εκείνο το πρόσωπο, την ιδιότητα ή συμπεριφορά που ομοιάζει με τη δική μας. Στο πρόσωπο του άλλου βλέπουμε το δικό μας Εγώ. Άρα, στην περίπτωση αυτή στην ουσία δεν «αγαπάμε» τον άλλο αλλά ασυνείδητα το δικό μας Εγώ. Εδώ υπολανθάνει μια μορφή «αθώου» ναρκισσισμού. β. Ο άνθρωπος αρέσκεται να πλάθει την ιδανική μορφή – εικόνα του Εγώ του. Αυτή η εξιδανικευμένη μορφή εμπεριέχει όλα τα θετικά και επιθυμητά στοιχεία του Εγώ. Όταν αυτό το εξιδανικευμένο πρότυπο το βλέπουμε σε ένα άλλο πρόσωπο – Εγώ τότε αμέσως το πρόσωπο αυτό καθίσταται αντικείμενο αγάπης.

Οι προϋποθέσεις τις αγάπης

            «Αγαπά κανείς το αντικείμενό του γιατί βρίσκει σ’ αυτό την τελειότητα που επεδίωκε για το δικό του Εγώ, και προσπαθεί να την εξασφαλίσει με αυτόν τον πλάγιο τρόπο για να ικανοποιήσει το ναρκισσισμό του» (Φρόιντ «Ψυχολογία των μαζών κι ανάλυση του Εγώ»).

            Κατά καιρούς πολλοί μελετητές του κορυφαίου αυτού συναισθήματος, της αγάπης, αναλώθηκαν στην καταγραφή των αναγκαίων προϋποθέσεων για τη βίωσή της. Προϋποθέσεις που υπερβαίνουν τις απλές συνταγές και εισχωρούν στη βαθύτερη δομή του ανθρώπινου ψυχισμού. Κάθε πρόταση – προϋπόθεση, όμως, της αγάπης πρέπει να λαμβάνει υπόψη και την ελευθερία ως του κατεξοχήν στοιχείου που διέπει το βαθύτερο πυρήνα της. «Η αγάπη δεν κατέχει κι ούτε μπορεί να κατέχεται˙ γιατί η αγάπη αρκείται στην αγάπη» (Χαλίλ Γκιμπράν, «Ο προφήτης»).

            Ο Έριχ Φρομ στο εμβληματικό του έργο «Η Τέχνη της Αγάπης θεωρεί πως «να αγαπάς προϋποθέτει το άτομο να έχει ξεπεράσει τη ναρκισσιστική παντοδυναμία». Αυτή η πρόταση υποδηλώνει και αισθητοποιεί πως η προσφορά αγάπης προϋποθέτει τον απεγκλωβισμό του υποκειμένου από τα δεσμά του ναρκισσισμού. Κι αυτό γιατί η αυτάρκεια και η δύναμη που γεννά ο ναρκισσισμός αναστέλλει κάθε εκδήλωση αγάπης προς τους άλλους. Ο ναρκισσιστής θαμπώνεται από το φωτεινό είδωλο του Εγώ του και αρκείται στην επιβεβαίωσή του μέσα από τον αυτοθαυμασμό του.

            Επιπρόσθετα, η «ναρκισσιστική παντοδυναμία» κάνει το άτομο εγωιστικό και το υποχρεώνει να αναζητά την ευτυχία του όχι στην προσφορά προς τους άλλους αλλά στην αποδοχή του θαυμασμού από τους άλλους. Η προσφορά αγάπης, όμως, προϋποθέτει μετριοφροσύνη, αλτρουισμό και εσωτερική σεμνότητα. Αυτός που αγαπά νιώθει λίγο αδύναμος κι ανασφαλής γι’ αυτό και προσφέρει αγάπη με την ελπίδα της ανταπόκρισης. Η ταπεινοφροσύνη καθιστά το υποκείμενο της αγάπης συγκαταβατικό και ανεκτικό.

            Επομένως, η αγάπη προϋποθέτει την απεξάρτηση του ατόμου από την οίηση της παντοδυναμίας του Εγώ και την αναζήτηση της χαράς και της εσωτερικής πληρότητας στην ταπεινότητα και στην ομολογία της αδυναμίας.

            Σε ένα άλλο επίπεδο ο Έριχ Φρομ θέτει ως προϋπόθεση της αγάπης το σεβασμό, που «δεν είναι φόβος ή δέος, αλλά σημαίνει την ικανότητα να βλέπεις ένα άτομο όπως είναι και να έχεις επίγνωση της μοναδικής του ατομικότητας». Αυτό σημαίνει πως το υποκείμενο της αγάπης έχει την ικανότητα να βλέπει το πρόσωπο – αντικείμενο της αγάπης στις πραγματικές του διαστάσεις και όχι όπως αυτό (υποκείμενο) θα ήθελε να είναι. Ο σεβασμός, δηλαδή, απομακρύνει κάθε υποκειμενική θεώρηση του άλλου και θρυμματίζει κάθε εγωιστική συμπεριφορά.

            Ο σεβασμός, επίσης, βοηθά να αναγνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες του διπλανού μας και να τον αντιμετωπίζουμε ως μια μοναδική κι ανεπανάληπτη οντότητα. Η αποδοχή του άλλου ως μιας αυτόβουλης ατομικότητας συντελεί στην καλλιέργεια κι ανάδειξη θετικών στοιχείων και κυρίως του ανθρωπισμού και της αρετής της ανεκτικότητας. Έτσι, περιορίζεται η έμφυτη τάση του ανθρώπου να βλέπει αλλά και να θέλει όλοι οι άλλοι να τον υπηρετούν ή στην καλύτερη περίπτωση να «συμμορφώνονται» προς τις δικές του ιδιαιτερότητες.

Αγάπη χωρίς ανταλλάγματα

            Συναφές προς τα παραπάνω είναι και η αποδοχή της ατομικότητας του άλλου ως αφετηρία για την οικοδόμηση σχέσεων πάνω στην αρχή της αμοιβαιότητας και της δημιουργικής συμβίωσης. Προκειμένου δε για την αγάπη ο σεβασμός διασώζει το υποκείμενο από την τάση για απόλυτη κτήση – εξουσία πάνω σε εκείνο το πρόσωπο που διεκδικεί μερίδιο από τα αισθήματά μας. Όσο κι αν η αγάπη είναι εν μέρει δεσποτική και κτητική, ο σεβασμός ισορροπεί τις αντιφατικές διαθέσεις των υποκειμένων της αγάπης (επιθυμία να κυριαρχούν και να εξουσιάζονται) και διασώζει τελικά την αξιοπρέπεια αλλά και την ελευθερία τους.

            Από μια άλλη σκοπιά ο Μπουσκάλια τονίζει πως η πραγματική αγάπη είναι αυτή που δεν αναμένει ανταλλάγματα «Είναι αγάπη μόνον όταν προσφέρεται χωρίς προσμονή ανταλλαγμάτων… Δεν μπορείς να επιμένεις να σ’ αγαπήσει κάποιος, να σου ανταποδώσει την αγάπη». Αυτό σημαίνει απαλλαγή από την προσδοκία της ανταπόδοσης, γιατί κανείς δεν μπορεί να εμπιστεύεται τα συναισθήματα των άλλων. Η μόνη εγγύηση για την αληθινή αγάπη είναι η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας (αυτογνωσία).

            Η απελευθέρωση, λοιπόν, από την επιθυμία – απαίτηση έναντι των άλλων συνιστά μια ακόμη προϋπόθεση της αληθινής αγάπης, γιατί οι άλλοι μπορούν να δώσουν μόνο όσα αυτοί νιώθουν και όχι όσα εμείς έχουμε ανάγκη. Γι’ αυτό, λοιπόν, χωρίς ιδιοτέλεια και υστεροβουλία «την αγάπη τη μοιραζόμαστε με τους άλλους. Ποιο σκοπό θα είχε η γνώση αν δεν την προσφέραμε στους σπουδαστές; Ποιο νόημα θα είχε η ομορφιά που δεν θα γινόταν εμπειρία και βίωμα όλων;» (Μπουσκάλια).

Ο Φρόιντ για την χριστιανική αγάπη

            Θα ήταν, ωστόσο, παράλειψη αν σε όλα τα παραπάνω δεν παρουσιάζαμε την αιρετική άποψη του Φρόιντ σχετικά με τη Χριστιανική επιταγή «να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου». Θεωρεί μια τέτοια αγάπη αθέμιτη κι ανώφελη και ίσως – ίσως «αδικία» προς αυτούς που πραγματικά αξίζουν την αγάπη του υποκειμένου «Γιατί να το κάνουμε αυτό; Σε τι θα μας βοηθήσει; Πώς μας είναι δυνατό; Η αγάπη μου είναι κάτι πολύτιμο για μένα που δεν μπορώ να το σκορπάω χωρίς να δίνω λόγο…. Για να αγαπώ κάποιον άλλο, πρέπει κατά κάποιον τρόπο να το αξίζει…. Κάνω μάλιστα αδικία, γιατί η αγάπη μου θα κριθεί από όλους τους δικούς μου σαν προτίμηση˙ είναι αδικία απέναντί τους που τοποθετώ τον ξένο στην ίδια θέση με αυτούς…. Προς τι μια τόσο επίσημα εμφανιζόμενη εντολή, αφού η εκτέλεσή της δεν μπορεί να συστηθεί σα λογική;» (Φρόιντ, «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας»).

            Την πλήρη αντίθεση του προς τη Χριστιανική αγάπη ο Φρόιντ την θεμελιώνει στον παραλογισμό που αυτή κρύβει «Υπάρχει μια δεύτερη εντολή που μου φαίνεται πιο ακατάληπτη και ξεσηκώνει μέσα μου ισχυρότερη αντίσταση. Αυτή λέει: Αγάπα τους εχθρούς σου… Τώρα καταλαβαίνω πως αυτό είναι μια περίπτωση παρόμοια με το Gredo quia absurdum». Υπέρμαχος της θέσης του Χομπς «Homo homini lupus» ο Φρόιντ είναι αντίθετος στο κάλεσμα για αγάπη – ιδιαίτερα προς τον εχθρό μας - , αφού κάτι τέτοιο είναι μη εφικτό αλλά και αθέμιτο.

            Ωστόσο, ο φιλόσοφος – ποιητής Σίλλερ επισημαίνει με έμφαση πως «η πείνα και η αγάπη στηρίζουν το μηχανισμό του κόσμου». Η πείνα αφορά την ικανοποίηση αναγκών για την υλική επιβίωση και συντήρηση του ατόμου. Η αγάπη στρέφεται στο αντικείμενο και διευκολύνει τη συνύπαρξη των ανθρώπων με στόχο τη διατήρηση του είδους.

Ο Ύμνος της Αγάπης

            Την απάντηση στις ενστάσεις του Φρόιντ δίνει ο Απ. Παύλος με τον Ύμνο της Αγάπης που συνιστά την ουσία της Χριστιανικής Θρησκείας και της διδασκαλίας του Ναζωραίου. «Εαν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον…..αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι….. Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, ….. ου ζητεί τα εαυτής, ου λογίζεται το κακόν… πάντα στέγει… πάντα υπομένει… νυνί δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα˙ μείζων δε τούτων η αγάπη» (Απ. Παύλου, Επιστολή Α’ Προς Κορινθίους, ιγ).

             Αγάπη, επομένως, χωρίς «όρους και όρια» προς όλους και προς τον εαυτό μας, γιατί μόνον έτσι θα εξανθρωπίσουμε τον κόσμο και θα λυτρώσουμε τον ψυχισμό μας κόσμο από το φθόνο και το φόβο των άλλων.

            «Εκείνη η αγάπη είναι μεγάλη, όταν φέρνει μέσα μας, τέτοιες αλλαγές όσες δεν έφεραν όλες οι επαναστάσεις του κόσμου».

Κοινή χρήση Ετικέτες ΙΔΕΟπολις

Διονύσης Καρατζάς: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη. Η επιλογή έγινε από τον Επικούρειο Πέπο.

Ο Διονύσης Καρατζάς γεννήθηκε το 1950 στην Πάτρα. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Ένωσης Δημιουργών Ελληνικού Τραγουδιού (Ε.Δ.Ε.Τ.). Υπήρξε βασικός συνεργάτης του πατρινού περιοδικού Υδρία από το 1973 έως το 1985 και ιδρυτικό μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συμποσίου Ποίησης έως το 1985. Έχει δημοσιεύσει πολλές ποιητικές συλλογές. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά, και έχουν μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Ηλία Ανδριόπουλο, τον Γιώργο Ανδρέου και άλλους συνθέτες.

Ποια ήταν τα πρώτα σας διαβάσματα;

Στη ζωή μου μερικά πράγματα τα έκανα ανάποδα. Πρώτα τα αρνήθηκα και μετά τα λάτρεψα. Μέχρι τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, δεν ήθελα ούτε να ακούσω για γραφή και ανάγνωση. Και τα δύο τα θεωρούσα τιμωρία. Τα είχα συνδέσει με την αυστηρότητα των κανόνων που επέβαλλαν η οικογένεια και το κατηχητικό εκείνων των χρόνων. Ακόμη και για δώρο μου έπαιρναν θρησκευτικό βιβλίο. Καθυστερημένα διάβασα Ιούλιο Βερν και Πηνελόπη Δέλτα. Στην εφηβεία μου, μία από τις «επαναστάσεις» μου ήταν να διαβάσω Καζαντζάκη και άλλους «αιρετικούς» ή «απαγορευμένους» Έλληνες και ξένους, όπως Ρίτσο, Ελύτη, Βρεττάκο, Βάρναλη, Μαλαρμέ, Μποντλέρ κ.ά.

Ποιοι ποιητές σάς επηρέασαν;

Προχωρώντας προς το πανεπιστήμιο, γνώρισα τη μαγεία της δημοτικής ποίησης και πια, ως φοιτητής, μελέτησα τον Όμηρο, τους Προσωκρατικούς και τον Σολωμό. Από αυτούς έμαθα ότι τα πράγματα δεν έχουν αξία γι’ αυτό που φαίνεται ότι είναι, αλλά γι’ αυτό που τα κάνει να είναι. Με άλλα λόγια, έμαθα να αναζητώ αιτίες, δυνάμεις, εσωτερικές κινήσεις, αισθητικές αξίες, τον εαυτό μου ως μόριο του Σύμπαντος. Με τέτοια προοπτική βάθους ή ελευθερίας προσπάθησα να δοκιμαστώ στην ποίηση.

Πότε ξεκίνησε το ταξίδι σας στη συγγραφή;

Άρχισα να γράφω σκέψεις και στίχους στην εφηβεία μου. Είχα ανάγκη να εκφράζω τις ανησυχίες και τους καημούς μου. Με βοηθούσε ψυχικά και συναισθηματικά η Πάτρα με τους δρόμους της, που οδηγούν στη θάλασσα, δηλαδή στο ταξίδι και στο όνειρο. Σιγά σιγά κατάλαβα ότι μπορώ να γράφω ποιήματα βαθαίνοντας στα βιώματά μου και αφαιρώντας κάθε περιττό, σε επίπεδο γλώσσας, που θα με εμπόδιζε να δημιουργώ εκπλήξεις στον ίδιο τον εαυτό μου. Έτσι, εκπαιδεύτηκα στην τεχνική του ποιητικού λόγου: αφαίρεση και πύκνωση, με στόχο την έκπληξη και την έκσταση. Το 1972, φοιτητής στην Αθήνα, στη Φιλοσοφική Σχολή, εξέδωσα την πρώτη ποιητική συλλογή μου, Ξημέρωμα στη γη. Είχαν προηγηθεί κάποιες δημοσιεύσεις ποιημάτων μου με διάφορα ψευδώνυμα, σε περιοδικά και εφημερίδες.

Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η ποιητική συλλογή Ακοιμήτων;

Παλαιότερα, είχα διαβάσει για τη Μονή των Ακοιμήτων, η οποία ονομάστηκε έτσι γιατί οι μοναχοί προσεύχονταν νυχθημερόν. Έγραψα το ποίημα «Στον λόφο των Ακοιμήτων» και, όταν ολοκλήρωσα τη συλλογή, κράτησα για τίτλο τη γενική της ιδιότητας, όπως λέμε οι φιλόλογοι, «Ακοιμήτων», που εκφράζει τη διαρκή εγρήγορση, μήνυμα πάντα επίκαιρο, ιδίως σήμερα λόγω της κρίσης. Και η Μαρία Κοσσυφίδου με τις φωτογραφίες της, παίζοντας με τις σκιές, τόνισε το μήνυμα της αναζήτησης της αλήθειας και της ελευθερίας. Επέλεξα την πεζόμορφη δομή των ποιημάτων, γιατί ήθελα η ποιητική δύναμη και συγκίνηση να μην περιοριστεί στη λέξη ή στον στίχο.

Γράφετε «ό,τι ξεχνιέται ή φεύγει, ποτέ δεν χάνεται αν έχει αγαπηθεί». Πώς η αγάπη καταφέρνει να αντιστέκεται μέσα στη φθορά του χρόνου;

Κατ’ αρχάς, ο χρόνος ούτε παλιώνει, ούτε μας γερνάει. Παίζει μόνο, αλλάζοντας σχήματα και μορφές. Εμείς, αντίθετα, γερνάμε από τα λάθη μας κι από την άγνοιά μας, ή μας γερνάνε άνθρωποι ανιαροί και άχρηστα πράγματα. Αίσθηση φθοράς υπάρχει όπου υπάρχει έλλειμμα αγάπης και ελευθερίας. Η αγάπη είναι διάθεση και αλήθεια, δεν είναι πρόθεση και πόζα. Κατακτάται μέσα μας και αντανακλάται στον περίγυρό μας με συνείδηση ευθύνης. Η αγάπη είναι η ενοποιητική δύναμη της κοινωνίας και αποτελεί αξιακό μέτρο προόδου και δημοκρατίας. Με την αγάπη τίποτα δεν χάνεις, μόνο κερδίζεις…

Στο ποίημα «Ο πατέρας μου» γράφετε: «Ο πατέρας μου πέθανε όταν οι νεκροθάφτες απεργούσαν». Μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο στην πραγματικότητα ή ανήκει στη σφαίρα του φανταστικού;

Πράγματι, όταν πέθανε ο πατέρας μου, οι νεκροθάφτες απεργούσαν. Θυμάμαι ότι πέθανε Σάββατο και, τελικά, τάφηκε την Τετάρτη. Η απεργία είχε λήξει τη Δευτέρα, αλλά στην ταφή τηρήθηκε σειρά προτεραιότητας. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, μου έδωσε την έμπνευση να γράψω στο ποίημα όσα ήξερα, και όπως ήθελα, για τον πατέρα μου.

Μετά την ποιητική συλλογή Ακοιμήτων (Μετρονόμος), εκδώσατε και την ποιητική συλλογή Έτσι κι αλλιώς (University Studio Press). Ποιες οι διαφορές μεταξύ τους;

Το Έτσι κι αλλιώς περιέχει όσα ποιήματα από τη συλλογή Πότε μίλα πότε φίλα (Μεταίχμιο, 2002) μελοποίησε ο συνθέτης Πέτρος Σατραζάνης και συνοδεύεται από το CD, είναι δηλαδή βιβλίο-CD. Στη συλλογή Ακοιμήτων, τα ποιήματά μου είναι πεζόμορφα και έχουν διαφορετική θεματική από τα παλαιότερα, Πότε μίλα πότε φίλα.

Στην εποχή μας με τα τόσα προβλήματα, μπορεί ακόμη η ποίηση να μας βοηθήσει να ανεβούμε λίγο ψηλότερα;

Η ζωή δεν είναι για τους άβουλους και τους βολεμένους, αλλά για τους νέους κάθε ηλικίας που κυνηγούν με πάθος το φως, αφήνοντας πίσω σκιές και φόβους. Απέναντι στη βαρβαρότητα του σύγχρονου πολιτισμού, τον οποίο εκμεταλλευτήκαμε για να ικανοποιήσουμε εγωισμούς και συμφέροντα, η τέχνη, και ειδικότερα η ποίηση, διαθέτουν την υγρασία της πνευματικότητας, που μπορεί να μαλακώνει τη σκληρότητα της μονομέρειας και να κινητοποιεί ευαισθησίες. Η ποίηση δεν ερμηνεύει, ούτε σχολιάζει. Αξιοποιεί τη μεταφορά, την εικόνα, τον συνειρμό και, με τον εσωτερικό ρυθμό της γλώσσας, αποκαλύπτει αλήθειες και συγκινεί.

Κατ’ αρχάς, ο χρόνος ούτε παλιώνει, ούτε μας γερνάει. Παίζει μόνο, αλλάζοντας σχήματα και μορφές. Εμείς, αντίθετα, γερνάμε από τα λάθη μας κι από την άγνοιά μας, ή μας γερνάνε άνθρωποι ανιαροί και άχρηστα πράγματα.

Διαβάζουν οι νέοι ποίηση;

Δεν διαθέτω στατιστικά στοιχεία για να συγκρίνω και να έχω αντικειμενική άποψη. Από τις επισκέψεις μου σε βιβλιοπωλεία και σε χώρους εκδηλώσεων, συμπεραίνω ότι υπάρχουν αρκετοί που ενδιαφέρονται για την ποίηση. Ίσως, και λόγω νεότητας. Ωστόσο, πιστεύω ότι πιο πολύ γράφουν στίχους και ποιήματα από ανάγκη έκφρασης και επικοινωνίας. Και αυτό είναι καλό, ανεξάρτητα από την αξία τους.

Πολλά από τα ποιήματά σας έχουν μελοποιηθεί από τους συνθέτες Μίκη Θεοδωράκη, Ηλία Ανδριόπουλο, Γιώργο Ανδρέου, Γιάννη Γερογιάννη… Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Η μελοποίηση ποιημάτων μου προέκυψε απρόσμενα και αβίαστα. Είναι μεγάλη τιμή για μένα η συνεργασία με τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος αγάπησε την ποίησή μου και συνέθεσε τέσσερις κύκλους τραγουδιών με τα λόγια μου. Έμαθα κοντά του πολλά, από το πώς ακούει κάτω από τις λέξεις νοήματα και μουσική, μέχρι ότι η μελωδία απηχεί την αρμονία του Σύμπαντος. Ο Ηλίας Ανδριόπουλος και άλλοι συνθέτες άντλησαν υλικό από τις ποιητικές συλλογές μου. Ξεχωριστή ήταν η συνεργασία μου με τον Γιώργο Ανδρέου. Έγραψα στίχους για τραγούδια, προσπαθώντας να κρατήσω μέσα τους το ποιητικό μου ύφος και ήθος. Το ίδιο έκανα και με τον Γιάννη Γερογιάννη. Δεν ξέρω αν η ποίησή μου απόκτησε υπεραξία με τη μελοποίησή της. Ξέρω, όμως, ότι γνώρισα πολλούς σημαντικούς δημιουργούς και πολλές χαρές, που λειτούργησαν ως κίνητρα για να παιδεύω περισσότερο τη γραφή μου.

Χρησιμοποιείτε υπολογιστή; Ποια είναι η γνώμη σας για την τεχνολογία;

Την τεχνολογία, γενικά, τη θεωρώ ευλογία για όσους τη χρησιμοποιούν με λογισμό και σύνεση. Εγώ έχω συνηθίσει να γράφω, να σβήνω και να ξαναγράφω, αγγίζοντας το χαρτί. Αυτό με βοηθάει και στην οργάνωση του αρχείου μου σε φακέλους. Έτσι, μπορώ να ξεφυλλίζω, όποτε χρειαστώ κάτι, τις σελίδες και να κερδίζω μνήμες και συναισθήματα. Συνειδητά, λοιπόν, δεν έχω υπολογιστή.

Ποιους ποιητές θα μας προτείνατε να διαβάσουμε σήμερα;

Αποφεύγω να προτείνω συγκεκριμένους ποιητές. Προτείνω, ωστόσο, την αγάπη στον λόγο και στο όνειρο. Ό,τι και να διαβάζει κανείς, μέσα του θα βρει το λίγο ή το πολύ που θα τον συγκινήσει και θα του απελευθερώσει αισθήματα, συναισθήματα και σκέψεις. Δεν μου αρέσει ο ρόλος του καθοδηγητή.

Πριν από λίγα χρόνια, η ποίηση ή τα βιβλία εκδίδονταν μόνο σε έντυπη μορφή. Σήμερα που υπάρχει οικονομικό πρόβλημα, το Ίντερνετ δεν θα μπορούσε να αποτελέσει μια διέξοδο ή μια κατάθεση ψυχής για τους στίχους των νέων που γράφουν ποίηση;

Θα συμφωνήσω ότι το Ίντερνετ αποτελεί διέξοδο για μια κατάθεση ψυχής για όσους γράφουν ποίηση. Φοβάμαι, όμως, ότι μέσα στον πληθωρισμό πληροφοριών, μηνυμάτων και εξομολογητικών κειμένων αμφίβολης ειλικρίνειας, που διακινούνται στο διαδίκτυο, χάνεται η μυστική προσωπική σχέση δημιουργού και αναγνώστη και αλλοιώνεται η ευαισθησία. Με το βιβλίο, με την έντυπη μορφή του, έχεις την αίσθηση ζωντανού σώματος, που το αγγίζεις, αναζητώντας σε κάθε σελίδα τα κρυφά του βάθη.

Η ποίηση δεν ερμηνεύει, ούτε σχολιάζει. Αξιοποιεί τη μεταφορά, την εικόνα, τον συνειρμό και, με τον εσωτερικό ρυθμό της γλώσσας, αποκαλύπτει αλήθειες και συγκινεί.

Ποια ποιητική συλλογή έχετε δίπλα στο μαξιλάρι σας;

Ποτέ δεν διαβάζω ξαπλωμένος στο κρεβάτι, και μάλιστα βράδυ. Είμαι πρωινός τύπος. Λατρεύω να ξυπνώ προλαβαίνοντας την αυγή. Είναι μαγική ώρα! Συχνά προσφεύγω σε κάποιο δημοτικό δίστιχο ή σε κάποιο ποίημα του Σεφέρη, του Ελύτη, της Δημουλά, του Καρούζου. Μου αρέσει, επίσης, να διαβάζω ποιητικές συλλογές νέων, που δοκιμάζουν τη γραφή και τις αγάπες τους. Και χαίρομαι που συναντώ δυνατούς στίχους και ολοκληρωμένα ποιήματα. Βέβαια, μόνιμος σύντροφος είναι το λεξικό της γλώσσας μας. Καίτοι φιλόλογος, αγαπώ να ανακαλύπτω νοηματικές αποχρώσεις των λέξεων.

Ένα αγαπημένο ποίημα;

Πολλά αγαπημένα ποιήματα έχω, ή πολλά ποιήματα ζηλεύω και θα ήθελα να είχα γράψει εγώ. Τα κρατάω σαν φυλαχτά, που με προστατεύουν από κάθε ανούσιο και ανιαρό. Επιτρέψτε μου να τα κρατήσω έτσι. Γιατί, αλλιώς, θα νιώσω ότι αδικώ αγάπες.

Ακοιμήτων
Διονύσης Καρατζάς
φωτογράφιση: Μαρία Κοσσυφίδου
Μετρονόμος
32 σελ.
ISBN 978-618-5010-50-8
Τιμή €7,42

Πηγή:https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/

''Λάθε Βιώσας'' ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ένας Τρικαλινός φιλόσοφος του σήμερα μας μιλάει για έναν φιλόσοφο του χθες, για τον Επίκουρο και την Επικούρεια φιλοσοφία. Απολαύστε τον.

«Είναι ορθό, λοιπόν, για έναν άνθρωπο να μελετά εκείνα που αποφέρουν ευτυχία, αφού, όταν υπάρχει ευτυχία έχουμε τα πάντα, κι όταν αυτή λείπει κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε» (Επίκουρος)

Στις μέρες μας και στον αστερισμό του Facebook, του Istangram και του Twitter η ευτυχία και η αυτοεπιβεβαίωση είναι συνάρτηση των Like και των Followers.

Η υπερέκθεση της προσωπικής μας ζωής και η δημοσιοποίηση πτυχών της καθημερινότητάς μας υπόρρητα δηλώνει την αγωνία μας για ευτυχία μέσα από την αναγνωρισιμότητα. Όσοι περισσότεροι μας γνωρίζουν και όσα περισσότερα γνωρίζουν από τη ζωή μας τόσο περισσότεροι δρόμοι ανοίγουν για την ευτυχία μας.

Μοιραία αυτή η τάση μάς οδηγεί σε γενικότερες απόψεις για τη φύση και το περιεχόμενο της ευτυχίας, αλλά και τον τρόπο κατάκτησή της όπως αυτή καταγράφηκε ιστορικά και μέσα από τις θέσεις αρχαίων φιλοσόφων.

Η αβεβαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και το πεπερασμένο αυτής στιγμάτισε την πορεία του ανθρώπου και χρωμάτισε με έντονο τρόπο τον πολιτισμό του. Το άτομο, μοναχικός διαβάτης δίπλα σε ένα πλήθος συνανθρώπων, στην αέναη προσπάθειά του να ξεπεράσει την ατέλειά του και το φόβο του θανάτου αναζητά στιγμές αποφόρτισης όλων των βασανιστικών αισθημάτων του.

Νιώθει, δηλαδή, βαθιά την ανάγκη να δώσει πειστικές απαντήσεις στα υπαρξιακά και μεταφυσικά ερωτήματα και να βιώσει μέσα από αυτές το αίσθημα του κυρίαρχου. Η αναζήτηση, λοιπόν, της δύναμης και της σιγουριάς τον οδηγεί ενίοτε σε μια κατάσταση εσωτερικής ισορροπίας και ευεξίας. Αυτή η κατάσταση, ωστόσο, δεν έχει μόνιμο χαρακτήρα και φαντάζει ως κινούμενος στόχος. Εννοιολογικά ορίζεται ως ευτυχία και ο νοηματικός της προσδιορισμός από τη φύση του είναι δυσχερής.

Εκείνο, όμως, που διαχρονικά προβλημάτισε τους φιλοσόφους ήταν ο τρόπος κατάκτησής της. Πρώτος ο Αριστοτέλης διακήρυξε πως απώτατος στόχος κάθε ανθρώπινης πράξης είναι η ευδαιμονία. Για το Σταγειρίτη φιλόσοφο η «ευδαιμονία» συνίσταται στην ομορφιά και την τελειότητα της ύπαρξης καθεαυτήν. Η καθεαυτή, δηλαδή, ευδαιμονία του ανθρώπου είναι η αρετή. Αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο στο πλαίσιο μιας κοινωνίας, αφού ο άνθρωπος ωθείται από τη φυσική ορμή του να σχηματίσει κοινωνίες («άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον»).

Ο ενάρετος, επομένως, άνθρωπος μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα στην κοινωνία και ιδιαίτερα στην τέλεια κοινωνία, την πόλη – κράτος. Ο Αριστοτέλης, δηλαδή, έδωσε στην Ευτυχία κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο. Η ευδαιμονία και η αυτοεκπλήρωση δεν μπορούν να βιωθούν έξω από την κοινωνία και μόνο με την προσωπική απομόνωση. Σε κάθε βίωμα ευδαιμονίας ο Αριστοτέλης ανιχνεύει κοινωνικό και πολιτικό χρώμα. Γι’ αυτό και βασικό στοιχείο της πολιτικής του φιλοσοφίας είναι η ιδέα ότι η αποστολή του κράτους είναι να καθιστά δυνατή την ανάπτυξη και την ευδαιμονία του πολίτη.

Στην αριστοτελική, όμως, θεώρηση της ευδαιμονίας – ευτυχίας αντιτάχτηκαν οι φιλόσοφοι των Ελληνιστικών χρόνων (Κυνικοί, Σκεπτικοί, Επικούρειος, Στωϊκοί). Οι παραπάνω φιλόσοφοι ανέδειξαν τον προσωπικό χαρακτήρα της ευτυχίας που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από διαδικασίες αποφυγής των δοκιμασιών της ζωής. Κύριος εκφραστής αυτής της τάσης ο Επίκουρος (341-270 π.Χ.). Οι αιτίες αυτής της διαφοροποίησης βρίσκονται στην κατάρρευση της πόλης – κράτους και στην αδυναμία του πολίτη να αντλήσει την ευδαιμονία του από την ασφάλεια που παραδοσιακά του παρείχε η πολιτεία με τους θεσμούς και τους νόμους της.

Αυτήν την απώλεια της πολιτικής αυτονομίας των πόλεων – κρατών την ακολούθησε ο προσωπικός δρόμος της επιβίωσης και της νοηματοδότησης της ύπαρξης. Μέσα σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο φυσικό ήταν να αναδειχθεί ως πρότυπο ζωής και ατομική αξία ο άνθρωπος – ιδιώτης. Η ανεξαρτησία και η ευτυχία συναρτάται πλέον από την απομάκρυνση από την πολιτική δράση. Στην θέση της πολιτικής μπαίνει πλέον ο κοσμοπολιτισμός, αφού και οι γενικότερες συνθήκες ευνοούσαν κάτι τέτοιο.

«Πρέπει να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από τα δεσμά της καθημερινότητας και της πολιτικής» (Επικούρος).

Σε μια εποχή, λοιπόν, κατά την οποία η δημόσια ζωή ήταν απρόβλεπτη και ρευστή ο Επίκουρος πρότεινε την αναζήτηση της ευδαιμονίας στην προσωπική τους ζωή. Για τον Επίκουρο η ηδονή αποτελεί τον τελικό σκοπό της πράξης κάθε ανθρώπου. Τελικός σκοπός δεν είναι η θετική ηδονή, αλλά η αποφυγή του πόνου (άλγος). Κατεξοχήν, όμως, εκείνο που πρότεινε ο Επίκουρος ως αναγκαία προϋπόθεση για την πραγμάτωση της ευδαιμονίας ήταν η αποχή από την πολιτική. Η συμπύκνωση αυτής της θέσης βρήκε έκφραση στο γνωστό «Λάθε βιώσας» (ζήσε απαρατήρητος).

Η εμβληματική αυτή θέση – φράση εμπεριέχει την αποδέσμευση του ατόμου από προγενέστερα ιδανικά και αξίες, όπως η επιδίωξη της υστεροφημίας. Για τον Επίκουρο η ευτυχία καθίσταται εφικτή όχι μόνο μέσα από την απελευθέρωση του ανθρώπου από το φόβο του θανάτου αλλά κι από την εκούσια διαφυγή του στον προσωπικό χώρο. Με άλλα λόγια το «Λάθε βιώσας» προκρίνει μια απόδραση από την πολιτική και την πόλη.

«Αν και η προστασία από τους ανθρώπους επιτυγχάνεται, ως ένα βαθμό, χάρη σε μια σταθερή δύναμη και στον πλούτο, πραγματική ασφάλεια έχει κανείς όταν αυτή απορρέει από την ήσυχη ζωή και την απομάκρυνση από το πλήθος» (Επίκουρος).

Η θέση του Επίκουρου «Λάθε βιώσας» βρήκε δικαίωση σε μια άλλη εμβληματική φράση του Ζαν Πωλ Σαρτρ «Η κόλαση είναι οι άλλοι». Η κοινωνία και οι «άλλοι» στενεύουν την ελευθερία του ανθρώπου, περιορίζουν την αυτονομία του και υποσκάπτουν την αυτοβουλία και το αυτεξούσιό του. Η καθημερινότητα και ο κοινωνικός συγχρωτισμός δημιουργούν ανελεύθερες συμβάσεις που αποδομούν τα βάθρα της εσωτερικής πληρότητας, δηλαδή, της ευτυχίας «πρέπει να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από τα δεσμά της καθημερινότητας και της πολιτικής» (Επίκουρος).

Ο «άνθρωπος» σύμφωνα με το Επικούρειο σύνθημα «Λάθε βιώσας» προηγείται οντολογικά και αξιολογικά του «πολίτη». Γιατί δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος, άρα και ευτυχισμένος όταν η ζωή σου εξαρτάται από τη γνώμη των πολλών και από την εξουσία του ενός (πολιτικού ηγεμόνα). Βέβαια, ο Επίκουρος δεν πρόβαλε ως κοινωνική αρετή τον ατομικισμό, όπως λανθασμένα υποστηρίχθηκε, αλλά διεκδίκησε το δικαίωμα να υπάρχει ο άνθρωπος ανεξάρτητος από το άγχος να αρέσει στους πολλούς κι από το φόβο της εξουσίας των πολιτικών.

«Ποτέ δεν επιθύμησα να γίνω αρεστός στους πολλούς. Αφενός δεν κάθισα να μάθω τι αρέσει στους πολλούς κι αφετέρου, τα όσα ήξερα εγώ βρίσκονταν μακριά από τη δική τους αντίληψη».( Επίκουρος)

Η επικούρεια ευδαιμονία αρνείται την ευτυχία και την ασφάλεια της αγέλης που επιβάλλουν οι κοινωνικές συμβάσεις μέσα από τους ισοπεδωτικούς μηχανισμούς της ομοιομορφίας. Για τον Επίκουρο το πρόσωπο του ανθρώπου στην πόλη χάνεται και εκείνο που κυριαρχεί είναι η ανωνυμία και η επιθυμία για υποταγή. Τα ομοιόμορφα ανθρωπάκια του Γαϊτη και το σκηνικό που κατέγραψε ο Όργουελ («1984») δικαιώνουν πανηγυρικά το «λάθε βιώσας». Γιατί ο μαζάνθρωπος δεν είναι ούτε πολίτης, ούτε άνθρωπος.

Βέβαια η Επικούρεια Ηθική του βίου, όπως εκφράστηκε από το «Λάθε βιώσας», συνιστούσε πράγμα αδιανόητο για τους Έλληνες της κλασικής εποχής, όπου η συμμετοχή στα κοινά αποτελούσε κοινωνική αξία και ατομική αρετή. Το «Λάθε βιώσας» έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την άποψη του Περικλή για τον «απράγμονα». Ειδικότερα, ο Περικλής στον Επιτάφιό του θεωρούσε επιβεβλημένη τη συμμετοχή του ατόμου στα κοινά και αποδοκίμαζε εμφαντικά την πολιτική απάθεια «Ένι τε τοις αυτοίς οικείων άμα και πολιτικών επιμέλεια….˙ μόνοι γαρ τον τε μηδέν των δε μετέχοντα ουκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον νομίζομεν». Για τον κλασικό άνθρωπο η πολιτική συμμετοχή συνιστούσε χρέος και όχι μόνο δικαίωμα. Η ιδιώτευση και η αποχή από τα κοινά ήταν κατακριτέα ως στάση ζωής και επέφερε τιμωρία «άτιμον είναι».

Δυο κόσμοι, λοιπόν, διαφορετικοί, αφού εξέφρασαν νέες ανάγκες ζωής που επέβαλαν τα νέα πολιτικά δεδομένα της Ελληνιστικής περιόδου. Εξάλλου, τα ερωτήματα για την ευτυχία, την πολιτική, την κοινωνία και την Ηθική τίθενται καθημερινά και χρήζουν απαντήσεων που να αποτυπώνουν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Μπορεί η ζωή μας να είναι μέσα στο πλήθος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα αυτοκαταργηθούμε ως ατομικές οντότητες που αναζητούν μέσα από προσωπικές στρατηγικές και διαδρομές την ευδαιμονία.

«Το ευδαίμον και το μακάριον ου χρημάτων πλήθος ουδέ πραγμάτων όγκος, ουδ’ αρχαί τινες έχουσιν, ουδέ δυνάμεις, αλλά αλυπία και πραότης παθών και διάθεσις ψυχής το κατά φύσιν ορίζουσα». (Επίκουρος) 

* Το άρθρο αποτελεί διασκευή από κείμενο του βιβλίου μου “ΙΔΕΟπολις”

ΥΓ. Επικούρειου Πέπου, αριστερά στην φωτογραφία ο Επίκουρος με τον Επικούρειο Πέπο στο Βρετανικό Μουσείο. Ηλία Γιαννακόπουλε ως Επικούρειος οφείλω να σου πω ένα μεγάλο ευχαριστώ για το επίμαχο άρθρο που διάβασα πριν λίγο και που θα το κοινοποιήσω σε όλους τους φίλους του ιστολογίου και όχι μόνο. Ελπίζω σε κάποιο επόμενο συμπόσιο των Επικούρειων να είσαι κι εσύ ένας από τους κεντρικούς ομιλητές της της Επικούρειας φιλοσοφίας για τη ζωή, άλλωστε ένας φιλόσοφος προσεγγίζει καλύτερα έναν συνάδελφό του έστω και αν υπάρχει αυτή η απόσταση των 2.500 χρόνων. Φίλες και φίλοι σας χαιρετώ και σας περιμένω στο δέκατο συμπόσιο που θα γίνει στον Γέρακα στις 8 και 9 Φεβρουαρίου.