''Λάθε Βιώσας'' ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ένας Τρικαλινός φιλόσοφος του σήμερα μας μιλάει για έναν φιλόσοφο του χθες, για τον Επίκουρο και την Επικούρεια φιλοσοφία. Απολαύστε τον.

«Είναι ορθό, λοιπόν, για έναν άνθρωπο να μελετά εκείνα που αποφέρουν ευτυχία, αφού, όταν υπάρχει ευτυχία έχουμε τα πάντα, κι όταν αυτή λείπει κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε» (Επίκουρος)

Στις μέρες μας και στον αστερισμό του Facebook, του Istangram και του Twitter η ευτυχία και η αυτοεπιβεβαίωση είναι συνάρτηση των Like και των Followers.

Η υπερέκθεση της προσωπικής μας ζωής και η δημοσιοποίηση πτυχών της καθημερινότητάς μας υπόρρητα δηλώνει την αγωνία μας για ευτυχία μέσα από την αναγνωρισιμότητα. Όσοι περισσότεροι μας γνωρίζουν και όσα περισσότερα γνωρίζουν από τη ζωή μας τόσο περισσότεροι δρόμοι ανοίγουν για την ευτυχία μας.

Μοιραία αυτή η τάση μάς οδηγεί σε γενικότερες απόψεις για τη φύση και το περιεχόμενο της ευτυχίας, αλλά και τον τρόπο κατάκτησή της όπως αυτή καταγράφηκε ιστορικά και μέσα από τις θέσεις αρχαίων φιλοσόφων.

Η αβεβαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και το πεπερασμένο αυτής στιγμάτισε την πορεία του ανθρώπου και χρωμάτισε με έντονο τρόπο τον πολιτισμό του. Το άτομο, μοναχικός διαβάτης δίπλα σε ένα πλήθος συνανθρώπων, στην αέναη προσπάθειά του να ξεπεράσει την ατέλειά του και το φόβο του θανάτου αναζητά στιγμές αποφόρτισης όλων των βασανιστικών αισθημάτων του.

Νιώθει, δηλαδή, βαθιά την ανάγκη να δώσει πειστικές απαντήσεις στα υπαρξιακά και μεταφυσικά ερωτήματα και να βιώσει μέσα από αυτές το αίσθημα του κυρίαρχου. Η αναζήτηση, λοιπόν, της δύναμης και της σιγουριάς τον οδηγεί ενίοτε σε μια κατάσταση εσωτερικής ισορροπίας και ευεξίας. Αυτή η κατάσταση, ωστόσο, δεν έχει μόνιμο χαρακτήρα και φαντάζει ως κινούμενος στόχος. Εννοιολογικά ορίζεται ως ευτυχία και ο νοηματικός της προσδιορισμός από τη φύση του είναι δυσχερής.

Εκείνο, όμως, που διαχρονικά προβλημάτισε τους φιλοσόφους ήταν ο τρόπος κατάκτησής της. Πρώτος ο Αριστοτέλης διακήρυξε πως απώτατος στόχος κάθε ανθρώπινης πράξης είναι η ευδαιμονία. Για το Σταγειρίτη φιλόσοφο η «ευδαιμονία» συνίσταται στην ομορφιά και την τελειότητα της ύπαρξης καθεαυτήν. Η καθεαυτή, δηλαδή, ευδαιμονία του ανθρώπου είναι η αρετή. Αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο στο πλαίσιο μιας κοινωνίας, αφού ο άνθρωπος ωθείται από τη φυσική ορμή του να σχηματίσει κοινωνίες («άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον»).

Ο ενάρετος, επομένως, άνθρωπος μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα στην κοινωνία και ιδιαίτερα στην τέλεια κοινωνία, την πόλη – κράτος. Ο Αριστοτέλης, δηλαδή, έδωσε στην Ευτυχία κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο. Η ευδαιμονία και η αυτοεκπλήρωση δεν μπορούν να βιωθούν έξω από την κοινωνία και μόνο με την προσωπική απομόνωση. Σε κάθε βίωμα ευδαιμονίας ο Αριστοτέλης ανιχνεύει κοινωνικό και πολιτικό χρώμα. Γι’ αυτό και βασικό στοιχείο της πολιτικής του φιλοσοφίας είναι η ιδέα ότι η αποστολή του κράτους είναι να καθιστά δυνατή την ανάπτυξη και την ευδαιμονία του πολίτη.

Στην αριστοτελική, όμως, θεώρηση της ευδαιμονίας – ευτυχίας αντιτάχτηκαν οι φιλόσοφοι των Ελληνιστικών χρόνων (Κυνικοί, Σκεπτικοί, Επικούρειος, Στωϊκοί). Οι παραπάνω φιλόσοφοι ανέδειξαν τον προσωπικό χαρακτήρα της ευτυχίας που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από διαδικασίες αποφυγής των δοκιμασιών της ζωής. Κύριος εκφραστής αυτής της τάσης ο Επίκουρος (341-270 π.Χ.). Οι αιτίες αυτής της διαφοροποίησης βρίσκονται στην κατάρρευση της πόλης – κράτους και στην αδυναμία του πολίτη να αντλήσει την ευδαιμονία του από την ασφάλεια που παραδοσιακά του παρείχε η πολιτεία με τους θεσμούς και τους νόμους της.

Αυτήν την απώλεια της πολιτικής αυτονομίας των πόλεων – κρατών την ακολούθησε ο προσωπικός δρόμος της επιβίωσης και της νοηματοδότησης της ύπαρξης. Μέσα σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο φυσικό ήταν να αναδειχθεί ως πρότυπο ζωής και ατομική αξία ο άνθρωπος – ιδιώτης. Η ανεξαρτησία και η ευτυχία συναρτάται πλέον από την απομάκρυνση από την πολιτική δράση. Στην θέση της πολιτικής μπαίνει πλέον ο κοσμοπολιτισμός, αφού και οι γενικότερες συνθήκες ευνοούσαν κάτι τέτοιο.

«Πρέπει να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από τα δεσμά της καθημερινότητας και της πολιτικής» (Επικούρος).

Σε μια εποχή, λοιπόν, κατά την οποία η δημόσια ζωή ήταν απρόβλεπτη και ρευστή ο Επίκουρος πρότεινε την αναζήτηση της ευδαιμονίας στην προσωπική τους ζωή. Για τον Επίκουρο η ηδονή αποτελεί τον τελικό σκοπό της πράξης κάθε ανθρώπου. Τελικός σκοπός δεν είναι η θετική ηδονή, αλλά η αποφυγή του πόνου (άλγος). Κατεξοχήν, όμως, εκείνο που πρότεινε ο Επίκουρος ως αναγκαία προϋπόθεση για την πραγμάτωση της ευδαιμονίας ήταν η αποχή από την πολιτική. Η συμπύκνωση αυτής της θέσης βρήκε έκφραση στο γνωστό «Λάθε βιώσας» (ζήσε απαρατήρητος).

Η εμβληματική αυτή θέση – φράση εμπεριέχει την αποδέσμευση του ατόμου από προγενέστερα ιδανικά και αξίες, όπως η επιδίωξη της υστεροφημίας. Για τον Επίκουρο η ευτυχία καθίσταται εφικτή όχι μόνο μέσα από την απελευθέρωση του ανθρώπου από το φόβο του θανάτου αλλά κι από την εκούσια διαφυγή του στον προσωπικό χώρο. Με άλλα λόγια το «Λάθε βιώσας» προκρίνει μια απόδραση από την πολιτική και την πόλη.

«Αν και η προστασία από τους ανθρώπους επιτυγχάνεται, ως ένα βαθμό, χάρη σε μια σταθερή δύναμη και στον πλούτο, πραγματική ασφάλεια έχει κανείς όταν αυτή απορρέει από την ήσυχη ζωή και την απομάκρυνση από το πλήθος» (Επίκουρος).

Η θέση του Επίκουρου «Λάθε βιώσας» βρήκε δικαίωση σε μια άλλη εμβληματική φράση του Ζαν Πωλ Σαρτρ «Η κόλαση είναι οι άλλοι». Η κοινωνία και οι «άλλοι» στενεύουν την ελευθερία του ανθρώπου, περιορίζουν την αυτονομία του και υποσκάπτουν την αυτοβουλία και το αυτεξούσιό του. Η καθημερινότητα και ο κοινωνικός συγχρωτισμός δημιουργούν ανελεύθερες συμβάσεις που αποδομούν τα βάθρα της εσωτερικής πληρότητας, δηλαδή, της ευτυχίας «πρέπει να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από τα δεσμά της καθημερινότητας και της πολιτικής» (Επίκουρος).

Ο «άνθρωπος» σύμφωνα με το Επικούρειο σύνθημα «Λάθε βιώσας» προηγείται οντολογικά και αξιολογικά του «πολίτη». Γιατί δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος, άρα και ευτυχισμένος όταν η ζωή σου εξαρτάται από τη γνώμη των πολλών και από την εξουσία του ενός (πολιτικού ηγεμόνα). Βέβαια, ο Επίκουρος δεν πρόβαλε ως κοινωνική αρετή τον ατομικισμό, όπως λανθασμένα υποστηρίχθηκε, αλλά διεκδίκησε το δικαίωμα να υπάρχει ο άνθρωπος ανεξάρτητος από το άγχος να αρέσει στους πολλούς κι από το φόβο της εξουσίας των πολιτικών.

«Ποτέ δεν επιθύμησα να γίνω αρεστός στους πολλούς. Αφενός δεν κάθισα να μάθω τι αρέσει στους πολλούς κι αφετέρου, τα όσα ήξερα εγώ βρίσκονταν μακριά από τη δική τους αντίληψη».( Επίκουρος)

Η επικούρεια ευδαιμονία αρνείται την ευτυχία και την ασφάλεια της αγέλης που επιβάλλουν οι κοινωνικές συμβάσεις μέσα από τους ισοπεδωτικούς μηχανισμούς της ομοιομορφίας. Για τον Επίκουρο το πρόσωπο του ανθρώπου στην πόλη χάνεται και εκείνο που κυριαρχεί είναι η ανωνυμία και η επιθυμία για υποταγή. Τα ομοιόμορφα ανθρωπάκια του Γαϊτη και το σκηνικό που κατέγραψε ο Όργουελ («1984») δικαιώνουν πανηγυρικά το «λάθε βιώσας». Γιατί ο μαζάνθρωπος δεν είναι ούτε πολίτης, ούτε άνθρωπος.

Βέβαια η Επικούρεια Ηθική του βίου, όπως εκφράστηκε από το «Λάθε βιώσας», συνιστούσε πράγμα αδιανόητο για τους Έλληνες της κλασικής εποχής, όπου η συμμετοχή στα κοινά αποτελούσε κοινωνική αξία και ατομική αρετή. Το «Λάθε βιώσας» έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την άποψη του Περικλή για τον «απράγμονα». Ειδικότερα, ο Περικλής στον Επιτάφιό του θεωρούσε επιβεβλημένη τη συμμετοχή του ατόμου στα κοινά και αποδοκίμαζε εμφαντικά την πολιτική απάθεια «Ένι τε τοις αυτοίς οικείων άμα και πολιτικών επιμέλεια….˙ μόνοι γαρ τον τε μηδέν των δε μετέχοντα ουκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον νομίζομεν». Για τον κλασικό άνθρωπο η πολιτική συμμετοχή συνιστούσε χρέος και όχι μόνο δικαίωμα. Η ιδιώτευση και η αποχή από τα κοινά ήταν κατακριτέα ως στάση ζωής και επέφερε τιμωρία «άτιμον είναι».

Δυο κόσμοι, λοιπόν, διαφορετικοί, αφού εξέφρασαν νέες ανάγκες ζωής που επέβαλαν τα νέα πολιτικά δεδομένα της Ελληνιστικής περιόδου. Εξάλλου, τα ερωτήματα για την ευτυχία, την πολιτική, την κοινωνία και την Ηθική τίθενται καθημερινά και χρήζουν απαντήσεων που να αποτυπώνουν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Μπορεί η ζωή μας να είναι μέσα στο πλήθος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα αυτοκαταργηθούμε ως ατομικές οντότητες που αναζητούν μέσα από προσωπικές στρατηγικές και διαδρομές την ευδαιμονία.

«Το ευδαίμον και το μακάριον ου χρημάτων πλήθος ουδέ πραγμάτων όγκος, ουδ’ αρχαί τινες έχουσιν, ουδέ δυνάμεις, αλλά αλυπία και πραότης παθών και διάθεσις ψυχής το κατά φύσιν ορίζουσα». (Επίκουρος) 

* Το άρθρο αποτελεί διασκευή από κείμενο του βιβλίου μου “ΙΔΕΟπολις”

ΥΓ. Επικούρειου Πέπου, αριστερά στην φωτογραφία ο Επίκουρος με τον Επικούρειο Πέπο στο Βρετανικό Μουσείο. Ηλία Γιαννακόπουλε ως Επικούρειος οφείλω να σου πω ένα μεγάλο ευχαριστώ για το επίμαχο άρθρο που διάβασα πριν λίγο και που θα το κοινοποιήσω σε όλους τους φίλους του ιστολογίου και όχι μόνο. Ελπίζω σε κάποιο επόμενο συμπόσιο των Επικούρειων να είσαι κι εσύ ένας από τους κεντρικούς ομιλητές της της Επικούρειας φιλοσοφίας για τη ζωή, άλλωστε ένας φιλόσοφος προσεγγίζει καλύτερα έναν συνάδελφό του έστω και αν υπάρχει αυτή η απόσταση των 2.500 χρόνων. Φίλες και φίλοι σας χαιρετώ και σας περιμένω στο δέκατο συμπόσιο που θα γίνει στον Γέρακα στις 8 και 9 Φεβρουαρίου.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ Ένας σημαντικός Έλληνας καλλιτέχνης που δυστυχώς αρκετοί Έλληνες δεν γνωρίζουμε.

Προσθήκη λεζάντας

Φίλες και φίλοι αγαπητοί επισκέπτες του ιστολογίου της Λογοτεχνικής Ομάδας Γοργογυρίου σας χαιρετώ.
Η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη σε έναν ακόμη κορυφαίο Έλληνα καλλιτέχνη.
Ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι καλλιτέχνες, κάποιοι επιστήμονες, κάποιοι λογοτέχνες και κάποιοι άλλοι Έλληνες όπως π.χ. ο Φώτης Ραπακούσης -δυστυχώς ουδείς πολιτικός ανάμεσα τους- που μας κάνουν να αισθανόμαστε πως δεν έχει χαθεί η ελπίδα για την Ελλάδα.
Σήμερα, μετά από πρόταση του Αστροτόμ μαζί με την Δολέντσια αποφασίσαμε να πάμε στο Ίδρυμα Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος για να δούμε την έκθεση του Γιώργου Ψυχοπαίδη.
Θα σας παρουσιάσω πιο κάτω ένα μικρό μέρος από τα έργα του.
Είναι απίστευτο το πόσα έργα φιλοτέχνησε ο εν λόγω καλλιτέχνης με θέμα τους ποιητές, την ποίηση και το πώς κατάφερε να συνομιλήσει η ποίηση με την ζωγραφική και οι ποιητές με τον καλλιτέχνη. Φίλες και φίλοι όσοι από σας διαβάσετε αυτό το άρθρο και έχετε λίγο χρόνο στην διάθεση σας αποφασίστε να κάνετε στον εαυτό σας το καλύτερο δώρο.

Η επίσκεψη στο Σταύρος Νιάρχος από μόνη της είναι μια επίσκεψη πολιτισμού, στις αίθουσες της μοναδικής ομορφιάς βιβλιοθήκης απολαύστε την ανάγνωση με συνοδεία υπέροχης απαλής μουσικής.
Περιπλανηθείτε στους χώρους και αφήστε την ματιά σας να ταξιδέψει πότε αγγίζοντας τα κύματα της θάλασσας και πότε τις κορφές των βουνών που περικλείουν την Αθήνα.
Κάποια στιγμή καθίστε στο καφέ και απολαύστε είτε έναν καφέ, είτε ένα σάντουιτς, είτε μια σαλάτα, είτε ένα πιάτο με πένες antente!!
Κάποια στιγμή συναντήσαμε και τον Αστροτόμ και η μαγεία συνεχίστηκε.
Παρεμπιπτόντως να πω πως η είσοδος είναι δωρεάν σε όλους τους χώρους και φυσικά και στην έκθεση.
Η κακή είδηση είναι πως η έκθεση θα διαρκέσει έως και την 31 Ιανουαρίου.
Σας αφήνω τώρα να διαβάσετε λίγα λόγια για τον καλλιτέχνη και αυτά που λέει ο καλλιτέχνης για την έκθεση.
Σας χαιρετώ με σεβασμό και Επικούρεια διάθεση ο Επικούρειος Πέπος.

Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος παρουσιάζει μια μεγάλη αναδρομική έκθεση του Γιάννη Ψυχοπαίδη με ζωγραφικές ενότητες του καλλιτέχνη οι οποίες αναφέρονται, εμπνέονται και συνομιλούν με τους ποιητές και τον ποιητικό τους λόγο.

Η βαθύτερη σχέση του Γιάννη Ψυχοπαίδη με την ποίηση είναι μακρά, συστηματική, συνεχής και δοκιμασμένη μέσα στα χρόνια, και αποτελεί ένα βασικό τμήμα στο ευρύτερο πλαίσιο του δημιουργικού του έργου.

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα διαφορετικών τεχνικών, όπως χαρακτικά, ακουαρέλες και ελαιογραφίες, καθώς και μία σειρά με πορτρέτα των ποιητών.

Μια εικαστική συνομιλία με την Οδύσσεια του Ομήρου, τον Παρμενίδη, τον Ηρώνδα, τον Κάλβο, τον Μπάυρον, τον Παλαμά, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, τον Λόρκα, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Εμπειρίκο, τον Σαχτούρη, την Δημουλά, μέχρι και τον Κοντό, τον Φωστιέρη, τον Βλαβιανό, τον Κυπαρίσση, τον Μεταξά, τον Σιώτη.

«Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έχει ξεκινήσει και συνεχίζεται μέχρι σήμερα αυτός ο ζωντανός εικαστικός/ποιητικός διάλογος, ο οποίος φέρνει κοντά δυο αυτόνομες εκφραστικές γλώσσες που η καθεμιά ζητά να χαθεί μέσα στην άλλη, αλλά μαζί διαφυλάττει και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθεμιάς.

Η ζωγραφική αντλεί εδώ τους χυμούς της δικής της έμπνευσης από τους ρυθμούς, τις εντάσεις και τις σιωπές, το ξεχωριστό αίσθημα και την ψυχική ατμόσφαιρα του ποιητικού λόγου. Αναζητώντας τη βαθύτερη επικοινωνία με τον στίχο κάθε ποιητή, ο Γιάννης Ψυχοπαίδης αφήνεται μέσα στο δικό του ποιητικό κλίμα, στη δική του εικόνα και βίωμα του κόσμου, ώστε ισότιμα η εικόνα του λόγου και ο λόγος της εικόνας να γεννήσουν μια νέα αλήθεια.

Έτσι αλλάζει κάθε φορά το ζωγραφικό λεξιλόγιο και σε κάθε νέα προσέγγιση της ζωγραφικής με την ποίηση χαράσσεται ένας νέος εικαστικός δρόμος, μια νέα μορφολογική εκδοχή, μια νέα συνάντηση των αισθημάτων και των ψυχικών κραδασμών, τόσο διαφορετικών αλλά και τόσο συγγενών στον πυρήνα των μορφών της έκφρασης, όπως είναι το σχέδιο, το χρώμα και ο λόγος.»

Λίλη Πεζανού: επιμελήτρια της έκθεσης

«Στη συγκεκριμένη σειρά έργων που βλέπουμε στην έκθεση του ΚΠΙΣΝ παρουσιάζεται η συνεχής σχέση του Ψυχοπαίδη με μια σειρά ποιητών που χαράσσουν τον δρόμο του στον κόσμο. Τα έργα του περνούν, από τα χειρόγραφα σε στίχους που δεν εικονογραφεί, αλλά αφήνει να διαγράφονται μέσα στα έργα του ως υπόνοιες, προτάσεις, πλάγιες απόψεις ή στιγμές που σε υποβάλουν χωρίς αποχρώντα λόγο, σχόλιο ή επεξήγηση. Αν δεν ξέραμε λόγω του τίτλου της έκθεσης και έργων, το θέμα, θα βλέπαμε τα έργα να ξεδιπλώνονται μπροστά μας μέσα από τις διαφορετικές χειρονομίες και μεταμορφώσεις της εικόνας και του χρώματος που πρώτα από όλα δημιουργούν την αίσθηση μιας απόστασης ή μιας απουσίας».

Ντένης Ζαχαρόπουλος: Ιστορικός Τέχνης

Βιογραφικό

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Από το 1963 μέχρι το 1968 σπούδασε χαρακτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και στη συνέχεια ζωγραφική, με υποτροφία του γερμανικού κράτους, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου (1970-1976).

Υπήρξε μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «Α» τη δεκαετία του 1960 και μέλος της εικαστικής ομάδας του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης· ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Νέοι Έλληνες Ρεαλιστές» (1971-1973)· ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών (Αθήνα 1974-1976)· μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «10/9» του Μονάχου (1975)· προσκεκλημένος του Καλλιτεχνικού Προγράμματος του Δυτικού Βερολίνου DAAD (1977).

Από το 1977 μέχρι και το 1986 έζησε και εργάστηκε στο Βερολίνο. Από το 1986 μέχρι το 1992 έζησε και εργάστηκε στις Βρυξέλλες. Το 1994 εκλέχθηκε καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, όπου δίδαξε έως το 2012. Το 2013 εκλέχθηκε ομότιμος καθηγητής.

Από το 1966 μέχρι σήμερα έχει κάνει πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, έχει λάβει μέρος σε πολλές σημαντικές ομαδικές εκθέσεις σε γκαλερί, πινακοθήκες και μουσεία στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, όπως Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ισπανία, Ιρλανδία, Αλβανία, Ιαπωνία, Βέλγιο, Αλγερία, Κύπρο, Σουηδία, Ισραήλ, Ιράν, Τουρκία, Αγγλία, Καναδά, Ρουμανία, Αίγυπτο, Πολωνία, Ολλανδία, Ιταλία, Αμερική και Κίνα.

Οι φωτογραφίες ανήκουν στον κορυφαίου φωτογράφο Fuji Tomo Kazu και μας τις παραχώρησε τιμής ένεκεν για το ιστολόγιο μας. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς. Και κάτι ακόμα που αφορά το δέκατο συνέδριο των Επικούρειων που θα γίνει στο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Παλλήνης στον ΓΕΡΑΚΑ στις 8 και 9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ με πληθώρα σημαντικών ομιλητών μεταξύ αυτών οι: ΧΡΟΥΣΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ,   ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ και αρκετούς ακόμα που αυτή τη στιγμή δεν θυμάμαι τα ονόματά τους. Θα σας ενημερώσω σύντομα στο viber. 

«ΚΙΝΗΤΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΤΟ ΒΑΣΊΛΕΙΟ ΤΩΝ ΜΗΝΥΜΆΤΩΝ» [Ηλία συγχαρητήρια. Ακόμη ένα κορυφαίο άρθρο από τον σοφό Ηλία Γιαννακόπουλο. Αν κάποιος ρωτήσει, υπέρ; ή κατά; θα είναι σαν να λέει: η κότα ή το αυγό; Παντού υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά, το θέμα είναι η υπερβολή.]

«Το πιο σημαντικό στην επικοινωνία είναι να ακούς αυτό που δε λέγεται» (Peter Drucker)

            Εδώ και δυο αιώνες μια παρατεταμένη επανάσταση ξεκίνησε από τη Δύση, πιο καθολική κι από τη Γαλλική (1789), πιο ριζοσπαστική από τη Ρωσική (1917) και πιο μακρόπνοη από τη βιομηχανική (18ος αιών): Η επανάσταση της επικοινωνίας. Αυτή συνοδεύτηκε από θετικά γεγονότα, όπως την υπερνίκηση των αποστάσεων στο χώρο και το χρόνο και την υπέρβαση των γεωγραφικών, εθνικών και φυλετικών ορίων. Δεν έλειψαν, βέβαια, και τα αρνητικά με κορυφαία αυτά της χειραγώγησης, της προπαγάνδας, του εθισμού και της μοναξιάς.

            Στις μέρες μας έκφραση αυτής της επικοινωνίας είναι και η κινητή τηλεφωνία. Η επικοινωνία μέσω μηνυμάτων διχάζει τους επικοινωνιολόγους και ανησυχεί τους ψυχολόγους και γλωσσολόγους για τα θετικά και αρνητικά που ελλοχεύουν σε αυτήν. Μια γενική καταγραφή αυτών θα μάς απελευθερώσει από τους άγονους μανιχαϊσμούς και θα μάς βοηθήσει να επιλέξουμε τον καλύτερο τρόπο χρήσης της «κινητής επικοινωνίας».

Η θετική πλευρά

            Σε ένα πρώτο επίπεδο η θετική παρουσία των ηλεκτρονικών μηνυμάτων διαφαίνεται στο χώρο της επικοινωνίας και ενημέρωσης μεταξύ των ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων. Κι αυτό γιατί τα μηνύματα μέσω κινητών αναβαθμίζουν τις πληροφοριακές δυνατότητες του χρήστη αφού του προσφέρουν ένα μεγάλο πλήθος εξυπηρετήσεων σε ποικίλους τομείς (ψυχαγωγία, οικονομία, εργασία….). Επιπρόσθετα, η επικοινωνία με τη βοήθεια των μηνυμάτων υπερβαίνοντας τις δεσμεύσεις του χώρου και του χρόνου αποκτά ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, στοιχεία που εκλαμβάνονται ως σύγχρονες αξίες. Έτσι το μήνυμα, ως νέος τρόπος επικοινωνίας αλλάζει τους παραδοσιακούς όρους επικοινωνίας και δημιουργεί ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο εξασφαλίζεται η αμεσότητα και η ιδιωτικότητα.

            Το δεύτερο επίπεδο αφορά την ψυχολογική ασφάλεια που παρέχει στους χρήστες η επικοινωνία με μηνύματα. Αυτό επιβεβαιώνεται στο βαθμό που ο πομπός διακατέχεται από ένα αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς, αφού μπορεί να βρίσκεται σε συνεχή επαφή με πρόσωπα οικεία. Ανάλογα συναισθήματα βιώνει ο άνθρωπος και ως δέκτης όταν διαβλέπει πως οι «άλλοι» τον θυμούνται και τον υπολογίζουν. Είναι μια μορφή κοινωνικής αποδοχής που ενισχύει το αίσθημα της αυτοεπιβεβαίωσης.

            Στο τρίτο επίπεδο ανιχνεύονται τα οφέλη στον οικονομικό τομέα. Ειδικότερα τα οικονομικά μεγέθη αυτού του είδους είναι μικρότερα έναντι των συμβατικών μορφών επικοινωνίας (τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, επιστολές….). Εξάλλου το μήνυμα παρέχει τη δυνατότητα στο χρήστη να επικοινωνεί και ταυτόχρονα να εργάζεται χωρίς να σπαταλά ιδιαίτερο χρόνο και χρήμα. Μπορεί να συντονίζει, να διατάζει, να ενθαρρύνει, να διδάσκει, να επιλύει προβλήματα ή ακόμα και να θεραπεύει (ιατρικές συμβουλές) ή να κατευνάζει πάθη.

            Το τέταρτο επίπεδο συμπυκνώνει το αίσθημα της ελευθερίας που βιώνει ο χρήστης κατά το χρόνο της επικοινωνίας. Η οθόνη και το πληκτρολόγιο εξασφαλίζουν μια sui generis ελευθερία, αφού ο χρήστης διασώζει τόσο την ιδιωτικότητά του όσο και την αβίαστη έκφραση και κοινοποίηση των σκέψεων και συναισθημάτων του. Ασκείται σε ένα νέου είδους γλωσσικό κώδικα που δεν υπολείπεται κατ’ ανάγκην του παραδοσιακού. Ο συνδυασμός ήχου και εικόνας καθιστά αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας πιο ενδιαφέροντα και ίσως πιο απαιτητικό.

            Στον κατάλογο των θετικών στοιχείων που συνοδεύουν την επικοινωνία μέσω μηνυμάτων θα μπορούσαν να προστεθούν κι άλλα, όπως: η διευκόλυνση των διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων, η έκφραση της κοινωνικότητας και ίσως – ίσως η διάδοση σκέψεων και ιδεών που θα μπορούσαν να γονιμοποιήσουν θετικά άτομα και κοινωνίες (πλανητική συνείδηση…..).

Η αρνητική όψη

            Ωστόσο δεν λείπουν και οι αιτιάσεις για τα αρνητικά παρεπόμενα των ηλεκτρονικών μηνυμάτων που αισθητοποιούνται σε πολλαπλά επίπεδα. Αρνητικά που ανιχνεύονται τόσο στις διάφορες υποστάσεις του χρήστη (πνευματική, κοινωνική, συναισθηματική..) όσο και σε επίπεδο κοινωνικών σχέσεων και κοινωνικών συμπεριφορών – διεργασιών.

            Πρωτίστως η αρνητική παρουσία των μηνυμάτων διαφαίνεται στο επίπεδο της ίδιας της επικοινωνίας. Η αμεσότητα αυτής υποκαθίσταται από τη «μηχανική επικοινωνία» που τη χαρακτηρίζει ο απρόσωπος χαρακτήρας. Η οικειότητα και η ζωντάνια της «πρόσωπο με πρόσωπο» επικοινωνίας απουσιάζουν, αφού το πρόσωπο κρύβεται πίσω από το μήνυμα. Η κοινωνική προσέγγιση υποχωρεί, οι γόνιμες αλληλεπιδράσεις χάνονται και αντί αυτών επιβάλλεται η αποπροσωποποίηση και μια υποκριτική ευγένεια. Ο γνήσιος διάλογος εκλείπει και αντικαθίσταται από παράλληλους γραπτούς μονολόγους. Η επικοινωνία διεξάγεται σε ένα φασματικό περιβάλλον και μοιραία χάνεται ο αυθορμητισμός και η αυθεντικότητα των συνομιλητών. Άτυπα επωάζεται ένας ιδιόμορφος «αυτισμός» εγωκεντρικών ατόμων.

            Ωστόσο η αρνητική λειτουργία των μηνυμάτων ως οργάνου επικοινωνίας αισθητοποιείται και στο ψυχολογικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτομα που εθίζονται σε αυτήν τη μορφή επικοινωνίας καθίστανται εσωστρεφή και αγοραφοβικά. Βιώνουν μια περίεργη «μοναξιά» που τους εμποδίζει να ωριμάσουν ψυχολογικά. Επωάζεται, δηλαδή, μια συναισθηματική ρηχότητα ή ατροφία στο βαθμό που αποφεύγεται η «τριβή» της άμεσης επικοινωνίας. Τρέφεται, έτσι, ένα εγωκεντρικό και «φοβικό» Εγώ, που αρέσκεται στην υπερβολή της πληκτρολόγησης και της πολυλογίας των μηνυμάτων. Μια γλωσσική φλυαρία χωρίς περιεχόμενο που φανερώνει την εσωτερική κενότητα και την ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση.

            Κίνδυνοι, επίσης, διαφαίνονται και στη γλωσσική αρτιότητα των χρηστών. Η σύντμηση των λέξεων, τα greeklish και η συνθηματική χρήση του λόγου προλειαίνει το έδαφος της γλωσσικής ένδειας. Σε αυτό το πλαίσιο επικοινωνίας ανθοφορεί και η αργκώ, όπως και οι ξένες λέξεις που εξοστρακίζουν όρους και έννοιες της μητρικής γλώσσας. Έτσι οι χρήστες και ιδιαίτερα οι νέοι εθίζονται σε μια γλώσσα επίπεδη και νοηματικά φτωχή. Κυριαρχεί ένας γλωσσικός ομοιομορφισμός που ισοπεδώνει τις ατομικές ιδιαιτερότητες και καθηλώνει το άτομο σε έναν ιδιόμορφο πνευματικό «νανισμό». Απόρροια όλων των παραπάνω η ανάδυση μιας ατροφικής σκέψης.

Η δαιμονοποίηση και η άλλη πρόταση

            Η καταγραφή των αρνητικών σκέψεων των «κινητών μηνυμάτων» δεν στοχεύει στη δαιμονοποίηση της σχέσης των ανθρώπων με το συγκεκριμένο κώδικα επικοινωνίας αλλά μάς παρακινεί να ανιχνεύσουμε σωστούς τρόπους χρήσης μέσα από μια πραγματικότητα.

            «Τα τρία τέταρτα των Αμερικανών είναι κάτοχοι κινητού τηλεφώνου. Το 2018, αυτά τα 253 εκατομμύρια Αμερικανών ξόδεψαν 1380 δολάρια και 1460 ώρες στα κινητά τους τηλέφωνα και τις υπόλοιπες φορητές συσκευές τους. Αυτό σημαίνει ότι δαπάνησαν 91 μέρες χωρίς ύπνο. Αυτό σημαίνει επίσης ότι έμειναν 370 δις ώρες ξύπνιοι και σπατάλησαν 349 δις δολάρια…. Τα 1380 δολάρια που δαπανάτε στο κινητό σας, μπορούν να σας αγοράσουν μια έκταση δυο στρεμμάτων, όπου θα μπορούσατε να φυτέψετε 150 δέντρα. Κάθε δέντρο αιχμαλωτίζει 24 κιλά άνθρακα το χρόνο… Άρα κάθε Αμερικανός κάτοχος κινητού θα μπορούσε αιχμαλωτίζοντας 886 εκατομμύρια τόνους άνθρακα ετησίως να εξουδετερώσει το 10% των ετήσιων εκπομπών άνθρακα των ΗΠΑ….» (New York Times) (Η αποθέωση του «επιχειρήματος της Ολισθηρής Πλαγιάς»).

            Η παραπάνω πρόταση μπορεί να κινείται στο επίπεδο του ιδεατού αλλά μάς αναγκάζει να δεχτούμε πως «τίποτα δεν μπορεί να είναι φορέας του απόλυτου καλού ή κακού». Επαφίεται στο χρήστη και στον τρόπο χρήσης, αν θα κυριαρχήσουν τα θετικά ή αρνητικά στοιχεία. Τα κινητά και τα μηνύματα, ως νέος τρόπος επικοινωνίας είναι τα εργαλεία μας… Ας μη γίνουν, όμως, οι δυνάστες μας.

            Μπορούμε να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στην πραγματική και στην εικονική ζωή. «Η πλειονότητα των εφήβων δεν σκέφτεται να υποκαταστήσει την πραγματική ζωή με την εικονική. Αντίθετα η εικονική πραγματικότητα τους βοηθά να αποκτήσουν γνώση και αυτοπεποίθηση για να αντιμετωπίσουν τον πραγματικό κόσμο» (Ματέο Λαντσίνι, δρ. Ψυχολογίας).

Πηγή:https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com/