Πρόσκληση σε Γεύμα στο σπίτι του Επίκουρου του Γοργογυραίου: Μία συζήτηση για τη Φιλοσοφία μεταξύ των Πρωταγόρα-Επίκουρο και Νίτσε. Συγκλίσεις και αποκλίσεις. Το κείμενο έγραψε ο Ηλίας Γιαννακόπουλος ο οποίος είχε την ιδέα αυτής της συζήτησης.

 «Μη σε απασχολεί τι τρως και τι πίνεις, αλλά με ποιους τρως και πίνεις» (Είκουρος).   

         Αλήθεια σ’ αυτό το υποθετικό γεύμα με τους τρεις φιλοσόφους, σ’ αυτήν την απρόσμενη συνάντηση τι θα μπορούσαν να πουν μεταξύ τους οι τρεις γίγαντες της Παγκόσμιας Φιλοσοφίας; Ποιο κοινό μπορούν να έχουν μεταξύ τους αφού έζησαν σε διαφορετικές εποχές και το αντικείμενο της φιλοσοφικής τους σκέψης ήταν διαφορετικό;

         Αρχικά τόσο ο Πρωταγόρας όσο και ο Νίτσε θα μπορούσαν να συμφωνήσουν στο κοινό τους στοιχείο, το «Θάνατο των Θεών».          

       Από το “Περί μεν θεών ουκ έχω ειδέναι, ούθ’ ως εισίν ούθ’ ως ουκ εισίν ούθ’ οποίοι τινες ιδέαν. Πολλά γαρ τα κωλύοντα ειδέναι η τε αδηλότης και βραχύς ων ο βίος του ανθρώπου”  του Πρωταγόρα έως το  «Θα σας πω εγώ που είναι! Τον σκοτώσαμε! Εσείς κι εγώ! Όλοι είμαστε οι δολοφόνοι του! Μα πως το κάναμε… Ο Θεός είναι και παραμείνει νεκρός! Εμείς τον σκοτώσαμε!”  του Νίτσε.

        Ίσως θα μπορούσαν  συνεξετάσουν αν αυτή η αμφισβήτηση των Θεών διευκόλυνε τελικά την κατάκτηση της ευδαιμονίας από τον άνθρωπο και τη βίωση μιας πραγματικής ελευθερίας.

       Αλλά και ο Επίκουρος,, με τον δικό του τρόπο, πρόβαλε μία άλλη αντίληψη για τους θεούς και τη θέση τους στην ανθρώπινη ζωή, όταν διακήρυξε πως ο Θεός δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελεί πηγή Φόβου:  

       “Άφοβον ο Θεός,” (O Θεός δεν εμπνέει φόβο) // “Το μακάριο και άφθαρτο  Ον (Θεός) / Ούτε δικά του προβλήματα έχει / Ούτε σε άλλους προκαλεί /  Ώστε ούτε οργίζεται με κανέναν / Ούτε κάνει χάρες σε κανέναν. / Όλα αυτά είναι γνωρίσματα αδύναμων όντων”.

       Ο Επίκουρος σίγουρα θα μπορούσε να ευχαριστήσει το Νίτσε για τη φιλοφρόνηση και τη μεγάλη του αναγνώριση του έργου του, αφού ο Γερμανός Φιλόσοφος είχε διακηρύξει πως «Η σοφία δεν έχει προχωρήσει ούτε ένα βήμα μετά τον Επίκουρο, και συχνά βρίσκεται χιλιάδες βήματα πίσω του». Κάτι ανάλογο είχε διατυπώσει και ο Μαρξ «Ο Επίκουρος είναι, λοιπόν, ο μέγιστος Έλληνας διαφωτιστής».

           Ένα σημείο σύγκλισης του Επίκουρου με το Νίτσε είναι και οι θέσεις τους για την αξία της Μοναξιάς ως συστατικού στοιχείου της αυθεντικότητας του ανθρώπου και ως δημιουργικής προϋπόθεσης για την κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας. Ο Επίκουρος εκτός από το εμβληματικό  «Λάθε  Βιώσας» σε κάποιο άλλο σημείο είχε τονίσει για το ρόλο της μοναξιάς.

       « Αν και η προστασία από τους ανθρώπους επιτυγχάνεται, ως ένα βαθμό, χάρη σε μια σταθερή δύναμη και στον πλούτο, πραγματική ασφάλεια έχει κανείς όταν αυτή απορρέει από την ήσυχη ζωή και την απομάκρυνση από το πλήθος».

          Παρόμοιες ήταν και οι θέσεις του Νίτσε για τη Μοναξιά, όπως: «Αχ, το ξέρω καλά, δεν ξέρετε τι είναι απομόνωση. Όπου υπήρχαν ισχυρές κοινωνίες, κυβερνήσεις, θρησκείες, κοινές γνώμες, εν ολίγοις όπου υπήρχε τυραννία, εκεί αυτή μίσησε τον μονήρη φιλόσοφο» και κάπου αλλού τονίζει με έμφαση «Κανένας δεν μαθαίνει, κανένας δεν διδάσκει - να αντέχουμε τη ΜΟΝΑΞΙΑ».

          Κοινό σημείο μεταξύ και των τριών φιλοσόφων θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε και στο επίπεδο της Πολιτικής, έστω κι αν και οι τρεις περιθωριακά προσέγγισαν το επίπεδο αυτό.

           Ο Πρωταγόρας εισήγαγε τους όρους «Αιδώ» και «Δίκη» ως βασικά στοιχεία για τη συγκρότηση και εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και της πόλης: «Ζευς πέμπει Ερμήν άγοντα εις ανθρώπους αιδώ τε και δίκην ίν’ είεν  κόσμοι τε και δεσμοί πόλεων συναγωγαί φιλίας» (Ο Δίας στέλνει τον Ερμή που έφερνε στους ανθρώπους τον αλληλοσεβασμό (ντροπή, άγραφο δίκαιο) και τη δικαιοσύνη, για να υπάρχουν τάξη (αρμονία) και στενές σχέσεις μεταξύ των πόλεων που να τις κρατάνε ενωμένες με φιλία).

        Όποιος δεν μπορούσε από τους πολίτες να έχει μερίδιο στην Αιδώ  την Δίκη ο Δίας θέσπισε νόμο να τον θανατώνουν ως αρρώστια της πόλης «κτείνειν ως νόσον της πόλεως». Κι αυτό γιατί ο Πρωταγόρας ήταν απόλυτος στην ανάγκη-υποχρέωση των πολιτών να μετέχουν στα κοινά που συνιστά την αναγκαία προϋπόθεση για να υπάρχουν οι πόλεις «Ει μέλλει πόλις είναι ουδένα δει ιδιωτεύειν» (Για να υπάρχουν και να λειτουργούν οι πόλεις πρέπει κανείς να μην ασχολείται μόνον με τις ιδιωτικές του υποθέσεις).

      Στο πεδίο της Πολιτικής  ο Επίκουρος διαφοροποιήθηκε πλήρως από τον Πρωταγόρα, αφού για την κατάκτηση της Ευδαιμονίας του ο άνθρωπος θα έπρεπε να αποφύγει την ενασχόλησή του με κάθε δραστηριότητα που θα τον υποχρέωνε να συναναστρέφεται με ανθρώπους. Η προτροπή του Επίκουρου «Λάθε Βιώσας» (Ζήσε απαρατήρητος) εξέφραζε το κλίμα της εποχής όπου το άτομο θα έπρεπε από μόνο του να πετύχει την επιβίωσή του και την ευδαιμονία του στο βαθμό που η Πόλη-Κράτος κατέρρευσε.

       Θα ήταν πάντως μία ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ του Πρωταγόρα και του Επίκουρου για το θέμα αυτό, της συμμετοχής, δηλαδή, των πολιτών στα κοινά της πόλης.

          Στο επίπεδο της πολιτικής μπορεί ο Νίτσε να μην διατύπωσε κάποιες πολιτικές θέσεις, αλλά με τη θεωρία του για τη «Βούληση για Δύναμη» και το σύμβολό του τον Ζαρατούστρα-Υπεράνθρωπο προκάλεσε πολλά σχόλια. Ειδικότερα κάποιες αναφορές του για το ρόλο της «Δύναμης» έγινε η αφορμή να κατηγορηθεί ότι υποθάλπει το Ναζισμό. Κι αυτό γιατί οι ίδιοι οι ναζιστές χρησιμοποίησαν πολλές φορές στην προπαγάνδα τους λέξεις και φράσεις του Νίτσε, όπως «Υπεράνθρωπος» και «Βούληση για Δύναμη».

         Στη συζήτηση σίγουρα θα μπορούσε να τονιστεί και ο θαυμασμός του Νίτσε προς το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα (διονυσιακό και Απολλώνιο) αλλά και προς τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, όπως διαφαίνεται και από μία αποστροφή του στο «Τάδε έφη Ζαρατούστρα»;

        “Οι Έλληνες είναι αξιοθαύμαστοι, χωρίς βιάση.-Πρόδρομοί μου: O Ηράκλειτος, ο Εμπεδοκλής”.

         Ωστόσο ο Ύμνος προς την αρχαία Ελληνική σκέψη και το Ελληνικό Πνεύμα είναι το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του Νίτσε «Η Γέννηση της Τραγωδίας» (Κεφ.15,1872).

       “ Αποδεδειγμένα σε κάθε περίοδο της εξέλιξής του ο δυτικός πολιτισμός προσπάθησε να απελευθερώσει τον εαυτό του από τους Έλληνες. Βέβαια, πού και πού, κάποιος εμφανίζεται που αναγνωρίζει ακέραιη την αλήθεια, την αλήθεια που διδάσκει ότι οι Έλληνες είναι οι ηνίοχοι κάθε επερχόμενου πολιτισμού και σχεδόν πάντα τόσο τα άρματα όσο και τα άλογα των επερχόμενων πολιτισμών είναι πολύ χαμηλής ποιότητας σε σχέση με τους ηνίοχους, οι οποίοι τελικά αθλούνται οδηγώντας το άρμα στην άβυσσο, την οποία αυτοί ξεπερνούν με Αχίλλειο άλμα.”

          Ως επιδόρπιο της συζήτησης από μέρους του οικοδεσπότη θα μπορούσε να είναι μία αναφορά στην αποδοχή και στο θαυμασμό κι άλλων  μεγάλων  της Ευρωπαϊκής  Φιλοσοφίας και Επιστήμης, όπως του Μαρξ και του Χάιζεμπεργκ.

         Κι αυτό γιατί ο πρώτος στη διδακτορική του διατριβή ανιχνεύει τις διαφορές ανάμεσα στη «Δημοκρίτεια και στην Επικούρεια Φυσικής Φιλοσοφίας». Ο δεύτερος, εισηγητής της θεωρίας της απροσδιοριστίας - αβεβαιότητας ακούμπησε πάνω στην έννοια της «Παρέγκλισης» του Επίκουρου, που πρώτος διείδε και διατύπωσε την άποψη πως η τυχαία κίνηση των ατόμων από τροχιά σε τροχιά είναι αυτή που δημιουργεί την ποικιλότητα στη φύση.

     Εξάλλου ο Επίκουρος θεωρούσε τη γνώση των νόμων της φύσης και του σύμπαντος ως αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη της αταραξίας και της απότοκης αυτής ευδαιμονίας:

     "Δεν είναι δυνατόν να απελευθερωθεί κανείς από τους φόβους για τα πιο σημαντικά θάματα, εάν δεν γνωρίζει ποια είναι η φύση του σύμπαντος, και ταράζεται μ’ αυτά που λένε οι μύθοι. Επομένως, δεν μπορεί κανείς να απολαμβάνει ακέραιες τις ηδονές χωρίς τη μελέτη της φύσης”.

       Κοινό στοιχείο-γνώρισμα και των τριών Φιλοσόφων είναι αναμφισβήτητα η αμφισβήτηση και οι διώξεις που δέχτηκαν από τους αντιπάλους τους κι από το σύστημα, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους. Ωστόσο και οι τρεις λείαναν τη λεωφόρο για τον μετασχηματισμό του ανθρώπου και την κατάκτηση μιας άλλης ποιότητας ζωής.

        Ίσως η άποψη του Νίτσε θα μπορούσε να συνθέσει τις επί μέρους  ιδιαιτερότητες  και των τριών και να αποδώσει με σαφήνεια την προσφορά τους στο Παγκόσμιο Πνεύμα:

          “Μέσα στη φύση μας είναι το να δημιουργήσουμε ένα πλάσμα ανώτερο από εμάς τους ίδιους. Να δημιουργούμε πάνω από μάς!  Αυτό είναι το ένστικτο της ενέργειας και του έργου.- Όπως κάθε θέληση  υπονοεί έναν σκοπό, το ίδιο κι ο άνθρωπος υπονοεί ένα πλάσμα, που δεν αποτελεί (ακόμα) παρουσία, μα που παρουσιάζει τον σκοπό της ύπαρξής του. Αυτό συνιστά την ελευθερία κάθε θέλησης! Μέσα στον σκοπό βρίσκεται η αγάπη, η ευλάβεια, το όραμα αυτού που είναι τέλειο, η επιθυμία” («Τάδε έφη Ζαρατούστρα»).

Αυθεντικός Μαραθώνιος: Στο μεταίχμιο μιας ιστορικής Μάχης και μιας Γιορτής. Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 “Έχω μάθει ότι το να τελειώνεις ένα μαραθώνιο δεν είναι απλά μία αθλητική επιτυχία. Είναι μία απόδειξη ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο” (Τζον Χανκ, συγγραφέας).

         Ίσως είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις που ένα ιστορικό πολεμικό γεγονός (Μάχη του Μαραθώνα, 490 πχ) με τα παράγωγά του να διατηρείται στη μνήμη των επόμενων γενεών μέσα από ένα αθλητικό γεγονός. Ίσως αποτελεί μία πρωτοτυπία ένα τοπικό πολεμικό γεγονός να μετατρέπεται σε μία παγκόσμια εκδήλωση-γιορτή Ειρήνης και ευγενούς άμιλλας με στόχο όχι την νίκη και την επικράτηση επί του αντιπάλου αλλά την απλή σ υ μ μ ε τ ο χ ή.

       Ωστόσο, αποτελεί και μοναδική περίπτωση ένα αθλητικό γεγονός να μην ανακαλεί άμεσα στη μνήμη των αθλητών και των θεατών εκείνο το ιστορικό γεγονός και τους βασικούς ή τον βασικότερο πρωταγωνιστή (Μιλτιάδη ή Φειδιππίδη) του προς τιμήν των οποίων  διεξάγεται το αθλητικό αυτό γεγονός.

      Ίσως επί πλέον και να αποτελεί και παγκόσμια πρωτοτυπία ένα πατριωτικό καθήκον ενός πολεμιστή και Ημεροδρόμου (δρομέα) να καθιερώνεται ως Ολυμπιακό άθλημα. Συνιστά μία ξεχωριστή περίπτωση πολλές πόλεις σε όλον τον κόσμο να διοργανώνουν το αθλητικό αυτό γεγονός προς τιμήν μιας μάχης ή μιας ιστορικής ενέργειας  ενός οπλίτη-δρομέα.

      Ίσως, όμως, το σημαντικότερο όλων των παραπάνω μοναδικών και ξεχωριστών περιπτώσεων να είναι πως αυτό το αθλητικό γεγονός, ενώ έχει ως πηγή έμπνευσης και αναφοράς μία ιστορική πολεμική μάχη (Μάχη του Μαραθώνα), να απογυμνώνεται από κάθε πολεμικό στοιχείο και να υπερτονίζεται η αξία της Ειρήνης, της Παγκόσμιας συναδέλφωσης, της Προσπάθειας  και της Υπέρβασης των σωματικών και ψυχολογικών αντοχών του ανθρώπου.

        Θα αποτελούσε, ίσως, και ενδιαφέρον στοιχείο, αν ήταν εφικτό βέβαια, να  διερευνηθεί πόσοι από τους συμμετέχοντες δρομείς ή και θεατές (Έλληνες και αλλοεθνείς) γνωρίζουν τα ιστορικά δεδομένα που αποτελούν και την πηγή έμπνευσης αυτού του αθλητικού γεγονότος στο οποίο συμμετέχουν χωρίς ίχνος προσδοκίας για  κάποιο οικονομικό όφελος.

          Όλα τα παραπάνω τα συνθέτει και τα συμπυκνώνει  ο αυθεντικός Μαραθώνιος της Αθήνας, αλλά και όλοι οι άλλοι που διεξάγονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με μεγάλη  συμμετοχή. Ένας αγώνας δρόμου των 42.195 χιλιομέτρων που προκαλεί το ενδιαφέρον χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ανθρώπων είτε συμμετέχουν είτε όχι.

         Ποτέ άλλοτε σε παγκόσμιο επίπεδο μία πολεμική  νίκη δεν αποτυπώθηκε με ένα ρήμα, χρόνου Παρακειμένου, όχι από τον στρατηγό-πρωταγωνιστή και νικητή (Μιλτιάδη), αλλά από τον δρομέα (Φειδιππίδη) που μετέφερε το χαρμόσυνο μήνυμα στους αγωνιούντες συμπατριώτες του.

       Κι αυτό γιατί τότε το γεγονός απείχε χρονικά κατά πολύ από την είδηση σε αντίθεση με σήμερα που το γεγονός με την είδηση συνυπάρχουν ή και όχι σπάνια η είδηση να προηγείται του γεγονότος ή ακόμη η είδηση να είναι χαλκευμένη (Fake News).                             

                                                 “Ν ε ν ι κ ή κ α μ ε ν”

         Σίγουρα ο Φειδιππίδης δεν θα μπορούσε καν να το υποψιαστεί πως εκείνη η φοβερή διαδρομή (Μαραθώνας - Αθήνα) και εκείνο το εμβληματικό όσο και λεκτικά εύηχο πεντασύλλαβο «ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ» θα αποτελούσαν το εφαλτήριο για την καθιέρωση του Μαραθωνίου, ως ολυμπιακού αθλήματος που διακρίνεται για την μαζικότητα των συμμετοχών και το έντονο ενδιαφέρον που προκαλεί στους θεατές.

          Η Ελλάδα πρωτίστως αλλά και η ανθρωπότητα χρωστά μεγάλη ευγνωμοσύνη στο Γάλλο Φιλόλογο Michel Breal που πρότεινε τον δρόμο που διένυσε ο Φειδιππίδης ως Ολυμπιακό άθλημα - αγώνισμα (Ολυμπιακοί αγώνες, 1896, Αθήνα).

         Έκτοτε ο Μαραθώνιος δεν τελείται ως άθλημα μόνον στους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά και ως γιορτή αθλητισμού κάθε χρόνο σε πολλές πόλεις όλου του κόσμου με μεγάλη συμμετοχή αθλητών και θεατών.

     Η συμμετοχή αυτή πέραν όλων των άλλων συνιστά κι ένα μοναδικό, αξιοπαρατήρητο και αξιοθαύμαστο παράδειγμα του τρόπου με το οποίο ένα ένδοξο πολεμικό γεγονός μετατρέπεται σε ένα άθλημα- αγώνισμα και γιορτή  μέσα από τα οποία προωθούνται εμφαντικά η άμιλλα, η συμμετοχή, η προσπάθεια και η υγιής όσο και δημιουργική επικοινωνία ανθρώπων και λαών χωρίς τα τεχνητά εμπόδια του Χρώματος, της Γλώσσας, της Θρησκείας, της Εθνικότητας..

        “Το να τρέχεις σε μαραθώνιο είναι απλά άλλη μία μορφή παράνοιας” (Κάθριν Σβίτσερ, νικήτρια του Μαραθωνίου της Νέας Υόρκης, 1974)

           Ο Μαραθώνιος με όλες τις εκφάνσεις του αναδεικνύει την αξία της Πειθαρχίας, της Υπομονής, της Επιμονής, της Αντοχής, της Θέλησης και όλων εκείνων των αρετών και αξιών που πρέπει να καλλιεργεί κάθε άνθρωπος στην εποχή μας.

           Ο Μαραθώνιος μάς καλεί να υπερβούμε τα όρια της σωματικής και ψυχικής μας αντοχής. Μάς οδηγεί σε μία sui generis αυτογνωσία και σε μία διαδικασία συνειδητής αυτοβελτίωσης.

          Ο Μαραθώνιος ως ένα βαθμό μάς αποκαλύπτει τα όριά μας (σωματικά και ψυχικά) που συνήθως αποφεύγουμε να γνωρίσουμε. Είναι μία υγιής δοκιμασία και εκγύμναση σώματος, ψυχής και πνεύματος.

        

            Είναι και μία ηθική δοκιμασία γιατί στον Μαραθώνιο δεν ανταγωνίζεσαι για υπερτέρηση, αλλά για την αξία της συμμετοχής και της εσωτερικής πληρότητας που νιώθεις με τον τερματισμό και μόνο.

         Στον Μαραθώνιο δεν υπάρχουν αθλητές -  αντίπαλοι. Ο μοναδικός μας αντίπαλος είναι ο προσωπικός μας χρόνος και αδάμαστη θέλησή μας να υπερβούμε τα όριά μας.

        Ο Μαραθώνιος είναι ένα σύμβολο που συμπυκνώνει όλα τα υγιή ανθρώπινα γνωρίσματα. Είναι μία ανθρώπινη συνύπαρξη που στοχεύει στην ανάδειξη της άμιλλας χωρίς τα διαβρωτικά στοιχεία του κτηνώδους ανταγωνισμού που επιβάλλον οι σύγχρονες συνθήκες ζωής.

Στον Μαραθώνιο όλοι είναι νικητές, ακόμη κι αυτοί που δεν μπόρεσαν να τερματίσουν, αλλά προσπάθησαν και γνώρισαν τα όριά τους και ταυτόχρονα αναγνώρισαν και χειροκρότησαν την ανωτερότητα κάποιων άλλων.

       Εξάλλου όλοι μας είμαστε ή θα πρέπει να είμαστε νικητές σε κάποιον δικό μας Μαραθώνιο. Κανείς στη ζωή δεν γεννήθηκε νικητής ή ηττημένος. Τον νικητή και τον ηττημένο σε μεγάλο βαθμό εμείς τον κτίζουμε.

        Ας χαρούμε ως άτομα και ως άνθρωποι αυτήν τη μοναδική ανθρώπινη συνάθροιση και ας επικοινωνήσουμε νοερά όχι μόνον με τον Φειδιππίδη αλλά και με το ίδιο το ιστορικό γεγονός πού έμελλε να σημαδέψει την παγκόσμια ιστορία.

          Η αξία της μάχης του Μαραθώνα διαφαίνεται και μόνο με την υποθετική νίκη των Περσών.

         Όσοι δεν μπορούμε να συμμετάσχουμε στον Μαραθώνιο, ας επιλέξουμε έναν άλλο Μαραθώνιο, ολότελα δικό μας, για να μετρήσουμε τις αντοχές μας και να βιώσουμε την αξία του τερματισμού κι ενός ηχηρού δικού μας

                                            «Ν ε ν ί κ η κ α»

 

Ελπίδα μας οι νεκροί… Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 "Α, ναι, πόσες ανόητες μάχες, ηρωισμοί. / φιλοδοξίες, υπεροψίες, / θυσίες και ήττες, κι άλλες μάχες, για / πράγματα που / κιόλας / ήταν από άλλους αποφασισμένα, όταν / λείπαμε εμείς. Και οι / άνθρωποι, αθώοι..." (Γ. Ρίτσος)   

     Κι ενώ ο πόλεμος του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς συνεχίζεται με απροσδιόριστο αριθμό νεκρών, ένθεν και ένθεν, και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές αλλά και με εμφανή τα «Ηθικά Τραύματα» του Πολιτισμού μας, όλοι αναζητούν τη μαγική λύση και την πιο ασφαλή διέξοδο από αυτόν τον πόλεμο. Κι αυτό γιατί παραφράζοντας γνωστή φράση του Σόλωνα θα μπορούσαμε να πούμε πως “Ο Πόλεμος έχει είσοδο, αλλά δεν έχει έξοδο”.

        Και πώς να μιλήσεις για Ειρήνη και πώς να πείσεις τους λαούς πως η επόμενη ημέρα με τη λήξη του πολέμου θα τους εξασφαλίζει τα αναγκαία για μια ζωή με ασφάλεια, ελευθερία και εθνική αξιοπρέπεια; Με ποια επιχειρήματα θα πείσεις τις μανάδες που έχασαν τα παιδιά τους και πώς θα παρηγορήσεις τα παιδιά που έχασαν τους γονείς τους από τις σφαίρες του εχθρού; To αίμα των νεκρών είναι ακόμη ζεστό και ζητά εκδίκηση.

        Σε ποια θεμέλια μπορεί να οικοδομηθεί η ειρήνη μεταξύ των δύο λαών και η εμπιστοσύνη για ένα μέλλον, όπου οι δύο λαοί-χώρες θα αναγνωρίσουν και θα σεβαστούν το δικαίωμα να ζουν σε μια πατρίδα με ασφάλεια και ελευθερία; Πώς θα πειστούν οι δύο λαοί να αποδεχτούν πως η ύπαρξη και η επιβίωσή τους δεν προϋποθέτει κατ’ ανάγκη και τον αφανισμό της άλλης χώρας-λαού; Οι μανιχαϊσμοί αυτού του είδους το μόνο που πετυχαίνουν είναι να τρέφουν με αθώο αίμα το αδηφάγο τέρας του μίσους και του πολέμου.

       "Ελευθερία δεν είναι να διαλέγεις ανάμεσα στο μαύρο και το άσπρο, αλλά να μπορείς να αποκηρύσσεις τέτοιες επιλογές" (Tέοντορ Αντόρνο).

        Όταν στους δύο λαούς κυριαρχούν η καχυποψία και το μίσος, όταν τα ακραία συναισθήματα (ίσως δικαιολογημένα από την εμπειρία του παρελθόντος) και των δύο λαών κανοναρχούν ακόμη και τις πιο ψύχραιμες και φιλειρηνικές φωνές, τότε οι ελπίδες για ένα γρήγορο τερματισμό του πολέμου είναι ελάχιστες.

         Η ακραία ισλαμοφοβία και ο παραδοσιακός αντισημιτισμός δηλητηριάζουν κάθε θετικό ανθρώπινο συναίσθημα και δημιουργούν προσκόμματα στην ειρηνική έξοδο από τον πόλεμο. Η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο λαών φαντάζει ουτοπική ή και ύποπτη για αυτόν που την προτείνει γιατί κινδυνεύει να κατηγορηθεί ότι μεροληπτεί υπέρ της μιας χώρας.

      Κι αυτό γιατί η εμπιστοσύνη προϋποθέτει ένα ελάχιστο όριο λήθης για να μπορέσουν οι δύο λαοί να υπάρξουν στο μέλλον ως γείτονες. Πώς να ζητήσεις, όμως, από τους δύο λαούς να ξεχάσουν τους νεκρούς τους και την ταπείνωσή τους; Πώς να τους πείσεις, όμως, πως το μέλλον ανήκει στους ζωντανούς και πώς η ειρηνική συνύπαρξη χρειάζεται και μία εσωτερική γενναιότητα; Πώς να πείσεις και τους πιο δύσπιστους πως οι απειλές για ολοκληρωτικό αφανισμό της άλλης χώρας-λαού το μόνο που επιτυγχάνει είναι να υπηρετεί τη λογική και to βασίλειο του νεκροταφείου;

            

          Κι ενώ όλες αυτές οι σκέψεις και οι προβληματισμοί κατατρώγουν το νου μου ακούγοντας ή βλέποντας το θάνατο αθώων και την ισοπέδωση των πόλεων, το βλέμμα μου  εστιάζεται σε ένα παλιό (πολύ παλιό) δημοσίευμα εφημερίδας (Ελευθεροτυπία. Προσφιλές θέμα, όπως  πάντα οι εχθροπραξίες Ισραήλ και Παλαιστινίων “λωρίδα της Γάζας”). Ένα δημοσίευμα που θα μπορούσε να δώσει ιδέες για λύση και τερματισμό του σημερινού πολέμου.

          Το κείμενο του δημοσιεύματος εμπεριέχει κατά ένα σατανικό τρόπο στοιχεία της επικαιρότητας, αλλά ταυτόχρονα και σκέψεις για μία έξοδο από την κόλαση του πολέμου. Το παραθέτω ως έχει, γιατί ως κείμενο μπορεί να προκαλέσει υγιή συναισθήματα αλλά και να προβάλει την αξία της λογικής ως βασικής προϋπόθεσης για την μόνιμη ειρήνη των δύο λαών.

              "Ελπίδα από το «βασίλειο των σκοτωμένων παιδιών"

          “ΝΟΥΡΙΤ ΠΕΛΕΝΤ-ΕΛΧΑΝΑΝ, μια μάνα από την Ιερουσαλήμ, που είδε την κόρη της να πέφτει νεκρή πλάι στον Παλαιστίνιο «κομάντο» αυτοκτονίας» που τη δολοφόνησε. // ΙΖΑΤ ΓΚΑΖΑΟΥΙ, ένας πατέρας από την παλαιστινιακή κοινότητα της Γάζας, που το 1993 είδε τον γιο του να πέφτει νεκρός στο προαύλιο του σχολείου του από τους πυροβολισμούς Ισραηλινών στρατιωτών.

       ΟΙ ΔΥΟ αυτοί άνθρωποι μοιράστηκαν χθες στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες το Βραβείο Ζαχάρωφ, που απονέμεται κάθε χρόνο σ’ αυτούς που πραγματικά, με τις πράξεις τους και τη στάση ζωής τους, ενσαρκώνουν αυτό που, επιφανειακά καμιά φορά, ονομάζουμε «αγώνα για την ειρήνη». Αγώνα δύσκολο, αδιάκοπο και με ανείπωτη δύναμη ψυχής. Τα λόγια που είπαν παραλαμβάνοντας τα βραβεία τους, στα δικά μου μάτια έφεραν δάκρυα και στην ψυχή μου, που συχνά ξεχειλίζει από την οργή για το αίμα απλών ανθρώπων που χύνεται άδικα στον κόσμο, άστραψε ένα φωτάκι ελπίδας. Να τι είπαν:

          H NOYRIT: «Στη χώρα μου, η ελπίδα και η ανθρωπιά πεθαίνουν. Το Ισραήλ γίνεται νεκροταφείο παιδιών, που μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, σαν ένα υπόγειο βασίλειο που καταστρέφει τα πάντα γύρω του. Είναι το βασίλειο στο οποίο κείτεται η κόρη μου, δίπλα στον Παλαιστίνιο δολοφόνο της, το αίμα του οποίου έχει ανακατευτεί με το δικό της και εξαπλώνεται σ’ όλη την ισραηλινή γη, που πια το έχει συνηθίσει.

         Κείτονται εκεί μαζί με αναρίθμητα παιδιά και είναι όλοι τους απογοητευμένοι- ο δολοφόνος της κόρης μου (γιατί η αυτοκτονία του δεν οδήγησε πουθενά, δεν έβαλε τέλος στις απάνθρωπες πράξεις των Ισραηλινών, δεν οδήγησε στον παράδεισο που του υπόσχονταν) η κόρη μου (γιατί είχε πιστέψει, μαζί με άλλα παιδιά χιλιάδες παιδιά, νεαρά αδερφάκια, ότι η ζωή τους θα είχε ασφάλεια και σιγουριά, ότι οι γονείς της θα την προστάτευαν και πως τίποτα κακό δεν θα συνέβαινε σ’ αυτά τα τόσο τρυφερά κορίτσια που περπατούσαν στην πόλη τους για να πάνε σ’ ένα μάθημα χορού), και όλα τα άλλα παιδιά που “κατοικούν” εκεί μαζί τους, είναι και αυτά απογοητευμένα για τους ίδιους λόγους (….).

      Πάντοτε πίστευα ότι αυτός ο πόλεμος δεν είναι μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών, αλλά μεταξύ όσων αποκαλούνται ηγέτες.

        Αυτοί οι ύπουλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν το όνομα του Θεού, του έθνους, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, ακόμα και του πένθους, σαν πολιτικά εργαλεία, ακόμα και τα παιδιά μας σαν πιόνια στο δικό τους παιχνίδι θανάτου: σκοτώσατε  δέκα δικά μας παιδιά, εμείς θα σκοτώσουμε τριακόσια δικά σας και είμαστε πάτσι».

        Ο  ΙΖΑΤ: «Το 1993 ο γιος μου έπεσε νεκρός από τις σφαίρες Ισραηλινών στρατιωτών μέσα στο σχολείο του. Το γεγονός άλλαξε τη γεύση όλων των πραγμάτων στη ζωή μου. Έμαθα όμως με τον καιρό ότι ο πόνος μπορεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο εάν δεν τυφλωθείς από το φανατισμό, μίσος και πάθος για εκδίκηση.

         

          Κανένας πολιτισμός δεν δημιουργήθηκε ιδανικά από μόνος του: η Ιστορία μάς έχει μάθει ότι οι άνθρωποι έγιναν καλύτεροι μόνο όταν μοιράστηκαν τους πολιτισμούς τους και σεβάστηκαν τις διαφορές τους. Ο πρόσφατος φόβος για πόλεμο μεταξύ πολιτισμών δεν είναι ανεδαφικός. Υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, υπάρχουν και κραυγαλέες αδικίες που απειλούν κι αυτό ακόμα το αξίωμα της ανεκτικότητας.

         Κανένα έθνος  όμως δεν μπορεί να ηττηθεί, εάν επιμείνει στις αληθινές αξίες της ζωής .Ο άνθρωπος είναι ιερό ον. Τίποτε άλλο δεν είναι ιερό στον κόσμο όταν ο άνθρωπος ταπεινώνεται και στερείται του βασικού του δικαιώματος να ζει τη ζωή του με αξιοπρέπεια. Αγωνισθείτε μαζί μας για να ζήσουμε ειρηνικά μαζί…».

       * ΛΟΓΙΑ που θα έπρεπε να στα σχολεία όλου του κόσμου. Να ήταν διδάσκονται πρόλογος και επίλογος όλων των δελτίων ειδήσεων. Βασικά άρθρα σε όλες τις εφημερίδες» (Χρήστος Μιχαηλίδης).

      Διαβάζοντας και δακτυλογραφώντας αυτό το κείμενο συγκινήθηκα με την αμεσότητα, την ανθρωπιά και το μεγαλείο της ψυχής τους και των δύο αυτών γονέων. Ίσως και σήμερα κάποιες τέτοιες φωνές χρειαζόμαστε ενάντια στις κραυγές πολέμου και στην ακατάσχετη θανατολογία που κατακλύζει τις δηλώσεις των ηγετών και των δύο χωρών και αναπαράγονται αφειδώς και άκριτα από τα ΜΜΕ.

       Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με τα λόγια και των δύο γονέων; To συναίσθημα των λόγων  της ισραηλινής μάνας και η λογική των λόγων του παλαιστίνιου πατέρα είναι ο αναγκαίος συνδυασμός για να πείσει  τον κάθε φανατικό των δύο λαών. Κι αυτό γιατί το μέλλον των δύο λαών δεν κτίζεται με τους όρκους των φανατικών για πλήρη εξολόθρευση του αντιπάλου, αλλά με το σεβασμό του δικαιώματος να ζουν όλοι σε μια πατρίδα με ασφάλεια και ελευθερία.      

              Ο Παλαιστίνος πατέρας συγκλονίζει με την προτροπή του:

         “Αγωνιστείτε μαζί μας για να ζήσουμε ειρηνικά μαζί…”

           

       Πόσοι, όμως, και από τις δύο χώρες μπορούν να σκεφτούν έτσι και να διεκδικήσουν το αυτονόητο; Πόσοι γονείς και ηγέτες θα μπορούσαν να επαναλάβουν τα λόγια των δύο παραπάνω γονιών, της Νουρίτ και του Ιζάτ;

           Kι ενώ τελείωνα το παρόν άρθρο και βομβαρδιζόμουν από σκηνές φρίκης αυτού του πολέμου (Ισραήλ vs Χαμάς) ένα άλλο κείμενο, (κι αυτό πολύ παλιό αλλά πάντα επίκαιρο), συμπλήρωσε το μεγαλείο της ψυχής των Νουρίτ και Ιζάτ . Το αντιγράφω ως έχει γιατί συγκλονίζει ο Παλαιστίνιος πατέρας με την ανθρωπιά του:

         «Ο Παλαιστίνιος Καμάλ Αμπού Σαούντ, 53, πατέρας ενός 16χρονου αγοριού, του Σαμπί, που σκοτώθηκε σε επιχείρηση αυτοκτονίας πριν μερικές μέρες στη Δυτική όχθη, είναι ο πρώτος γονιός που δεν δοξάζει το παιδί του ως ήρωα και μάρτυρα του Αλλάχ, όπως έχουν κάνει όλοι. Ξάφνιασε τους πάντες ο κ. Σαούντ, όταν βγήκε δημόσια προχθές και είπε: “Δεν είμαι περήφανος. Θυμωμένος είμαι. Πατέρας είμαι. Πληγωμένος. Έχασα τον γιο μου. Ήταν ανόητο αυτό που έκανε. Αν το ήξερα από πριν θα τον απέτρεπα. Δεν αγωνίζεσαι για την ειρήνη σκοτώνοντας στα τυφλά, ξέροντας ότι τα θύματά σου θα είναι άμαχοι. Κλαίω μέσα μου. Αιμορραγώ από το κλάμα. Δεν θέλω άλλους νεκρούς ήρωες εγώ. Έχουμε άπειρους τέτοιους και εμείς και οι Ισραηλινοί. Από ζωντανούς έχουμε έλλειψη».  

      Ποιος πατέρας Παλαιστίνιος και Ισραηλινός θα μπορούσε να επαναλάβει τα παραπάνω λόγια; Κι, όμως  έτσι χτίζεται η Ειρήνη.

                              «Από ζωντανούς έχουμε έλλειψη»

         Εν τω μεταξύ όλοι ομνύουν στον Θεό Άρη και ο Θεός του Πολέμου χαίρεται που για άλλη μία φορά ο άνθρωπος, οι λαοί και οι διεθνείς οργανισμοί δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να αποσοβήσουν έναν ακόμη πόλεμο. Κάποιοι, βέβαια, αντιστέκονται ελπίζοντας πως γράφουν Ιστορία για την Πατρίδα τους και για την επιβίωσή τους. Όμως, αυτή η Ιστορία και η Πατρίδα πόσες ανθρώπινες ζωές ακόμη χρειάζεται και πόσους νεκρούς στο θυσιαστήριο του μίσους και της αντίληψης πως το δίκαιο το έχουμε "μόνο εμείς";! Και πώς να πείσουμε τα παιδιά πως ο Πόλεμος δεν είναι υποχρεωτικά και ο πιο λυσιτελής  τρόπος για την ελευθερία μας και για το δικαίωμα να ζούμε με ασφάλεια σε μια Π Α Τ Ρ Ι Δ Α;

 

        "Ωστόσο / - ποιος ξέρει- / ίσως εκεί που κάποιος αντιστέκεται χωρίς / ελπίδα, ίσως εκείνα / αρχίζει / η ανθρώπινη ιστορία, που λέμε, κι η ομορφιά / του άνθρωπου..." (Γ. Ρίτσος).        

Δημοκήδης: Ο Φύλακας του “Δήμου”- Λαού. Ηλίας Γιαννακόπουλος φιλόλογος - συγγραφέας.

 «Δημοκρατία είναι το όνομα που δίνουμε στον λαό κάθε φορά που τον χρειαζόμαστε» (Robert de Flers, Γάλλος συγγραφέας)

      Όταν στην ιστορία των Κοινωνιών ετέθη το θέμα με ποιο κριτήριο δικαιούται και νομιμοποιείται κάποιος να κυβερνά, η απάντηση δεν ήταν εύκολη και γρήγορη...

          Στην αρχή θεωρήθηκε σωστό να κυβερνούν οι Ηλικιωμένοι ως έμπειροι και με τη σοφία των χρόνων...

         Η Βασιλεία, ως διάδοχο πολίτευμα,  θεωρείται από τα αρχαιότερα πολιτεύματα και από τα πιο ανθεκτικά στο χρόνο και βασίζεται στην κληρονομικότητα και στην καθαρότητα του αίματος (γαλαζοαίματοι).

          Αργότερα πίστεψαν πως έπρεπε να κυβερνά ο πιο Δυνατός (Σωματικά). Το κριτήριο-πολίτευμα αυτό (η σωματική ρώμη του αρχηγού-κυβερνήτη) ευδοκίμησε στις πρωτόγονες κοινωνίες όπου ό πόλεμος αποτελούσε  τον αναγκαίο όρο για την επιβίωση μιας κοινωνίας ανθρώπων.

      Στη συνέχεια προκρίθηκε η καταγωγή ως κριτήριο για την εξουσία (αριστοκράτες).

         Αργότερα επικράτησε το κριτήριο του Πλούτου (Τιμοκρατία-Ολιγαρχία).

         Η Τυραννία εμφανίστηκε σε λίγες πόλεις-κοινωνίες και θεμελιώθηκε στην αυθαίρετη και βίαιη κατάληψη όσο και στην άσκηση της εξουσίας. Πολλοί τύραννοι επιτέλεσαν σημαντικό έργο        

         Στο τέλος προκρίθηκε ως κριτήριο ακαταμάχητο η Θέληση του Δήμου =Λαού. Η δύναμη=Θέληση των πολλών =πλειοψηφίας είναι το υπόβαθρο της Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς  μας.

         Προσοχή, όμως, η Θέληση του Δήμου ως πλειοψηφία δεν σημαίνει πως είναι και η πιο σωστή...Απλά σημαίνει πως αυτό θέλουν οι περισσότεροι....Μπορεί η Θέληση-Γνώμη των περισσότερων να είναι και λανθασμένη.

        “Η δημοκρατία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την εμπιστευθούμε στους ψηφοφόρους” (Άρθρουρ Κέστλερ)

         Γι αυτό η Δημοκρατία θέσπισε τις εκλογές και την Αντιπολίτευση ως θεσμικό αντίβαρο..

         Σημαντικό, λοιπόν, σε μια Δημοκρατία είναι να σεβόμαστε τη Θέληση των πολλών, αλλά και να ακούμε με σεβασμό και τις θέσεις της μειοψηφίας (Αντιπολίτευση), αρκεί αυτή να πείθει και να μην αναλίσκεται σε ατέρμονες ομφαλοσκοπήσεις...

        Αποτελεί αντιδημοκρατική συμπεριφορά ο δεσποτικός και αλαζονικός τρόπος άσκησης της εξουσίας από την πλειοψηφία, που περιφρονεί την μειοψηφία. Η επίκληση της ετυμηγορίας του λαού δεν αποτελεί πάντα και το καλύτερο πολιτικό επιχείρημα της πλειοψηφίας.

        Ωστόσο, αντιδημοκρατική συμπεριφορά θεωρείται και όταν δυναμικές μειοψηφίες τείνουν να επιβάλουν τις απόψεις του με βίαιο τρόπο, αδιαφορώντας για το «δίκαιο» της πλειοψηφίας.

        Οι εχθροί της δημοκρατίας τονίζουν το ευμετάβλητον του δήμου και τη μαζική του συμπεριφορά. Γι αυτό και δεν λείπουν και οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί του τύπου: O όχλος, η αμαθής μάζα κι άλλα πολλά. Την ίδια άποψη για το λαό είχε και ο Πέρσης Μεγάβυξος "τίποτα πιο αστόχαστο και πιο αλαζονικό από το αχρείο πλήθος...ρίχνεται με τα μούτρα στα δημόσια πράγματα, χωρίς μυαλό, όμοιος με ποτάμι που ξεχειλίζει" (Ηρόδοτος, Ιστορίαι 3,81.1)

      Οι πολιτικοί ανάλογα με τα συμφέροντά τους εκθειάζουν το λαό ως «σοφό» ή «έτσι αποφάσισε ο κυρίαρχος λαός», όταν βέβαια η ψήφος του ήταν επιδοκιμαστική του κόμματός τους. Όταν, όμως, ο λαός αποδοκιμάζει με την ψήφο του ένα κόμμα, τότε είναι ο «αμαθής όχλος» και ο «μη σκεπτόμενος ψηφοφόρος».

          Βέβαια οι χαρακτηρισμοί είναι πιο οξείς αλλά η πολιτική ορθότητα δεν επιτρέπει την αυτούσια καταγραφή τους…

            

        Εν τω μεταξύ όλοι διακηρύσσουν πως οι πράξεις τους και η πολιτική τους  στοχεύουν στη διακονία των συμφερόντων του λαού. Θέλουν να φαίνονται ως οι υπηρέτες του δήμου, του λαού. Γι αυτό κατά την προεκλογική περίοδο όλοι προσπαθούν να εμφανίζονται ως οι φρουροί των δικαιωμάτων και των συμφερόντων του δήμου.

        Με κολακείες και υποσχέσεις απλοποιούν ακόμα και τα πιο πολύπλοκα προβλήματα, αποκρύπτοντας από το λαό την πικρή αλήθεια. Εξάλλου σύμφωνα και με τον Alexis de Tocqueville:

      “ Ο κόσμος αποδέχεται πιο εύκολα ένα απλό ψέμα από μια πολύπλοκη αλήθεια”.

        Ζητούμενο, λοιπόν, μιας δημοκρατίας είναι η πολιτική διαπαιδαγώγηση του λαού έτσι ώστε να καθίσταται ικανός στο να διακρίνει τον πραγματικό «Δημοκήδη». Αυτόν, δηλαδή, που φροντίζει το Δ ή μ ο (Δήμος+ κήδομαι).

          Στη δημοκρατία, όμως, δεν χρειαζόμαστε ούτε τους κόλακες, ούτε τους σωτήρες, ούτε τους λαϊκιστές που θωπεύουν τις αδυναμίες μας, ούτε τους περιφρονητές μας. Στη Δημοκρατία όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης για κάθε θετικό ή αρνητικό που μπορεί να μάς προκύψει.

          

       “Όταν θα είμαστε όλοι ένοχοι, τότε θα έχουμε δημοκρατία”(Καμύ).

 

        ●□● Περισσότερα στο άρθρο μου: «Ο "Δήμος" και η "Δημοκρατία"»  στο Facebook (ανάρτηση, 12/11/23) και στο blog μου "ΙΔΕΟπολις".