ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ Ο ΣΥΡΟΣ

Φερεκύδης ο "άθεος" που δίδαξε το μεγάλο Πυθαγόρα...

 Nikos Samios

Φερεκύδης. Υιός του Βάβυος, θεογονιστής ποιητής και φιλόσοφος από την νήσο Σύρο. Ανέπτυξε τη δική του κοσμολογική θεωρία που επηρεάστηκε από τις ορφικές ιδέες, τη θεωρία του Θαλή, τη μυθολογική Θεογονία του Hσιόδου και τις δοξασίες των ιερέων της αρχαίας Aιγύπτου. Κατ' αυτόν υπάρχουν 3 κοσμογονικά στοιχεία, ο Ζας, ο Χρόνος και η Χθονίη, 3 Θεοί που «ήσαν αεί», δηλαδή υπήρχαν ανέκαθεν μέσα στο Σύμπαν και εξ αυτών γεννήθηκε η πρώτη θεϊκή γενεά, η λεγόμενη «Πεντάμυχος». Έγραψε σε ιωνική διάλεκτο. Τον 6ο π.Χ αιώνα, ο τύραννος της Σάμου Πολυκράτης επέκτεινε την κυριαρχία του και στη Σύρο. Μέσω αυτής της κυριαρχίας ο Φερεκύδης βρέθηκε στη Σάμο όπου δίδαξε το μεγάλο Πυθαγόρα. Ήταν τέτοια η αγάπη και η ευγνωμοσύνη του Πυθαγόρα προς το δάσκαλο του, που δε δίστασε όταν πληροφορήθηκε το θάνατο του Φερεκύδη να έρθει στη Σύρο να πάρει τη σορό του και να επιβάλει να ενταφιαστεί στη Δήλο, αφού οι τότε ιερείς τον υπελάμβαναν ως άθεον και αντιστρατευόμενο κατά της τότε θρησκείας (Αμπελάς Τ.). Μέτρησε τον Ήλιο και θεωρείται ο εφευρέτης το πρώτου ηλιακού ρολογιού.Από τη Βικιπαίδεια.

«με τούτο δω σε τιμώ, θέλοντας τούτοι οι γάμοι να είναι δικοί σου. Χαίρε και γίνε ταίρι μου».

Του ετοιμάζουν τα δώματα, πολλά και μεγάλα. Και όταν τέλειωσαν με όλα, και με την επίπλωση και με τους υπηρέτες και τις υπηρέτριες και με όλα τα άλλα απαραίτητα, κάνουν το γάμο. Και την τρίτη μέρα του γάμου ο Ζας φτιάχνει μεγάλο και ωραίο φόρεμα και το στολίζει με τη Γη και τον Ωγηνό και τα δώματα του Ωγηνού

Ο γάμος του Ζάντα με την Χθονίη

Ο Φερεκύδης από τη Σύρο είναι ίσως (μαζί με τον Αναξίμανδρο) ο αρχαιότερος Έλληνας πεζογράφος. Στο έργο του πτάμυχος περιέγραφε τη γέννηση των θεών και τη δημιουργία του κόσμου. Η κοσμογονία του άρχιζε με τρεις θεότητες που "υπήρχαν από πάντα": τον Ζάντα (Ζας =Ζευς), τον Χρόνο και την Χθονίη (τη γη ως υπέδαφος, ως κατοικία των χθόνιων θεοτήτων, σε αντίθεση με την επιφάνεια της γης, την ΓΖν). Το απόσπασμα που ακολουθεί έχει σωθεί σε πάπυρο και αναφέρεται στον γάμο του Ζάντα με την Χθονίη. Σ½ αυτό περιγράφεται το ένδυμα που ο Ζας δώρισε την τρίτη ημέρα του γάμου στη σύζυγό του, πάνω στο οποίο ήταν κεντημένη η Γη και ο Ωγηνός (= Ωκεανός).
ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ

ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΑΠΟΛΛΩΝΙΑΤΗΣ

Διογένης ο Απολλωνιάτης - Ο πρώτος μετεωρολόγος 

Από τις ενδείξεις, που διασώθηκαν, συνάγεται, ότι ο Διογένης ο Απολλωνιάτης ήταν σύγχρονος του Αναξαγόρα (γεννήθηκε περί το 500 π.χ.) και πρεσβύτερος του Σωκράτη και του Δημόκριτου.
Ο Αριστοφάνης στις «Νεφέλες» αναφέρεται στην κοσμογονική αρχή του Διογένη περί αέρος, όπως και ο κωμικός Φιλήμων. Από τις πληροφορίες αυτές συνάγεται το συμπέρασμα, ότι ο Διογένης ο Απολλωνιάτης έζησε και έδρασε κυρίως στην Αθήνα. Εργάσθηκε όμως και στο περίφημο αστεροσκοπείο της Απολλωνίας στην Κρήτη, όπου προέβη στην χαρτογράφηση της ουράνιας σφαίρας και σε μετεωρολογικές παρατηρήσεις.
Σύμφωνα με τον Σιμπλίκιο, ο Διογένης είχε γράψει πραγματείες με τίτλους «Περί Φύσεως», «Μετεωρολογία» και περί «Ανθρώπου φύσεως». Από την πρώτη, καθώς κι από την πραγματεία του Θεόφραστου «Φυσικαί Αιτίαι» (απόσπασμα 2), συνάγεται η κοσμογονική θεωρία του Διογένη. Το παν είναι άπειρο, ο κόσμος όμως είναι πεπερασμένος («Διογένης δε και Μέλισσος το μεν παν άπειρον, τον δε κόσμον πεπεράνθαι», Dox. 331). Η Γη είναι στρογγυλή και μετέωρος. Αρχή και στοιχείο των όντων είναι ο αέρας. Η κοσμογονική θεωρία του Διογένη συμπίπτει με τη θεωρία του Αναξιμένη (6 αι. π.χ.) της Σχολής της Μιλήτου, την οποία φαίνεται πως ο Διογένης είχε αποδεχθεί.
Για να εξηγήσει ο Διογένης, πώς ο αέρας επιδρά δια του κυκλοφορικού συστήματος του οργανισμού στην εκδήλωση των ψυχικών και πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου, επιχείρησε έκθεση της ανατομικής των φλεβών του οργανισμού, την οποία περιέλαβε ο Αριστοτέλης στην πραγματεία «Περί τα ζώα ιστοριών» (Γ2. 511 β.30). Η καθαρή σκέψη (το καλώς φρονείν) προκαλείται, όταν ο εντός του εγκεφάλου αέρας είναι καθαρός και ξηρός• διότι η υγρασία (ο αχνός) εμποδίζει το νου (κωλύειν γαρ την ικμάδα του νου). Γι’ αυτό τον λόγο κατά τον ύπνο και όταν είναι κάποιος μεθυσμένος, δεν σκέπτεται καλά.
Κατά τον Αριστοτέλη ο Διογένης υποστήριζε, ότι τα ψάρια αναπνέουν με τα βράγχια τον αέρα, ο οποίος είναι διαλυμένος στο νερό (Αριστοτέλους, «Περί αναπνοής», 471 α 13).
Σπουδαιότατο επίτευγμα του Διογένη θεωρείται η διατύπωση του φυσικού νόμου της αφθαρσίας της ύλης και της ενέργειας, την οποία ο Διογένης Λαέρτιος (ΙΧ 57) διέσωσε ως εξής: «Ουδέν εκ του μη όντος γίγνεσθαι ουδέ εις το μη ον φθείρεσθαι» (τίποτε δεν γίνεται εκ του μη υπάρχοντος και τίποτε υπάρχον δεν καταστρέφεται). Ο Διογένης Λαέρτιος επίσης αποδίδει στο Δημόκριτο την διατύπωση του φυσικού νόμου της αφθαρσίας της ύλης και της ενέργειας λέγοντας, ότι ο Δημόκριτος πρέσβευε: «Μηδέν τε εκ του μη όντος γίγνεσθαι μηδέ εις το μη ον φθείρεσθαι» (ΙΧ 44). Κατά τον Αέτιο όμως και ο Αναξαγόρας διατύπωσε το νόμο αυτόν. «Εδόκει γαρ αυτώ απορώτατον είναι, πως εκ του μη όντος δύναταί τι γίγνεσθαι η φθείρεσθαι εις το μη ον» («Δοξογράφοι», Diels 279). [Διότι νόμιζε (ο Αναξαγόρας) ότι είναι απορώτατο, πως είναι δυνατόν κάτι να γίνει εκ του μη όντος η να καταστραφεί εις το μη ον.]
Δεν είναι δυνατόν να αποφανθεί κάποιος μετά βεβαιότητας, ποιος από τους τρεις (Διογένης Απολλωνιάτης, Αναξαγόρας η Δημόκριτος) διατύπωσε τον νόμο της αφθαρσίας της ύλης και της ενέργειας πρώτος. Τέτοιες υψηλές επιστημονικές κατακτήσεις πάντως είναι αποτέλεσμα μακραίωνης επιστημονικής παράδοσης.
Η πραγματεία του Διογένους με τίτλο ¨Μετεωρολογία¨ είναι το πρώτο εγχειρίδιο Μετεωρολογίας στον κόσμο, ενώ το δεύτερο ανήκει στον Αριστοτέλη με τίτλο ¨Μετεωρολογικά¨ έναν αιώνα αργότερα.

ο Διογένης Απολλωνιάτης γεννήθηκε στις αρχές του 5ου αιώνα στην Απολλωνία ή αλλιώς Ελεύθερνα (Ρέθυμνο) της Κρήτης.
Η πραγματεία του Διογένους με τίτλο ¨Μετεωρολογία¨είναι το πρώτο εγχειρίδιο Μετεωρολογίας στον κόσμο, ενώ το δεύτερο ανήκει στον Αριστοτέλη με τίτλο ¨Μετεωρολογικά¨ έναν αιώνα αργότερα.
οι μετεωρολογικές απόψεις του Διογένους είναι:
1. Τα διάφορα μετεωρολογικά φαινόμενα (σύννεφα, βροχή, χιόνι κτλ) προκύπτουν από τις μεταβολές του αέρα
2. Η ανάφλεξη του αέρα προκαλεί την αστραπή και μετά τον κεραυνό
3. Ο κεραυνός χωρίς αστραπή προκαλείται από την βίαιη αναταραχή του αέρα
4. Το νερό της θάλασσας είναι αλμυρό εφόσον το γλυκό νερό εξατμίζεται από τις ηλιακές ακτίνες
5. Το νερό μετασχηματίζεται από τις ηλιακές ακτίνες σε αέρα(υδρατμούς). Ο αέρας αυτός συμπυκνούμενος σχηματίζει σύννεφα
6. Η βροχή προκύπτει από τα σύννεφα όταν συμπιεστούν από τον αέρα
7. Το αίτιο της παραγωγής των μετεωρολογικών φαινομένων είναι η ηλιακή θερμότητα που σχηματίζει μάζες θερμού αέρα
8. Ο αέρας που περιβάλλει την Γη, παρουσιάζει μια ημερήσια και μια ετήσια μεταβολή της θερμοκρασίας του.
9. Η θερμοκρασία του αέρα ελαττώνεται ανάλογα με το ύψος
10. Οι άνεμοι πνέουν από τις περιοχές όπου ο αέρας είναι πυκνός προς άλλες, όπου ο αέρας είναι αραιότερος
11. Οι υδάτινες επιφάνειες, όταν η θερμοκρασία του αέρα με τον οποίο έρχονται σε επαφή αυξηθεί, μετασχηματίζουν ένα μέρος τους σε αέρα (υδρατμό)
12. Η ομίχλη προέρχεται από την υγρασία και την συμπύκνωση του αέρα
13. ο ξηρός αέρας (ξηροί άνεμοι) επιταχύνουν την εξάτμιση των υγρών
14. Το χιόνι προκύπτει από τα νέφη με τον ψυχρό αέρα. Συγκεκριμένα όταν τα υγρά νέφη μεταβαίνουν στην στερεά κατάσταση, μετασχηματίζονται σε χιόνι
15. Το χαλάζι δημιουργείται όταν πήζει το νερό της βροχής που πέφτει
16. Τα σύννεφα αποτελούνται από συμπυκνωμένο αέρα
17. Η αστραπή σχηματίζεται όταν τα σύννεφα ¨σχίζονται¨ από την δύναμη των ανέμων
18. Η βροντή προκύπτει όταν σβήνει η φωτιά ενός υγρού νέφους που έχει πυρποληθεί
19. Το ουράνιο τόξο σχηματίζεται όταν οι ηλιακές ακτίνες πέφτουν πάνω στον συμπυκνωμένο αέρα
20. Η δρόσος, ο παγετός και η πάχνη δημιουργούνται στην επιφάνεια της Γης από συμπύκνωση λόγω ψύξεως του αέρα
περισσότερα στο βιβλίο:
¨ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΑΠΟΛΛΩΝΙΑΤΗΣ
Ο Ρεθύμνιος Φυσικός Φιλόσοφος¨
Συγγραφέας: Ευάγγελος Σπανδάγος
Εκδόσεις: ΑΙΘΡΑ

ΤΖΕΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ 1207 ΠΕΡΣΙΑ χάρη στην κ. Ευθυμίου

Ιστορικο

O Τζελαλαντιν Ρουμι το 1207 στην Περσια. Ενας απο τους κυριος εκπροσωπους του Σουφισμου στα 24 του κιολας χρονια ειναι ενας απο τους πιο αναγνωρισμενους θεολογους και ερμηνευτης του Κορανιου επισης Μαθηματικος και Αστρονομος. Το 1244 εμφανιζεται στην ζωη του Ρουμι ενας φιλοσοφος ο Σαμς για τον οποιο ειναι ελαχιστα πολυ γνωστα, ο Ρουμι παντως επηρεαστηκε παρα πολυ και οταν 2 χρονια μετα εξαφανιστηκε ο Ρουμι πεφτει σε μελαγχολια. Εμεινε 40 μερες σε κελι μονος του για να σκεφτει. Μετα απο αυτο

ο Ρουμι απο θεολογος γινεται ποιητης. Ξαφνικα ο Σαμς επιστρεφει αλλα οι ανθρωποι του Ρουμι ηταν εχρικη σε αυτην την επιστροφη.

Παρολα αυτα ο Ρουμι δεν εχει δρομο επιστροφης. Φημες αναφερουν οτι δυσαρεστημενοι μαθητες του Ρουμι δολοφονησαν τον Σαμς.

Ο Ρουμι εκτοτε και για τα επομενα 10 χρονια της ζωης του γραφει ποιηματα για τον ερωτα και τον Αγαπημενο οπως ο ιδιος ερμηνευει

την κινητηρια του δυναμη.

Το εργο του Ρουμι

Ο Ρουμι εγραψε 21336 διπλους στιχους και φυσικα δεν θα μπορουσαμε να βαλει κανεις ουτε το παραμικρο κομματι απο αυτα περα απο μια

μικρη επιλογη. Ο Ρουμι με την ποιηση του καταργει το χρονο και μιλα απευθειας στην καρδια. Το ζητουμενο του ειναι παντα ο Ερωτας.

Ο ανεκπληρωτος ποθος δεν μπορει να πραγματοποιηθει παρα μονο στην Αγαπη. Η ποιηση του Ρουμι ειναι σαν μια μεταξωτη κλωστη που σαν

καλος τεχνιτης υφανσης μετατρεπει σε ενα περσικο χαλι.

http://www.multiforums.gr

ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΟΥ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥ

 (απόσπασμα)

Αγαπημένε μου, γίνε για μένα

Σαν τις φλόγες που χορεύουν με τον Έρωτα

Πυρά μες στην πυρά.

Αγαπημένε μου, αυτό γίνε για μένα.

Το κερί μου λιώνει με καημό

Κλαίει κέρινα δάκρυα.

Το φυτίλι καίγεται-

Αγαπημένε μου, αυτό γίνε για μένα.

Εμείς που βαδίσαμε το μονοπάτι του Έρωτα

Δεν κλίνουμε μάτι όλη νύχτα.

Στην ταβέρνα των μεθυσμένων

Ο τυμπανιστής χτυπάει το τύμπανο-

Αγαπημένε μου, αυτό γίνε για μένα.

Στη μαυρίλα της νύχτας

Οι εραστές ξαγρυπνούν

Μην τους μιλάτε για ύπνο

Το μόνο που θέλουν

Είναι να βρίσκονται μαζί μας-

Αγαπημένε μου, αυτό γίνε για μένα.

Η Ένωση είναι ένας μανιασμένος ποταμός

Που χύνεται κατ' ευθείαν στη θάλασσα

Απόψε η Σελήνη δίνει φιλιά στα αστέρια.

Ό,τι αγγίζω ό,τι βλέπω

Γίνεται φωτιά της αγάπης-

Αγαπημένε μου, αυτό γίνε για μένα.

......................

Όλη τη νύχτα χόρευα γύρω απ΄το σπίτι

Του Αγαπημένου μου

Το πρωί εκείνος βγήκε έξω

Και μου πρόσφερε να πιω κρασί

Δεν είχα κύπελλο-

«Να το άδειο μου κρανίο», του είπα.

«Ρίξε μέσα το κρασί σου».

........................

Χτύπησα την πόρτα

Εκείνου που αγκαλιάζει την αγάπη.

Άνοιξε, με είδε να στέκω εκεό

Κι άρχισε να γελάει.

Με τράβηξε μέσα.-

Έλιωσα όπως η ζάχαρη, στην αγκαλιά εκείνου του Εραστή

Εκείνου του Μάγου του Κόσμου.

(Τζελαλαντίν Ρουμί, Στον κήπο του Αγαπημένου, εκδ. Αρμός)

Ο αγαπημένος

(απόσπασμα)

Δέξου με Αγαπημένε μου

Σώσε την ψυχή μου.

Γέμισέ με με την αγάπη σου

Και λύτρωσέ με από τους δύο κόσμους.

Αν αφήσω την καρδιά μου μακριά σου

Φωτιά μου καίει τα σωθικά.

Ω, Αγαπημένε μου

Πάρε μακριά ό,τι θέλω

Πάρε μακριά ό,τι κάνω

Πάρε μακριά κάθε τι

Που με παίρνει μακριά σου.

Ούτε ξέρω αν υπάρχουν δύο κόσμοι

Το μόνο που εγώ είναι ο Ένας

Έναν μονάχα αναζητώ

Έναν μονάχα ξέρω

Έναν μονάχα βρίσκω

Και εξυμνώ μονάχα Έναν.

Τόσο πολύ έχω μεθύσει

Απ' το κρασί του Αγαπημένου μου

Πού και οι δυο κόσμοι

Έχουν χαθεί από μπροστά μου.

Δεν μένει τίποτ' άλλο, παρά ν' αγγίξω

Το κύπελλο του Αγαπημένου.

Ω, πώς χωράει ο Αγαπημένος στην καρδιά μου.

Χίλιες ψυχές σε ένα κορμί

Χίλιες σοδειές σε ένα δεμάτι

Χιλιάδες στρόβιλοι ουρανών

Στο μάτι μιας βελόνας.

[.] τα μάτια μου βλέπουν

Μόνο το πρόσωπο του Αγαπημένου.

Τι υπέροχη θωριά!

Για τη θωριά του αυτή είναι Αγαπημένος

Αλλά γιατί να ξεχωρίζω;

Ο Αγαπημένος βρίσκεται μες στη θωριά

Και η θωριά μες στον αγαπημένο

[.] Απόψε ο Αγαπημένος

Μου εξομολογήθηκε τα μυστικά του

Τι νύχτα!

Μακάρι να διαρκούσε αιώνια..

Ο ουρανός λάμπει.

Ω Αγάπη

Όταν σε ψάχνω, σε βρίσκω να μ' αναζητάς.

Όταν κοιτάζω γύρω μου

Βρίσκω τους βοστρύχους των μαλλιών σου

Μέσα στα χέρια μου.

Πίστευα πάντα πως

Εγώ είχα μεθύσει απ' το κρασί σου

Αλλά τώρα βρίσκω

Το κρασί σου να 'χει μεθύσει από μένα.

Δίχως να κοιτάζω

Μπορώ και βλέπω τα πάντα μέσα μου

Τα μάτια μου είναι άχρηστα

Τώρα που μπορώ να δω

Ολόκληρο τον κόσμο

Με τα δικά Του μάτια.

Τζελαλαντίν ΡΟΥΜΙ, Ο Αγαπημένος, εκδ. ΑΡΜΟΣ

http://itzikas.wordpress.com

Τζελαλαντίν Ρουμί, ο Μυστικός ποιητής της Ανατολής

της Ανθής Ντάρδη

Οι δαιδαλώδεις σκοτεινές διαδρομές της ζωής είναι αμέτρητες. Εμείς απλά επιλέγουμε και αναλόγως περπατάμε το κομμάτι που θέλουμε. Ακόμα όμως και όταν τα υπόλοιπα μονοπάτια είναι ξέφωτα και πλημμυρισμένα με όσα αποζητάμε, μπορεί να στερούμαστε κάτι, μια έννοια άπιαστη αλλά ουσιώδη. Την ένωση με τον Έρωτα αναζητάμε με αγωνία, ανυπομονησία και φόβο.

Ο  Τζελαλαντίν Ρουμί μεταμορφώθηκε από διδάσκαλο του Κορανίου, μυστικό Σουφί και σπουδαίο θεολόγο σε έναν γοητευτικά απελπισμένο ερωτευμένο άντρα μέσα σε ένα μεσημέρι. Το έργο που άφησε πίσω του ο Πέρσης ποιητής είναι αριστουργηματικό και ογκώδες. Η Καδιώ Κολυμβά έκανε μια επιλογή ποιημάτων από την συλλογή «ο Αγαπημένος» που παρουσιάστηκε σε συνεργασία με τις εκδόσεις Αρμός.

Από τους κορυφαίους μυστικούς ποιητές της Ανατολής, απολογητής ενός θεϊκού έρωτα, απ' τον οποίο φτάνει σ' εμάς τους Δυτικούς, εντελώς αμύητους στη γλωσσική πραγματικότητα του σουφισμού, μόνον ένα ακρωτηριασμένο νόημα, ο Ρουμί υπήρξε ο πιο συνεπαρμένος υμνητής του. Ο  Τζελαλαντίν Ρουμί ( το όνομα του οποίου σημαίνει «Δόξα της Θρησκείας») υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους δασκάλους του Κορανίου αλλά και του Σουφισμού. Ο ίδιος συγκέντρωνε μεγάλο αριθμό μαθητών και θαυμαστών, αλλά του έλειπε κάτι. Έλειπε η ίδια η ουσία του Σουφισμού, η εξύψωση, η συνάντηση με τον «Αγαπημένο» , το θεϊκό νόημα της ζωής που περιέγραφαν ονειρικά οι υπόλοιποι διδάσκαλοι.

Όλα λύθηκαν και τα κομμάτια του παζλ της ζωής του Τζελαλαντίν ενώθηκαν όταν γνώρισε τον Σαμς (που σημαίνει «φως») έναν ρακένδυτο ιδιότροπο  σουφί, τον οποίο ο ποιητής εμπιστεύτηκε απόλυτα και του δόθηκε ολοκληρωτικά. Μέσα από την ύπαρξη του Σαμς ο Ρουμί ενώθηκε με τον «Αγαπημένο», έγιναν ένα και δεν χωριστήκαν ποτέ ακόμα και όταν η ζωή ή ο θάνατος είχαν άλλα σχέδια.

Ο μεθυσμένος από έρωτα Ρουμί γίνεται υμνητής του ανεκπλήρωτου έρωτα , όταν το πρόσωπο της λατρείας του εξαφανίζεται μυστηριωδώς από τη ζωή του. Τότε ο Τζελαλαντίν γράφει την συλλογή «ο Αγαπημένος». Τα ποιήματά  του βρίσκουν την αυθεντική τους ρίζα στο πένθος και στην αυταπάρνηση. Ζητούμενο τους πάντα είναι ο Έρωτας, ο χαμένος και συγκρουόμενος που σηματοδοτεί την αφύπνιση του Ρουμί και την «επιστροφή» του Σαμς μέσα στις λέξεις και γραμμές  που αβίαστα δημιουργεί ο ποιητής.

Οι λέξεις αρκετές φορές, είναι πολύ μικρές για να περιγράψουν τα συναισθήματα, πόσο μάλλον να τα εικονοποιήσουν. Αλλά ο Ρουμί καταφέρνει να εκφράσει τόσο ξεκάθαρα τον βιωματικό του πόνο, που ο αναγνώστης θα εκπλαγεί. Προφανώς όμως τα νοήματα των ποιημάτων του, είναι τόσο εύκολο να «διαβαστούν», γιατί στην πραγματικότητα είχαν μόνο έναν αποδέκτη τον Αγαπημένο του, και έναν και μοναδικό στόχο να φέρουν τον Σαμς δίπλα στον Τζελαλαντίν.

Η ποίηση του Τζελαλαντίν είναι συνώνυμο του ερωτικού και απύθμενου λυρισμού που μπορεί να κρύβεται κάτω και από μια μόνο συλλαβή. Το έργο του είναι κινούμενο πάνω στις προσευχές και στην μέχρι τότε υπάρχουσα καθιερωμένη περσική ποίηση αλλά δοσμένο με έναν ρεαλιστικό και ανθρώπινο πόνο που αγγίζει  και τα πιο σκληροτράχηλα μάτια.

Στα ποιήματα του Τζελαλαντίν Ρουμί δεν θα βρεθεί στίχος ανήθικος, αφοριστέος ή κατακριτέος , στην ποίηση δεν υπάρχουν τέτοιοι στίχοι. Η ποίηση είναι καθρέφτης και πάνω της βλέπουμε τα πρόσωπα μας. Ο Σαμς για τον Ρουμί ήταν ο δρόμος που τον οδηγούσε στον Θεό, στην αιωνιότητα. Δεν έχει σημασία ποιο ήταν το όνομα του οδηγού αλλά η παρουσία του. Στην ποίηση του Ρουμί είσαι απογυμνωμένος από διακρίσεις και μυωπικά γυαλιά , αλλά δεμένος με ιστό αράχνης με τον οδηγό σου.

"Ο Έρωτας ήρθε και με άδειασε.

Ο Έρωτας ήρθε και με  γέμισε

με τον Αγαπημένο.

Έγινε το αίμα του κορμιού μου

Έγινε τα χέρια μου και τα πόδια μου

Έγινε τα πάντα.

Τώρα ό,τι έχω είναι μόνο ένα όνομα.

Όλα τ' άλλα είναι του Αγαπημένου"

(ποίημα από την συλλογή «ο Αγαπημένος»)
ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ

ΟΜΑΡ ΚΑΓΙΑΜ

Ο Γκιιάτ αντ-Ντιν Αμπούλ-Φατχ Ουμάρ ιμπν Ιμπραχίμ αλ-Καγιάμ Νισαπουρί (18 Μαΐου 1048 – 4 Δεκεμβρίου 1131, Περσικά غیاث ‌الدین ابوالفتح عمر ابراهیم خیام نیشابورﻯ), συνήθως γνωστός ως Ομάρ Καγιάμ ήταν Πέρσης πολυμαθής, φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και ποιητής. Εγραψε επίσης πραγματείες για τη μηχανική, τη γεωγραφία, την ορυκτολογία, τη μουσική και την Ισλαμική θεολογία.
Γεννημένος στη Νισαπούρ, στο Βορειοανατολικό Ιράν, σε νεαρή ηλικία μετακόμισε στη Σαμαρκάνδη και έλαβε εκεί την εκπαίδευσή του. Στη συνέχεια πήγε στη Μπουχάρα και καθιερώθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς και αστρονόμους της μεσαιωνικής εποχής. Είναι ο συγγραφέας μιας από τις σημαντικότερες πραγματείες για την άλγεβρα, που έχουν γραφτεί πριν από τα νεότερα χρόνια, την Πραγματεία για την Απόδειξη Αλγεβρικών Προβλημάτων, που περιλαμβάνει μια γεωμετρική μέθοδο για την επίλυση κυβικών εξισώσεων, τέμνοντας υπερβολή με κύκλο. Συνέβαλε σε μια μεταρρύθμιση του ημερολογίου.
Η σημασία του ως φιλόσοφου και δάσκαλου και τα λίγα διασωθέντα φιλοσοφικά του έργα δεν έχουν τύχει της ίδιας προσοχής με τα επιστημονικά και ποιητικά του κείμενα. Ο Αλ-Ζαμακσάρι (μεσαιωνικός Ιρανός Μουσουλμάνος λόγιος) αναφέρεται σ' αυτόν ως "τον παγκόσμιο φιλόσοφο". Πολλές πηγές μαρτυρούν ότι δίδαξε επί δεκαετίες τη φιλοσοφία του Αβικέννα στη Νισαπούρ, όπου ο Καγιάμ γεννήθηκε και ετάφη και όπου το μαυσωλείο του παραμένει αριστούργημα της Ιρανικής αρχιτεκτονικής και δέχεται κάθε χρόνο πολλούς επισκέπτες.
Έξω από το Ιράν και τις περσόφωνες χώρες ο Καγιάμ είχε μια επίδραση στη λογοτεχνία και τις κοινωνίες μέσω της μετάφρασης των έργων του και της εκλαΐκευσης από άλλους λόγιους. Η μεγαλύτερη τέτοια επίδραση ήταν στις αγγλόφωνες χώρες. Ο Άγγλος λόγιος Τόμας Χάιντ (1636-1703) ήταν ο πρώτος μη Πέρσης, που τον μελέτησε. Τη μεγαλύτερη επιρροή από όλους άσκησε ο Έντουαρντ Φιτζέραλντ (ποιητής, 1809–83), που κατέστησε τον Καγιάμ το διασημότερο ποιητή της Ανατολής στη Δύση μέσω της περίφημης μετάφρασης και των διασκευών του μάλλον μικρού αριθμού τετράστιχων του Καγιάμ (Περσικά : رباعیات, ρουμπαγιάτ) στο Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ.
Ο Ομάρ Καγιάμ πέθανε το 1131 και έχει ταφεί στο μαυσωλείο του Ιμαμζαντέχ Μαχρούκ στη Νισαπούρ. Το 1963 στο χώρο αυτό κατασκευάσθηκε το Μαυσωλείο του Ομάρ Καγιάμ από τον Χουσάνγκ Σεϊχούν (Ιρανό αρχιτέκτονα, 1920-2014).
Όνομα غیاث ‌الدین Γκιιάτ αντ-Ντιν - σημαίνει "ο Στρατιώτης της Πίστης" και υπονοεί τη γνώση του Κορανίου.
ابوالفتح عمر بن ابراهیم Αμπούλ-Φατχ Ουμάρ ιμπν Ιμπραχίμ - Αμπού σημαίνει πατέρας, Φατχ σημαίνει κατακτητής, Ουμάρ σημαίνει ζωή, Ιμπραχίμ είναι το πατρικό όνομα.
خیام Kαγιάμ - σημαίνει "σκηνοποιός", παρώνυμο από το επάγγελμα του πατέρα του.
نیشابورﻯ Nισαπουρί - συνδέεται με την πατρίδα του Νισαπούρ (ο καταγόμενος από τη Νισαπούρ).
Ζωή
Ο Ομάρ Καγιάμ γεννήθηκε στη Νισαπούρ του Ιράν, τότε σελτζουκική πρωτεύουσα του Χορασάν (βορειοανατολική Περσία), που εκείνη την εποχή ανταγωνιζόταν το Κάιρο και τη Βαγδάτη σε πολιτιστική υπεροχή. Πιστεύεται ότι είχε γεννηθεί σε μια οικογένεια σκηνοποιών (καγιαμί "σκηνοποιός"), πράγμα που θα έκανε αργότερα λογοπαίγνιο :
"Ο Καγιάμ, που έραψε τις σκηνές της επιστήμης, έχει πέσει στο καμίνι της θλίψης και ξαφνικά καεί, το ψαλίδι της Μοίρας έχει κόψει τα σχοινιά της σκηνής της ζωής του, και ο μεσίτης της Ελπίδας τον πούλησε για το τίποτα!"
Πέρασε μέρος των παιδικών του χρόνων στην πόλη Μπαλχ (στο σημερινό βόρειο Αφγανιστάν), σπουδάζοντας υπό το γνωστό λόγιο σεΐχη Μουχαμάντ Μανσουρί και αργότερα υπό τον ιμάμη Μοβαφάκ Νισαπουρί, που θεωρείτο ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους της περιοχής του Χορασάν. Σε όλη του τη ζωή ο Ομάρ Καγιάμ ήταν ακούραστος : μπορούσε από το πρωί να διδάσκει άλγεβρα και γεωμετρία, το απόγευμα να παρευρίσκεται στο σελτζουκικό δικαστήριο ως σύμβουλος του Μαλίκ Σαχ Α΄ και τη νύχτα να μελετάει αστρονομία και να ολοκληρώνει σημαντικές πτυχές του ημερολογίου Τζαλαλί (αστρικό ημερολόγιο, που χρησιμοποιείτο στην Περσία και παραλλαγές του είναι ακόμη σε χρήση σήμερα στο Ιράν και στο Αφγανιστάν).
Τα χρόνια του Ομάρ Καγιάμ στο Ισφαχάν ήταν πολύ παραγωγικά, αλλά μετά το θάνατο του Σελτζούκου Σουλτάνου Μαλίκ Σαχ Α΄ (πιθανότατα από την αίρεση των Ασασίνων) η χήρα του Σουλτάνου στράφηκε εναντίον του ως συμβούλου, με αποτέλεσμα σύντομα να ξεκινήσει ταξίδι για προσκύνημα στη Μέκκα και στη Μεδίνα. Στη συνέχεια μπόρεσε να εργασθεί ως αυλικός αστρολόγος και πήρε την άδεια να επιστρέψει στη Νισαπούρ, όπου ήταν ξακουστός για τα έργα του και συνέχισε να διδάσκει μαθηματικά, αστρονομία και ιατρική.
Μαθηματικός
Ο Καγιάμ ήταν διάσημος την εποχή του ως μαθηματικός. Έγραψε τη σημαντική Πραγματεία για την Απόδειξη Αλγεβρικών Προβλημάτων (1070), που καθόρισε τις αρχές της άλγεβρας, μέρους του σώματος των περσικών Μαθηματικών, που τελικά μεταδόθηκαν στην Ευρώπη. Ειδικότερα παρήγαγε γενικές μεθόδους για την επίλυση κυβικών εξισώσεων και ακόμη μεγαλύτερης τάξης.
Στην Πραγματεία έγραψε για τον τριγωνικό πίνακα των διωνυμικών συντελεστών, γνωστό ως τρίγωνο του Πασκάλ. Το 1077 ο Καγιάμ έγραψε τις Σαρχ μα ασκάλα μιν μουσανταράτ κιτάμπ Ουκλίντις (Εξηγήσεις των Δυσκολιών στα Αξιώματα του Ευκλείδη), που δημοσιεύθηκε στα Αγγλικά ως Για τις Δυσκολίες των Ορισμών του Ευκλείδη. Σημαντικό μέρος του βιβλίου ασχολείται με το περίφημο αξίωμα παραλληλίας του Ευκλείδη, πράγμα που τράβηξε το ενδιαφέρον του Ταμπίτ ιμπν Κούρα. Ο Αλ Χαϊτάμ είχε προηγουμένως επιχειρήσει μια απόδειξη του αξιώματος. Η προσπάθεια του Καγιάμ ήταν μια διακριτή πρόοδος και οι αμφισβητήσεις του έφτασαν στην Ευρώπη και ίσως να συνέβαλαν στην τελική ανάπτυξη της μη ευκλείδιας γεωμετρίας.
Ο Ομάρ Καγιάμ παρήγαγε σημαντικό έργο στη γεωμετρία, ιδιαίτερα στη θεωρία των αναλογιών. Σύγχρονοί του σημαντικοί μαθηματικοί ήταν ο Αλ-Καζινί και ο Αμπού Χατίμ αλ-Μουζαφάρ ιμπν Ισμαήλ αλ-Ισφιζαρί.Θεωρία των παραλλήλων
Ο Καγιάμ πιστεύεται ότι έχει γράψει χίλια τετράστιχα ή ρουμπαγιάτ. Στον αγγλόφωνο κόσμο έγινε γνωστός με τα Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ, που είναι ποιητικές μάλλον παρά επί λέξει μεταφράσεις από τον Εντουαρντ Φιτζέραλντ ( 1809–83). Υπάρχουν και άλλες αγγλικές μεταφράσεις τμημάτων των ρουμπαγιάτ (ρουμπαγιάτ σημαίνει τετράστιχα), αλλά του Φιτζέραλντ είναι οι γνωστότερες. Η ειρωνία είναι ότι οι μεταφράσεις του Φιτζέραλντ ξαναέκαναν γνωστό τον Καγιάμ στους Ιρανούς "που επί μακρόν είχαν αγνοήσει τον ποιητή από το Νισαπούρ". Ένα βιβλίο του 1934 ενός από τους πιο επιφανείς συγγραφείς του Ιράν, του Σαντέκ Χενταγιάτ, τα Τραγούδια του Καγιάμ (Ταρανεχα-γιε Καγιάμ) λέγετα ότι έχει "διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο μια γενιά Ιρανών εκτιμά" τον ποιητή.. Τα ποιήματα του Ομάρ Καγιάμ έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Πολλές μεταφράσεις έγιναν άμεσα από τα Περσικά, πιο κυριολεκτικά από ότι η μετάφραση του Εντουαρντ Φιτζέραλντ και σήμερα θεωρείται ένας από τους δημοφιλέστερους ποιητές όλων των εποχών. Ύμνησε επικούρειες απολαύσεις, κρασί και γυναίκες, για να προβάλει όμως εντονότερα τις φιλοσοφικές του σκέψεις, πολλές απ’ τις οποίες φαίνονται αιρετικές, αν σκεφτεί κανείς το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώθηκαν. Άλλοι όμως μελετητές βλέπουν μυστικιστικά νοήματα στους στίχους του. 
Είπες ότι θέλεις να με βασανίσεις / Αλλά δε θα φοβηθώ μια τέτοια προειδοποίηση / Γιατί εκεί όπου είσαι Εσύ δεν μπορούν να υπάρξουν βάσανα / Και εκεί όπου Εσύ δεν είσαι πώς μπορεί να υπάρχει ένα τέτοιο μέρος ;
Ο περιστρεφόμενος τροχός του ουρανού, μέσα στον οποίο αναρωτιόμαστε / Είναι μια φανταστική λάμπα της οποίας έχουμε γνώση από παρομοίωση / Ο ήλιος είναι το κερί και ο κόσμος η λάμπα / Είμαστε σαν μορφές που περιστρέφονται μέσα σε αυτόν /
Μια σταγόνα νερού πέφτει σε ένα μεγάλο ωκεανό / Ενας κόκκος σκόνης ενώνεται με τη γη / Τι σημασία έχει να πηγαινοέρχεσαι ; / Μια μύγα εμφανίστηκε μια στιγμή, τότε αόρατη έγινε. 
ΠΗΓΗ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ

ΤΖΕΛΑΛΕΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ ''ΜΑΘΝΑΒΙ''

Η παραβολή του Τζελαλεντίν Ρουμί για τον Κινεζικό και τον Ελληνικό πολιτισμό.

Η παρακάτω παραβολή βρίσκεται στο  μεταφυσικού περιεχομένου βιβλίο, «Μαθναβί» γραμμένο από τον Πέρση ποιητή και δάσκαλο  Τζελαλεντίν Ρουμί το 1273. Στην Ιστορία αυτή  περιγράφεται η διαφορά ανάμεσα στους δυο κορυφαίους αρχαίους  πολιτισμούς,  των Ελλήνων και των Κινέζων. 

...Αν θες μια παραβολή της κρυμμένης γνώσης, πες την ιστορία των Ελλήνων και των Κινέζων.

-Είμαστε οι καλύτεροι καλλιτέχνες, είπαν οι Κινέζοι.

 -Κι όμως εμείς υπερέχουμε! Είπαν οι Έλληνες.

Θα διαγωνιστείτε, είπε ο Σουλτάνος, και τότε  θα δούμε ποιος έχει δίκιο στον ισχυρισμό του.

Παραχωρήσατε μας ένα ορισμένο δωμάτιο και ένα άλλο στους Έλληνες είπαν οι Κινέζοι.

Τα δωμάτια ήταν απέναντι πόρτα με πόρτα. Οι κινέζοι ζήτησαν από το βασιλιά εκατό χρώματα. Έτσι ο πλούσιος μονάρχης άνοιξε το θησαυροφυλάκιο του και κάθε μέρα οι Κινέζοι έπαιρναν από την επιχορήγηση του τα χρώματα τους.

Για τη δική μας δουλειά χρώματα και αποχρώσεις δεν είναι κατάλληλα, είπαν οι Έλληνες. Αυτό που θέλουμε είναι να απαλλαγούμε από τη σκουριά. Και βάλθηκαν να γυαλίσουν το δωμάτιο.Υπάρχει ένας δρόμος από το πολύχρωμο στο άχρωμο. Το χρώμα είναι σαν τα σύννεφα, το φεγγάρι είναι άχρωμο.

Οποιαδήποτε  ακτινοβολία και λαμπρότητα βλέπουμε στα σύννεφα, ας είμαστε σίγουροι ότι προέρχονται από τα άστρα το φεγγάρι και τον Ήλιο.

Μόλις τέλειωσαν οι Κινέζοι τη δουλειά τους άρχισαν  να χτυπούν τύμπανα από την χαρά τους. Ο Βασιλιάς ήρθε μέσα και είδε τις εικόνες τους και από τη στιγμή που αντίκρισε αυτό το θέαμα έχασε το μυαλό του.

Μετά προχώρησε προς το δωμάτιο των Ελλήνων, που μόλις τον είδαν τράβηξαν την κουρτίνα που χώριζε τα δυο δωμάτια, έτσι ώστε τα καταπληκτικά έργα των Κινέζων αντικατοπτρίστηκαν πάνω στους τοίχους , που τους είχαν βγάλει τη  σκουριά και τους είχαν γυαλίσει. Όλα εκείνα που ο βασιλιάς είχε δει στο δωμάτιο των Κινέζων φαίνονταν καλύτερα εδώ. Τόσο καλύτερα που τα μάτια του πετάχτηκαν έξω από τις κόγχες τους!

Οι Έλληνες πατέρα μου, είναι οι Σούφι χωρίς επαναλήψεις, βιβλία και διαβάσματα και όμως έχουν ελευθερώσει τα στήθη τους από την πλεονεξία, την απληστία, την φιλαργυρία και την κάκια. Η αγνότητα του καθρέφτη είναι χωρίς άλλο η καρδιά που δέχεται αμέτρητες εικόνες. Η αντανάκλαση κάθε εικόνας λάμπει για πάντα στην καρδιά και μόνον.

Και κάθε νέα εικόνα που εισχωρεί στην καρδιά προβάλλεται, απαλλαγμένη από κάθε ατέλεια.

Αυτοί που έχουν καθαρίσει την καρδιά τους έχουν ξεφύγει από τα αρώματα και τα  χρώματα. Κάθε λεπτό, κάθε στιγμή ατενίζουν την ομορφιά¨
ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ Πηγή: Οι Διδάσκαλοι του Γκουρτζίεφ-Raphael Lefort, εκδόσεις:Πύρινος κόσμος

Ο ΛΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΑΒΑ ΠΟΙΗΤΗ ΑΔΩΝΗ από τον Παντελή Μπουκάλα

O λυρισμός του Αραβα ποιητή Αδωνη

Του Παντελη Μπουκαλα «Αδωνης: Οι αναλογίες και οι αρχές». Εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια-λεξιλόγιο: Ελένη Κονδύλη-Μπασούκου. Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», 2003, σελ. 245.
Λίγα, πολύ λίγα γνωρίζουμε για τους Αραβες, για τους Πέρσες, για τους «Ανατολίτες» γενικά. Λίγα γνωρίζουμε για την ιστορία τους -κι ας μπλέχτηκε αξεδιάλυτα με τη δική μας ιστορία σε αρκετές περιόδους, ειρηνικές ή πολεμικές-, για τη θρησκεία τους (που φτάσαμε να τη θεωρούμε εγγενώς αιμοχαρή), για τη λογοτεχνία τους, μακραίωνη εντούτοις και πλούσια. Γνωρίζουμε (ή έχουμε ακουστά) τον Ομάρ Καγιάμ, τον Τζελαλαντίν Ρουμί, τις «Χίλιες και μία νύχτες», τον Χαλίλ Γκιμπράν, και... Και; Και μάλλον δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι με το πέρασμα των χρόνων μαθαίνουμε περισσότερα, επειδή τάχα οι αποστάσεις μίκρυναν ενώ εντάθηκαν οι (συνήθως επιχορηγούμενες) αλληλοαναγνωριστικές μεταφραστικές προσπάθειες.
Σήμερα, ας πούμε, όταν βλέπουμε για μυριοστή φορά, στην ταινία «Χτυποκάρδια στο θρανίο», τον Γιώργο Κωνσταντίνου-φοιτητή της Φιλοσοφικής να απαγγέλλει στη μαθήτρια Αλίκη Βουγιουκλάκη «λίγους στίχους του Σααδή» («Αγάπη μου, αγάπη μου..»), και να θέτει έτσι εν κινδύνω την οικογενειακή της γαλήνη, μιας και ζηλεύει ο σύζυγός της, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, μάλλον δεν είναι πολλοί όσοι αναγνωρίζουν ένα ιστορικό πρόσωπο, ποιητή και φιλόσοφο, πίσω από το «εξωτικό» όνομα «Σααδή», και πάντως είναι λιγότεροι απ' όσους κάτι αναγνώριζαν όταν γυρίστηκε και πρωτοπαίχτηκε η ταινία. Ηταν άλλωστε αρκετά γνωστός και στην Ελλάδα κάποτε ο σπουδαίος Πέρσης ποιητής του 13ου αιώνα Σααντί (ή, εξελληνισμένος, «Σααδής»), χάρη και στις μεταφράσεις έργων του, από τον Κώστα Τρικογλίδη, που μεταγλώττισε το φημισμένο «Γκιουλιστάν», και άλλους. Μια επιπλέον απόδειξη πως η απόσταση μεγαλώνει αντί να μικραίνει: Οι παλιές εγκυκλοπαίδειες αφιερώνουν ευλόγως εκτενές λήμμα στον Σααδή. Οι νεότερες, λίγες αράδες ή και καμία. Εκτός καταγραφής (άρα και εκτός γραφής;) μένει και ο Αδωνης, αναγνωρισμένος ως ο σπουδαιότερος Αραβας ποιητής των τελευταίων χρόνων, ένας λυρικός ρητά στρατευμένος στην υπόθεση «ελεύθερος άνθρωπος».
Εικάζω πως ένας θεμελιώδης λόγος που εμποδίζει ή και απαγορεύει τη γνώση και την όσμωση είναι η ίδια η γλώσσα, η εικόνα της γλώσσας, που ξενίζει το βλέμμα μας, στραμμένο στο λατινικό αλφάβητο και θρεμμένο σχεδόν αποκλειστικά από αυτό. Το συνειδητοποιώ αυτό νιώθοντας ότι, παρ' όλη τη φιλότιμη μετάφραση και τον εκτενή σχολιασμό, μένω αμήχανος έξω από τον κόσμο της ποίησης, βλέποντας τη δίγλωσση έκδοση των ποιημάτων του Αδωνη, όσων περιέχονται στη συλλογή του «Οι αναλογίες και οι αρχές». Εχουμε συνηθίσει βέβαια να βλέπουμε δίγλωσσες εκδόσεις όταν το πρωτότυπο είναι γραμμένο στα αγγλικά ή τα γαλλικά και, κάπως αραιότερα, στα γερμανικά και τα ιταλικά. Αλλά η παράθεση του αραβικού πρωτοτύπου (κι αν εξαιρεθούν οι λιγοστοί υποθέτω αραβομαθείς), που συνιστά οπωσδήποτε χειρονομία σεβασμού και εκτίμησης της πολιτισμικής διαφοράς, επιτείνει το αίσθημα της ξενότητας αντί να το αβλύνει. Τα αραβικά, απόρθητα, καταλήγουν απόρρητα, σαν να συστρέφονται στον εαυτό τους για να απαγορεύσουν την είσοδο και να κρατήσουν το μυστικό τους.
Η ποίηση του Αδωνη, ο οποίος γεννήθηκε το 1930 σε ένα χωριό της Λαοδίκειας στη Συρία, για να αποκτήσει αργότερα τη λιβανέζικη υπηκοότητα και κατόπιν τη γαλλική (κοσμοπολίτης άλλωστε, ζει στο Παρίσι από το 1980), είναι ούτως ή άλλως «μυστική», δύσκολη. Κι όχι τόσο λόγω της οικείωσής της με ό,τι συνηθίζουμε κάπως εύκολα και σχηματικά να αποκαλούμε «ανατολίτικο μυστικισμό», όσο επειδή τα αυτονόητά της, οι πίσω της σελίδες, γραπτές και άγραφες, τα νεύματα και τα σύμβολά της έρχονται από ένα «αλλού» που δεν το κατέχουμε, αν γνωρίζουμε καν την ύπαρξή του. Το όνομα «Αδωνης» βεβαίως μας είναι οικείο από τη μυθολογία μας, και επίσης οικείο σαν ήχος και σαν νόημα είναι και στους Αραβες και στους Εβραίους. O Αραβας ποιητής Αλί Αχμάντ Σαΐντ Εσμπέρ, λοιπόν, διάλεξε σαν φιλολογικό του ψευδώνυμο το όνομα «Αδωνης», σημείο κοινό τριών πολιτισμών (πόσο ακούγεται άραγε το «Αδωνης» πίσω από το «Αντώνης», το οποίο στα λεξικά παραδίδεται ως αγνώστου καταγωγής, πιθανόν ετρουσκικής;), για να δηλώσει την επιθυμία του να γεφυρώσει, ποιητικά και πνευματικά, δύο κόσμους: τον δυτικό πολιτισμό και τον ανατολικό.
«Αντί να ξεκινήσω ως ποιητής Αραβας ή μουσουλμάνος», εξηγούσε σε μια συνέντευξή του στον Ανρί Λεφέβρ, το 1995 (αναδημοσιεύεται στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του «Ασματα του Μιχιάρ του Δαμασκηνού», μεταφρασμένη από τα αραβικά από τον Μάρκελο Πιράρ, εκδόσεις «Αγρα», 1996), «ξεκίνησα ως άνθρωπος, δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο ότι το Ισλάμ και ο αραβικός κόσμος αποτελούν ένα μέρος μονάχα μιας αρχαιότερης και πλουσιότερης Ιστορίας, ότι ο Αραβας ανήκει στην Ιστορία, σε ολόκληρη την Ιστορία». Παρ' όλα αυτά, παρ' όλο το ανοιχτό πρόγραμμά του, τον κοσμοπολίτικο βίο του και την ευρύτατη παιδεία του, ο Αδωνης παραμένει, εν γνώσει του και με τη βούλησή του, Αραβας ποιητής. Γιατί η γλώσσα, η γλώσσα στην οποία ένας τεχνίτης στοχάζεται και «αισθηματοποιεί» τους στοχασμούς του, δεν είναι σκέτες λέξεις, απλά και αδιάφορα ίχνη της γραφίδας πάνω στο χαρτί.
Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για έναν ποιητή που, όπως ο Αδωνης, έχει αποφασίσει ότι η ποίηση δεν είναι μονάχα το παιγνίδι των λέξεων. Λέει επ' αυτού, στην ίδια συνέντευξη, και μ' έναν τόνο που μάλλον δεν είναι εντελώς απαλλαγμένος από τη σχηματικότητα: «Κατά γενικό κανόνα, οι λέξεις είναι αποκομμένες από τον άνθρωπο και τον θεό, η τεχνική απέκοψε τον άνθρωπο από τον κόσμο. H Ευρώπη ξεχωρίζει τις λέξεις από το ανθρώπινο ον, οι λέξεις παίζουν ξεκομμένες από τον δημιουργό. Οι λέξεις είναι βότσαλα που πηγαινοέρχονται στο γιαλό με τρόπο παιγνιώδη. Για μερικούς ποιητές αυτό το παιγνίδι είναι γοητευτικό. Εκτελείται όμως μέσα στην επανάληψη και την ανία, προπάντων στη Γαλλία. Στην αραβική ποίηση, η λέξη οφείλει να είναι μεστή, έχει σώμα. Εχει πνευμόνια, καρδιά, αίμα, είναι ον ανθρώπινο. Δεν είναι ούτε βότσαλο ούτε αφαίρεση. H λέξη είναι ο άνθρωπος. Δεν συναντώ πάντα τον άνθρωπο μέσα στη δυτική ποίηση. Διαβάζοντας ορισμένα έργα, διακρίνω μονάχα το παιχνίδι των λέξεων».
Τι συναντά, με τη σειρά του, ο Ελληνας αναγνώστης -οπωσδήποτε δυτικός κατά πνεύμα, όσο κι αν υποτίθεται ανατολικός κατά αίσθημα- διαβάζοντας τις «Αναλογίες και αρχές» του Αδωνη, μεταφρασμένες από την Ελένη Κονδύλη-Μπασούκου (η οποία έχει εκδώσει και μια κατατοπιστική «Εισαγωγή στη λογοτεχνία των Αράβων», «Ελληνικά Γράμματα», 2001), το «Χρόνος, τόποι, δοξαστικά» (μετάφραση Δημήτρης Αναλις, «Ινδικτος», 1998) ή τα προαναφερθέντα «Ασματα του Μιχιάρ του Δαμασκηνού»; Ακούει, διαμεσολαβημένη και «ερμηνευμένη», μια λυρική φωνή υψηλής αυτογνωσίας, και η ωριμότητα της οποίας αποφεύγει το γλυκασμό, μένοντας γειωμένη στα ανθρώπινα: «Μες στης γης τον καρκίνο, στην πολιορκία, / γράφω στο χώμα τα ποιήματά μου / με φτερό κορακιού? / το ξέρω, δεν έχει λάμψη πάνω στα βλέφαρα, / τίποτα έξω από τη σοφία της σκόνης».
Ποιήματα ποιητικής είναι η κύρια ύλη της συλλογής «Οι αναλογίες και οι αρχές». Ποιήματα, καθόλου φιλάρεσκα, για το κατακτημένο αλλά και γι' αυτό που κινδυνεύει να χαθεί, αυτό που διαφεύγει. «Ναι, η κτίση μαραίνεται / έχασα τη φωτιά μου // η γλώσσα μου δεν είναι πια η ίδια / τα βήματά μου / δεν είναι πια τα βήματά μου», διαβάζουμε στο ποίημα «H αρχή της ποίησης-2», ή πάλι, στο «H αρχή της τρέλας»: «Λεπίδι - και σκόνη από τις λέξεις, / μπροστά στα μάτια» («σκόνη το δέντρο της αγάπης» διαβάζουμε αλλού). Μολαταύτα, οι ποιητές, για τους οποίους «ου τόπος», «ζεσταίνουν το κορμί της γης, φτιάχνουν / για το διάστημα κλειδιά». Για τον Αδωνη, ο ποιητής, που δεν έχει απαρνηθεί το ρόλο του προφήτη, είναι «φύλλο πλεούμενο στου λόγου το πέλαγο». Ενα φύλλο υγρό μέσα στην τόση σκόνη: των λέξεων, της αγάπης, της ιστορίας.
ANIXNEYTHΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ

Θ. ΤΑΣΙΟΣ απολαύστε τον.

1. Είχα δυό αφορμές για τη σημερινή επιφυλλίδα. Η πρώτη ήταν, προ μηνός, ο μεσσιανιστικός τουπές του καλόπαιδου που έχτιζε με τούβλα την είσοδο των Γραφείων της Επιτροπής Ερευνών του Πολυτεχνείου, γράφοντας στα «Nike»-του τις δημοκρατικές διαδικασίες, καθώς και τη γνώμη και τα συμφέροντα του... «υπόλοιπου λαού». Η άλλη αφορμή ήταν μια συνέντευξή μου σε μια παραγωγή του οτρηρού Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, με θέμα «η σχέση ανάμεσα στην Αρχαία και στη σύγχρονη Δημοκρατία».

Λοιπόν, είναι καταρχήν εύκολες ορισμένες τυπικές συγκρίσεις, όπως: «Τότε η Δημοκρατία ήταν η εξαίρεση - σήμερα είναι οιονεί κανόνας» (λέμε τώρα). Ή, «τότε η Δημοκρατία ήταν άμεση - σήμερα είναι έμμεση». Ασε βέβαια που κι εκείνη η αμεσότητα δέν αφορούσε γυναίκες, μετοίκους και δούλους (την συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της πόλεως δηλαδή) - αλλ' ούτε κι η σημερινή Δημοκρατία είναι τελείως έμμεση παντού: Υπάρχουν ευτυχώς μερικοί πυρήνες ριζοσπαστικότερης δημοκρατίας σε κάμποσες μικρές κοινωνίες.

2. Ο σύγχρονος προβληματισμός για την λεγόμενη Παγκοσμιοποίηση με παρασύρει όμως να παρατηρήσω οτι καί οι Αθηναίοι (τον καιρό που κυριαρχούσαν στο Αιγαίο) έκαμαν εξαγωγή της Δημοκρατίας-τους όπου μπορούσαν. Οπως κι εμείς σήμερα επιθυμούμε για όλους την δυτική Δημοκρατία-μας, άσχετο άν η ιερή αυτή ευχή έγινε ρεζίλι μετά απ' την αμερικανική απλοϊκότητα (τουλάχιστον). Υποστηρίζω οτι, καί τότε καί τώρα, η ευχή αυτή ήταν καλή. Δέν θα συνυπογράψω δηλαδή την μεταμοντέρνα αντίληψη «κάτω τα χέρια απ' τις τοπικές παραδόσεις»: Υπάρχουν παραδόσεις τόσο φριχτές (ιδίως ενάντια στους ασθενέστερους: παιδιά, γυναίκες, αμόρφωτους), ώστε μόνον κατι αυστηροί ιστορικοί επιστήμονες μπορούν να τις αντέξουν...

Ωστόσο, ξέρομε τώρα καλά οτι η Δημοκρατία δέν «φοριέται» εκ των άνω. Οι διεσπαρμένες φυλές που κατοικούσαν την Αρχαία Αττική, διέθεταν ήδη καναδυό αιώνες πείρα «Πολιάδος Κοινότητος», πρίν να τις εύρει ώριμες η δημοκρατική οργανωτικότητα του Κλεισθένους. Και (επί τη ευκαιρία) τί μας λέει άραγε το αντιφατικό γεγονός οτι ο ώριμος Δήμος δέν είχε παρα ταύτα καταφέρει να κρυσταλλώσει μια Δημοκρατία, αλλα περίμενε έναν αριστοκράτη όπως ο Κλεισθένης για να την οργανώσει; Πολύ δε περισσότερο που η μεταγενέστερη ενεργός συνεργασία διαφόρων αριστοκρατικών γενών της Αθήνας με τη Δημοκρατία, θα στηρίξει τη Δημοκρατία. Εξ ανάγκης, θα μου πείτε. Εστω. Αλλά όλα τούτα εμένα μου φαίνονται σαν ενα ιστορικό δίδαγμα αθηναϊκού ρεαλισμού, περι του πώς μεγιστοποιεί κανεις μιαν Ανάπτυξη, αξιοποιώντας όλες τις δυνάμεις της Πόλεως. Σοφότατες οι Κοινωνίες που καταφέρνουν να αξιοποιούν ό λ ε ς τις δυνάμεις τους, αντί να αυτοευνουχίζονται. Ας τ' ακούνε κι οι δικοί-μας ιδιωτεύοντες «διανοούμενοι», αφενός, αλλα και οι γραφικοί λαοκράτες-μας αφετέρου που χαραμίζουν τα καλύτερα μυαλά του Λαού-μας, κάτω απ' τον ισοπεδωτήρα του ελληνικού πανεπιστημίου.

3. Είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε οτι στην Αρχαία Αθήνα, έδρα της Δημοκρατίας, ήταν η ΑΓΟΡΑ, ο Κεραμεικός - ο χώρος των Τεχνικών Εργαστηρίων δηλαδή. Πλήθος πολιτικές διεργασίες τελούνταν στην καρδιά τής Τεχνολογίας. Γι' αυτό και Προστάτες της Αγοράς θα είναι οι κατεξοχήν Τεχνικοί θεοί, ο Ηφαιστος και η Εργάνη Αθηνά. Ετσι υποδηλώνεται νομίζω οτι η αθηναϊκή Δημοκρατία σύμ-πλέχθηκε με την Τεχνολογία και με την παρεπόμενη Οικονομία - χωρίς την (βαθύτατα αντιλαϊκή) υπεκφυγή του δήθεν δ ι χ α σ μ ο ύ ανάμεσα στα χωριστά, λέει, βασίλεια των Πνευματικών και των Υλικών Αξιών. Κι ετούτο το χαρακτηριστικό, μου φαίνεται οτι τονίζει (άλλη μια φορά) αυτό που αποκάλεσα αθηναϊκόν ρεαλισμό: Δέν θα ήταν εύκολο να στεριώσει μια τόσο περίπλοκη Δημοκρατία μέσα σ' ένα ουτοπικό περιβάλλον υποανάπτυξης. Η διάθεση για τις όποιες ατομικές θυσίες που απαιτεί η Δημοκρατία, ενθαρρύνεται όταν η Οικονομία ανθεί - και μάλιστα εν Δημοκρατία, με τις λίγες έστω αναδιανεμητικές-της συνέπειες. Εξ άλλου, η αποδοτική αθηναϊκή Δημοκρατία είχε μεγάλες λειτουργικές δαπάνες. Πλήθος πολιτών που συμμετείχαν στις διαδικασίες, ελάμβαναν «μισθόν». Ενώ πλήθος δαπανών της Δημοκρατίας θα καλύπτονται απο χορηγούς - κι όχι μόνο στον χώρο του θεάτρου, αλλά και στη ναυπήγηση πολεμικών πλοίων (Πασίων ο τραπεζίτης), στην κατασκευή δημοσίων κρηνών (Περικλής, ο γνωστός μας), κλπ. Κι ίσως δέν ήταν τυχαίο που ο πατέρας του Δημοσθένους ήταν σιδηροβιομήχανος (μαχαίρια, κλίνες, κ.ά.), ενώ ο πατέρας του Λυσίου ήταν μεγαλοκατασκευαστής ασπίδων.

Φαίνεται οτι η παραγωγική κι η εμπορική διαδικασία, συνιστούν έδαφος ευνοϊκό για τη δημοκρατική οργάνωση της Κοινότητας - κι η περίπτωση των Αμπελακίων θα επιβεβαιώσει αργότερα ετούτες τις συγκυρίες.

4. Ας τους ξανασκεφθούμε κι εμείς αυτούς τους δύο άξονες προαγωγής της Δημοκρατίας (μακρά έμμονη άσκηση, και εκ των κάτω «Συντροφία»), διότι δέν μπορούμε επ' άπειρον να κρυβώμαστε πίσω απ' την παπαρδέλα «δέν στεριώνει η Δημοκρατία στη χώρα μας, επειδή δέν μας αφήνει το Κεφάλαιο και οι Αμερικάνοι». Ή τέλος-πάντων άς φέρομε Φιλανδούς κοινωνικούς οργανωτές...

  «ΤΟ ΒΗΜΑ», 25/02/2007

Ένα επίκαιρο άρθρο του κ. ΚΑΡΚΑΓΙΑΝΝΗ 15 χρόνια πριν.

Εμείς, η Αντιγόνη του Σοφοκλή και. ο Μπιν Λάντεν

Α. Καρκαγιάννη. Ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, ο καναλάρχης κ. Μπερλουσκόνι δεν είναι ίσως ο καταλληλότερος ηγέτης Ευρωπαίος να μιλήσει για τον πολιτισμό της Δύσης και την ανωτερότητά του. Αν όμως αναρωτηθούμε με ειλικρίνεια, πολλοί θα ομολογήσουμε, ότι είπε φωναχτά και άκομψα αυτό που σκεφτόμαστε ή αυτό που είναι σφηνωμένο πίσω από τη σκέψη μας, στον τρόπο της ζωής μας.

Ότι ανήκουμε σ' έναν πολιτισμό, ούτε ανώτερο ούτε κατώτερο, ούτε λιγότερο ή περισσότερο βάρβαρο, ούτε λιγότερο ή περισσότερο πολιτισμένο. Αν η επιθετικότητα, η αρπαγή και η βία είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που ορίζουν τη βαθμίδα του πολιτισμού, τότε σίγουρα ανήκουμε στην κατώτατη βαθμίδα. Αυτό μάλλον δεν συμβαίνει γιατί η Δύση είναι πιο «άγρια», αλλά γιατί ο ρόλος της στην Ιστορία ήταν διαφορετικός. Μάλλον θα ήταν προτιμότερο να πούμε απλά ότι ανήκουμε σ' έναν πολιτισμό διαφορετικό από τους άλλους χωρίς άλλα επίθετα. Ωστόσο, πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Γιατί ο κόσμος έχει την τάση να δυτικοποιείται». Όχι μόνο τώρα με την λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση», αλλά τουλάχιστον από την Αναγέννηση και μετά.

Επιτρέψτε μου να μεταφέρω, περιληπτικά, ένα ολόκληρο κεφάλαιο από το βιβλίο «Ποιος σκότωσε τον Όμηρο» των Αμερικανών ελληνιστών Victor Davis Hanson και John Heath (εκδ. ΚΑΚΤΟΣ). Αν η Δύση αναγκαζόταν κάποτε να αναζητήσει τον... δικό της φονταμενταλισμό (όλοι ελπίζουμε ότι δεν θα χρειασθεί) δεν θα ανέτρεχε σε θρησκευτικά κείμενα και παραδόσεις, αλλά στην αρχαία ελληνική γραμματεία, στην «ελληνικότητά» της, όπως υποστηρίζουν οι δύο Αμερικανοί ελληνιστές: στη φιλοσοφία, στην ιστορία, στη ρητορική, στο δράμα, στην ποίηση.

Προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης, σπεύδω να προσθέσω ότι αυτή η «ελληνικότητα» χαρακτηρίζει περισσότερο τη Δύση παρά εμάς τους Ελληνες, έστω και αν ζούμε περίπου στον ίδιο τόπο και μιλούμε περίπου την ίδια γλώσσα. Επαναλαμβάνω αυτό που έγραψαν πολλοί συγγραφείς: Η δική μας «ελληνικότητα» είναι «αντιδάνειο» που μας ήρθε από την Ευρώπη με την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό και μετέχουμε της οικουμενικής «ελληνικότητας» στον βαθμό που είμαστε «δυτικοί». Μη φωνάζετε! Δεν παραγνωρίζω διόλου τη χριστιανική «παρακαταθήκη» του Βυζαντίου. Αλλά και αυτή ακόμα ως «αντιδάνειο» μας ήρθε. 

Οι δυο Αμερικανοί ελληνιστές φέρνουν το παράδειγμα της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή, τραγωδίας που γράφτηκε στην ακμή της αθηναϊκής ηγεμονίας. «Έστω και αν η τραγωδία συνιστά διερεύνηση της πολιτικής ηθικής και όχι πραγματεία περί πολιτισμού», είκοσι πέντε αιώνες μετά, βρίσκουμε σ' αυτήν τις βασικές αρχές για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό, για τον πολίτη και το κράτος, για τη δραματική σύγκρουση που διέπει και ολόκληρη την ιστορία της Δύσης.

«Η ηρωίδα του έργου είναι η Αντιγόνη, αδελφή και ταυτόχρονα κόρη του τραγικού και νεκρού πια βασιλιά Οιδίποδα». Οι δύο αδελφοί της ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης κείτονται νεκροί, έπεσαν ταυτόχρονα στην εμφύλια διαμάχη. Ο ένας θεωρείται «πατριώτης» και ο άλλος «προδότης». Η Αντιγόνη παρακούει τη διαταγή του Κρέοντα και αποδίδει ταφικές τιμές και στον «προδότη» Πολυνείκη, όπως ακριβώς επιτάσσει το έθιμο και το «δίκαιο του αίματος». Η ευσεβής αλλά παράνομη πράξη της επισύρει τη θανατική της καταδίκη και τη «σοφόκλεια καταστροφή» για όλους τους πρωταγωνιστές του δράματος, για την πόλη πρώτα, για τον Κρέοντα και τον γιο του, για την Αντιγόνη.

Αυτός είναι ο ιστός του δράματος και μέσα σε αυτόν, σημειώνουν οι δύο ελληνιστές, «βρίσκουμε σήμερα σχεδόν κάθε αιτία του γιατί είμαστε τώρα αυτό που είμαστε», δηλαδή ο πολιτισμός της Δύσης. Απαριθμούν, χωρίς να τις εξαντλούν, τις κατηγορίες των αξιών που και σήμερα τις αναγνωρίζουμε στην καθημερινότητά μας:

Ο άνθρωπος είναι ικανός για όλα, «πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον», ψάλλει ο χορός των γερόντων Θηβαίων. Φοβερός, τρομακτικός, ικανός «με τέχνες μαστορικές που σοφίστηκε», ο άνθρωπος και πολίτης εφαρμόζει τέχνες «που δεν τις βάζει ο νους σου», όμως «μια στο καλό, μια στο κακό κυλάει». Αυτό που σήμερα ονομάζουμε «πρόοδο» με κάθε αποτέλεσμα και κάθε αντίτιμο, διαδικασία άκρως αντιφατική, «ηθική» και ταυτόχρονα βαθύτατα «ανήθικη», όπου ό, τι είναι εφικτό πραγματώνεται, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Ένα όριο έχει που δεν μπορεί να το ξεπεράσει: τον θάνατό του, που επειδή είναι τόσο σκοτεινός, ακατανόητος και ακαταμάχητος επέρχεται ως θεϊκή μοίρα και θρησκευτικό δέος, αλλά ποτέ δεν διατάραξε τη «γραμμή της προόδου» έστω με την απλή και γραμμική διαδοχή των γενεών. Η δικαιοδοσία των θρησκειών περιορίζεται ουσιαστικά στον θάνατο και στις ταφικές τιμές.

Ο νόμος, προσωποποιημένος στον Κρέοντα, δεν είναι πάντοτε αρεστός ου δίκαιος, ακριβέστερα για άλλους είναι και για άλλους δεν είναι, αλλά υποχρεωτικός για όλους επειδή πίσω του έχει τη «νόμιμη» βία του κράτους και τον εξαναγκασμό, την κρατική τρομοκρατία, για να εκφρασθούμε με όρους αυτών των ημερών.

Οι αντιφάσεις και συγκρούσεις που απορρέουν από τον νόμο είναι το ουσιαστικό περιεχόμενο της διακυβέρνησης. Οδηγούν στη «σοφόκλεια καταστροφή» και στην ύβριν στον βαθμό που η διακυβέρνηση αποχωρίζεται και αποξενώνεται από τους πολίτες. Όλοι οι Έλληνες τραγικοί γράφουν με πρωθύστερα σχήματα π.χ. για τη Θήβα των βασιλιάδων και των πατριών, αλλά στην ουσία γράφουν για την αθηναϊκή δημοκρατία, όπου δεν ήταν μόνο το κράτος και ο νόμος που λειτουργούσε αλλά και οι πολίτες, η «κοινωνία των πολιτών», όπως θα λέγαμε σήμερα, και οι περίπλοκες σχέσεις της με το κράτος και τον νόμο και εξίσου περίπλοκες διαδικασίες συμμετοχής, συνυπευθυνότητας, αλλά και άρνησης. Οι συγκρούσεις στην Πολιτεία είναι τραγικές, όπως του Κρέοντα και της Αντιγόνης, όπως και σε μια επανάσταση ή στον εμφύλιο πόλεμο. Δεν είναι ο ένας δίκαιος και ο άλλος άδικος, ο ένας νόμιμος και ο άλλος παράνομος, η Αντιγόνη και η Ισμήνη γνωρίζουν ότι παρανομούν και ότι «η παρανομία στρέφεται εναντίον των πολιτών», οι οποίοι «όταν κυβερνούν στη συνέχεια κυβερνώνται».

Η θρησκεία είναι χωριστή από την πολιτική εξουσία και υπόκειται σ' αυτήν. Οι αρχαίες κοινωνίες ήσαν έντονα θρησκευόμενες, αλλά ο αρχιερέας, παρατηρούν οι δύο Αμερικανοί ελληνιστές, ποτέ δεν έχει πολιτική εξουσία (στις αρχαίες κοινωνίες έχουμε πολιτικούς, στρατηγούς και φιλοσόφους, αλλά ούτε έναν Πάπα, Χριστόδουλο, Αγιατολάχ ή Ταλιμπάν). Ο διαχωρισμός των ρόλων κράτους και θρησκείας θα διαρκέσει ώς την ελληνιστική εποχή και θα καθιερώσει το ιδεώδες για τους επόμενους 25 αιώνες. Από τους Αθηναίους «θεατές» της «Αντιγόνης» κανένας δεν θα σκεφτόταν ότι ο ερμηνευτής του υπερφυσικού Τειρεσίας θα έπρεπε να επιβάλει τις αντιρρήσεις του ως «θρησκευτική επιταγή», ούτε βέβαια θα ανέθετε στον Κρέοντα... να διαβάσει αυτός τους οιωνούς. 

Ο άνθρωπος και ο θάνατος, η Πολιτεία και ο πολίτης, ο νόμος, η νομιμοποίηση και η παρανομία, το κράτος και η θρησκεία, ιδού μερικά από τα ζεύγη των εννοιών (χωρίς να είναι τα μόνα) που τα βρίσκουμε στην «Αντιγόνη» και στην Αθηναϊκή Δημοκρατία σε ένταση τραγικής σύγκρουσης. Τα ίδια ζεύγη εννοιών και πολλά ακόμη συνθέτουν την εποποιία και την τραγωδία του πολιτισμού της Δύσης.

Η Δύση έχει εξαπολύσει και εξαπολύει επιθέσεις και πολέμους, αλλά η ίδια υπήρξε πάντοτε δυναμικό πεδίο μάχης, όπως είναι και η σκηνή όπου παίζεται η «Αντιγόνη». Αυτή είναι η δυναμική (σήμερα ως «παγκοσμιοποίηση») που προκαλεί την παντοδύναμη τάση του εκδυτικισμού. Ούτε ανώτερος ούτε κατώτερος ο πολιτισμός της Δύσης. Απλά, πιο δυνατός και πιο δυναμικός πρώτα στις πολιτισμικές κατακτήσεις και αναπόφευκτα σε όλες τις άλλες.

Αμφιβάλλω αν οι ηγέτες της Δύσης φοβούνται πραγματικά ότι αυτός ο πολιτισμός απειλείται από την... τρομοκρατία του Μπιν Λάντεν. Μάλλον συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, με πρόσχημα τον Μπιν Λάντεν.

 

«ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»,  30 - 09 - 2001

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ - ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ")

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ - ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ")

Η φιλοσοφία του Παρμενίδη εμπεριέχεται σε ένα αποκαλυπτικό ποίημα, γραμμένο σε δακτυλικό εξάμετρο, από το οποίο ευτυχώς διασώθηκαν τα πιο σημαντικά μέρη. Στο ποίημα ένας νέος (ο ίδιος ο Παρμενίδης) διηγείται τη μύησή του στη φιλοσοφία από μια θεά, η οποία αναλαμβάνει να τον κρατήσει μακριά από τις κοινές αντιλήψεις των ανθρώπων, «όπου αληθινή εμπιστοσύνη δεν υπάρχει», και να τον οδηγήσει στην «ατρόμητη καρδιά της ολοστρόγγυλης αλήθειας». Πηγή: http://ellinikoskoinotismos.blogspot.gr/

Το ποίημα του Παρμενίδη χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο εκτενές προοίμιο, σε καθαρά επική γλώσσα, περιγράφεται η ανάβαση του νέου προς τις πύλες της Ημέρας και της Νύκτας, όπου θα συναντήσει τη θεά. Το δεύτερο και κύριο μέρος του ποιήματος είναι ο λόγος της θεάς [Α] για τη φύση της αλήθειας. Το τρίτο και πιο αινιγματικό, από το οποίο έχουν σωθεί λίγα αποσπάσματα, θα πρέπει να ήταν μάλλον μια ανάπλαση κοσμολογικών αντιλήψεων που θυμίζουν προγενέστερους φιλοσόφους.

Στα χρόνια του Παρμενίδη ο φιλόσοφος είναι ακόμη ελεύθερος να εκφραστεί μέσα από το είδος του λόγου που ο ίδιος θεωρεί πρόσφορο. Η φιλοσοφική πραγματεία σε πεζό λόγο, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, θα καθιερωθεί μόνο μετά τον Αριστοτέλη. Το γεγονός λοιπόν ότι ο Παρμενίδης επιλέγει τον ποιητικό λόγο, την ίδια στιγμή που ο Ηράκλειτος εκφράζεται με χρησμούς και οι Πυθαγόρειοι αποφεύγουν τη γραφή, έχει σημασία.

Η γλώσσα του έπους δεν είναι απλώς υποβλητική, είναι η γλώσσα της παιδείας και της θρησκείας των Ελλήνων, η γλώσσα μέσα από την οποία οι Έλληνες έχουν εμπεδώσει την κοινή τους καταγωγή και τις κοινές τους αξίες. Ο Παρμενίδης εντάσσει τον εαυτό του στην παράδοση του Όμηρου και του Ησίοδου. Φιλοδοξεί μέσα από την καθιερωμένη οδό να μεταδώσει ένα νέο μήνυμα παιδείας: ο φιλοσοφικός λόγος μπορεί να αντικαταστήσει τον μύθο.

Τη θέση της Μούσας του ποιητή παίρνει τώρα η θεά του Παρμενίδη. Ο λόγος της είναι υποβλητικός και δογματικός, είναι η ίδια η αποκάλυψη μιας μοναδικής Αλήθειας. Είναι όμως ταυτοχρόνως ένας λόγος συνεκτικός και αποδεικτικός, ένας λόγος που μπορεί να γίνει κατανοητός μόνο αν αφυπνιστεί η λογική ικανότητα και το κριτικό πνεύμα του αποδέκτη. Αυτή είναι άλλωστε και η συμβουλή της στον νεαρό Παρμενίδη:

«Να κρίνεις με τον λόγο τον επίμαχο έλεγχο που εγώ πρότεινα» (απόσπ. 7).

Οι αρχαίοι δεν εκτιμούσαν ιδιαίτερα τα ποιητικά χαρίσματα του Παρμενίδη. Τον θεωρούσαν μεγάλο φιλόσοφο αλλά μέτριο ποιητή. Οι αφηρημένες έννοιες και οι αποδεικτικοί συλλογισμοί της Παρμενίδειας φιλοσοφίας ασφυκτιούν μέσα στο περίβλημα της επικής ποίησης. Η φιλοσοφία έπρεπε να βρει τον δικό της τρόπο έκφρασης. 

Η θεωρία του Παρμενίδη, είναι διάχυτη από την αμφιβολία, [1] κατά πόσο οι αισθήσεις μπορούν να μας δώσουν την αντικειμενική αλήθεια. Ακόμα και ο Ηράκλειτος αναρωτιόταν για την αντικειμενικότητα της Λογικής. Τις φιλοσοφικές του ιδέες και τις προσπάθειές του να ερμηνεύσει τον κόσμο εκθέτει στο φιλοσοφικό ποίημά του «Περί φύσεως» από το οποίο σώθηκαν μόνο αποσπάσματα. Κατέβασε το σε pdf στο τέλος του άρθρου.

ΠΗΓΗ:

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (Ή ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ) ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ:

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (Ή ΠΕΡΙΦΥΣΕΩΣ) - ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ

ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ ΑΛΛΟΣ ΕΝΑΣ ΜΙΛΗΣΙΟΣ

Αναξιμένης ο Μιλήσιος «Αήρ και πολλαπλοί κόσμοι»

 

ΠΗΓΗ: http://www.terrapapers.com/?p=39686 

Για τον μαθητή του Αναξίμανδρου, Αναξιμένη, ο αήρ ήταν η αχανής υλική μάζα -που βρισκόταν σε συνεχή κίνηση, όπως ακριβώς το άπειρο του Αναξίμανδρου- στην οποίαν αναγόταν γενετικά καθετί που υπήρχε.

«Ο Αναξιμένης ήταν Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ο τρίτος στη διαδοχή Μιλήσιος φιλόσοφος, ήταν γιος του Ευρύστρατου και μαθητής του Αναξίμανδρου. Δραστηριοποιήθηκε στο δεύτερο μισό του 6ου π.κ.ε. αιώνα και πέθανε πιθανώς σε ηλικία 60 χρονών κατά την 63η Ολυμπιάδα (528-525 π.κ.ε.). Για τον βίο και τις δραστηριότητες του Αναξιμένoυς γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα. Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του βασίζονται στον Θεόφραστο, που διασώζεται περιληπτικά από τον Σιμπλίκιο. Αποσπάσματα της φιλοσοφίας του βρίσκονται σε κείμενα του Αριστοτέλη, του Πλούταρχου, του Ιππόλυτου και του Αέτιου.

Ο Αναξιμένης αποδεχόταν κι αυτός, όπως όλοι οι άλλοι Ίωνες φιλόσοφοι, την βασική μονιστική αρχή της Ιωνικής Σχολής ότι τα πάντα πηγάζουν από μία αρχή και τελικά καταλήγουν σ’ αυτήν. Σύμφωνα με τις απόψεις του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, αρχή των πάντων ήταν ο αέρας, που κατ’ αυτόν ήταν άπειρος, δηλαδή απροσδιόριστος και αιώνιος. Ο αήρ ήταν η αχανής υλική μάζα στην οποίαν αναγόταν γενετικά καθετί που υπήρχε. Αυτό ακριβώς επισημαίνει ο Ψευδο-Πλούταρχος: «Αναξιμένην δε φασι την των όλων αρχήν τον αέρα ειπείν και τούτον είναι τω μεν μεγέθει άπειρον, ταις δε περί αυτόν ποιότησιν ωρισμένον» {[Plut.] Strom. 3 (D 579)}.

«Αήρ και πολλαπλοί κόσμοι»

Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει για τον Αναξιμένη ότι, εκτός από μαθητής του Αναξίμανδρου (610-540 π.κ.ε.), υπήρξε και μαθητής του Παρμενίδη (540-470 π.κ.ε.) – δεν αντιστοιχούν, όμως, σωστά οι ημερομηνίες–, ενώ επισημαίνει ότι θεωρούσε τον αέρα ως πρώτη αρχή:

«Αναξιμένης Ευρυστράτου, Μιλήσιος ήκουσεν Αναξιμάνδρου, ένιοι δε και Παρμενίδου φασίν ακούσαι αυτόν. ούτος αρχήν αέρα είπεν και το άπειρον. Κινείσθαι δε τα άστρα ουχ υπό γην, αλλά περί γην. κέχρηταί τε λέξει Ιάδι απλή και απερίττω» (Φιλοσόφων Βίοι ΙΙ, 3).

Ο Ήλιος, η Σελήνη και όλα τα άστρα δεν περνούν κάτω, αλλά γύρω από τη Γη. Αυτό σημαίνει ότι ο Αναξιμένης «σχεδίασε» μια εικόνα του Κόσμου όχι σφαιρική, όπως πρότεινε ο δάσκαλός του Αναξίμανδρος, αλλά μάλλον ημισφαιρική.

Ο αέρας του Αναξιμένη βρισκόταν σε συνεχή κίνηση, όπως ακριβώς το άπειρο του Αναξίμανδρου. Τελικά από αυτή την αέναη κίνηση του αέρα δημιουργήθηκε όλη η ποικιλία φαινομένων και πραγμάτων. Από τον αέρα μέσω της αραίωσης προερχόταν το πυρ, ενώ μέσω της συμπύκνωσης του αέρα δημιουργήθηκαν τα ύδατα και η γη.

Πράγματι, ο Αναξιμένης θεωρούσε ως καθοριστική υλική αρχή της Δημιουργίας τον αέρα:

«Τον τα πάντα περιλαμβάνοντα και συνέχοντα και δι  ἀραιώσεως και πυκνώσεως πάντα τα ορατά και αισθητά παράγοντα».

Γένεσις και φθορά κόσμων διαδέχονται ακατάπαυστα η μία την άλλη. Ο Αναξιμένης πρέσβευε, όπως και ο Αναξίμανδρος, ότι ο Κόσμος μας δεν ήταν ο μοναδικός που υπήρχε. Ταυτόχρονα υποστήριζε ότι η αχανής μάζα του αέρα περιείχε αναρίθμητους Κόσμους που συνεχώς γεννιούνταν και πέθαιναν, επιστρέφοντας στο αρχικό άπειρο (νεφέλωμα;).

Μολονότι ο Αναξιμένης, υιοθέτησε το «άπειρον» του Αναξίμανδρου για να προσδιορίσει μ’ αυτό την βασική αρχή του, τον αέρα, εντούτοις δεν ακολούθησε την άποψη του προκατόχου του ως προς τα παράγωγά του πρωταρχικού αυτού υλικού στοιχείου. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ στον Αναξίμανδρο έχουμε διαδοχή κόσμων, η φιλοσοφική σκέψη του Αναξιμένη μας οδηγεί στην ταυτόχρονη πολλαπλότητα κόσμων. Φαίνεται πως ο Αναξιμένης υπερκέρασε την φιλοσοφική άποψη του διδασκάλου του και επέφερε αισθητή βελτίωση στο κοσμολογικό σύστημα του Αναξίμανδρου.

Η άποψή του αυτή αντικατοπτρίζει σύγχρονες απόψεις της Αστροφυσικής για άπειρους υπεραισθητούς κόσμους, που συνυπάρχουν με τον δικό μας, αλλά δεν γίνονται αισθητοί από εμάς. Επίσης, στην φιλοσοφία του παραλλήλισε τον Κόσμο και το άτομο, τον αέρα και την ψυχή, πράγμα που φαίνεται στην μόνη φράση που επιζεί από το έργο του: «Οίον η ψυχή, φησίν, η ημετέρα αήρ ούσα συγκρατεί ημάς, και όλον τον κόσμον πνεύμα και αήρ περιέχει» [(Αέτ. I 3, 4 (D. 278)].

Αυτή η πρόταση περιέχει το σπέρμα της διδασκαλίας της Φυσικής για τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο, η οποία διαμορφώθηκε πολύ πολύ αργότερα.

Αυτό ακριβώς θέλουμε να δείξουμε επιμένοντας στην θέση μας ότι ο 17ος αιώνας και οι μετέπειτα δύο αιώνες δεν ήταν τίποτε άλλο από μία ρήξη, μια επικράτηση της Μηχανοκρατίας και, για λίγους αιώνες, του περιορισμένου μοντέλου της Νευτώνειας-Ευκλείδειας επιστήμης, ενώ ουσιαστικά η μη αισθητή γεωμετρία του Riemann είναι εκείνη η οποία περιγράφει αυτό ακριβώς που πίστευαν και πρέσβευαν οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι. 

Η κίνηση: Το πυρ, όπως ήδη αναφέραμε, παράγεται από την μάνωση (αραίωση) του αέρα, ενώ το νερό και η γη από την συμπύκνωσή του. Αντίθετη διεργασία παρέχει και πάλι τον αέρα. Η κίνηση, κατά τον Αναξιμένη, είναι έμφυτη ιδιότητα της αεριώδους ύλης και με την επενέργειά της επιτυγχάνονται τόσο η αραίωση όσο και η πύκνωση. Δηλαδή ο Αναξιμένης πίστευε ότι από τον αέρα, μέσω μιας διαδικασίας πύκνωσης και αραίωσης, δημιουργήθηκαν το πυρ, το νερό και η γη.

Από τον αέρα διαχωρίστηκαν με πύκνωση τα βαριά σώματα που κατευθύνθηκαν προς τα κάτω και σχημάτισαν την Γη. Μια αντίθετη διαδικασία, μέσω της αραίωσης, σχημάτισε τα ελαφρά σώματα. Αυτά οδηγήθηκαν προς τα επάνω και δημιούργησαν τα άστρα και τον Ήλιο. Η κίνηση των σωμάτων προέκυπτε από την διαφορά στο βάρος και την θερμότητά τους. Τέλος, η συνοχή τους οφειλόταν στον πυκνό και ψυχρό αέρα, τον οποίο περιείχαν τα σώματα αυτά.

Πολύ πιθανόν, όπως διατείνονται πολλοί μελετητές του έργου του, η κίνηση που περιγράφει ο Αναξιμένης να αντικατοπτρίζει την περιστροφική κίνηση. Η περί άξονα, λοιπόν, κίνηση δίνει γένεση σε όλα τα σώματα, τα οποία αφού διανύσουν και τερματίσουν τον βίο τους, διαλύονται μέσω της διαδικασίας της αραιώσεως. 

Γη και δημιουργία: Στην δημιουργία που βρισκόμαστε, πρώτη δημιουργήθηκε η Γη από συμπύκνωση του αεριώδους περιβλήματός της. Επειδή δε στον αέρα -καλύτερα απ’ όλα τα σώματα- συγκρατούνται εκείνα που έχουν μεγάλη επιφάνεια, γι’ αυτόν τον λόγο η Γη παρομοιάζεται με τεράστιο πλατύ δίσκο μεγάλης έκτασης. Η Γη ήταν «πλατεία επ  ἀέρος οχουμένη», δηλαδή είναι μία πεπλατυσμένη επιφάνεια, η οποία ακινητεί στο κέντρο του Σύμπαντος, στηριζόμενη στον αέρα.

Ο Αριστοτέλης (Περί Ουρανού Β, 294b, 13-17) ανέφερε ότι ο Αναξιμένης, όπως ο Αναξαγόρας και ο Δημόκριτος, θεωρούσαν πως αιτία της ακινησίας της Γης ήταν το πλατύ σχήμα της:

«Αναξιμένης δε και Αναξαγόρας και Δημόκριτος το πλάτος αίτιον είναί φασι του μένειν αυτήν. Ου γαρ τέμνειν, αλλ  ἐπιπωμάζειν τον αέρα τον κάτωθεν, όπερ φαίνεται τα πλάτος έχοντα των σωμάτων ποιείν ταύτα γαρ και προς τους ανέμους έχει δυσκινήτως δια την αντέρεισιν» (Αριστοτ. Περί Ουρανού Β,  294b, 13-17).

Ο Αναξιμένης, ο Αναξαγόρας και ο Δημόκριτος ισχυρίζονται πως αιτία της ακινησίας είναι το πλατύ σχήμα της (γης). Δεν κόβει, αλλά σκεπάζει σαν καπάκι τον αέρα από κάτω της, πράγμα που φαίνεται να κάνουν τα σώματα με το πλάτος. Αυτά δυσκολεύονται να τα κινήσουν ακόμα και οι άνεμοι, λόγω της αντίστασης.

Πράγματι, ο Αναξιμένης ο Μιλήσιος, θεωρούσε, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ότι η Γη ήταν πλατιά και πως ο Ήλιος, η Σελήνη, όπως και όλοι οι αστέρες, προήλθαν από τον πλανήτη μας: «Πιλομένου δε του αέρος πρώτην γεγενήσθαι λέγει την γην πλατείαν μάλα· διο και κατά λόγον αυτήν εποχείσθαι τω αέρι· και τον ήλιον και την σελήνην και τα λοιπά άστρα την αρχήν της γενέσεως έχειν εκ γης. Αποφαίνεται γουν τον ήλιον γην, δια δε την οξείαν κίνησιν και μαλ  ἱκανῶς θερμήν ταύτην καύσιν λαβείν» {[Plut.] Strom. 3 (D 579) ‹ I, 6}.

Την ίδια πληροφορία βρίσκουμε και στον Ιππόλυτο, ο οποίος χαρακτηριστικά αναφέρει: «Την δε γην πλατείαν είναι επ  ἀέρος οχουμένην, ομοίως δε και ήλιον και σελήνην και τα άλλα άστρα πάντα πύρινα όντα εποχείσθαι τω αέρι δια πλάτος. Γεγονέναι δε τα άστρα εκ της γης δια το την ικμάδα εκ ταύτης ανίστασθαι» [Hippol. Ref. I, 7, 4-5 (D. 560 W11)].

Όσον αφορά το σχήμα του πλανήτη μας, αναφέρεται ότι η Γη, που δημιουργήθηκε από την συμπύκνωση του αεριώδους περικαλύμματός της, ήταν επίπεδη και στηριζόταν στον αέρα (Πλούταρχ. «Στρωματείς» Ι, 6 και Ιππόλυτος, «Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος» Ι, 7).

Ο Αέτιος γράφει ότι ο Αναξιμένης υποστήριζε πως η Γη, χάρη στο επίπεδο σχήμα της, επέπλεε στον αέρα, ο οποίος πληρούσε όλο τον χώρο του Σύμπαντος. Στον τελευταίο κρυστάλλινο ουρανό, που αποτελεί την εξώτατη ως προς την Γη στιβάδα τροχιών, βρίσκονται οι αστέρες σαν καρφιά και περιφέρονται έτσι γύρω από την Γη: «Αναξιμένης πυρίνην μεν την φύσιν των άστρων, περιέχειν δε τινα και γεώδη σώματα συμπεριφερόμενα τούτοις αόρατα» [Αέτ. II, 13, 10, (D. 342)].

«Αναξιμένης ήλων δίκην καταπεπηγέναι τα άστρα τω κρυσταλλοειδεί. Ένιοι [;] δε πέταλα είναι πύρινα ώσπερ ζωγραφήματα» [Αέτ. ΙΙ, 14, 3, (D. 344)], και

«Αναξιμένης ουχ υπό γην, αλλά περί αυτήν στρέφεσθαι τους αστέρες» [Αέτ. II, 16, 6, (D. 346)].

Η Γη, λοιπόν, σύμφωνα με τον Αναξιμένη, ήταν ένα επίπεδο σώμα που αιωρούνταν στον αέρα και στηριζόταν πάνω σ’ αυτόν.

Όσον αφορά τον Ήλιο, ο Αναξιμένης πίστευε πως προήλθε από την Γη, ήταν όμοιος μ’ αυτήν, «πλάτος ως πέταλον» [Αέτ. II, 23, 1, (D. 352)] και ότι απέκτησε μεγάλη θερμότητα, λόγω της γρήγορης κίνησής του [Πλούταρχ. «Στρωματείς» Ι, 6 και Στρωματείς I, 3 (D. 579)]. Πρώτη, λοιπόν, σχηματίστηκε η Γη και κατόπιν τα άστρα και οι πλανήτες, που αποτελούσαν το πεπερασμένο Σύμπαν, εντός του οποίου υπήρχε ένα πλήθος σκοτεινών σωμάτων. 

Η φιλοσοφία του Αναξιμένη: Ουσιαστικά δύο ήταν οι βασικές έννοιες της φιλοσοφίας του Αναξιμένη, που καθόρισαν την συμβολή του στην επιστήμη.

Αφενός μεν η έννοια του αέρα σαν κάτι το αόρατο, αφετέρου δε η θέση του ότι όλα τα είδη έχουν μία κοινή καταγωγή. Πράγματι, στην καθαρή προκοσμική του κατάσταση ο αέρας ήταν αόρατος χωρίς εσωτερική διάρθρωση και χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά, έτσι ώστε να κάνουν αισθητή την ύπαρξή του. Γίνεται αισθητός μόνο με την κοσμογονική και κοσμολογική του λειτουργία, όταν η θερμοκρασία και η υγρασία του υπόκεινται σε μεταβολές (ποιοτικός μετασχηματισμός).

Μ’ αυτές τις βασικές φιλοσοφικές έννοιες του Αναξιμένη, η Σχολή της Μιλήτου πρόσφερε στην επιστήμη συγκεκριμένη επιστημονική Κοσμολογία. Επίσης, ο καθαρός λόγος του Αναξιμένη και το ότι εισήγαγε το ποσοτικό κριτήριο για τις ποιοτικές διαφορές τον κάνουν πρόδρομο της «λογικής εξήγησης». Ο Αναξιμένης ήταν ο πρώτος φυσιοδίφης, ο οποίος σε κάθε υλική μεταβολή έβλεπε μία αληθινή αιτία. Πρώτος επίσης διέκρινε τους απλανείς αστέρες από τους πλανήτες και έδωσε την φυσική εξήγηση των ηλιακών και των σεληνιακών εκλείψεων.

Για τον Ήλιο ο Αναξιμένης αναφέρει, πως προήλθε από τη Γη, πως έχει σχήμα όμοιο με αυτήν αλλά πως απέκτησε μεγάλη θερμότητα λόγω της γρήγορης κίνησής του.

Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ο Αναξιμένης, παρά την καθαρότητα της φιλοσοφικής σκέψης του, δεν χρησιμοποίησε το εργαλείο των μαθηματικών^ αυτό το βασικό βήμα προς τον ορθολογισμό, όπως θα δούμε στην συνέχεια, το κάνουν οι Πυθαγόρειοι. 

Βιβλιογραφία

Θεοδοσίου Στράτος: Η εκθρόνιση της Γης – Η διαπάλη του γεωκεντρικού με το ηλιοκεντρικό σύστημα. Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα, 2007.

ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ