ΕΠΙΚΤΗΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ

"Από τα πράγματα, άλλα εξαρτώνται από εμάς, και άλλα  δεν εξαρτώνται από εμάς. Από εμάς εξαρτάται η αντίληψη, η ορμή, η όρεξη, η έκκλιση και-μ’έναν λόγο-όσα είναι δικά μας. Από εμάς δεν εξαρτάται το σώμα, το απόκτημα, οι δοξασίες, τ΄αξιώματα και-μ’έναν λόγο-όσα δεν είναι έργα δικά μας. Όσα εξαρτώνται από εμάς είναι φύσει ελεύθερα, ακώλυτα, ανεμποδίαστα, ενώ όσα δεν εξαρτώνται από εμάς ασθενή, υποδουλωμένα, κωλυτά, αλλότρια."

Με την παραπάνω φράση, ξεκινάει το Εγχειρίδιον, έργο που συνοψίζει την διδασκαλία και το τρόπο ζωής της Στωικής φιλοσοφίας που γεννήθηκε από τον Ζήνωνα στα τέλη του 4ου, αρχές 3ου αιώνος. Το εγχειρίδιο θεωρείται το απαύγασμα του Στωικισμού. Γραμμένο από τον μαθητή του Επίκτητου, Φλάβιο Αρριανό, αποτελεί το απάνθισμα και την Σύνοψη των Διατριβών και των Ομιλιών του Δασκάλου του, ο οποίος αναβίωσε τη φιλοσοφική σχολή στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, επηρεάζοντας βαθιά, τους μετέπειτα Ρωμαίους Φιλοσόφους όπως τον αυτοκράτορα, Μάρκο Αυρήλιο.

Έντιμος, λιτός, ολιγαρκής, φτωχός, καταδεκτικός, ευπροσήγορος είναι μοναχά λίγοι χαρακτηρισμοί που αποδόθηκαν στον Στωικό Φιλόσοφο, εμβληματική μορφή της φιλοσοφίας. Ο Επίκτητος, γεννήθηκε γύρω στο 50μ.Χ στην Ιεράπολη της Φρυγίας, γιος  δούλης, όπως και ο ίδιος, στο κτήμα του βίαιου Επαφρόδιτου. Στον τελευταίο, οφείλεται και η αναπηρία του φιλοσόφου. Συγκεκριμένα, του έβαλε το πόδι σ’ένα μάγγανο και το το έσφιγγε, για να τον κάνει να χάσει τη στωικότητά του και να φωνάξει. «Θα μου σπάσεις το πόδι», τον προειδοποίησε ο Επίκτητος, αλλά ο Επαφρόδιτος συνέχισε το σφίξιμο, μέχρι που έγινε το κακό. «Δε στο είπα πως θα μου σπάσεις το πόδι;» αρκέστηκε να πει ο Επίκτητος.

Υπήρξε αγαπημένος μαθητής του Γάιου Μουσώνιου Ρούφου, που είχε εξοριστεί από τον Νέρωνα στην Γυάρο, αλλά επέστρεψε για να διδάξει μετά τον θάνατο του Ρωμαίου Αυτοκράτορα. Η φιλοσοφία του "Ανέχου και Απέχου" επηρέασε καταλυτικά τον Ελληνα Στωικό. Ως απελεύθερος, άρχισε να διδάσκει στην Ρώμη τις αρχές της Στωικής φιλοσοφίας, μέχρι που εξορίστηκε το 94 μ.Χ από τον Δομιτιανό. Ο τελευταίος, θεωρούσε την ραγδαία αύξηση της φιλοσοφίας ως "ενδημικό φαινόμενο" καθώς διακυβευόταν η τάξη της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας από εν δυνάμει ανατρεπτικά στοιχεία. Τότε ο Επίκτητος αναγκάστηκε να καταφύγει στην Νικόπολη της Ηπείρου, όπου και άνοιξε νέα σχολή, διδάσκοντας μέχρι το Θάνατο του, το 130 μ.Χ.

Ο άγαμος, στωικός Φιλόσοφος προσπάθησε, όπως διαφαίνεται μέσα στην διδασκαλία του, να συγκεράσει την φιλοσοφία με την ψυχολογία, κτίζοντας έναν νέο τρόπο ζωής που θεμελιώνεται στην ευδαιμονία, προϊόν της απάθειας. Επιχείρησε να αρματώσει τον άνθρωπο, ενάντια των δηλητηριωδών βελών της μοίρας, ώστε αυτός να συνεχίσει με καρτερικότητα και γαλήνη το ταξίδι του στην ζωή. Ακρογωνιαία λίθος της φιλοσοφίας του, είναι η έννοια της Απάθειας, η οποία πλησιάζει, τόσο στην "παντελή έλλειψη παθών", όσο και στην ψυχική ηρεμία και γαλήνη, την αταραξία μπροστά στην φουρτούνα, το χαμόγελο στο απόλυτο σκοτάδι. Η υπόνοια ότι η "κατάχρηση της λογικής" αμφισβητεί ή απορρίπτει παντελώς την μελέτη "της ανθρώπινης φύσης" ίσως δεν αποτελεί το λάθος του Επίκτητου, παρά το λαμπρό αστέρι που αναδύεται από την φιλοσοφία του. Πρόκειται για την έλλογη δυναμική αντιμετώπιση της φυσικής συναισθηματικής αδυναμίας του ευπαθούς ανθρώπου, κατάσταση διαχρονική και δη στην εποχή μας.

"Να θυμάσαι, λοιπόν ότι αν θεωρήσεις ως ελεύθερα τα φύσει υποδουλωμένα, και ως δικά σου τ’αλλότρια, θα εμποδιστείς, θα πενθήσεις, θα ταραχτείς, θα μεμφθείς θεούς και ανθρώπους, ενώ εαν θεωρήσεις ως δικό σου, ό,τι είναι δικό σου, και το αλλότριο, όπως ακριβώς είναι, αλλότριο, κανείς ουδέποτε δεν θα σε αναγκάσει, κανείς δεν θα σε κωλύσει, δεν θα μεμφθείς κανέναν, ούτε θα εγκαλέσεις κανέναν, τίποτα δεν θα πράξεις ακούσια, δεν θα έχεις εχθρό και κανένας δεν θα σε βλάψει, επειδή τίποτα βλαβερό δεν θα πάθεις."

Ο Επίκτητος, όπως είπαμε και στην Εισαγωγή, διαχωρίζει τα πράγματα σε δύο κατηγορίες. Αυτά που εξαρτώνται άμεσα από εμάς, όπως η ορμή, η αντίληψη, οι διανοητικές και σωματικές ικανότητες, η όρεξη, οι επιθυμίες, και τα πράγματα που είναι ανεξάρτητα από την βούληση μας όπως τα αξιώματα, οι τιμές, τα πράγματα, όσα δεν είναι δικά μας κτλ. Τα πρώτα είναι φύσει ελεύθερα, ενώ τα δεύτερα μας υποδουλώνουν. Αν επενδύσουμε στα πρώτα, δεν θα δυσφορούμε, όμως αν μας απασχολούν τα δεύτερα, η ζωή μας θα ναι τρικυμιώδης.

Αν έρθει ένα κακό, πρέπον εστί, να εξετάσουμε σε ποια κατηγορία ανήκει. Αν δεν εξαρτάται από εμάς, τότε οφείλουμε να το υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας. Σπέρματα της φιλοσοφίας του Στωικισμού βρίσκουμε στον Σόπεναουερ. Ο Γερμανός φιλόσοφος συνιστά, εν είδει φαρμάκου, να διαβάζουμε Επίκτητο ή Βέδες λίγο πριν τον ύπνο για  να είμαστε ατάραχοι. Επίσης, διακρίνοντας τα 3 είδη ευτυχίας, προτείνει να μην δίνουμε έμφαση στην απόκτηση νέων αγαθών, αν δεν σκεφτούμε πρώτα πως θα ήταν η ζωή μας αν χάναμε τα ήδη υπάρχοντα και κεκτημένα.

"Ταράσσει τοὺς ἀνθρώπους οὐ τὰ πράγματα,
ἀλλὰ τὰ περὶ τῶν πραγμάτων δόγματα."

Τους ανθρώπους δεν τους ταράσσουν τα πράγματα (καθαυτά) αλλά οι απόψεις, τα δόγματα για τα πράγματα. Όπως αναφέρει ο Στωικός φιλόσοφος, ο θάνατος είναι αντικειμενικά κακός, όμως σκεφτείτε και τον Σωκράτη που τον επιθύμησε. Άλλο ένα παράδειγμα, ο χωρισμός με κάποιον έχει αρνητικό πρόσημο. Ομως, αν ο/η σύντροφος σε κακομεταχειριζόταν, τότε είναι ανάσα ελευθερίας.

"Είναι έργο απαίδευτου να κατηγορεί τους άλλους, για όσα πράττει ο ίδιος. Έργο εκείνου που άρχισε να εκπαιδεύεται να κατηγορεί τον εαυτό του. Έργο του εκπαιδευμένου είναι να μην κατηγορεί ούτε άλλον ούτε τον εαυτό του."

Όπως φαίνεται, η αντίδραση  μπροστά σε ένα αρνητικό αποτέλεσμα, παίρνει το πρόσωπο, αρχικά, μομφής προς ένα αντικείμενο γιατί δεν μπορεί, μωρό να αναλάβει την ευθύνη. Στο πρώτο σκαλοπάτι, ο εκκολαπτόμενος φιλόσοφος, μέμφεται τον εαυτό του για το κακό που τον βρήκε, ενώ ο γινωμένος καρπός σκέψης, είναι η συνειδητοποίηση, ότι μήτε ο ίδιος, μήτε άλλος ευθύνεται για τα δεινά που τον βρήκαν, αλλά οι αόρατες και ακαθόριστες δυνάμεις που ξεπερνούν τα όρια του. Γράφει παρακάτω "Στάση και χαρακτήρας κοινού ανθρώπου, ουδέποτε προσδοκά ωφέλεια και βλάβη από τον εαυτό του, αλλά από τα εξωτερικά πράγματα. Στάση και χαρακτήρας φιλοσόφου: προσδοκά ωφέλεια και βλάβη από τον εαυτό του. Σημάδια προκομμένου: Κανέναν δεν ψέγει, κανέναν δεν επαινεί, κανέναν δεν μέμφεται, κανέναν δεν εγκαλεί, τίποτα δεν λέει για τον εαυτό του, ότι δήθεν είναι κάποιος ή γνωρίζει κάτι. Όταν εμποδιστεί ή κωλυθεί σε κάτι, εγκαλεί (κατηγορεί) τον εαυτό του και αν κάποιον τον επαινεί, τον καταγελά και αν κάποιος τον ψέγει, δεν απολογείται!"

Συγκεκριμένα,αναφέρει για την Κατηγορία-Μομφή, ότι αυτή δεν υπάρχει αφ’εαυτής "Να θυμάσαι ότι δεν υβρίζει ούτε αυτός που λοιδορεί, ούτε αυτός που χτυπά, ΑΛΛΑ Η ΔΟΞΑΣΊΑ ότι είναι υβριστής. Όταν λοιπόν κάποιος σε ερεθίσει, γνώριζε ότι σε έχει ερεθίσει η αντίληψη σου γι’αυτόν."

Όσο αφορά τη μομφή που δέχεσαι, τα λόγια του είναι αιχμηρά, καθώς η κρίση πρέπει να μας αφήνει αλώβητους.

"Έαν κάποιος παρέδιδε το σώμα του στο πρώτο τυχόντα θα αγανακτούσες. Εσύ,λοιπόν,παραδίδεις την δική σου κρίση στον πρώτο τυχόντα-ώστε εκείνη να σε ταράξει και να σε συγχύσει, αν αυτός σε λοιδορήσει-και δεν ντρέπεσαι γι’αυτό;"

Τους ανθρώπους ταράσσει περισσότερο η απώλεια, και όταν αυτή είναι κοντινών προσώπων, ο πόνος είναι δυσβάσταχτος. Τα άτομα, οφείλουν, αν θέλουν να περάσουν μια μακάρια ζωή,να δρουν με φιλοσοφικό γνώμονα. Η εφήμερη και παροδική ζωή, είναι συνυφασμένη με την θνητότητα. Η αιωνιότητα είναι, παρά τις δοξασίες των θρησκειών, κλειστή πόρτα αν όχι ανύπαρκτη. Η ζωή είναι πλημμυρίδα και άμπωτη, ποτάμι της αβεβαιότητας, που μόνο ο θάνατος δεν χωρά διάψευση.

"Έαν θέλεις να ζήσουν παντοτινά τα τέκνα, η γυναίκα,οι φίλοι σου, τότε είσαι ηλίθιος, επειδή θέλεις να εξαρτώνται από σένα, όσα δεν εξαρτώνται από σένα (…)"

"Μην ζητάς τα γινόμενα, να γίνονται όπως εσύ θέλεις, αλλά να θέλεις τα γινόμενα, όπως αυτά γίνονται, και θα ευροήσεις (θα ζήσεις μακάρια). Ποτέ σου δι’ οποιονδήποτε πράγμα μην πεις “το έχασα”, αλλά “το έδωκα πάλιν ως οφειλόμενον”. Πέθανε το παιδί σου; Απεδόθη. Πέθανε η γυναίκα σου; Απεδόθη. “Μου αφέρεσαν την ιδιοκτησία”. Και αυτή λοιπόν απεδόθη. “Μα είναι κακός εκείνος που την αφαίρεσε…”"

Ωστόσο, ο θάνατος έχει και γόνιμο μέρος, Μemento mori (θυμήσου τον θάνατο). Έτσι η θέαση των πραγμάτων sub specie aeternitatis (από την πλευρά της αιωνιότητας) και του πεπερασμένου, δίνει αναζωογονητικό αέρα στην πνιγηρή πραγματικότητα που βρίθει συμφορών.

"Ο Θάνατος και η εξορία και όλα όσα φαίνονται ως δεινοπαθήματα, ας βρίσκονται μπροστά σου, και περισσότερο απ’όλα ο θάνατος, και ποτέ τίποτα ταπεινό δεν θα θυμηθείς, ούτε κάτι δεν θα επιθυμήσεις υπερβολικά."

Η φιλοσοφία δεν κλείνεται, όπως υποστήριζε και ο Διογένης ο Κυνικός, σε αίθουσες και βιβλία. Είναι το χέρι και κίνηση της ζωής σου.

"Όμως, πουθενά μην ονομάσεις τον εαυτό σου φιλόσοφο, ούτε να πολυμιλάς για τα θεωρήματα σου σε κοινούς ανθρώπους, αλλά πράττε αυτό που προκύπτει από τα θεωρήματα σου.. Και όταν κάποιος σου πει ότι τίποτα δεν γνωρίζεις και εσύ δεν δαγκωθείς, τότε άρχισε το έργο σου, επειδή τα πρόβατα δεν φέρνουν χόρτο στους ποιημένες για να επιδείξουν πόσο έφαγαν αλλά όταν τους χωνέψουν την νομή φέρνουν έξω μαλλί και γάλα.. και εσύ μην επιδεικνύεις τους ανθρώπους τα θεωρήματα σου, αλλά τα έργα που προκύπτουν από την πέψη τους!"

"Άν κάποτε σου συμβεί να στραφείς στα εξωτερικά πράγματα για να αρέσεις σε κάποιον, γνώριζε ότι χάνεις την εσωτερική σου στάση. Να αρκεστείς να φαίνεσαι φιλόσοφος σε όλα, και να φαίνεσαι στον εαυτό σου. Αυτό είναι αρκετό!"

Στην μικρή, αλλά διόλου ευκαταφρόνητη, σταχυολόγηση της στωικής φιλοσοφίας, θα βρούμε συμβουλές άμεσες, λιτές, λογικές, προσιτές καθώς δεν εξαρτώνται από εξωτερικά γεγονότα, αλλά μόνο από διεργασίες στον εσωτερικό κόσμο του υποκειμένου. Πριν ξεκινήσουμε να επιθυμούμε όμως κάτι οφείλουμε να αναλογιστούμε τι προηγείται και τι έπεται. Όπως αναφέρει ο Επίκτητος, μπορει να θέλουμε να γίνουμε Ολυμπιονίκες για τις δάφνες και τα μετάλλια, όπως αξίζει τον κόπο και το διακύβευμα. Στέρηση, πείνα, αποχή, κίνδυνο εξάρθρωσης και η Νίκη δεν είναι καν βέβαιη. Είναι φανερά τα αχνάρια της εποχής, σφυρηλάτησης της φιλοσοφίας, μιας εποχής αντιξοοτήτων, ανέχειας και πόνου, όσο και το ιστορικό βεβαρυμένο παρελθόν, του πρώην δούλου. Μα αν δεν ριψοκινδυνεύεις στην ζωή, τότε γιατί να την ζήσεις. Θα περάσει και ο καημός, θα ναι δυσβάσταχτος. "Όσα δεν ζήσαμε αυτά μας ανήκουν" γράφει ο Τάσος Λειβαδίτης. Αν δεν γευτείς τις γλυκιές πίκρες, τα λυτρωτικά βάσανα, τον πόνο και την λύτρωση, σταύρωση και ανάσταση, η ζωή σου θα ναι φτωχή. Θα ναι ζωή νεκρού. Όμως, από την άλλη η στωική φιλοσοφία σου προσφέρει τα εφόδια, να περάσεις από το σκοτάδι στο φως, από την τρικυμία στην νηνεμία. Ένα ορθό και χρήσιμο κατά περίσταση εργαλείο, όχι όμως απαρέγκλιτος τρόπος ζωής!

Ένα από αυτά τα εργαλεία είναι και το παρακάτω. Στην ζούγκλα του πολιτισμού, ο ένας είμαστε λύκος για τον άλλο( homo homini lupus). Η περηφάνια και αξιοπρέπεια, το θάρρος και οι αξίες παραβλέπονται άγρα ωφέλειας. Οι μηχανές-άνθρωποι εξοβελίζουν τις αρετές, τον χαρακτήρα και την θεία φύση τους, στο κυνήγι μιας χιμαιρικής ευτυχίας, ενώ οι άλλοι νιώθουν θλιμμένοι, αντικρίζοντας την επίπλαστη ευδαιμονία τους. Αν συνειδητοποιήσουν ότι αυτή εξαρτάται από αντικείμενα που τους υποδουλώνουν, παρά φύσει πράγματα και τιμές, τότε θα νιώσουν την σπίθα που διατηρούν μέσα τους, την απώτατη ευτυχία. Δηλαδή, τον εαυτό τους. Όπως λέει ο Γκαίτε "Η μεγαλύτερη χαρά είναι η προσωπικότητα."

Έτσι και ο Επίκτητος: "Αντι για σένα, κάποιον άλλο προτίμησαν στην συνεστίαση ή στην προσφώνηση ή στην πρόσληψη συμβουλίου. Εάν αυτά είναι αγαθά πρέπει να χαίρεσαι, επειδή αυτά έτυχαν σε εκείνον. Εαν είναι κακά, μην δυσφορείς επειδή δεν έτυχαν σε σένα. Να θυμάσαι ότι δεν δύνασαι να έχεις αξιώσεις, όταν δεν κάνεις τα ίδια με εκείνους που προσδοκούν να πετύχουν όσα δεν εξαρτώνται από εμάς. Πως δύναται κάποιος να έχει ίδιες απολαβές με κάποιον που δεν συχνάζει στην εξώθυρα κάποιου; Όποιος δεν τον συνοδεύει με όποιον τον συνοδεύει; Όποιος δεν τον επαινεί με όποιον τον επαινεί; Θα είσαι άπληστος και άδικος αν επιθυμήσεις να λάβεις αυτά δωρεάν, χωρίς να παράσχεις αυτά με τα οποία αγοράζονται(…) Πούλα το δείπνο (ή μια θέση δουλε(ί)ας) για έναν έπαινο ή μια υπηρεσία. Εαν σε ενδιαφέρει δώσε το αντίτιμο για το οποίο πωλείται. Αν όμως θέλεις να μην δώσεις, και εκείνα να λάβεις, τότε είσαι άπληστος και αβέλτερος. Τίποτα λοιπόν δεν έχεις αντί για το δείπνο; ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ ΕΧΕΙΣ: Το ότι δεν επαίνεσες εκείνον που δεν ήθελες και το ότι δεν εμποδίστηκες από τους δούλους που έχει στην είσοδο.."

Ο Επίκτητος αποκρυσταλλώνει μια ανθρωπολογική σκέψη που δεν καταφεύγει σε μεταφυσικές και θρησκευτικές προκείμενες, αλλά παραμένει σταθερά εντός των φιλοσοφικών πλαισίων ενός εκκοσμικευμένου ανθρωπισμού. Όπως γράφει ο Στέφανος Δέλτα:

"Ο Επίκτητος είναι ο άνθρωπος που μέσα του βρέθηκαν ενωμένοι όλοι αυτοί οι όροι:

δούλος, ανάπηρος, πάμπτωχος, κατατρεγμένος πέρασε από τις σκληρότερες δοκιμασίες του βίου, από τις κοινωνικές καταστάσεις που θεωρούνται πιο εξευτελιστικές και δεν έπαυε να είναι καθαρός σαν διαμάντι. Το πνεύμα του ζυγίζεται αψηλά κι από τα ύψη βλέπει και κρίνει τα εγκόσμια μαζί και το δικό του σώμα, τις αδυναμίες  και τις ανάγκες του. Καθήκον του θεωρεί,να κρατεί την συνείδηση,την οδηγήτρια ανεπηρέαστη από κάθε εξωτερικό συμβάν και να ωφελεί τους ομοίους του με την διδασκαλία και το παράδειγμα του!"

*Μετάφραση και Εισαγωγή Αθανάσιος Α.Τσακνάκης

Ετικέτες: ΕΠΙΚΤΗΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ, ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ, ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ, ΑΠΑΘΕΙΑ Πηγή: http://philipposphilios.com/
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος. 

ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ [Από τον Επικούρειο Πέπο.]

1) Το ευτυχισμένο και άφθαρτο ον ούτε το ίδιο έχει προβλήματα ούτε προκαλεί σε άλλον. Έτσι, ούτε την οργή γνωρίζει ούτε χάρες κάνει. Γιατί όλα αυτά χαρακτηρίζουν το αδύναμο ον.

2) Ο θάνατος είναι ένα τίποτα για μας. Γιατί αυτό που έχει αποσυντεθεί δεν αισθάνεται, και ό,τι δεν αισθάνεται είναι ένα τίποτα για μας.

3) Όριο του μεγέθους των ηδονών είναι η εξάλειψη κάθε πόνου. Όπου υπάρχει η ηδονή και για όσο χρόνο διαρκεί, δεν υπάρχει πόνος στο σώμα ή λύπη στην ψυχή, ή και τα δυο μαζί.

4) Δεν παρατείνεται συνέχεια η διάρκεια του σωματικού πόνου, αλλά αντίθετα, ακόμα και ο πιο δυνατός πόνος κρατάει ελάχιστο χρόνο, ενώ ο πόνος που καλύπτει την ηδονή της σάρκας δε διαρκεί πολλές μέρες. Και στις μακροχρόνιες αρρώστιες την υπεροχή στο σώμα έχει η ηδονή παρά ο πόνος.

5) Δεν είναι δυνατόν να ζεις ευχάριστα χωρίς σύνεση, ομορφιά και δικαιοσύνη, ούτε μπορείς να ζεις με σύνεση, ομορφιά και δικαιοσύνη χωρίς να ζεις ευχάριστα. Σε όποιον δε συμβαίνει αυτό, δε γίνεται να ζει ευτυχισμένα.

6) Για να μη φοβάται κανείς τους ανθρώπους, μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε φυσικό αγαθό, όπως η εξουσία και η βασιλεία, που είναι πιθανό να του προσφέρουν την ασφάλεια που χρειάζεται.

7) Ορισμένοι άνθρωποι θέλησαν να γίνουν ένδοξοι και διάσημοι, νομίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα προστατευτούν από τους άλλους ανθρώπους. Έτσι, αν η ζωή τους έγινε ασφαλής, απέκτησαν το αγαθό της φύσης- αν όμως δεν έγινε ασφαλής, τότε δεν κατέχουν αυτό που, σύμφωνα με την ανθρώπινη φύση, από την αρχή επιθύμησαν.

8) Καμία ηδονή, αυτή καθεαυτή, δεν είναι κάτι το κακό. Για ορισμένες, όμως, ηδονές απαιτούνται πράγματα που φέρνουν πολλαπλάσιες ενοχλήσεις από τις ηδονές.

9) Αν κάθε ηδονή συμπυκνωνόταν σε έκταση και διάρκεια, και τη βίωνε το σώμα μας στο σύνολό του ή τα κυριότερα μέρη της φύσης μας, τότε οι ηδονές δε θα διέφεραν ποτέ μεταξύ τους.

10) Αν αυτά που συνιστούν τις ηδονές των ασώτων διέλυαν τους φόβους του νου γύρω από τα ουράνια φαινόμενα, το θάνατο και τους πόνους, και δίδασκαν επιπλέον και το όριο στις επιθυμίες, δε θα είχαμε ποτέ κάτι για να κατηγορήσουμε τους ασώτους, γιατί με κάθε τρόπο θα ήταν πλήρεις ηδονών και από πουθενά δε θα εισέπρατταν ούτε πόνο ούτε λύπη, αυτά δηλαδή ακριβώς που συνιστούν το κακό.

11) Εάν δε μας ενοχλούσαν οι υποψίες για τα ουράνια φαινόμενα και το θάνατο, ότι δηλαδή αυτά μπορεί να σημαίνουν κάτι για μας, και εάν επιπλέον δεν αδυνατούσαμε να κατανοήσουμε τα όρια του πόνου και των επιθυμιών, τότε δε θα είχαμε ανάγκη την επιστήμη της φύσης.

12) Δεν είναι δυνατόν να απελευθερωθεί κανείς από τους φόβους για τα πιο σημαντικά θέματα, εάν δε γνωρίζει ποια είναι η φύση του σύμπαντος, και ταράζεται μ’ αυτά που λένε οι μύθοι. Επομένως, δεν μπορεί κανείς να απολαμβάνει ακέραιες τις ηδονές χωρίς τη μελέτη της φύσης.

13) Κανένα όφελος δεν αποκομίζει κανείς φροντί­ζοντας για την προστασία του από τους ανθρώπους, ενώ παραμένουν στην ψυχή του η ταραχή για όσα συμβαίνουν στον ουρανό και κάτω από τη γη και, γενικά, στο άπειρο.

14) Αν και η προστασία από τους ανθρώπους επιτυγχάνεται, ως ένα βαθμό, χάρη σε μια σταθερή δύναμη και στον πλούτο, πραγματική ασφάλεια έχει κανείς όταν αυτή απορρέει από την ήσυχη ζωή και την απομάκρυνση από το πλήθος.

15) Ο φυσικός πλούτος, και καθορισμένος είναι, και εύκολα αποκτάται, ενώ ο πλούτος που πηγάζει από τη ματαιοδοξία δε γνωρίζει όρια.

16) Σε λίγα μόνο πράγματα επηρεάζει η τύχη τον σοφότα μεγαλύτερα και τα πλέον σημαντικά θέματα τα ορίζει η λογική του, και θα τα ορίζει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

17) Ο δίκαιος είναι απόλυτα ατάραχος, ενώ ο άδικος γεμάτος ταραχή.

18) Δε μεγαλώνει η ηδονή στη σάρκα μόλις απομακρυνθεί ο πόνος της στέρησης, απλώς διαφοροποιείται.

19) Ο άπειρος και ο περιορισμένος χρόνος ενέχουν ίση ηδονή, αν μετρήσει κανείς τα όρια της ηδονής με βάση τη λογική.

20) Για τη σάρκα δεν υπάρχουν όρια στην ηδονή, κι έτσι είναι άπειρος ο χρόνος που χρειάζεται για να την απολαύσει κανείς. Ο νους, όμως, που κατανόησε με τη λογική το σκοπό και τα όρια του σώματος, και διέλυσε τους φόβους σχετικά με την αιωνιότητα, έχει προετοιμάσει την τέλεια ζωή, και καμιά ανάγκη δεν έχει πλέον τον άπειρο χρόνο. Και ούτε αποφεύγει την ηδονή, ούτε, όταν έρθει η ώρα να εγκαταλείψει τη ζωή, κάνει σαν να του έλειψε κάτι από τον άριστο βίο.

21) Όποιος έχει κατανοήσει τα όρια της ζωής, γνωρίζει ότι εύκολα μπορεί να αποκτήσει αυτό που απομακρύνει τον πόνο της στέρησης και κάνει όλη τη ζωή τέλεια. Έτσι, δε χρειάζεται πράγματα που αποκτώνται με αγώνες.

22) Είναι ανάγκη να αναλογιζόμαστε το σκοπό της ζωής και όλη τη φανερή πραγματικότητα πάνω στην οποία στηρίζουμε τα όσα πιστεύουμε. Αλλιώς, τα πάντα θα είναι γεμάτα από σύγχυση και ταραχή.

23) Εάν αντιτίθεσαι σε όλα όσα γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις, δε θα έχεις τίποτε πλέον πάνω στο οποίο να μπορείς να στηριχθείς για να κρίνεις, ούτε καν αυτά που θεωρείς ότι δεν είναι αληθινά.

24) Αν απορρίψεις τελείως κάτι που γίνεται αντιληπτό με κάποια από τις αισθήσεις και δε διαχωρίσεις τη γνώμη που περιμένει επιβεβαίωση, από αυτό που έχει γίνει ήδη αντιληπτό με την αίσθηση, τα συναισθήματα και με κάθε άλλη παράσταση του νου, θα προκαλέσεις με την ανεπιβεβαίωτη γνώμη σου σύγχυση και στα άλλα πράγματα που γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις, κι έτσι δε θα έχεις πλέον κανένα κριτήριο. Αν πάλι, έχοντας εμπιστοσύνη στις υποκειμενικές σου απόψεις, θεωρήσεις ότι είναι βέβαιο, και αυτό που περιμένει επιβεβαίωση, και αυτό που δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, δε θα αποφύγεις το λάθος, αφού θα αμφιβάλλεις πάντα για κάθε κρίση σου σχετικά με το τι είναι σωστό και τι δεν είναι.

25) Αν καθετί που κάνεις δεν το εναρμονίζεις πάντα με το σκοπό της φύσης, αλλά έχεις ως γνώμονα κάποιο άλλο κριτήριο σε ό,τι αποφεύγεις ή σε ό,τι επιδιώκεις, τότε οι πράξεις σου δε θα συμφωνούν με όσα υποστηρίζεις.

26) Όσες επιθυμίες δεν προκαλούν πόνο αν δεν ικανοποιηθούν, δεν είναι αναγκαίες και απομακρύνονται εύκολα, όταν δούμε ότι ικανοποιούνται δύσκολα ή ότι μας βλάπτουν.

27) Από αυτά με τα οποία η σοφία προετοιμάζει την ευτυχία για ολόκληρη τη ζωή, εκείνο που είναι πολύ πιο σημαντικό είναι η εξασφάλιση της φιλίας.

28) Το ίδιο σκεπτικό που μας έκανε να έχουμε εμπιστοσύνη στο γεγονός ότι τα δεινά δεν είναι αιώνια, αλλά ούτε και διαρκούν για πολύ, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, στον περιορισμένο χρόνο της ζωής μας, η ασφάλειά μας κατοχυρώνεται κυρίως με τη φιλία.

29) Από τις επιθυμίες, ορισμένες είναι φυσικές και αναγκαίες, άλλες είναι φυσικές και όχι αναγκαίες, και άλλες δεν είναι ούτε φυσικές ούτε αναγκαίες, αλλά γεννιούνται από ματαιοδοξία.

30) Οι φυσικές επιθυμίες που δεν προκαλούν πόνο αν δεν ικανοποιηθούν, αλλά η προσπάθεια που καταβάλλει κανείς για την ικανοποίησή τους παραμέ­νει έντονη, γεννιούνται από ματαιοδοξία, και δεν οφείλεται στη φύση τους το ότι δεν απομακρύνονται, αλλά στη ματαιοδοξία του ανθρώπου.

31) Το φυσικό δίκαιο αποτελεί συμφωνία που έχει να κάνει με το συμφέρον των ανθρώπων, ώστε να μη βλάπτει ο ένας τον άλλο.

32) Όσες από τις ζωντανές υπάρξεις δεν μπόρεσαν να συνάψουν συμφωνίες ώστε να μη βλάπτει ο ένας τον άλλο, δεν υπάρχει γι’ αυτές ούτε δίκαιο ούτε άδικο. Το ίδιο συμβαίνει και με τους λαούς που δεν μπόρεσαν ή δε θέλησαν να συνάψουν συνθήκες, σύμφωνα με τις οποίες δε θα βλάπτονται μεταξύ τους.

33) Η δικαιοσύνη δεν είναι κάτι που καθαυτό υπάρχει, αλλά το νόημά της είναι μία — κατά τό­πους και περιόδους — συμφωνία που ορίζει να μη βλάπτονται οι άνθρωποι στις μεταξύ τους σχέσεις.

34) Η αδικία, αυτή καθεαυτή, δεν είναι κάτι το κακό, αλλά μεταβάλλεται σε κακό επειδή προκαλεί φόβο στον άνθρωπο που αδικεί, μήπως και δεν μπο­ρέσει να ξεφύγει από αυτούς που έχουν αναλάβει να τιμωρούν τις άδικες πράξεις.

35) Όποιος παραβιάζει στα κρυφά κάτι από αυτά που έχουν συμφωνήσει οι άνθρωποι για να μη βλά­πτει ο ένας τον άλλο, δεν μπορεί να πιστεύει ότι θα ξεφύγει οριστικά, έστω κι αν προς το παρόν παρα­μένει απόλυτα απαρατήρητος. Γιατί δεν είναι βέ­βαιο ότι θα διαφεύγει μέχρι να πεθάνει.

36) Από γενική άποψη, το δίκαιο είναι το ίδιο για όλους, γιατί είναι κάτι που ωφελεί τις ανθρώπινες σχέσεις. Οι ιδιαιτερότητες, όμως, κάθε χώρας και οι εκάστοτε συνθήκες έχουν σαν επακόλουθο να μην είναι το ίδιο πράγμα δίκαιο για όλους.

37) Από αυτά που έχουν θεωρηθεί από το νόμο δίκαια, πραγματικά δίκαιο είναι μόνον αυτό που έχει επιβεβαιωθεί ότι εξυπηρετεί τις ανάγκες των ανθρώπινων σχέσεων, είτε είναι το ίδιο για όλους είτε όχι. Εάν, όμως, κάποιος απλά και μόνο θεσπίσει ένα νόμο που δεν αποβαίνει προς όφελος των ανθρώπινων σχέσεων, τότε ο νόμος αυτός δεν έχει πλέον τη φύση του δικαίου. Κι αν το όφελος που πηγάζει από το δί­καιο μεταβάλλεται, το δίκαιο όμως για μία χρονική περίοδο είναι εναρμονισμένο με την περί δικαίου αντίληψη, σ’ αυτή την περίοδο υπάρχει δικαιοσύνη για όσους δεν πέφτουν σε σύγχυση από τα κούφια λόγια, αλλά δίνουν σημασία στην πραγματικότητα.

38) Όπου, χωρίς να έχουν αλλάξει οι συνθήκες, φάνηκε στην πράξη ότι, όσα έχουν θεωρηθεί από το νόμο δίκαια, δεν είναι εναρμονισμένα με την περί δικαίου αντίληψη, τότε αυτά δεν είναι δίκαια. Όπου όμως, με νέες συνθήκες, οι ίδιες διατάξεις δεν ήταν πια χρήσιμες, τότε ήταν δίκαιες όταν ωφελούσαν τις μεταξύ των πολιτών σχέσεις, ενώ στη συνέχεια, όταν δεν τις ωφελούσαν, δεν ήταν πια δίκαιες.

39) Όποιος έχει φροντίσει στην εντέλεια για την ασφάλειά του από εξωτερικές απειλές, αυτός, όσα μπορούσε τα έκανε να πρόσκεινται φιλικά απέναντι του, και αυτά που δεν μπορούσε, τουλάχιστον τα έκανε να μην είναι εχθρικά. Και με όσα πράγματα ούτε αυτό ήταν δυνατόν, διέκοψε κάθε σχέση μαζί τους και, με αυτό τον τρόπο, απομάκρυνε όλα αυτά που ήταν προτιμότερο να διώξει από κοντά του.

40) Όσοι κατόρθωσαν να έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω τους, έζησαν πολύ ευχάριστα μεταξύ τους και με την πιο σίγουρη εγγύηση, και έχοντας απολαύσει την πληρέστερη συντροφικότητα, δε θρηνούν, σαν να τον λυπούνται, αυτόν που έφυγε από τη ζωή πριν από τους ίδιους.

*Από το βιβλίο του Χάρη Λύτα ''Λάθε βιώσας'' των εκδόσεων Κέδρος (Διογένης Λαέρτιος Χ 139 - 154)

Ετικέτες: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΣΜΟΣ, ΗΔΟΝΗ, ΑΤΑΡΑΞΙΑ, ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ
Πηγή: http://philipposphilios.com
Ανιχνευτής ο Επικούρειος Πέπος 

ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑ'Ι'ΡΗΣ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ

Φίλες και Φίλοι, αγαπητοί επισκέπτες του filomatheia.blogspot.com καλημέρα. Η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη σ' έναν από τους μεγαλύτερους, αν όχι ο μεγαλύτερος, Διδάσκαλος του Γένους, που δοκίμασε στο πετσί του και πλήρωσε με τη ζωή του τον φανατισμό και τη μισαλοδοξία του κλήρου και της επίσημης Εκκλησίας, σας μιλάω για τον Θεόφιλο Καϊρη. Δυστυχώς εγώ τον ανακάλυψα αργά, κάλλιο αργά παρά ποτέ που λένε και στα Τρίκαλα, αναζητήστε πληροφορίες γι'αυτόν τον ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ γιατί αξίζει αυτούς τους υπέροχους Έλληνες να τους μνημονεύουμε παντού και πάντα. Άραγε πόσοι από εμάς που λέμε πως είμαστε Έλληνες έχουμε στο εικονοστάσι μας τον Άγιο Κολοκοτρώνη, τον Άγιο Νικηταρά, τον Άγιο θεόφιλο Καϊρη; και όσους ακόμα ΗΡΩΕΣ-ΑΓΙΟΥΣ θυσιάστηκαν για να μπορούμε εμείς σήμερα να λέμε πως είμαστε Έλληνες; Γιατί δεν μας μαθαίνουν την αληθινή Ιστορία στα σχολεία; Όσοι από σας επιθυμείτε να μάθετε αλήθειες κυκλοφορεί ένα σημαντικό Ιστορικό βιβλίο με τίτλο ''Τα ψιλά Γράμματα της Ιστορίας'' ελπίζω πως η Ιστορικός της ΛΟΓ η Κωνσταντίνα Ντακούλα (Ζαν Ντ' Αρκ) όταν το διαβάσει να μας κάνει μια ομιλία σχετικά μ'αυτό το βιβλίο, και γενικότερα για την νεότερη Ιστορία. Η φανταστική συνάντηση του Θεόφιλου Καϊρη με τον συγγραφέα Χρήστο Χωμενίδη, είναι μια ευκαιρία για να ψάξουμε να βρούμε κείμενα που αναφέροντε στη ζωή και το έργο αυτού του ΥΠΕΡΟΧΟΥ ΕΛΛΗΝΑ που για μία ακόμα φορά ισχύει το γνωστό: ''Η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της.'' Σας εύχομαι καλή άσκηση, καλή διατροφή και καλή αυτογνωσία. Με σεβασμό και εκτίμηση Επικούρειος Πέπος.

Συνομιλώντας με τον Θεόφιλο Καΐρη

Ενα εκ των πλέον ελληνικών αιρετικών πνευµάτων, αυτό του Θεόφιλου Καΐρη, επιστρέφει 159 χρόνια µετά τον θάνατό του για µια εκ βαθέων συνέντευξη στον Χρήστο Χωµενίδη

πηγή www tovima.gr

emailεκτύπωση  

Το να συζητήσεις µε έναν άνθρωπο 228 ετών δεν είναι δα και το πιο εύκολο πράγµα στον κόσµο. Τον πρώτο καιρό µετά τον θάνατό τους οι πιο πολλοί λαχταρούν να µιλήσουν. Για να διαλύσουν τις ψευδαισθήσεις που τρέφουν οι ζωντανοί σχετικά µε το επέκεινα. Για να εκφράσουν την αγάπη τους σε πρόσωπα που εγκατέλειψαν όταν απεβίωσαν. Για να αποκαταστήσουν αδικίες εις βάρος τους, οι οποίες διαπράττονται εξαιτίας της απουσίας τους. Οι φρεσκοπεθαµένοι κάνουν ό,τι µπορούν για να δώσουν κάποιο σινιάλο. Εµφανίζονται σε όνειρα, κολλητεύουν µε µέντιουµ, µετακινούν  έπιπλα ή αναβοσβήνουν φώτα... Οσο περνούν, όµως, τα χρόνια τόσο η έγνοια τους για τα γήινα φθίνει. Ολοι οι δικοί τους πηγαίνουν να τους συναντήσουν. Τα σπίτια τους γκρεµίζονται, οι γειτονιές τους γίνονται αγνώριστες. Ακόµη και τα τοπία µεταµορφώνονται. Ελάχιστων η ανάµνηση επιζεί του βιολογικού τέλους τους για περισσότερο από έναν αιώνα.

Η λήθη – η παράδοση στην απόλυτη ανυπαρξία – πρέπει να ’ναι ανακουφιστική. Ετσι τουλάχιστον κατάλαβα, πασχίζοντας να «ξυπνήσω» τον Θεόφιλο Καΐρη και να τον κάνω να ασχοληθεί µαζί µου για µόλις µισή ωρίτσα. Μου κόπηκαν τα γόνατα προκειµένου να τον σηκώσω από το χώµα και να τον καθίσω σε µια πολυθρόνα απέναντί µου. Ο τριπλός εσπρέσο που του έφτιαξα – κι ας ήταν παρθένος στην καφεΐνη οργανισµός – κατάφερε να του διεγείρει τα νεύρα και το ενδιαφέρον µετά βίας για πέντε λεπτά. Στη συνέχεια, βλέποντάς τον διαρκώς να αφαιρείται ή να γλαρώνει, αναγκαζόµουν πότε να τον τσιγκλάω µε προκλητικές ερωτήσεις, πότε να καταντώ ακόµη πιο βλάσφηµος: να του φυσάω τον καπνό µου στο πρόσωπο. Οµολογώ πως ο Καΐρης στιγµή δεν έδειξε να ενοχλείται. Επρόκειτο για παπαδίστικη πραότητα; Για νεκρική απάθεια; Ενιωθε δικαιωµένος από την Ιστορία; Ή αδιάφορος για εκείνη; Μου απάντησε, πάντως, σε όλα µε σαφήνεια, δίχως υπεκφυγές και ρητορείες. Στα λόγια του διακρινόταν φλέγµα, αυτοσαρκασµός, που µακάρι να τον διέθεταν στο ελάχιστο όσοι στις µέρες µας περνιούνται για «∆άσκαλοι του Γένους». Η πρώτη απορία του ήταν πώς και τον θυµηθήκαµε.

Οι Ελληνες δεν σας ξέχασαν ποτέ. ∆εν κερδίσατε την υστεροφηµία ενός Κολοκοτρώνη, µα κάθε λίγα χρόνια κάποιος σας ανακαλύπτει µε ενθουσιασµό. «Να ’ναι καλά! Ο καθένας, ξέρετε, “διαβάζει” τους πεθαµένους µε τον δικό του τρόπο και για τις δικές του ανάγκες. Οι ταφόπλακες γίνονται συχνά καθρέφτες...».

Τι υπήρξατε, Θεόφιλε, πάνω από όλα; Εθνεγέρτης και πολέµαρχος στην Επανάσταση του ’21; Εκπαιδευτικός, διευθυντής των δύο πιο φηµισµένων σχολείων του καιρού σας στα Βαλκάνια, στο Αϊβαλί και στην Ανδρο; Πολιτικός, τρεις φορές βουλευτής; Ιερέας; Ιδρυτής θρησκείας; «Γιατί οφείλω να διαλέξω µία ιδιότητα; Μανία που έχετε οι σηµερινοί µε την εξειδίκευση! Με ενδιέφεραν, από παιδάκι, τα πάντα: η βοτανολογία και η λογοτεχνία. Ο πόλεµος και η θρησκεία. Η τεχνολογία. Εγώ, όπως θα ξέρετε, έφερα πρώτος στην Ελλάδα τηλεσκόπιο και έστησα το πρώτο υποτυπώδες εργαστήριο φυσικοχηµείας. Εζησα στον λεγόµενο “Αιώνα των Φώτων”. Και είχα την τύχη να βρεθώ στο επίκεντρο των εξελίξεων, στο κέντρο της Ευρώπης: το Παρίσι».

Προερχόσασταν από επιφανή οικογένεια. «Είναι αλήθεια. Συχνά συλλογιζόµουν πόσο διαφορετική θα ήταν η πορεία µου αν είχα γεννηθεί από αγρότες. Γι’ αυτό και το σχολείο που ίδρυσα στην Ανδρο το προόριζα κατ’αρχήν για τα ορφανά των πολεµιστών του ’21».

Τους οποίους διδάσκατε όπως εσείς θέλατε. «Εγώ διηύθυνα και ήµουν υπεύθυνος για την εκπαιδευτική διαδικασία».

Αγνοώντας τις αντιλήψεις – ακόµη και τη θρησκευτική πίστη – των γονέων τους;«Οταν γεννήθηκα, η ιδέα της εθνικής µας απελευθέρωσης δεν υπήρχε παρά µονάχα στα δηµοτικά τραγούδια, στις πολεµικές κραυγές των κλεφτών – που συχνά άλλαζαν στάση και γίνονταν αρµατολοί, δηλαδή µισθοφόροι της οθωµανικής εξουσίας – και στα µυαλά µερικών φωτισµένων Ρωµιών που είχαν κουραστεί να σταδιοδροµούν ως δραγουµάνοι του Σουλτάνου ή εντεταλµένοι ηγεµόνες του στις όχθες του ∆ούναβη. Καθένας εξ αυτών έτρεφε το δικό του όραµα σχετικά µε τη νέα Ελλάδα. Οι παπάδες – ακόµη και εκείνοι που πήραν εξαρχής τα όπλα – ονειρεύονταν µια χριστιανική επικράτεια, όπου θα κυβερνούσε ο λόγος του Θεού τους. Ο Ρήγας Φεραίος τραγουδούσε την ανατροπή της τυραννίας και τη δηµιουργία µιας πολυφυλετικής βαλκανικής οµοσπονδίας, µε χριστιανούς και Τούρκους αντάµα, άσπρους και “αράπηδες”. Ο Μακρυγιάννης, πάλι, το λέει ξεκάθαρα: “... Ας καθίσωµεν τώρα και ηµείς...”, οι αυτόχθονες αποκλειστικά ορθόδοξοι, Πελοποννήσιοι και Ρουµελιώτες, “να φάγωµεν ψωµί...”. Και ο λόρδος Μπάιρον, εκείνος ο άθεος προικισµένος ποιητής, δεν θα είχε – λέει – αντίρρηση, εφόσον η Επανάσταση ευοδωνόταν, να στεφθεί βασιλιάς των Ελλήνων...».

Και εσείς τι ήσασταν; «Εγώ έζησα πολλά – για τον καιρό µου – χρόνια και πέρασα από πολλά στάδια. Μεγαλωµένος σε εκκλησιαστικό περιβάλλον, δεν ήταν παράξενο που στα 18 µου χειροτονήθηκα διάκος. Τότε άλλαξα και το όνοµά µου, από Θωµάς σε Θεόφιλο. Στο βάθος, όµως, παρέµεινα Θωµάς – για όλα αµφέβαλλα, είχα ανάγκη να τα αγγίζω, να τα δοκιµάζω. Οι πλούσιοι προστάτες µου µε έστειλαν να σπουδάσω στη ∆ύση: Ελβετία, Ιταλία, Γαλλία. Στο Παρίσι, το 1807, γνωρίστηκα µε τον Αδαµάντιο Κοραή και µπολιάστηκα µε το πνεύµα της Γαλλικής Επανάστασης. Τότε άρχισαν να κλονίζονται µέσα µου οι χριστιανικές πεποιθήσεις...».

Παραµείνατε, όµως, παπάς... «∆εν θα µπορούσα να απαρνηθώ την πίστη µου αν δεν έβαζα στη θέση της µια καινούργια. Η ανάγκη να θρησκεύοµαι, να επικοινωνώ µε τον Θεό, ήταν ριζωµένη στον πυρήνα της ύπαρξής µου».

Είχατε πει ότι αποφασίσατε να προαχθείτε σε όλους τους ιερατικούς βαθµούς µε τη µάταιη ελπίδα ότι θα σας ξαναφώτιζε κάποια στιγµή το Αγιο Πνεύµα. Φαντάζεστε να σας έκαναν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και να σας ταλάνιζε ακόµη η δίνη της αµφιβολίας; «Πρώτη φορά θα συνέβαινε; Η “Πάπισσα Ιωάννα” του Ροΐδη, η ιστορία της γυναίκας που ανεβαίνει στον θρόνο του Βατικανού, είναι µια υπερβολή που απηχεί ωστόσο αληθινές καταστάσεις... Τουλάχιστον εµένα δεν µε κίνησε ποτέ το στενό ατοµικό συµφέρον. Ούτε και λούφαξα για να διαφυλάξω τα κεκτηµένα µου»

Αυτό να λέγεται. Σηκώσατε από τους πρώτους µπαϊράκι το 1821. «Εβραζε το αίµα µου. ∆εν ήµουν τόσο καλός πολεµιστής όσο ρήτορας. Τους ξεσήκωνα µε τα λόγια, τους έπειθα πως αξίζει να ρισκάρουν τα πάντα... Ορισµένοι ίσως να µε κοίταζαν στραβά, να µε έβρισκαν υπερβολικά γραµµατισµένο για τα γούστα τους. Οταν, όµως, λαβώθηκα τρεις φορές στη µάχη, τους κόπηκε ο βήχας. Μετά κατηφόρισα από τον Ολυµπο στην Κόρινθο κι από εκεί στην Επίδαυρο για την Α΄ Εθνοσυνέλευση».

Είχατε γίνει πλέον πολιτικός. «Πολιτικός; Μεγάλη κουβέντα. Για να είσαι πολιτικός πρέπει να µπορείς να αγιάζεις, για το χατίρι του σκοπού σου, τα µέσα. Εγώ δεν είχα τέτοια στόφα. Ούτε και οι περισσότεροι από τους αντιπροσώπους στις Εθνοσυνελεύσεις της Επανάστασης. Γι’ αυτό και νοµοθετήσαµε τόσο φιλελεύθερα, υπερακοντίζοντας σε δηµοκρατικότητα όλα τα πολιτεύµατα της Ευρώπης. Γι’ αυτό και το Σύνταγµα της Επιδαύρου δεν τέθηκε ποτέ σε ισχύ...».

Ούτε και ο Καποδίστριας είχε πρόθεση να εφαρµόσει το Σύνταγµά σας. Εσείς,ωστόσο, τον υποδεχθήκατε µε ενθουσιασµό και εκφωνήσατε τον «χαιρετιστήριο» λόγο εκ µέρους των Ελλήνων. «Τον προϋπάντησα, µα τον προειδοποίησα κιόλας, αρκετά αυστηρά: “Ου συ, ουδέ ο υιός σου, ουδέ ο οικείος σου, ουδέ ο φίλος σου, ουδέ πνεύµα φατρίας, αλλά οι θεσµοί κυβερνώσι την Ελλάδα διά σου...”. Ο Καποδίστριας είχε ειλικρινή πρόθεση να στήσει ένα κράτος δικαίου, να οικοδοµήσει θεσµούς αδιάβλητους. Οι κοτζαµπάσηδες, που λαχταρούσαν να γίνουν πασάδες στη θέση των πασάδων, φυσικά τον εξόντωσαν».

Και εσείς αποσυρθήκατε στην Ανδρο... «Τι σηµαίνει “αποσύρθηκα”; Θαρρείτε πως η καρδιά του νεογέννητου κράτους µας χτυπούσε στην Αθήνα; Ενα χωριό παρέµενε η Αθήνα, που στο κέντρο του είχανε χτίσει το Παλάτι για να πηγαίνουν οι προύχοντες να συναγελάζονται µε τους Βαυαρούς και να χτυπούν µε τα τσαρούχια τους τον πολυέλαιο στις φιγούρες του τσάµικου. Εξού και η έκφραση “σιγά τον πολυέλαιο”... Εάν αρνήθηκα τη θέση του καθηγητή στο Πανεπιστήµιο ήταν επειδή πίστευα πως ο άνθρωπος διαµορφώνεται στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσής του, ως παιδί. Εκεί πρέπει να ευτυχήσει από δασκάλους».

Αρνηθήκατε, όµως, και το παράσηµο που σας προσέφερε ο Οθωνας... «Αυτό ίσως και να ήταν λάθος µου. Η ταπεινοφροσύνη µου – ή µάλλον η πεποίθησή µου πως σε µια πάµπτωχη χώρα δεν µοιράζουµε παράσηµα, αλλά ψωµί και βιβλία – θεωρήθηκε προσβολή προς τον βασιλιά. Μου το φύλαγαν και µόλις βρήκαν αφορµή...».

Για αφορµή επρόκειτο; Εδώ σας κατηγόρησαν ότι είχατε ιδρύσει καινούργια θρησκεία. «Απάντησα ευθύς, ρητά και κατηγορηµατικά: Θρησκείες δεν ιδρύουν οι άνθρωποι, αλλά µονάχα ο Θεός. Η Θεοσέβεια “έγδυνε” την πίστη στον ∆ηµιουργό από τα παγανιστικά χαρακτηριστικά της και της προσέδιδε φιλοσοφικό, παγκόσµιο και διαχρονικό χαρακτήρα...».

Τον Χριστό πάντως Τον αποκαθηλώσατε... «∆εν τον λατρεύαµε ως Υιό του Θεού – πώς µπορείς να είσαι γιος ενός πνεύµατος; – τον τιµούσαµε ωστόσο ως φωτισµένο, ενάρετο άνθρωπο».

Είχατε, πάντως, δοµή κανονικής θρησκείας: τι ναοί, τι γιορτές, τι ιερείς! «∆ιέθετα πράγµατι οργανωτικό οίστρο. Τους ναούς τους είχα σχεδιάσει µε το χέρι µου – κάηκαν φυσικά τα σχέδια εκείνα από τους διώκτες µου. Τις προσευχές, στη δωρική διάλεκτο, τις είχα συνθέσει επίσης εγώ. Οσο για τους λειτουργούς της Θεοσέβειας, γυναίκες και άντρες, τους είχα ιεραρχήσει σε πέντε τάξεις».

Εδώ θελήσατε να αλλάξετε το ηµερολόγιο... «Επηρεάστηκα, το οµολογώ, από τη Γαλλική Επανάσταση. Χώρισα τους µήνες σε τρία δεκαήµερα αντί για εβδοµάδες και τοποθέτησα την Πρωτοχρονιά στις 24 Σεπτεµβρίου, όπως ήταν στην αρχαιότητα. Ως έτος 1 όρισα το 1801. Με συκοφάντησαν ακόµη και για αυτό, πως τάχα το επέλεξα από εγωπάθεια, επειδή τότε είχα ξεκινήσει τις σπουδές µου. ∆εν καταλάβαιναν ότι τιµούσα απλώς την έναρξη του Αιώνα των Φώτων...».

∆ιέδωσαν επίσης ότι ανήκατε στη µασονία ή σε κάποια άλλη µυστική εταιρεία... «Στον καιρό µου οι µυστικές εταιρείες γνώριζαν µεγάλη άνθηση από τον φόβο των τυράννων. Και η Φιλική µια µυστική εταιρεία δεν ήταν; Εν πάση περιπτώσει, τη Θεοσέβεια εγώ ποτέ δεν την έκρυψα ούτε την αρνήθηκα. Την υπερασπίστηκα ως τη µόνη ταιριαστή θρησκεία σε µια ελεύθερη κοινωνία». 

Είχατε πολλούς οπαδούς; «∆εν ήθελα οπαδούς, µα ισότιµους συνοµιλητές. Ο διάλογος µε ενδιέφερε. Αρκετοί άνθρωποι συγκινήθηκαν από τη Θεοσέβεια. Και ακόµη περισσότεροι µε υποστήριξαν όταν η Ορθόδοξη Εκκλησία και η βασιλική εξουσία αποφάσισαν την καταστροφή µου. Το 1839, ο πυρπολητής Κανάρης διετάχθη ως αρχηγός του στόλου να µε απαγάγει από την Ανδρο και να µε οδηγήσει στην Αίγινα και µετά στην Αθήνα. Η προσωπική του συντριβή ήταν ολοφάνερη. Οι συντοπίτες µου µε συνόδευσαν κλαίγοντας ως την αποβάθρα. Στην πρωτεύουσα, ο κόσµος ήθελε να ζευτεί και να τραβήξει την άµαξα που θα µε πήγαινε στην Ιερά Σύνοδο για να δικαστώ. Οι εφηµερίδες είχαν διχαστεί. Οι µισές µε υποστήριζαν µε πάθος».

Επικράτησε η γνώµη των άλλων µισών. «Αφού µε κατακεραύνωσε µέχρι και το Πατριαρχείο, αφού µου έκλεισαν τη Σχολή, αφού µε ταλαιπωρούσαν µε δίκες και εξορίες επί δέκα και πλέον χρόνια, µε φυλάκισαν σε δύο µοναστήρια, σε απόλυτη αποµόνωση, για να επανέλθω δήθεν στον ορθό δρόµο. Επεδίωκαν όµως τον θάνατό µου. Οταν ο εισαγγελέας έστειλε αναφορά στον υπουργό ∆ικαιοσύνης για την άθλια κατάσταση της υγείας µου, εκείνος απάντησε: “Εφόσον είναι έτσι κι αλλιώς άρρωστος, γιατί να του αλλάξουµε κελί;”. Ο θάνατος επήλθε σαν λύτρωση στις αρχές του 1853...».

Η έσχατη ταπείνωση ήρθε µετά. Ξέθαψαν το σώµα σας, σας άνοιξαν τα σπλάχνα και τα περιέχυσαν µε ασβέστη... «Ισχυρίστηκαν ότι το έκαναν για υγειονοµικούς λόγους. ∆εν τους κρατάω κακία. Απλοί άνθρωποι ήταν, σε µόνιµη σύγχυση...».

Σχεδόν ό,τι είχατε σπείρει σαρώθηκε. Η εκπαίδευση παρέµεινε προσηλωµένη στους τύπους. Το ιδεολόγηµα του ελληνοχριστιανισµού καλά κρατεί. Οι επίγονοι των κοτζαµπάσηδων εξακολουθούν να κάνουν σε µεγάλο βαθµό κουµάντο... «Η Ιστορία δεν προχωρά µε ευθύγραµµο τρόπο ούτε όµως και επαναλαµβάνεται µονότονα. Ακολουθεί σπειροειδή, ανοδική πορεία. Οπως µε πληροφορήσατε κι εσείς στην αρχή της κουβέντας µας, όλο και κάποιοι µεταγενέστεροι µε ανακαλύπτουν. Θα επιθυµούσα να συγκρατούν από τον βίο µου όχι τόσο εκείνα που επαγγέλθηκα όσο εκείνα που αµφισβήτησα. Κάθε κρίσιµη περίοδος, όπως αυτή που τώρα περνάτε στην Ελλάδα, µπορεί να γίνει εφαλτήριο για ένα νέο ξεκίνηµα. Προσωπικά, παραµένω αισιόδοξος. Βρίσκω τον εαυτό µου στους στίχους του µέγιστου ποιητή µας, του Κωνσταντίνου Καβάφη: “... Κατόπι – στην τελειοτέρα κοινωνία – κανένας άλλος καµωµένος σαν εµένα βέβαια θα φανεί κ’ ελεύθερα θα κάµει”».

Επιμέλεια Ανάρτησης: Eπικούρειος Πέπος.

Αφιέρωμα στον Άγιο Ήρωα ΝΙΚΗΤΑΡΑ τον τουρκοφάγο

Φίλες και Φίλοι καλημέρα, ο μήνας Μάρτιος είναι για μας τους Έλληνες πολύ σημαντικός για τους γνωστούς λόγους. Αποφασίσαμε λοιπόν η συντακτική ομάδα του filomatheia.blogspot.com έως την 25η Μαρτίου να κάνουμε κάποιες αφιερώσεις στους ανθρώπους που έδωσαν τη ζωή τους ώστε εμείς σήμερα να μπορούμε να μιλάμε για Ελλάδα. 

 

Δυστυχώς πάρα πολλούς από αυτούς τους ΗΡΩΕΣ-ΑΓΙΟΥΣ εμείς οι αυτοαποκαλούμενοι ΄Ελληνες, τους μνημονεύουμε μόνο όταν πλησιάζει η 25η Μαρτίου! και το χειρότερο δε γνωρίζουμε την πραγματική τους ιστορία. Την ιστορία που δυστυχώς πρέπει να αναζητήσουμε σε βιβλία εξωσχολικά, γιατί στο σχολείο αυτό που μαθαίνουν τα παιδιά μας είναι π.χ. για ένα στρίμωγμα!! που έγινε στην αποβάθρα της Σμύρνης μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα! (το τελευταίο περί αγώνα δεν το είπαν, αλλά σιγά σιγά θα μας το πουν και αυτό). Όσο λοιπόν μπορούμε ακόμα να λέμε πως είμαστε Έλληνες, πως; σας φαίνεται υπερβολικό αυτό που είπα; μακάρι να έχετε δίκιο, εν πάση περίπτωση εγώ λέω όσο μας το επιτρέπουν, ας αρχίσουμε να σκεπτώμαστε σαν Έλληνες, και ας αρχίσουμε να αναζητούμε τις μορφές εκείνες που μας έκαναν υπερήφανους, είτε στην αρχαιότητα, είτε στα νεότερα χρόνια, ας αρχίσουμε -εννοώ οι πολλοί- να ανακαλύπτουμε τους Έλληνες κλασικούς, αυτούς τους ΓΙΓΑΝΤΕΣ της παγκόσμιας γνώσης, ας αρχίσουμε να επισκεπτόμαστε τους αρχαιολογικούς χώρους, ας αρχίσουμε -επιτέλους- να επισκεπτόμαστε την Εκκλησία του Δήμου, εννοώ την Πνύκα, και κυρίως να μελετάμε την αρχαία ελληνική γραμματεία. Αυτή την περίοδο της κρίσης ας μάθουμε πως για όλα τα κακά που μας βρήκαν, υπάρχουν και δικές μας τεράστιες ευθύνες, αν δε διδαχθούμε απ' αυτή την κρίση και δεν βγούμε πιο σοφοί, θα συνεχίσουν κάποιοι να μας ξεφτιλίζουν, να μας βρίζουν, να μας χλευάζουν, και να μας συμπεριφέρονται όπως στον ΝΙΚΗΤΑΡΑ. Ας αποφασίσουμε τι θέλουμε και ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Κατά την ταπεινή μου γνώμη αν δεν αλλάξουμε την Παιδεία μας δεν πρόκειται ν' αλλάξει τίποτα, όπως είχε πει και η Μυρτώ ''αν αλλάξουμε τις συμπεριφορές μας αυτόματα αλλάξουν όλα''. Διαβάστε λοιπόν την τραγική περιπέτεια του ΗΡΩΑ ΝΙΚΗΤΑΡΑ και σκεφθείτε μήπως ήρθε η ώρα αυτόν τον ΑΓΙΟ ΗΡΩΑ να τον τοποθετήσουμε στο εικονοστάσι μας; καλή ανάγνωση.

Με σεβασμό και εκτίμηση Επικούρειος Πέπος.
Υ.Γ. Αγαπητή/έ αναγνώστρια/η εσύ που θα διαβάσεις το αμέσως πιο κάτω άρθρο, θα ήθελα να γνώριζα ποια συναισθήματα θα σε κυριεύσουν; ειλικρινά θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να καταγράφετε το συναίσθημα της στιγμής και να μου το στέλνατε. Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων.
Ο Νικήτας Σταματελόπουλος ή Νικηταράς ή Τουρκοφάγος, ήταν ένας απ' τους μεγαλύτερους ήρωες της Επανάστασης του 1821. Ως γνωστόν, οι πολιτικές έριδες, το κομματικά πάθη και τα κάθε είδους συμφέροντα της εποχής που ακολούθησαν την Απελευθέρωση, δημιούργησαν ένα νοσηρό κλίμα στα πλαίσια του οποίου, αρκετοί ήρωες που έδωσαν τα πάντα στον Αγώνα, κατέληξαν να οδηγούνται στο περιθώριο και τη φυλακή (όπως ο Κολοκοτρώνης). Ένας απ' αυτούς τους ήρωες, που είχαν αυτή την «τύχη» ήταν κι ο Νικηταράς, ο οποίος έκανε «θητεία» αρχικά στο Παλαμήδι και στην συνέχεια στις φυλακές τις Αίγινας, βάσει ανυπόστατων κατηγοριών περί συνωμοσίας εναντίων του βασιλιά Όθωνα.

Αναφέρεται ένα χαρακτηριστικό περιστατικό, το οποίο αναδεικνύει το ήθος αυτού του ήρωα και στον αντίποδα την αχαριστία και την αγνωμοσύνη του κράτους.
Όταν αποφυλακίστηκε ο Νικηταράς το 1841, ήταν τόσο φτωχός που κατάντησε ζητιάνος στα σοκάκια του Πειραιά. Η πενιχρή σύνταξη που έπαιρνε, χάριν μια θέσης γερουσιαστή που του εδόθη, δεν έφτανε «ούτε για ζήτω». Η αρμόδια αρχή η οποία χορηγούσε θέσεις επαιτείας, είχε ορίσει μια ορισμένη μέρα στον ήρωα επαίτη μια θέση μια μέρα της εβδομάδος κοντά στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας και του επέτρεπε(!) να επαιτεί κάθε Παρασκευή!
Όταν αυτά έφτασαν στα αυτιά του πρέσβη Μεγάλης Δύναμης, αυτός απεστάλη από την κυβέρνηση του στο σημείο όπου επαιτούσε ο μεγάλος οπλαρχηγός. Μόλις ο Νικηταράς αντελήφθη τον ξένο μάζεψε αμέσως το απλωμένο χέρι του.
- Τι κάνετε στρατηγέ μου; ρώτησε ο ξένος.
- Απολαμβάνω ελεύθερη πατρίδα, απάντησε υπερήφανα ο ήρωας.
- Μα εδώ την απολαμβάνετε, καθισμένος στον δρόμο; επέμενε ο ξένος.
- Η πατρίδα μου έχει χορηγήσει σύνταξη για να ζω καλά, αλλά έρχομαι εδώ για να παίρνω μια ιδέα πως περνάει ο κόσμος, απάντησε περήφανα ο Νικηταράς.
Ο ξένος κατάλαβε, και διακριτικά, φεύγοντας άφησε να του πέσει ένα πουγκί με χρυσές λίρες.
Ο σχεδόν τυφλός Νικηταράς άκουσε τον ήχο, έπιασε το πουγκί και φώναξε στον ξένο: «Σου έπεσε το πουγκί σου. Πάρε το μην το βρει κανένας και το χάσεις!».
Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1849, ο γενναίος και έντιμος αυτός ήρωας, πεθαίνει ξεχασμένος και πάμφτωχος. 

*** Τελικά οι Έλληνες δεν αλλάζουν ποτέ (ακόμα κι αν σ' αυτή την περίπτωση υπήρχε βαυαρικός δάχτυλος). Πάντα θα τρώει τα παιδιά της...

Επιμέλεια Ανάρτησης Επικούρειος Πεπός.

Διαβάστε περισσότερα: Νικηταράς ο Τουρκοφάγος - Ένα άγνωστο, μα αρκετά διδακτικό περιστατικό για την Ελλάδα που τρώει τα παιδιά της | Πάρε-Δώσε http://www.pare-dose.net/

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑ'Ι'ΣΚΑΚΗΣ Άλλος ένας Άγιος Ήρωας.

Φίλες και Φίλοι, Aγαπητοί επισκέπτες του filomatheia.blogspot.com καλημέρα, όπως έγραψε και η συντακτική ομάδαστην προηγούμενη ανάρτηση, ο μήνας Μάρτιος για μας τους Έλληνες είναι ξεχωριστός μήνας για τους γνωστούς λόγους. Γι' αυτούς τους λόγους συνεχίζουμε και σήμερα να αναφερόμαστε στους ΑΓΙΟΥΣ ΗΡΩΕΣ του 1821 η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη στον ΑΓΙΟ ΗΡΩΑ ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΑΡΑ'Ι'ΣΚΑΚΗ σας παρακαλώ να σταθείτε ιδιαίτερα στον επίλογο του άρθρου με τίτλο '' Ο Καραϊσκάκης και το sprend δανεισμού......'' δείτε πόσο επίκαιρα είναι αυτά που αναφέρει. Με την ελπίδα πως όλα αυτά θα μας γίνουν κάποια στιγμή μάθημα, σας εύχομαι καλό σ/κ και όσοι παραυρεθούν αυτό το Σάββατο στη συναυλία των: ΓΛΥΚΕΡΙΑ-ΝΤΑΛΑΡΑ-ΒΙΤΑΛΗ να περάσουν καλά, δηλαδή αυτό είναι το μόνο σίγουρο γιατί μιλάμε για τo βαρύ πυροβολικό του ελληνικού τραγουδιού. Και εννοείτε πως ο Manager της ΛΟΓ θα προσπαθήσει να έρθει σε επαφή με τις δυο Ιέρειες του τραγουδιού για να μας παραχωρήσουν μια συνέντευξη. Με σεβασμό και αγάπη Επικούρειος Πέπος.
Καραϊσκάκης

- Θάνατος στη μάχη ή δολοφονία από ελληνικό χέρι; (αν αυτό αληθεύει, αναρωτιέμαι γιατί τα βάζουμε με τους κάθε Σοϊμπλε, τη στιγμή που κάποιοι τάχαμου, Έλληνες; είμαστε πολλοί χειρότεροι απ' αυτούς που κατηγορούμε. Θα το έκαναν αυτό οι Γερμανοί άραγε στον δικό τους Καραϊσκάκη; 1000% όχι! αυτή είναι δυστυχώς η μεγάλη διαφορά.

---

  Ο θάνατος του Γεωργίου Καραϊσκάκη καλύπτεται από διαφορετικές αφηγήσεις και φήμες για το τι πραγματικά συνέβη. Φήμες ότι ο θάνατός του προήλθε από φίλια πυρά ή και ότι ήταν προϊόν οργανωμένου σχεδίου. Παρακάτω παρουσιάζουμε μια έρευνα του Άρη Χατζηστεφάνου για τις συνθήκες θανάτου του Γεωργίου Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια του προϊσταμένου της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών Φίλιππου Κουτσάφτη και του ιστορικού Διονύση Τζάκη και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κ» της Καθημερινής στις 21 Μαρτίου του 2010.

Γεώργιος Καραϊσκάκης, έργο του Karl Krazeisen.

[.] Ίσως ήμουν από τους λίγους ανθρώπους που δέχτηκαν με τόση χαρά και κυρίως ανακούφιση μια πρόσκληση στην ιατροδικαστική υπηρεσία. Παλαιότερα ήμουν σχεδόν βέβαιος ότι, αν ζητούσα από τον μεγαλύτερο ιατροδικαστή της χώρας ένα «πόρισμα» για τις συνθήκες θανάτου του Γεωργίου Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου, θα μου έκλεινε το τηλέφωνο. Ποιος τολμάει να ενοχλήσει τον προϊστάμενο της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών για μια υπόθεση που έκλεισε το 1827;  Ο Φίλιππος Κουτσάφτης, όμως, δέχτηκε με ενθουσιασμό την πρόταση. Για την ακρίβεια, αντέδρασε λες και περίμενε εδώ και καιρό μια ευκαιρία για να συνδυάσει τις δύο αγαπημένες του ασχολίες, τη μελέτη της Ιστορίας και την ιατροδικαστική.

Για το συγκεκριμένο πόρισμα, βέβαια, δεν απαιτούνταν η παρουσία του στον τόπο του συμβάντος. Το πτώμα είχε μεταφερθεί από την πρώτη στιγμή στη Σαλαμίνα, ενώ οι συνεχείς επιχωματώσεις στο Νέο Φάληρο είχαν αλλάξει οριστικά τη γεωγραφία του εδάφους στην περιοχή. Παρ' όλα αυτά, πριν τον συναντήσω, αποφάσισα να επιθεωρήσω μόνος μου τον «τόπο του εγκλήματος». Δευτέρα πρωί και βρίσκομαι σταματημένος στο φανάρι έξω από το κτίριο της «Καθημερινής», κοντά στις εκβολές του Κηφισού.

Τον Απρίλιο του 1827 είχαν στρατοπεδεύσει εδώ ισχυρές δυνάμεις του Κιουταχή. Απένα­ντί τους, προς την πλευρά της Καστέλλας, οι άντρες του Καραϊσκάκη ετοιμάζονταν για μία από τις σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης. Για πρώτη φορά, ύστερα από σειρά αποτυχιών που κορυφώθηκαν με την πτώση του Μεσολογγίου, ο «γιος της καλογριάς» είχε αρχίσει να αντιστρέφει το αρνητικό κλίμα.

Για τη συγκεκριμένη μάχη στο Φάληρο, όμως, είχε ένα πολύ κακό προαίσθημα. Πίστευε ότι οι δύο Βρετανοί αξιωματικοί, που είχαν οριστεί αρχηγοί όλων των δυνάμεων της Αττικής - ο Τσωρτς για το στρατό ξηράς και ο Κόχραν για το ναυτικό - τον οδηγούσαν σε βέβαιη σφαγή. Αυτοί ήθελαν ολομέτωπη σύγκρουση τακτικού στρατού, όπως τους είχαν μάθει στις στρατιωτικές ακαδημίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Αυτός, όπως εξηγούσε και ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς, «ήθελε να εφαρμόσει τη δοκιμασμένη παρτιζάνικη τακτική της παρενόχλησης του εχθρού».

Ποιος τράβηξε τη σκανδάλη;

Τελικά δεν έζησε μέχρι την ημέρα της μάχης για να δει την πανωλεθρία των ελληνικών δυνάμεων. Στις 22 Απριλίου του 1827, μια σφαίρα τον πέτυχε στη βουβωνική χώρα ενώ προσπαθούσε να ελέγξει μια ασήμαντη συμπλοκή με τις τουρκικές δυνάμεις, λίγες ώρες πριν από την προγραμματισμένη μεγάλη επίθεση.

Ποιος τράβηξε όμως τη σκανδάλη, αφαιρώντας τη ζωή του Αρβανίτη αρχιστράτηγου; Από τις πρώτες ώρες του θανάτου του, κυκλοφόρησε έντονη φημολογία πως ο δράστης ήταν Έλληνας. Ο Γιάννης Βλαχογιάννης, ο ιστοριοδίφης που επιμελήθηκε τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, υποστηρίζει ότι τον πυροβόλησαν πληρωμένοι μπράβοι του Μαυροκορδάτου. Την ίδια θεωρία φαίνεται να ασπάζεται και ο Δημήτρης Φωτιάδης, ο οποίος όμως εκτός από τον Μαυροκορδάτο βλέπει σαν ηθικούς αυτουργούς τους δύο Βρετανούς αξιωματικούς.

Γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του με τίτλο «Καραϊσκάκης»:

 «Ο Κόχραν κι ο Τσωρτς, μέσα στις λίγες ημέρες που βρί­σκονταν στον Πειραιά, κατάλαβαν πως ένας είχε τη δύναμη να αντιταχθεί στα σχέδιά τους, ο Καραϊσκάκης. Η εντολή που είχανε πάρει ήταν να πνιγεί η επανάσταση στη Στερεά, για να μπορέσει η Αγγλία να πετύχει το διπλωματικό της παιχνίδι, τον περιορισμό δηλαδή του απελευθερωτικού κινήματος του Μοριά, για να 'χει το μικρό, αδύναμο και μισοανεξάρτητο ναυτικό κράτος που θα δημιουργούνταν κά­τω από τον έλεγχό της. (.) Ο Καραϊσκάκης έπεσε θύμα της εγγλέζικης πολιτικής στην Ελλάδα και εμπνευστές της σατανικιάς δολο­φονίας του στάθηκαν ο Κόχραν, ο Τσωρτς κι ο Μαυροκορδάτος».

Σύμφωνα μάλιστα με τον αγωνιστή Νι­κόλαο Κασομούλη, ο ίδιος ο Καραϊσκάκης, λίγες ώρες πριν πεθάνει, άφησε να εννοηθεί ότι γνωρίζει τους δράστες. Δίνοντας μάλιστα ένα από τα γνωστά ρεσιτάλ βωμολοχίας, είπε στους συναγωνιστές του: « Γνωρίζω τον αίτιον, και αν ζήσω παίρνομεν όλοι το χάκι (εκδίκη­ση), ειδέ και πεθάνω, ας μου κλάσει τον π.... και αυτός».

Παρ' όλα αυτά, νεότεροι ερευνητές και ιστορικοί είναι πολύ επιφυλακτικοί στο να μιλήσουν για δολοφονία και πολύ περισσότερο να αποδώσουν ευθύνες στο Λονδίνο. Ο «φάκελος Καραϊσκάκης» λοιπόν έπρεπε να ανοίξει και πάλι. Και όπως κάθε καλή αστυνομική έρευνα, ξεκινά από το γραφείο του ιατροδικαστή.

Χτυπήθηκε από ψηλά

«Βλέπετε, έχουμε και εμείς το μικρό μας CSI», μου είπε γελώντας ο Φίλιππος Κουτσάφτης, καθώς με ξεναγούσε στα εργαστήρια της υπηρεσίας. Στο γραφείο του κοιτάξαμε και πάλι μαζί το κείμενο του Δημήτρη Φωτιάδη για τις συνθήκες θανάτου του Καραϊσκάκη, το οποίο περιλαμβάνει τις περισσότερες λεπτομέρειες και συνηγορεί με αντίστοιχες αφηγήσεις του Κασομούλη. Αφού μου επανέλαβε για πολλοστή φορά ότι με τα υπάρχοντα στοιχεία μπορεί να γίνει μόνο μια «ιατροδικαστική προσέγγιση», που θα παρουσιάζει όλες τις πιθανές εκδοχές, ο ιατροδικαστής ανέτρεξε στο κείμενο που είχε ετοιμάσει.

Η περιγραφή της δολοφονίας (Κείμενο του λόγιου Δημήτρη Φωτιάδη)

«Ο Καραϊσκάκης βρισκόταν στο κέντρο της καβαλαρίας μας, περιτριγυρισμένος ολούθε από δικούς μας. Και να, τρώει ένα βόλι στο βουβώνα από τα πλάγια κι ομπρός, από τ' αριστερά προς τα δεξιά κι από πάνω προς τα κάτω. Πέφτει από τ' άλογο. Τρέχουν οι καβαλάρηδες μας να τον συντρέξουν.

- Δεν είναι τίποτα! Τους φωνάζει και μ' όση δύναμη τ' απόμενε ξανακαβαλικεύει. Πισωδρομούνε σιγά και μ' όλη την τάξη. Μα, σαν έφτασαν εκεί όπου έπειτα στήσανε το μνημείο του, πίσω από το σημερινό σταθμό του ηλεκτρικού σιδεροδρόμου στο Νέο Φάληρο, δεν μπορεί πια να κρατηθεί πάνω από το άλογο και ξεπεζεύει. Του λένε να τον πάνε σηκωτό, μ' αυτός αρνιέται. Δε θέλει να τρομάξει το ασκέρι πως είναι του θανατά. Αυτός μπροστά κι ολόγυρα του καπεταναίοι, μπουλούξηδες και παλικάρια ξεκινάνε με τα πόδια, όσο που με την απαλάμη του κρατάει τη λαβωματιά του. Αφού ανέβηκαν τον ανήφορο, τονε συμβουλεύουνε να πάγει πάνω στα καράβια, για να 'χει πιότερη φροντίδα κι ησυχία να τονε δούνε οι γιατροί.

- Ένα πράμα μονάχα σας παρακαλώ, μην αφήσετε Φράγκο γιατρό να 'ρθει κοντά μου. (.) Τούτη τη φορά μονάχα δεν ήθελε να πέσει στα χέρια των Φράγκων γιατρών, γιατί, όπως θα δούμε, σχημάτισε την πεποίθηση πως δεν χτυπήθηκε από τους Τούρκους, μα δολοφονήθηκε και φοβήθηκε μην τον αποτελειώσουν οι γιατροί του Κόχραν και του Τσωρτς».

Το «πόρισμα» του ιατροδικαστή (Του Φίλιππου Κουτσάφτη)

Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά ιατροδικαστικά κενά, με κάθε επιφύλαξη μπορούμε να εξαγάγουμε τα εξής συμπεράσματα:

Πρώτον, η πύλη εισόδου του τραύματος είναι η αριστερή βουβωνική χώρα.

Δεύτερον, η βολίδα είχε φορά από μπροστά αριστερά και άνω, προς τα πίσω δεξιά και κάτω. Τρίτον, το θύμα, σαν στόχος, ήταν πολύ δύσκολος εκ των έξω, καθώς περιστοιχιζόταν από συντρόφους του που ήταν και αυτοί πάνω σε άλογα.

Τέταρτον, ο πυροβολισμός πρέπει να έγινε από διαφορετικό ύψος. Στο σημείο αυτό, διακρίνουμε δύο περιπτώσεις: α) Εάν έγινε από μεγάλη απόσταση, τότε ο σκοπευτής πρέπει να ήταν σε κάποιο δέντρο ή σε κάποια μάντρα, θα λέγαμε δηλαδή σήμερα ότι ήταν ένας ελεύθερος σκοπευτής, β) εάν έγινε από μικρή απόσταση, πρέπει να τον πυροβόλησε κάποιος από τον περίγυρό του, με την προϋπόθεση κατά τη στιγμή του πυροβολισμού να είχε σηκωθεί όρθιος πάνω στο άλογο. Δηλαδή, δεν πυροβόλησε καθήμενος.

Και οι δύο εκδοχές στηρίζονται, δεδομένου ότι δεν γνωρίζουμε την απόσταση του πυροβολισμού. Βέβαια, δεν μπορεί να αποκλειστεί και η εκδοχή του αποστρακισμού της σφαίρας σε κάποια επιφάνεια.

Παρουσιάζουμε τρεις εκδοχές, γιατί δεν γνωρίζουμε την απόσταση και την κατάσταση του πυρο­βολισμού και, φυσικά, δεν είδαμε το τραύμα. Μου έκανε, πάντως, ιδιαίτερη εντύπωση αυτό ακριβώς που γραφείο Φωτιάδης, ότι ο Καραϊσκάκης βρισκόταν στο κέντρο και ήταν «περιτριγυρισμένος ολούθε από δικούς μας».

Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί το εξής: Το γεγονός ότι ανέβηκε και πάλι στο άλογο του, όπως αναφέρεται, συνηγορεί στο ότι το τραύμα δεν ήταν άμεσα θανατηφόρο, άρα, μπορεί να ήταν πράγματι στη βουβωνική χώρα. Σημειώθηκε, δηλαδή, αιμορραγία για μεγάλο χρονικό διάστημα, πριν πεθάνει, οπότε πράγματι ήταν σε θέση να συζητεί ακόμη και να αρνείται να τον δουν ξένοι γιατροί.

Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία, γνωρίζουμε ότι ο Καραϊσκάκης ήταν έφιππος, η πύλη εισόδου του τραύματος και η φορά της βολίδας συνηγορούν στο ότι χτυπήθηκε από υψη­λότερο σημείο - κατά πάσα πιθανότητα ο δράστης ήταν όρθιος επάνω σε άλογο. Κρίνοντας από το γεγονός ότι ο Καραϊσκάκης κατάφερε να ιππεύσει και πάλι, ο Κουτσάφτης υποστηρίζει ότι το τραύμα μπορεί πράγματι να ήταν στη βουβωνική χώρα και να μην ήταν άμεσα θανατηφόρο. Εάν δεχτούμε λοιπόν ως ακριβείς τις περιγραφές του Κασομούλη και του Φωτιάδη, η ιατροδικαστική εξέταση αφήνει πολύ μεγάλες πιθανότητες ο Καραϊσκάκης να δολοφονήθηκε πραγματικά από Έλληνες. Τα στοιχεία όμως, όπως θα έλεγαν και οι ήρωες του CSI, δεν μπορούν ακόμη να σταθούν στο δικαστήριο εάν δεν εντοπίσουμε και το κίνητρο της δολοφονίας.

Οι πιθανοί δράστες

  Γεώργιος Καραϊσκάκης. Peter Von Hess

Ο Καραϊσκάκης καταστρέφει τους Τούρκους κατά την Αράχοβαν. 

Έπρεπε για άλλη μία φορά να απευθυνθούμε στους ειδικούς. Και ίσως κανένας δεν έχει ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια τόσο εντατικά με τη ζωή του Καραϊσκάκη όσο ο Διονύ­σης Τζάκης, ιστορικός και συγγραφέας του Λευκώματος με τίτλο «Γεώργιος Καραϊσκάκης».

Η λίστα των πιθανών «υπόπτων» που μου παρέθεσε ο Έλληνας καθηγητής, των ανθρώπων δηλαδή που «ευχήθηκαν και ίσως επιδίωξαν το θάνατο του Καραϊσκάκη στη διάρκεια της επανάστασης», είναι ιδιαίτερα μεγάλη: « Αγραφιώτες που δεν τον ήθελαν στρατιωτικό αρχηγό στην επαρχία τους, ανταγωνιστές στρατιωτικοί και πολιτικοί που αντιπαρατέθηκαν σκληρά μαζί του, ιδίως το 1822 - 1824. Επίσης, αρκετοί επιθυμούσαν να απομακρυνθεί από την κορυφή της στρατιωτικής ιεραρχίας το 1826 - 1827. Επειδή διαφωνούσαν με τα πολεμικά του σχέδια, με τον τρόπο που διοικούσε, με τις προτεραιότητες που έθετε, επειδή θεωρούσαν άλλον καταλληλότερο ή έτρεφαν προσωπικές φιλοδοξίες ».

Παρ' όλα αυτά, ο Διονύ­σης Τζάκης απεκδύεται πεισματικά το ρόλο του ιστορικού-αστυνόμου. «Ο ιστορικός», μας λέει, «δεν είναι αστυνομικός ή ανακριτής να διερευνά υποθέσεις αναζητώντας «κίνητρα» και πιθανούς «ενόχους». Δεν αξιολογεί γεγονότα ή πρόσωπα για όσα έκαναν ή δεν έκαναν, για όσα θα έπρεπε κατά τη γνώμη του να είχαν κάνει ή να είχαν αποφύγει, και μάλιστα με κριτήριο τις δικές του μεταγενέστερες ιδέες και αντιλήψεις για το τι είναι σωστό και τι λάθος, εθνικά, ηθικά, δικονομικά ».

Κάθε προσπάθεια λοιπόν για την ανεύρεση της αλήθειας θα σκοντάφτει σε ανυπέρβλητα εμπόδια εάν δεν λαμβάνει υπόψη τον ιστορικό χωροχρόνο των γεγονότων. Ούτως η άλλως, μας λέει ο Διονύ­σης Τζάκης, «όπως όλες οι σύγχρονες επαναστάσεις, έτσι και η ελληνική συνυφαίνεται με πολιτικές διαφωνίες, αντιπαραθέσεις και βίαιες εσωτερικές συγκρούσεις, καθώς οι Έλληνες πολεμούσαν για να απαλλαγούν από τους Οθωμανούς και, συγχρόνως, δημιουργούσαν μια πρωτόγνωρη (και ριζικά διαφορετική από την οθωμανική) μορφή πολιτικής οργάνωσης, το εθνικό κράτος».

Ακόμη όμως και «οι φήμες ότι δολοφονήθηκε», επισημαίνει ο Έλληνας ιστορικός, «μας βοηθούν να κατανοήσουμε το πολιτικό και ιδεολογικό κλίμα της εποχής, αλλά και τους τρόπους πρόσληψης του θανάτου του από τους σύγχρονους του. Μάλιστα, οι εν λόγω φήμες προικίζουν το μύθο του ήρωα Καραϊσκάκη με ένα οικουμενικό μοτίβο, όπου ο ήρωας δεν είναι δυνατόν να καταβληθεί και να πεθάνει, παρά μόνο ως αποτέλεσμα κάποιας προδοσίας, συνωμοσίας κ.λπ.».

Ίσως, τελικά, το μόνο που μπορούμε να πούμε σήμερα με βεβαιότητα είναι ότι οι επιπτώσεις από την αναγγελία του θανάτου του και η στρατιωτική πανωλεθρία στη μάχη του Φαλήρου είναι δραματικές σε όλα τα μέτωπα. «Την ψυχολογική αυτή στιγμή, που τα πάντα έδειχναν να καταρρέουν μέσα σε ένα κλίμα τρόμου», θα γράψει ο Τάσος Βουρνάς, «θέλησε να εκμεταλλευτεί ο Ιμπραήμ για να προσεταιριστεί τους καπεταναίους της Ρούμε­λης». Και του Μοριά.

Με πρώτο τον Δημήτρη Νενέκο, αρκετοί οπλαρχηγοί συνθηκολογούν - προχωρούν σε αυτό που θα μείνει στη λαϊκή συνείδηση ως «προσκύνημα». Θα χρειαστεί να ακουστεί βροντερή η φωνή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη για να σταματήσει η ολοκληρωτική συνθηκολόγηση και να σωθεί τελικά η επανάσταση: «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».

Ο Καραϊσκάκης και το spread δανεισμού

Ένα από τα σενάρια που επανέρχονται πεισματικά στην επιφάνεια σχετικά με το θάνατο του Καραϊσκάκη, αναφέρεται στο ρόλο που έπαιξε το Λονδίνο στα τελευταία χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Ακόμη και ιστορικοί που απορρίπτουν κατηγορηματικά τις εικασίες του Φωτιάδη για σχέδιο δολοφονίας του Έλληνα ήρωα από τους Κόχραν και Τσωρτς, συμφωνούν ότι η στρατηγική που του πρότειναν στη μάχη του Φαλήρου ισοδυναμούσε με αυτοκτονία.

Γιατί όμως ο Καραϊσκάκης, ο οποίος είχε οριστεί αρχιστράτηγος της Στερεάς Ελλάδας με τη σύμφωνη γνώμη ακόμη και ορκισμένων εχθρών του όπως ο Ζαΐμης, υποτάχθηκε στις εντολές των Βρετανών; Στο βιβλίο του «Ο θάνατος του Καραϊ­σκάκη», ο δημοσιογράφος Δημήτρης Σταμέλος αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στις σχέσεις υποτέλειας που είχαν δημιουργήσει στην επαναστατημένη Ελλάδα τα δύο δάνεια που της υποσχέθηκε το Λονδίνο. «Το πρώτο δάνειο», όπως σημείωνε και ο μεγάλος ερευνητής Κυ­ριάκος Σιμόπουλος, «τοκογλυφικό και ανήθικο ως συμφωνία, κατασπαταλήθηκε στον εμ­φύλιο. (.) Το δεύτερο χάθηκε στις κερδοσκοπικές παραγγελίες φρεγατών που δεν έφθα­σαν ποτέ στην Ελλάδα».

Ξένα δάνεια, περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας, κερδοσκοπία και. φρεγάτες. Οι λέξεις μοιάζουν βγαλμένες από δημοσιεύματα εφημερίδων των τελευταίων ημερών και όχι από ιστορικά κείμενα για το μακρινό 1821. Κι όμως, οι περισσότεροι ιστορικοί και ακαδημαϊκοί, με τους οποίους μιλήσαμε όλες αυτές τις εβδομάδες, μας προειδοποίησαν να μην καταφύγουμε σε εύκολους και απλοϊκούς παραλληλισμούς. «Κάποιοι είναι έτοιμοι να συνδέσουν το '21 και το ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων με το spread δανεισμού και τη Γερμανία», μου είπε γνωστός ακαδημαϊκός, που προτίμησε να κρατήσει την ανωνυμία του. Ίσως γιατί, όπως μας εξήγησε και ο Διονύσης Τζάκης, «τα γεγονότα οφείλουμε να τα προσεγγίζουμε μέσα στη δική τους ιστορική συνάφεια». Υ.Γ. Λες και μιλάει για τη σημερινή κατάσταση.

Πηγή: Kαθημερινή, Περιοδικό ''Κ'', τεύχος 355
Επιμέλεια Ανάρτησης: FUJI TOMO KAZU