Life for Life
"Το θαύμα δεν είναι πουθενά
παρά κυκλοφορεί μέσα
στις φλέβες του ανθρώπου!!!"


"Στης σκέψης τα γυρίσματα μ’ έκανε να σταθώ
ιδέα περιπλάνησης σε όμορφο βουνό.
Έτσι μια μέρα το ’φερε κι εμέ να γυροφέρει
τ’ άτι το γοργοκίνητο στου Γοργογυριού τα μέρη !!!"


ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΜΑΣ
Εμείς στο χωριό μας έχουμε ακόμα αυλές. Εκεί μαζευόμαστε, αμπελοφιλοσοφούμε,
καλαμπουρίζουμε, ψιλοτσακωνόμαστε μέχρι τις... πρώτες πρωινές ώρες! Κοπιάστε ν' αράξουμε!!!
-Aναζητείστε το"Ποίημα για το Γοργογύρι " στο τέλος της σελίδας.

5.2.21

ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ και ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ βραδιά ποίησης στην Αυλή των Θαυμάτων με απρόοπτα γεγονότα.

ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ

Πήλιο, Άη Γιάννης Αύγουστος 2007, δηλαδή 3 χρόνια πριν μάθουν η Denise και ο Πέπος την αληθινή ιστορία τους, ο Πέπος η οικογένεια του και οι φίλοι του ετοιμάζονται να υποδεχθούν τους φίλους τους από τη Νότια Αφρική για την βραδιά ποίησης που είχε προγραματίσει να γίνει στην Αυλή των θαυμάτων στο Μαγευτικό και Πανέμορφο Γοργογύρι. Τι κρίμα που τότε ο Πέπος δεν είχε γνωρίσει τα φιλαράκια του από την Πιαλεία; Η άφιξη του Derrick και της Denise έγινε στις 7/8/07, έμειναν δύο μέρες στην Αθήνα και μετά όλοι μαζί (Denise, Derrick, Λόλα, Μελισσάνθη, Πέπος) αναχώρησαν για το αγαπημένο τους Πήλιο με προορισμό τον Άη Γιάννη όπου η αγαπημένη τους φίλη Βαγγελιώ τους είχε κρατήσει δύο ωραία δωμάτια στο Manos apartments!! 

Υπήρχε ένας μεγάλος έρωτας με το Πήλιο και ειδικότερα με την περιοχή του Άη Γιάννη, κατά την εκεί παραμονή τους επισκέφθηκαν τον Μυλοπόταμο, όποιος δε έχει επισκεφθεί τον Μυλοπόταμο δεν μπορεί να καταλάβει τι εστί αληθινή ομορφιά, την Νταμούχαρη, όποιος δεν έχει επισκεφθεί την Νταμούχαρη δεν μπορεί να καταλάβει τι εστί έρωτας ανεπανάληπτος, και φυσικά την Τσαγκαράδα. Ο Πέπος με την οικογένειά του πάντα όταν τους δοθεί η ευκαιρία συνεχίζουν να επισκέπτονται τον Άη Γιάννη γιατί έχουν αγαπήσει αυτή την περιοχή, έχουν ζήσει εκεί μοναδικές στιγμές ευτυχίας. Οι μέρες που έζησαν εκεί με την Denise και τον Derrick ήταν η μία καλύτερη από την άλλη, αυτές οι μέρες έχουν χαραχθεί βαθιά στη μνήμη όλων και θεωρούσαν ευλογημένο τον εαυτό τους που μπορούσαν να απολαμβάνουν τέτοιες στιγμές με τόσο αγαπημένους φίλους.

 

Έμεναν στο φιλόξενο Manos apartments και για μεσημεριανό φαγητό είχαν επιλέξει την "ΑΚΤΗ" όπου έτρωγαν πάντα φρέσκο ψάρι, οι ιδιοκτήτες είχαν ένα βαρκάκι και πήγαιναν κάθε μέρα για ψάρι και όχι μόνο. Η ποιότητα των φαγητών ήταν αξεπέραστη και συνεχίζει να παραμένει κορυφαία, αυτό το διαπίστωσε ο Πέπος όταν επισκέφθηκε τον αγαπημένο τους προορισμό το 2019 μαζί με την Λόλα. Αυτό που έγινε όμως την τρίτη μέρα ήταν για όλους η μεγαλύτερη έκπληξη αυτού του ταξιδιού. Και γίνομαι πιο σαφής, ήταν Κυριακή μεσημέρι και γευμάτιζαν στην "ΑΚΤΗ" με φρέσκο ψάρι, καλαμάρι, χταπόδι, κολοκυθοανθούς γεμιστούς, χωριάτικη σαλάτα, μπουγιουρντί και φυσικά CALLIGA λευκό όταν ήρθε στο τραπέζι ο ένας εκ των ιδιοκτητών και ενημέρωσε τον Πέπο πως το σημερινό κόστος του τραπεζιού ήταν πληρωμένο από τον φίλο τους τον Αριστοτέλη!! 

Είχε συμβεί το εξής: ο Αριστοτέλης γνώριζε πως ο μέντορας του μαζί με την Denise θα επισκέπτονταν την Ελλάδα, αυτό που δεν γνώριζε ήταν πως θα επισκέπτονταν το Πήλιο, το πληροφορήθηκε την προηγούμενη μέρα από την κόρη του Derrick και της Denise την Χριστίνα και άμεσα επικοινώνησε με τους ιδιοκτήτες που ήταν φίλοι του και τους ενημέρωσε πως τα έξοδα του γεύματος θα τα πλήρωνε αυτός. Άμεσα ο Derrick επικοινώνησε με τον Αριστοτέλη, χάρη βέβαια στην κινητή τηλεφωνία, να τον ευχαριστήσει για το κέρασμα. Ο Αριστοτέλης όμως είχε κι άλλη έκπληξη, ζήτησε από τον Derrick να μιλήσει με τον Πέπο και τον ενημέρωσε πως το βράδυ οι γονείς του τους περίμεναν στην Τσαγκαράδα, έδωσε το τηλέφωνο τους στον Πέπο ώστε να επικοινωνήσει μαζί τους για συνεννοηθούν για τα υπόλοιπα. 


Ο Αριστοτέλης ήταν πολύ χαρούμενος που ο μέντορας του θα συναντούσε τους γονείς του οι οποίοι είχαν ακούσει τόσα πολλά γι' αυτόν. Πράγματι το βράδυ στις 20:30 οι γονείς του Αριστοτέλη υποδέχονταν όλη την παρέα στο όμορφο και φιλόξενο σπιτικό τους. Ο Πηλέας και η Αργώ, αυτά ήταν τα ονόματα τους, έπλεαν σε πελάγη ευτυχίας που είχαν τη χαρά και την τιμή να συναντήσουν επιτέλους αυτούς τους υπέροχους ανθρώπους που τόσα πολλά είχαν ακούσει από τον γιό τους και ειδικότερα για τον Derrick, που χάρη σ' αυτόν έκανε μία λαμπρή καριέρα με ένα εξίσου λαμπρό μέλλον. 

Και τι δεν είχε ετοιμάσει η κ. Αργώ για να ευχαριστήσει τους καλεσμένους το σημαντικότερο βέβαια ήταν η φιλόξενη διάθεση και η καλή τους η καρδιά. Όταν ήρθε η ώρα του αποχαιρετισμού 01:30 η Αργώ πολύ συγκινημένη χάρισε στην Denise ένα πανέμορφο χειροποίητο κέντημα, ήταν ένα έργο τέχνης. Επέστρεψαν στο Manos apartments ενθουσιασμένοι από την φιλοξενία των γονιών του Αριστοτέλη και αντί να πάνε για ύπνο πήγαν μία βόλτα στην παραλία, ήταν μία βραδιά συγκλονιστική, έμειναν στην παραλία έως τις 05:00 συζητώντας και απαγγέλλοντας ποίηση. Την επόμενη μέρα αποχαιρέτησαν τον αγαπημένο τους προορισμό και αναχώρησαν για το Μαγευτικό και Πανέμορφο Γοργογύρι. Το τι συνέβη εκείνη τη βραδιά δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί παρά μόνο αν κάποια στιγμή στο μέλλον ο ταλαντούχος Σπίλμπεργκ γυρίσει κάποια ταινία, ίσως τότε να μπορέσετε να πάρετε μια μικρή γεύση. Αυτά που έζησαν εκείνο το βράδυ στην αυλή δυστυχώς δεν θα επαναληφθούν γιατί μετά τον θάνατο των γονιών του Πέπου και ειδικότερα της νύφης του της Ελένης έχει αλλάξει άρδην όλο το κλίμα. Να γιατί όταν οι χαρές μας χτυπούν την πόρτα θα πρέπει να τρέχουμε να την ανοίγουμε γιατί το πότε θα μας ξαναχτύπησαν, αν ξαναχτυπήσουν, δεν το γνωρίζουμε, να γιατί το αδράξτε τι στιγμή είναι πάντα επίκαιρο. 

Θα προσπαθήσω τώρα να σας κοινωνήσω τρία κορυφαία γεγονότα που συνέβησαν εκείνο το βράδυ όπως τα έζησα εγώ μιας και είχα την τύχη ως καλεσμένος του Πέπου να παραβρεθώ κι εγώ σ' εκείνη την αξέχαστη βραδιά.

Α) Ο Πέπος είχε κανονίσει για εκείνη τη βραδιά να παραβρεθεί και ο δάσκαλος ζωής και φίλος του ΘΑΝΟΣ ΚΑΡΡΑΣ με την σύζυγό του την κ. ΑΜΑΛΙΑ που είχαν έρθει γι' αυτόν τον σκοπό από την Αθήνα. Αυτός ο άνθρωπος είχε παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή του Πέπου και σκέφτηκε πως ήταν η ώρα να τον τιμήσει, το 1978 όταν είχε κάνει την πρόταση γάμου στην Μυρτώ στον ΒΑΚΧΟ ο δάσκαλος ήταν ο επικεφαλής των μουσικών που είχαν έρθει στο τραπέζι για να παίξουν το τραγούδι που είχε ζητήσει ο Πέπος. Είχε φέρει μαζί του φυσικά και το μπουζούκι του με το οποίο μετά τις απαγγελίες των ποιημάτων άρχισε να γεμίζει η αυλή με πενιές λαϊκών τραγουδιών και τους βρήκε η ανατολή του ήλιου εκεί να χορεύουν. Ο Πέπος είχε κανονίσει να απονείμει στον δάσκαλο μια αναμνηστική πλακέτα την οποία θα παρέδιδε στον φίλο και δάσκαλο η κόρη του Πέπου η Μελισσάνθη. Πριν συμβεί αυτό ο Πέπος πήρε τον λόγο και μίλησε με πολύ συγκινητικά λόγια για τον δάσκαλο του, ήταν λόγια που έβγαιναν από την καρδιά του, ο δάσκαλος το κατάλαβε και δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα δάκρυά του, ήταν δάκρυα χαράς γιατί ένας άνθρωπος που είχε γνωρίσει όταν ήταν μόλις 14 ετών περίπου και τώρα 38 χρόνια μετά εκείνο το παιδί το κάλεσε στο χωριό του και σε μία ονειρική ατμόσφαιρα του απένειμε μια πλακέτα ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Εδώ θα σας διηγηθώ κάτι που μου είπε ο Πέπος και έχει σχέση μ' εκείνη την πλακέτα. Ο Πέπος επισκεπτόταν κατά διαστήματα τον δάσκαλο στο σπίτι του που τώρα πια έμεινε στο ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ το ίδιο έκανε και τον Ιανουάριο του 2020 κάθε φορά που πήγαινε στο σπίτι του του έδειχνε την πλακέτα και του έλεγε: Αυτή η πλακέτα είναι για μένα η μεγαλύτερη τιμή στη ζωή μου και έχω πει στα παιδιά μου πως είναι το μόνο πράγμα που θέλω να πάρω μαζί μου όταν πεθάνω!! Ο δάσκαλος του Πέπου στα μαθήματα ζωής, μουσικής, συμπεριφορών και όχι μόνο πέθανε στις 21 Νοεμβρίου του 2020 και δυστυχώς λόγω Covid δεν μπόρεσε να παραβρεθεί στην κηδεία του. 

ΘΑΝΟΣ ΚΑΡΡΑΣ 1938 - 2020 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Ένας υπέροχος άνθρωπος, ένας επιστήθιος φίλος, ένας δάσκαλος ζωής και συμπεριφορών μας αποχαιρέτησε σήμερα. Δάσκαλε σ' ευχαριστώ...


Σπυράκο ο δάσκαλος.... έφυγε σήμερα το πρωί..

Φίλες και Φίλοι καλησπέρα, η σημερινή ανάρτηση είναι για να τιμήσω έναν καταπληκτικό άνθρωπο που είχα την τύχη να συναντήσω στη ζωή μου στα 13μου χρόνια. Ήταν ο καταξιωμένος μουσικός και τραγουδιστής ΘΑΝΟΣ ΚΑΡΡΑΣ, τον είχα γνωρίσει στον ΒΑΚΧΟ ήμουν μόνος μου στην Αθήνα και κάποια στιγμή μετά την πρώτη μας συνάντηση, με κάλεσε ένα βράδυ μετά τη δουλειά, και με ρωτούσε που μένω, για τους γονείς μου, με ποιους μένω κ.λπ.

 Όταν άκουσε πως έμενα μόνος με έναν ξάδερφό μου μού είπε: Την ερχόμενη Κυριακή - ήταν Τετάρτη - το μεσημέρι σε περιμένω στο σπίτι μου να φάμε μαζί. Εντωμεταξύ εγώ είχα γνωρίσει και την κ. ΑΜΑΛΙΑ την σύζυγό του, μια εκπληκτική Κυρία η οποία ερχόταν που και που στον ΒΑΚΧΟ με οικογενειακούς φίλους για διασκέδαση. Είχαν δύο κόρες, δύο αγγελούδια, η Δώρα ήταν η πιο μεγάλη και η Μιμίκα η πιο μικρή. Αρκετά πιο μικρές από μένα. Όταν η κ. ΑΜΑΛΙΑ έμαθε πως ήμουν μόνος μου στην Αθήνα παρότρυνε τον σύζυγό της να με καλέσει στο σπίτι τους ώστε να συνεχίσω να νιώθω την οικογενειακή θαλπωρή. Ο σύζυγός της βέβαια το είχε κάνει ήδη. Όταν βρέθηκα στο σπίτι τους για πρώτη φορά κατάλαβα, αν και μικρός, πως επρόκειτο για μία θαυμάσια και με αρχές οικογένεια. Τους αγάπησα όλους από την πρώτη στιγμή. 

Τότε δεν είχα καταλάβει ακόμα το πόσο τυχερός ήμουν που βρήκα στο δρόμο μου αυτή την οικογένεια και κυρίως πως ο ΘΑΝΟΣ ΚΑΡΡΑΣ θα γινόταν για μένα ο φίλος μου, ο δάσκαλος μου. Αυτός ο άνθρωπος μ' αγκάλιασε σαν παιδί του, αφιέρωνε χρόνο για μένα για να με μυήσει στη μουσική, μ' έβαλε να κάνω μαθήματα κιθάρας με τον καθηγητή μουσικής που είχε στην ορχήστρα του τον αείμνηστό πια ΚΩΣΤΑ ΤΡΙΑΝΤΗ και κυρίως μου μιλούσε για ποιοτική μουσική, για συνθέτες όπως ο ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ, ο ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ, ο ΞΑΡΧΑΚΟΣ, και για πολλούς ακόμα, εγώ όλους αυτούς ούτε που τους είχα ακούσει ποτέ στη ζωή μου γιατί στο χωριό ακούγαμε ΚΑΝΤΡΥ και ΡΟΚΑΔΙΚΑ από τα κουδούνια και τα κυπριά των καρκατζαλαίων κάθε πρωτοχρονιά και από τα γιδοπρόβατα του Χρήστου Πατούκα.

Είχε βάλει ο δάσκαλος και τον αρμονίστα τον αείμνηστο Δημήτρη που είχε επίσης στην ορχήστρα να με μάθει να παίζω πιάνο. Το είχα πάρει μάλιστα τόσο σοβαρά που καθόμουνα μέχρι το πρωί στο μαγαζί, αφού έφευγαν όλοι για να κάνω πρόβες. Ευτυχώς που γύρω από την ταβέρνα δεν υπήρχαν γείτονες γιατί θα με είχαν λυντσάρει. Μη φανταστείτε πως πλήρωνα για τα μαθήματα, κάθε άλλο, όταν κάποια στιγμή έκανα κάποια κρούση για χρήματα στον δάσκαλο της κιθάρας μου το ξέκοψε άμεσα, μου είπε πως αυτό ήταν θέμα του Θάνου και καλά θα κάνω να μην το αναφέρω ξανά. Στην αρχή είχα ζήλο, στην πορεία όμως ο ζήλος μου ατόνισε γιατί είχα γνωρίσει εντωμεταξύ τον κορυφαίο ζωγράφο ΓΙΩΡΓΟ ΣΑΒΒΑΚΗ που ζωγράφιζε σε όλα τα καλά μαγαζιά της συνοικίας των Θεών [ΠΛΑΚΑ] με θέματα της παλιάς Αθήνας και που και που ζωγράφιζε και καμία ζωηρή αρτίστα, αυτό ήταν πολύ ελκυστικό για μένα και χρίστηκα βοηθός του καλλιτέχνη με αρμοδιότητα να του πλένω τα πινέλα, κάτι ήταν κι αυτό, και μοιραία εγκατάλειψα τις μουσικές σπουδές. 

Εντωμεταξύ ο δάσκαλος, δάσκαλος ήταν για μένα πλέον ο ΘΑΝΟΣ ΚΑΡΡΑΣ μού μιλούσε για τέχνη και για βιβλία. Ερχόταν στο μαγαζί να τον ακούσουν άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα αλλά ξεχώριζαν οι άνθρωποι που είχαν ποιότητα στη ζωή τους. Ο Δάσκαλος τότε ήταν μεγάλη φίρμα στη νύχτα και τον σεβόντουσαν όλοι, μαγαζάτορες, πελάτες, εργαζόμενοι και φυσικά οι συνάδελφοί του οι καλλιτέχνες. Είχε κάνει πάρα πολλά για μένα, θα έλεγα και όχι μόνο για μένα, και για τ' άλλα παιδιά, απλά εμένα μου είχε ιδιαίτερη αδυναμία γιατί ήμουν στην Αθήνα μόνος μου και γιατί προφανώς είχε καταλάβει πως μπορεί να ήμουνα μεν ένα χωριατόπαιδο αλλά έβλεπε πως είχα δίψα για μάθηση. Κάποια στιγμή ο ιδιοκτήτης της ταβέρνας ο αείμνηστος κι αυτός ΣΩΤΗΡΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ είχε την φαεινή ιδέα αντί να πάρει ξανά για την χειμερινή σεζόν τον ΘΑΝΟ ΚΑΡΡΑ πήρε έναν καινούριο άγνωστο καλλιτέχνη που δεν τον ήξερε ούτε η μάνα του, μετά βέβαια τον έμαθε όλη η Ελλάδα, μιλάω για τον ΤΑΚΗ ΜΟΥΣΑΦΙΡΗ τότε όμως ήταν άγνωστος μεταξύ αγνώστων και καταλαβαίνετε βέβαια πως οι εργαζόμενοι είχαμε τα οικονομικά μας χάλια. Το μαγαζί πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, οι εργαζόμενοι είχαμε θέσει όλοι υποψηφιότητα για να γίνουμε άγιοι λόγω νηστείας = πείνας. 

Τότε ήρθε και με βρήκε ο δάσκαλος, αφού είπαμε πολλά και διάφορα όταν πήγε να φύγει, κοντοστάθηκε, γύρισε, έβγαλε κάποια χαρτονομίσματα και μου τα έδωσε λέγοντας: Πάρε αυτά τα χρήματα και θα μου τα επιστρέψεις όταν θα επιστρέψω εδώ για δουλειά, και νομίζω πως με τα χάλια που έχετε σύντομα θα με καλέσει πίσω ο ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ. Αυτό και έγινε, και ευτυχώς που έγινε σύντομα γιατί θα μας έπαιρνε και θα μας σήκωνε. Όταν κάποια στιγμή αργότερα πήγα να δώσω εκείνα τα χρήματα στον δάσκαλο, με αγριοκοίταξε και μου είπε, ξέχασε το!!! Αυτός ήταν ο δάσκαλος. Κάποια στιγμή μας είχε φτιάξει και μια ομάδα και κάθε Κυριακή, παίζαμε με άλλες ομάδες της περιοχής και δύο φορές την εβδομάδα κάναμε προπόνηση. Αυτή η ενασχόληση έσωσε εμένα και άλλα παιδιά από το πιοτό και το τσιγάρο. Είχαμε στην ομάδα και έναν φοιτητή της ιατρικής, πολλά παιδιά τότε σπούδαζαν και παράλληλα εργαζόντουσαν γιατί δεν υπήρχε το εισόδημα του μπαμπά και της μαμάς, αυτό το παιδί με τον δάσκαλο μισή ώρα πριν τον αγώνα μας μιλούσαν για πολλά και διάφορα θέματα όπως: κάπνισμα, ποτό, γυναίκες, καμπαρέ, συμπεριφορές και κυρίως μας είχαν πείσει πως θα γινόμασταν μεγάλοι αθλητές αν δεν βάζαμε στη ζωή μας το ποτό και το κάπνισμα. Εγώ βέβαια μεγάλος αθλητής δεν έγινα - αν εξαιρέσουμε τη συμμετοχή μου σε κάποιους Μαραθώνιους - αλλά θα ευγνωμονώ για πάντα τον δάσκαλο και τον ΧΡΗΣΤΟ τον φοιτητή που μας παρότρυναν να μείνουμε εκτός ποτού και τσιγάρου. Επειδή αυτό το κείμενο θα το διαβάσουν και κάποια παιδιά της ΟΚΡΑ όπως π.χ. ο ΑΡΚΑΣ σίγουρα θα καταλάβουν πως πολλά πράγματα που τους έλεγα εγώ μετά, το 1999 που δημιουργήσαμε την ΟΚΡΑ είχαν τη ρίζα τους στην εποχή εκείνη. Κάποια στιγμή οι δρόμοι μας χώρισαν αλλά ποτέ δεν έπαψε να μ' αγαπάει και να τον αγαπάω. Όταν γνώρισε την Λαμπρινή, ήμασταν τότε αρραβωνιασμένοι, αφού μίλησε κάποια λεπτά μαζί της ήταν στο PEPOS RESTAURANT που είχαμε απέναντι από το σημερινό Μουσείο Ακροπόλεως, γύρισε, μου έκλεισε το μάτι και μου είπε: έκανες καλή επιλογή!! Δεν γνωρίζω αν η Λαμπρινή είχε ακούσει εκείνα και αν ήταν αυτό ο λόγος που στην πορεία αγάπησε τον δάσκαλο και όλη την οικογένεια εξίσου με μένα. Το ίδιο την αγάπησε και ο δάσκαλος, και η κ. Αμαλία και τα κορίτσια. 

Σωτήριο έτος 2007!! Έχω ήδη ξεκινήσει στην αυλή των θαυμάτων να διοργανώνω βραδιές ποίησης, το 2007 θα ήταν το αποκορύφωμα, θα ερχόταν και οι φίλος μου με την δίδυμη αδερφή μου για να γιορτάσουμε τα 30 χρόνια φιλίας. Η σκέψη μου πήγε στον δάσκαλο, ήταν μοναδική ευκαιρία να τον τιμήσω. τον κάλεσα και αποδέχτηκε την πρόσκληση, έφερε μάλιστα και το μπουζούκι μαζί του, το τι έγινε εκείνο το βράδυ δεν μπορώ να σας το περιγράψω, ελπίζω κάποια στιγμή ή ο ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ ή ο ΣΚΟΡΤΣΕΖΕ να γυρίσουν μια ταινία για να σας δώσουν το κλίμα που επικρατούσε εκείνο το βράδυ. Θα σταθώ στη στιγμή που ο δάσκαλος πήρε από την κόρη μου την αναμνηστική πλακέτα, ήταν η πρώτη φορά που αντίκριζα τον δάσκαλο βουρκωμένο. Αρχές του 2019 νομίζω ήταν Φεβρουάριος που τον επισκεφτήκαμε στο σπίτι του μου είχε πει δείχνοντας την πλακέτα που την είχε σε περίοπτη θέση στην βιβλιοθήκη του, αυτό εκεί είναι για μένα το καλύτερο δώρο!!! Για όσο έμειναν στο χωριό τους αγάπησαν όλοι.

Δάσκαλε, θέλω να σου πω για μία ακόμα φορά ένα μεγάλο ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου, υπήρξες για μένα ένας σημαντικός ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΔΑΣΚΑΛΟΣ και ΦΙΛΟΣ δυστυχώς λόγω κορωνο'ι'ού δεν θα μπορέσω να παραβρεθώ στον αποχαιρετισμό γι' αυτό παρακάλεσα την πολυαγαπημένη μου Μιμίκα να σε αποχαιρετήσει εκ μέρους μου με τα πιο κάτω λόγια.

Δάσκαλε ήρθε η ώρα του αποχαιρετισμού, όπως είπε και ο σοφός Σωκράτης δεν γνωρίζω ποιος είναι πιο τυχερός, αυτός που μένει ή αυτός που φεύγει; αυτό που σίγουρα γνωρίζω είναι το γεγονός πως υπήρξα τυχερός που σε συνάντησα, θέλω λοιπόν να σου πω από τα τρίσβαθα της ψυχής μου ένα μεγάλο ευχαριστώ, υπήρξες για μένα ένας φάρος αγάπης, στοργής και πολιτισμού, χάρη σε σένα δάσκαλε μπόρεσα να δω τις αθέατες πλευρές τις ζωής, χάρη σε σένα γνώρισα την πραγματική και άδολη αγάπη.

Εσύ ήσουν αυτός που όταν ήμουν μόλις 13 χρονών και μόνος μου στην Αθήνα με καλούσες  στο σπίτι σου, στη δική σου οικογένεια για να νιώθω την οικογενειακή θαλπωρή.

Δάσκαλε, για όσο ζω θα υπάρχεις στην καρδιά μου.

Καλό ταξίδι δάσκαλε.. 

ΥΓ. Χαίρομαι που ο δάσκαλος επέλεξε την καύση αντί για την ταφή, αν και δεν το είχα συζητήσει ποτέ αυτό το θέμα με τον δάσκαλο, το βρίσκω συναρπαστικό που έχουμε την ίδια άποψη για τα επέκεινα. 

Θα μπορούσα να σας μιλάω πολλές μέρες για το μεγαλείο της ψυχής του δασκάλου μου, νομίζω πως αυτά τα λίγα είναι αρκετά για να καταλάβει κάποιος το πόσο ευλογημένος στάθηκα στη ζωή μου που με πήρε για προστασία κάτω από τις φτερούγες του. Ευτυχώς αυτό το μεγαλείο ψυχής το κληρονόμησε και στις κόρες του. Θα προσθέσω μόνο δυό λόγια για την Κυρία Αμαλία, κυριολεκτικά την λάτρευε γιατί γνώριζε πως πίσω από έναν πετυχημένο άντρα κρύβεται μία αξιολάτρευτη και ικανότατη σύζυγος, μη ξεχνάτε πως ο δάσκαλος εκτός από μεγάλη φίρμα της εποχής ήταν κατά γενική ομολογία ένας τζέντελμαν, επίσης να μην ξεχνάμε πως οι πειρασμοί της νύχτας τότε, όπως και σήμερα, ήταν πολλοί, κι όμως ο δάσκαλος παρέμεινε αλώβητος γιατί λάτρευε την Κυρία Αμαλία, πάντα μου έλεγε, ήμουν τυχερός, αν δεν ήταν η Αμαλία δεν θα είχα την οικογένεια που έχω, είχε δίκιο ο δάσκαλος αυτή ήταν η πραγματικότητα.

Όλα αυτά που διαβάσατε τα έγραψε ο μαθητής για τον δάσκαλό του, δηλαδή ο Επικούρειος Πέπος για τον Θάνο Καρρά απλά και μόνο για να του πει ευχαριστώ.

Β) Ένα άλλο πρόσωπο που είχε κανονίσει να τιμήσει εκείνη τη βραδιά ο Πέπος ήταν η αγαπημένη του δασκάλα από το δημοτικό, ήταν η ΚΥΡΙΑ ΜΑΡΘΑ ΤΖΑΝΕΑ - ΚΑΡΔΟΎΛΑ  η οποία όμως δεν μπόρεσε να παραβρεθεί στη γιορτή γιατί αναχώρησε εκτάκτως για την γενέτειρά της στη ΜΑΝΑ την αναμνηστική πλακέτα στην αγαπημένη του δασκάλα την απένειμε στην γιορτή που έκανε στο σπίτι του στην ΚΑΝΤΖΑ όταν η κ. ΜΑΡΘΑ λόγω της μετάθεσης της κόρης της ήρθαν στην Αθήνα για δύο χρόνια, την πλακέτα απένειμαν οι παλιοί μαθητές/ριες της και η κόρη του Πέπου. Το καλοκαίρι του 2020 που ο Πέπος κάλεσε για δείπνο στην διεθνούς φήμης ταβέρνα ''ΤΑ ΧΑΣΑΠΑΚΙΑ'' όπου παραβρέθηκε και η κόρη του Πέπου και φυσικά η Λόλα, η κ. ΜΑΡΘΑ είπε στον Πέπο τα εξής λόγια: Σπύρο, έχω πει στα παιδιά μου πως το μόνο που θέλω να πάρω μαζί μου όταν πεθάνω είναι εκείνη η αναμνηστική πλακέτα που μου είχες απονείμει εσύ, ήταν για μένα η μέγιστη τιμή από έναν μαθητή μου... [μήπως σας θυμίζουν κάτι τα λόγια της κ. Μάρθας:]

Η Δασκάλα μας, ένα μικρό αφιέρωμα στην Κυρία Μάρθα Τζανέα - Καρδούλα.

Η δασκάλα μας
Στους γονείς μου οφείλω το ζην
Στους δασκάλους μου το ευ ζην.

Κάντζα 24-06-13 όταν ο μαθητής mr pepos μετά από σαρανταεννιά χρόνια συνάντησε τη δασκάλα του, την Κυρία Μάρθα Τζανέα-Καρδούλα.
Στην πρώτη φωτογραφία η κοπέλα που είναι αριστερά δυστυχώς δεν είναι πια μαζί μας, ''αναχώρησε'' για τη χώρα των Μακάρων. Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου, πολύ ευαίσθητο το μυαλό μας και με πολλές ανασφάλειες.
Θα επιστρέψω λίγα χρόνια πίσω και συγκεκριμένα στο 1964,σ’ένα χωριό των Τρικάλων το μαγευτικό και πανέμορφο Γοργογύρι έφτασε μια νεράιδα από την Μάνη. Όταν πληροφορηθήκαμε από τον κύριο Καραμίτζιο πως αυτή θα είναι η νέα μας δασκάλα πετάξαμε από τη χαρά μας.
Ήταν Ιανουάριος του 1964 και η νέα μας δασκάλα ήταν μόλις 24 ετών πανέμορφη και ψηλή,[φέρτε στη μνήμη σας την Ειρήνη Παππά για να καταλάβετε τι εννοώ] ήταν ένα λουλούδι μέσα στον χειμώνα, σ’έναν βαρύ χειμώνα που  ο ερχομός όμως της νέας δασκάλας-νεράιδας ήταν για εμάς τα παιδιά όπως οι αλκυονίδες μέρες που περιμέναμε και που με τον ερχομό της ήρθαν πιό νωρίς. Η δασκάλα – νεράιδα με το μαγικό της ραβδάκι άγγιξε όλα τα παιδιά και ενώ ήμασταν στην αδράνεια και στην αμάθεια ξαφνικά το κλίμα άλλαξε για αρκετά παιδιά και γίναμε ενεργοί και φιλομαθείς.
Είχαμε βρεί την δασκάλα των ονείρων μας, στο δικό μας σχολείο έτυχε να έρθει η εκπαιδευτικός που θα κοσμούσε την εκπαιδευτική κοινότητα. Αν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα η πλειονότητα  ήταν όπως η κυρία Μάρθα Τζανέα ο τόπος μας δεν θα είχε τα χάλια που έχει σήμερα, η παιδεία μας θα ήταν πολύ διαφορετική. Πόσους αντίστοιχους εκπαιδευτικούς είχαμε και έχουμε? Πολύ φοβάμαι ελάχιστους, σίγουρα πάντως είναι μειονότητα. 

Ας επιστρέψω όμως πίσω στο 1964, πλησιάζοντας το καλοκαίρι είχε αρχίσει να φωλιάζει μέσα μας ο φόβος μήπως στην επόμενη σεζόν δεν θα είχαμε ξανά μαζί μας την δασκάλα μας. Την αγωνία μας αυτή την έλυσε ο έρωτας!!! Ναι καλά διαβάσατε ο έρωτας, αυτός ο μικρός φτερωτός θεός με τα βέλη του «πλήγωσε» την καρδιά της δασκάλας μας και ενός συγχωριανού μας του Βασίλη Καρδούλα. Σε έξι μήνες έγινε ο γάμος, τώρα πια ο φόβος έφυγε από την ψυχή μας ήμασταν ευτυχείς που θα ήταν για πάντα κοντά μας.
Η δασκάλα μας ήταν από τους Γαργαλιάνους και είχε άλλα τρία αδέρφια αγόρια και τα τρία. Η μητέρα της μετά το θάνατο της μητέρας της, δηλαδή τη γιαγιά της δασκάλας μας είχε αναγκαστεί να διακόψει τις σπουδές της και να επιστρέψει στην οικογένεια. Το ανεκπλήρωτο όνειρο της μητέρας της δασκάλας μας ήταν που συνέδραμε και παρότρυνε την κόρη της να σπουδάσει και να γίνει δασκάλα, ευτυχώς για μας τα παιδιά του Γοργογυρίου. Θα μου επιτρέψετε να παραθέσω εδώ τα λόγια του LWittgenstein «τα έργα των μεγάλων δασκάλων είναι ήλιοι που δύουν και ανατέλλουν ολόγυρά μας. Θά ‘ρθει καιρός για κάθε μεγάλο έργο, που τώρα βρίσκεται στη δύση του, να ανατείλει ξανά». Αυτό ήταν για μας η νέα δασκάλα μας, ήταν ο ανατέλλων ήλιος. Και θα μου ξαναεπιτρέψετε αυτή τη φορά να παραθέσω τα λόγια ενός πολύ φωτισμένου δασκάλου του Αλέξανδρου Δελμούζου «μορφώνω ένα άτομο θα πει δίνω μορφή στον ψυχικό του κόσμο, σε κάτι άμορφο ακόμα. Στο άτομο όμως δεν μπορούμε να δώσουμε αυθαίρετα όποια μορφή εμείς θέλουμε, παρά μόνο να το βοηθήσουμε να πάρει με τον καιρό την μορφή που ορίζουν, όσα ζωντανά και διαλεχτά στοιχεία κλείνει μέσα του. Αυτά με τη συστηματική ανάπτυξη και καλλιέργεια δίνουν στον καθένα τον ατομικό του τύπο». Αυτό ξεκίνησε να κάνει η νέα μας δασκάλα, το κατά πόσο θα την άφηναν οι δυνάμεις της αδράνειας και της αντίδρασης ήταν ένα ζητούμενο. 

Αυτή λοιπόν την καταπληκτική δασκάλα, τη δασκάλα μας είχαμε αποφασίσει να την τιμήσουμε το 2007 στην ανεπανάληπτη εκδήλωση που είχαμε διοργανώσει ως Λ.Ο.Γ στην αυλή των θαυμάτων αλλά που δυστυχώς δεν μπόρεσε να παραβρεθεί. Κάλλιο αργά λοιπόν παρά ποτέ γι’ αυτό χθές 23-06 που είχαμε πανσέληνο [ το πιο μεγάλο φεγγάρι εδώ και πενήντα χρόνια] μαζευτήκαμε στην Κάντζα κάποιοι από τους μαθητές της και με πολύ συγκίνηση της απονέμαμε μια αναμνηστική πλακέτα ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στην εκπαιδευτικό της καρδιά μας. 

Παρόντες ήταν η Βούλα Λιατίφη, η καλύτερη μαθήτριά της, ο Αριστοτέλης, η Ράνια, ο Αλέκος, η Βασιλική-Μελισσάνθη, η Λαμπρινή, η Ντόνα καθώς επίσης και ο «κορυφαίος» Χρήστος-Μποράτος και στα λίγα υπόλοιπα ο mr pepos. Ήταν μία πολύ ξεχωριστή μέρα γεμάτη από μνήμες και συγκίνηση. Κυρία Μάρθα σας ευχαριστούμε γιατί χάρη σ' εσάς αρκετά παιδιά μπόρεσαν να ξετρυπώσουν τα γράμματα. Σας ευχόμαστε να συνεχίσετε να έχετε σωματική και πνευματική υγεία.

ΥΓ. Αληθινός δείκτης του πολιτισμού δεν είναι το επίπεδο του πλούτου ή της μόρφωσης, το μέγεθος των πόλεων και ούτε η αφθονία των συγκομιδών αλλά το ήθος των ανθρώπων που ανατρέφει η χώρα. Έμερσον
Με αγάπη οι μαθητές σας.
Γραμματειακή υποστήριξη κειμένου Ερατώ της Κορίνθου.
Επιμέλεια κειμένου mr pepos.

Γ) Την πλακέτα για τα 30 χρόνια φιλίας απένειμαν στην Denise και συν Derrick τα κορίτσια της ΛΟΓ με επικεφαλής την πρόεδρο Διοτίμα - Κωνσταντίνα Ντακούλα. Τα λόγια που είπε ο Πέπος και η Denise γι' αυτή την υπέροχη φιλία συγκίνησαν όλους τους παραβρισκόμενους οι οποίοι συμμετείχαν σε μια φανταστική βραδιά μεν αλλά χωρίς κανένας να γνωρίζει πως εκεί μπροστά τους είχαν τα δύο δίδυμα, πως αυτά τα δύο πρόσωπα που τους είχαν συγκινήσει με τα λεγόμενά τους ήταν δύο αδέρφια που θα μάθαιναν την ιστορία τους τρία χρόνια αργότερα. Κι όμως εκείνο το βράδυ οι οιωνοί ήταν εκεί και πως το πιθανότερο να απολάμβαναν όλο αυτό το σκηνικό. Την επόμενη μέρα συνέβη κάτι που δεν το βγάζεις από το μυαλό του Πέπου πως το είχαν σκηνοθετήσει οι μοίρες.  Όταν κατά τις 12:00 κατέβηκε στους γονείς του βρήκε την μητέρα του να δείχνει στην Denise ένα μεγάλο συρτάρι όπου μέσα είχε πολλά χειροποίητα κεντήματα τα οποία ήταν καταπληκτικά, όλος ο κόσμος είχε να λέει πως τα κεντήματα της Κυραβασιλικής ήταν τα καλύτερα. Η Denise προσπαθούσε να καταλάβει τι ακριβώς της έλεγε η μάνα του Πέπου, που να ήξερε πως εκείνη τη στιγμή αντίκριζε την μητέρα της; Αχ παιχνίδια που παίζουν οι μοίρες, τέλος πάντων ας επιστρέψω στην αφήγηση, η Denise χάρηκε που παρουσιάστηκε ο Πέπος γιατί αυτά που έλεγε η μητέρα χρειαζόταν περαιτέρω εξήγηση.

-- Μάνα: Πέπο να πεις την Denise πως επειδή δεν αξιώθηκα να κάνω μία κόρη, από την πρώτη στιγμή που την γνώρισα, δηλαδή περίπου 15 χρόνια πριν, την αγάπησα σαν κόρη μου, από τότε της έχω κεντήσει όλα αυτά τα κεντήματα, είναι δικά της, είναι τα κεντήματα που θα έκανα για την κόρη μου!!! Χρειάστηκαν αρκετά λεπτά για να συνέλθει ο Πέπος γιατί αυτό που ζούσε ήταν απίστευτο, η μητέρα του δεν του είχε μιλήσει ποτέ γι' αυτή της την πρωτοβουλία, πάντα της έλεγε: βρε μάνα σταμάτα επιτέλους τα κεντήματα έχεις φτιάξει για όλες τις νύφες και για όλα τα εγγόνια. Η μάνα δεν του απαντούσε, είχε τον σκοπό της, τώρα κατάλαβε ο Πέπος για ποια ήταν εκείνα που κεντούσε. Όταν εξήγησε στην Denise  αυτά που του είπε η μάνα του [που τελικά ήταν μάνα τους,] ήταν σειρά της Denise να πέσει από τα σύννεφα. Με δάκρυα στα μάτια αγκάλιασε την μητέρα του Πέπου και ο Πέπος όταν αναπολεί εκείνη τη στιγμή συλλογάται πως χωρίς να το γνωρίζουν εκείνη η αγκαλιά ήταν η αγκαλιά που δίνει η μάνα στη κόρη και η κόρη στη μάνα. Σε λίγο που ήρθε και Derrick και του είπε τι είχε προηγηθεί ήταν και δική του σειρά να πάρει στην αγκαλιά του την μητέρα του Πέπου και να της λέει συνέχεια Ευχαριστώ και Ευχαριστώ. Ήταν όλοι τους βαθιά συγκινημένοι, η γιαγιά τους είχε συγκλονίσει, που να ήξερε η μανούλα μου πως εκείνα τα κεντήματα τα παρέδιδε στην κόρη που είχε γεννήσει 52 χρόνια πριν;

Ας επιστρέψω όμως στη βραδιά ποίησης και μουσικής, οι τιμώμενοι ποιητές ήταν ο ΕΛΥΤΗΣ και ο ΡΙΤΣΟΣ οι σκηνοθεσία του Επικούρειου Πέπου ήταν φανταστική!! τα κορίτσια της ΛΟΓ εκείνο το βράδυ είχαν μεταμφιεστεί σε νεράιδες και ξωτικά με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα απόλυτης αρμονίας και ευτυχίας. Απαγγείλανε τα ποιήματα σαν φτασμένες ηθοποιοί, τραγούδησαν, χόρεψαν και μάγεψαν όλους τους παρευρισκόμενους. Τι ωραία που ήταν εκείνη η εποχή, τότε υπήρχαν και παιδιά, τώρα στο σχολείο του χωριού υπάρχουν μόνο 4!! παιδιά, αν είναι δυνατόν!! Ενυ γουευ που λένε και στο Μαγευτικό και Πανέμορφο Γοργογύρι όλοι εκείνη τη βραδιά αρπάξανε την ευκαιρία που τους δόθηκε και έγινε ένα γλέντι τρικούβερτο μέχρι πρωίας. Κάποια πράγματα δυστυχώς δεν επαναλαμβάνονται και είναι τυχεροί όσοι τα έζησαν. Σας παραθέτω πιο κάτω τα ποιήματα που απαγγείλανε οι Μούσες της ΛΟΓ για την ιστορία να αναφέρω τα ονόματα τους: Διοτίμα, Τερψιχόρη, Σύλβια, Αντιόπη, Κορνηλία, Ανδρομέδα, Αριάδνη, Αλεξάνδρα, Μονμάρτη, Αλεξάνδρα 2, Ερατώ, Μαριαλένα, Άλκηστη, 'Έλενα 1, Έλενα 2, Βιβή. Ακόμα και σήμερα συνεχίζω να λέω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλα τα κορίτσια που έλαβαν μέρος σ' εκείνη την ξεχωριστή βραδιά.

Από την ομιλία του Οδυσσέα Ελύτη στους Έλληνες της Σουηδίας μετά την απονομή των βραβείων Νόμπελ.

«Για εμάς η Ελλάδα είναι αυτές οι στεριές οι καμένες στον ήλιο κι αυτά τα γαλάζια πέλαγα με τους αφρούς των κυμάτων. Είναι οι μελαχρινές ή καστανόξανθες κοπέλες, είναι τ’ άσπρα σπιτάκια τ’ ασβεστωμένα και τα ταβερνάκια και τα τραγούδια τις νύχτες με το φεγγάρι πλάι στην ακροθαλασσιά ή κάτω από κάποιο πλατάνι. Είναι οι πατεράδες μας κι οι παππούδες μας με το τουφέκι στο χέρι, αυτοί που λευτερώσανε την πατρίδα μας και πιο πίσω, πιο παλιά, όλοι μας οι πρόγονοι που κι αυτοί ένα μονάχα είχανε στο νου τους -όπως κι εμείς σήμερα: τον αγώνα για τη λευτεριά.»

**********************

ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

I

Ο έρωτας

Το αρχιπέλαγος

Κι η πρώρα των αφρών του

Κι οι γλάροι των ονείρων του

Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει

Ένα τραγούδι


Ο έρωτας

Το τραγούδι του

Κι οι ορίζοντες του ταξιδιού του

Κι η ηχώ της νοσταλγίας του

Στον πιο βρεμένο βράχο της η αρραβωνιαστικιά προσμένει

Ένα καράβι.


Ο έρωτας

Το καράβι του

Κι η αμεριμνησία των μελτεμιών του

Κι ο φλόκος της ελπίδας του

Στον πιο ελαφρό κυματισμό του ένα νησί λικνίζει

Τον ερχομό.

*************************

Επίγραμμα

Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως

Πριν απ’ τον Έρωτα έρωτας

Κι όταν σε πήρε το φιλί

Γυναίκα.

********************

Δύο συ και τρία γω

πράσινο πεντόβολο

μπαίνω μέσα στον μπαξέ

γεια σου κύριε μενεξέ.

 Σιντριβάνι και νερό

και χαμένο μου όνειρο.

Τζίντζιρας τζιντζίρισε

το ροδάνι γύρισε.

 Χοπ αν κάνω δεξιά

πέφτω πάνω στη ροδιά.

Χοπ αν κάνω αριστερά

πάνω στη βατομουριά.

 Το `να χέρι μου κρατεί

μέλισσα θεόρατη

τ’ άλλο στον αέρα πιάνει

πεταλούδα που δαγκάνει.

***********************

Ε σεις στεριές και θάλασσες

τ’ αμπέλια κι οι χρυσές ελιές

ακούτε τα χαμπέρια μου

μέσα στα μεσημέρια μου

"Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ

μόνον ετούτον αγαπώ!"

Από τη μέση του εγκρεμού

στη μέση του άλλου πελάγου

"Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ

μόνον ετούτον αγαπώ!"

Με τα μικρά χαμίνια του

καβάλα στα δελφίνια του

με τις κοπέλες τις γυμνές

που καίγονται στις αμμουδιές.

"Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ

μόνον ετούτον αγαπώ!"

*************************

Όμορφη και παράξενη πατρίδα

ωσάν αυτή που μου ’λαχε δεν είδα

Ρίχνει να πιάσει ψάρια - πιάνει φτερωτά

στήνει στη γη καράβι - κήπο στα νερά

κλαίει φιλεί το χώμα - ξενιτεύεται

μένει στους πέντε δρόμους - αντρειεύεται

Όμορφη και παράξενη πατρίδα

ωσάν αυτή που μου ’λαχε δεν είδα

Κάνει να πάρει πέτρα - τηνε παρατά

κάνει να τη σκαλίσει - βγάνει θάματα

μπαίνει σ’ ένα βαρκάκι - πιάνει ωκεανούς

ξεσηκωμούς γυρεύει - θέλει τύραννους

Όμορφη και παράξενη πατρίδα

ωσάν αυτή που μου ’λαχε δεν είδα.

*****************

Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος       

Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος

να `ν’ ήμερος να `ναι άκακος

λίγο φαΐ λίγο κρασί

Χριστούγεννα κι Ανάσταση

κι όπου φωλιάσει και σταθεί

κανείς να μην του φτάνει εκεί

Μα ήρθαν αλλιώς τα πράματα

τονε ξυπνάν χαράματα

τον παν τον φέρνουν πίσω μπρος

του τρώνε και το λίγο βιος

κι από το στόμα τη μπουκιά

πάνω στην ώρα τη γλυκιά

του τηνε παίρνουνε κι αυτή

χαρά στους που `ναι οι δυνατοί!

Χαρά στους που `ναι οι Δυνατοί

γι’ αυτούς δεν έχει χόρταση.

***************************

Της δικαιοσύνης ήλιε.

Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ

και μυρσίνη συ δοξαστική

μη παρακαλώ σας μη

λησμονάτε τη χώρα μου!


Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά

στα ηφαίστεια κλήματα σειρά

και τα σπίτια πιο λευκά

στου γλαυκού το γειτόνεμα!


Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό

τα γυρίζω πίσω απ' τον καιρό

τους παλιούς μου φίλους καλώ

με φοβέρες και μ' αίματα!

***********************

Ένα το χελιδόνι.

Ένα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή

για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή

Θέλει νεκροί χιλιάδες να 'ναι στους τροχούς

Θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους.


Θε μου Πρωτομάστορα μ' έχτισες μέσα στα βουνά

Θε μου Πρωτομάστορα μ' έκλεισες μες στη θάλασσα!


Πάρθηκεν από μάγους το σώμα του Μαγιού

Το 'χουνε θάψει σ' ένα μνήμα του πέλαγου

σ' ένα βαθύ πηγάδι το 'χουνε κλειστό

μύρισε το σκοτάδι κι όλη η άβυσσος


Θε μου Πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές και Συ

Θε μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση!

***********"*********

Το παράπονο.

Εδώ στου δρόμου τα μισά

έφτασε η ώρα να το πω

Άλλα είν’ εκείνα που αγαπώ

γι’ αλλού γι’ αλλού ξεκίνησα


Στ’ αληθινά στα ψεύτικα

το λέω και τ’ ομολογώ

Σαν να ‘μουν άλλος κι όχι εγώ

μες στη ζωή πορεύτηκα


Όσο κι αν κανείς προσέχει

όσο κι αν τα κυνηγά

Πάντα πάντα θα ‘ναι αργά

δεύτερη ζωή δεν έχει.

*********************

Γιάννης Ρίτσος - Εἰρήνη

Τ᾿ ὄνειρο τοῦ παιδιοῦ εἶναι ἡ εἰρήνη
Τ᾿ ὄνειρο τῆς μάνας εἶναι ἡ εἰρήνη
Τὰ λόγια τῆς ἀγάπης κάτω ἀπ᾿ τὰ δέντρα
εἶναι ἡ εἰρήνη.

Ὁ πατέρας ποὺ γυρνάει τ᾿ ἀπόβραδο
μ᾿ ἕνα φαρδὺ χαμόγελο στὰ μάτια
μ᾿ ἕνα ζεμπίλι στὰ χέρια του γεμάτο φροῦτα
καὶ οἱ σταγόνες τοῦ ἱδρώτα στὸ μέτωπό του
εἶναι ὅπως οἱ σταγόνες τοῦ σταμνιοῦ
ποὺ παγώνει τὸ νερὸ στὸ παράθυρο,
εἶναι ἡ εἰρήνη.

Ὅταν οἱ οὐλὲς ἀπ᾿ τὶς λαβωματιὲς
κλείνουν στὸ πρόσωπο τοῦ κόσμου
καὶ μὲς στοὺς λάκκους ποὔσκαψαν οἱ ὀβίδες
φυτεύουμε δέντρα
καὶ στὶς καρδιὲς ποὔκαψε ἡ πυρκαγιὰ
δένει τὰ πρῶτα της μπουμπούκια ἡ ἐλπίδα
κι οἱ νεκροὶ μποροῦν νὰ γείρουν στὸν πλευρό τους
καὶ νὰ κοιμηθοῦν δίχως παράπονο
ξέροντας πὼς δὲν πῆγε τὸ αἷμα τους τοῦ κάκου,
εἶναι ἡ εἰρήνη.

Εἰρήνη εἶναι ἡ μυρουδιὰ τοῦ φαγητοῦ τὸ βράδυ,
τότε ποὺ τὸ σταμάτημα τοῦ αὐτοκινήτου στὸ δρόμο
δὲν εἶναι φόβος,
τότε ποὺ τὸ χτύπημα στὴν πόρτα
σημαίνει φίλος,
καὶ τὸ ἄνοιγμα τοῦ παραθύρου κάθε ὥρα
σημαίνει οὐρανός,
γιορτάζοντας τὰ μάτια μας
μὲ τὶς μακρινὲς καμπάνες τῶν χρωμάτων του,
εἶναι εἰρήνη.

Γιάννης Ρίτσος - Καπνισμένο Τσουκάλι (ἀπόσπασμα)


Καὶ νὰ ἀδελφέ μου ποὺ μάθαμε νὰ κουβεντιάζουμε ἥσυχα κι ἁπλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα, δὲν χρειάζονται περισσότερα.
Κι αὔριο λέω θὰ γίνουμε ἀκόμα πιὸ ἁπλοί.
Θὰ βροῦμε αὐτὰ τὰ λόγια ποὺ παίρνουνε τὸ ἴδιο βάρος
σ᾿ ὅλες τὶς καρδιές, σ᾿ ὅλα τὰ χείλη.
Ἔτσι νὰ λέμε πιὰ τὰ σύκα-σύκα καὶ τὴ σκάφη-σκάφη.
Κι ἔτσι ποὺ νὰ χαμογελᾶνε οἱ ἄλλοι καὶ νὰ λένε,
«Τέτοια ποιήματα, σοῦ φτιάχνουμε ἑκατὸ τὴν ὥρα.»
Αὐτὸ θέλουμε κι ἐμεῖς.
Γιατὶ ἐμεῖς δὲν τραγουδᾶμε γιὰ νὰ ξεχωρίσουμε ἀδελφέ μου ἀπ᾿ τὸν κόσμο.
Ἐμεῖς τραγουδᾶμε γιὰ νὰ σμίξουμε τὸν κόσμο.

...ἔχεις ἀκόμη νὰ κλάψεις πολὺ
ὥσπου νὰ μάθεις τὸν κόσμο νὰ γελάει.

Γιάννης Ρίτσος -- Ρωμιοσύνη  [απόσπασμα]

Αὐτὰ τὰ δέντρα δὲ βολεύονται μὲ λιγότερο οὐρανό,
αὐτὲς οἱ πέτρες δὲ βολεύονται κάτου ἀπ᾿ τὰ ξένα βήματα,
αὐτὰ τὰ πρόσωπα δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸν ἥλιο,
αὐτὲς οἱ καρδιὲς δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸ δίκιο.

Ἐτοῦτο τὸ τοπίο εἶναι σκληρὸ σὰν τὴ σιωπή,
σφίγγει στὸν κόρφο του τὰ πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στὸ φῶς τὶς ὀρφανὲς ἐλιές του καὶ τ᾿ ἀμπέλια του,
σφίγγει τὰ δόντια. Δὲν ὑπάρχει νερό. Μονάχα φῶς.
Ὁ δρόμος χάνεται στὸ φῶς κι ὁ ἴσκιος τῆς μάντρας εἶναι σίδερο.
Μαρμάρωσαν τὰ δέντρα, τὰ ποτάμια κ᾿ οἱ φωνὲς μὲς στὸν ἀσβέστη τοῦ ἥλιου.
Ἡ ρίζα σκοντάφτει στὸ μάρμαρο. Τὰ σκονισμένα σκοίνα.
Τὸ μουλάρι κι ὁ βράχος. Λαχανιάζουν. Δὲν ὑπάρχει νερό.
Ὅλοι διψᾶνε. Χρόνια τώρα. Ὅλοι μασᾶνε μία μπουκιὰ οὐρανὸ πάνου ἀπ᾿ τὴν πίκρα τους.
Τὰ μάτια τους εἶναι κόκκινα ἀπ᾿ τὴν ἀγρύπνια,
μία βαθειὰ χαρακιὰ σφηνωμένη ἀνάμεσα στὰ φρύδια τους

σὰν ἕνα κυπαρίσσι ἀνάμεσα σὲ δυὸ βουνὰ τὸ λιόγερμα.

Γιάννης Ρίτσος - Μὲ τόσα φύλλα

Μὲ τόσα φύλλα σοῦ γνέφει ὁ ἥλιος καλημέρα
Μὲ τόσα φλάμπουρα νὰ λάμπει ὁ οὐρανὸς
Καὶ τοῦτοι μὲς στὰ σίδερα, καὶ κεῖνοι μὲς στὸ χῶμα
Καὶ τοῦτοι μὲς στὰ σίδερα, καὶ κεῖνοι μὲς στὸ χῶμα

Σώπα, ὅπου νά ῾ναι θὰ σημάνουν οἱ καμπάνες
Αὐτὸ τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας.

Κάτω ἀπ᾿ τὸ χῶμα, μὲς στὰ σταυρωμένα χέρια τους
κρατᾶνε τῆς καμπάνας τὸ σκοινὶ
προσμένουνε τὴν ὥρα,
προσμένουν νὰ σημάνουν τὴν Ἀνάσταση.

Τοῦτο τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας
Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ μᾶς τὸ πάρει.

Σώπα, ὅπου νά ῾ναι θὰ σημάνουν οἱ καμπάνες
Αὐτὸ τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας.

Τον λόγο μετά πήρε ο DERRICK για να απαγγείλει δύο ποιήματα.

ΤΖΩΝ ΚΗΤΣ [JOHN KEATS (1795-1821)]: Λαμπρό αστέρι


Λαμπρό μου αστέρι, σταθερός να ήμουν σαν και σένα,

όχι – μόνο σπιθόφωτος, τρεμάμενος τη νύχτα

ψηλά, με μάτια ορθάνοιχτα, αιώνια να κοιτάζω,

σαν τον υπόμονο, άγρυπνο της Φύσης ερημίτη,

οκνά, αργοσάλευτα νερά στο ιερό τους έργο

γύρω στη γη τ’ ανθρώπινα ακρογιάλια να εξαγνίζουν.

Ή να θωρώ το μαλακό φρεσκοπεσμένο χιόνι,

που στρώνει λευκοπούπουλα σε βάλτους κι ακροβούνια.

Όχι, ποθώ αμετάβολος και σταθερός να γέρνω

στο στήθος της Αγάπης μου το αμέστωτο να νοιώθω

σε μιαν απαλήν ανασεμιά ν’ ανεβοκατεβαίνει

και σ’ ανατάραγμα γλυκό πάντοτε να ξυπνάω

κι αιώνια την ανάσα της ν’ ακούω στο ξυπνητό μου.

Έτσι η ζωή μου να κυλά ή κάλλιο ας σιγοσβήσω.

Μετάφραση: Μερόπη Οικονόμου.


Ποίημα στους φίλους, του Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις

για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,

ούτε έχω απαντήσεις

για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙

όμως μπορώ να σ’ ακούσω

και να τα μοιραστώ μαζί σου.


Δεν μπορώ ν’ αλλάξω

το παρελθόν ή το μέλλον σου.

Όμως όταν με χρειάζεσαι

θα είμαι εκεί μαζί σου.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.

Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου

να κρατηθείς και να μη πέσεις.


Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου

δεν είναι δικές μου.

Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.

Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια

αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,

όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο

που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.


Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου

όταν κάποιες θλίψεις

σου σκίζουν την καρδιά,

όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου

και να μαζέψω τα κομμάτια της

για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.


Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι

ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.

Μόνο μπορώ

να σ’ αγαπώ όπως είσαι

και να είμαι φίλος σου.


Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν

τους φίλους μου και τις φίλες μου,

δεν ήσουν πάνω

ή κάτω ή στη μέση.


Δεν ήσουν πρώτος

ούτε τελευταίος στη λίστα.

Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.


Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.

Να εκπέμπεις αγάπη.

Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.


Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.

Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.

Να ακούμε την καρδιά μας.

Να εκτιμούμε τη ζωή.


Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι

ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος

στη λίστα σου.

Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.

Ευχαριστώ που είμαι.

Κάπου εδώ σταματώ την αφήγηση του τριακοστού τέταρτου μέρους, στην επόμενη ανάρτηση θα σας διηγηθώ το πως έμαθαν τα δίδυμα την αληθινή ιστορία. Σας χαιρετώ ο αφηγητής Πεπέ.

4.2.21

Ιάννης Ξενάκης 1922 -- 2001 20 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη και διανοητή.

Το πολυσύνθετο έργο του Ιάννη Ξενάκη στη μουσική και την αρχιτεκτονική και η σχέση του με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και τις θετικές επιστήμες. ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ 4.2.2021 LIFO

Είναι πολύ δύσκολο και κατά βάση αδύνατο, στο πλαίσιο ενός απλού κειμένου, να συλλάβεις το εύρος τού πολυδιάστατου έργου του Ιάννη Ξενάκη. Παρά ταύτα θα επιχειρήσουμε να μεταφέρουμε ορισμένα βασικά στοιχεία και μερικές θεμελιακές κατευθύνσεις τής «ξενακικής» δημιουργίας, με τη βοήθεια και ορισμένων παραθεμάτων, προσδοκώντας να δώσουμε στον αναγνώστη την αφορμή, κυρίως, για ένα περαιτέρω ψάξιμο. Γιατί το έργο του Ι. Ξενάκη είναι ανεξάντλητο, συμπαντικό, πάντα επίκαιρο, προκαλώντας συζητήσεις και παράγοντας, συνεχώς, νέες διαστάσεις.   Λίγα βιογραφικά και το ξεκίνημα της διαδρομής του Ο Ιάννης Ξενάκης γεννιέται στη Βραΐλα της Ρουμανίας, στις 29 Μαΐου 1922, από Έλληνες γονείς. Το 1932 έρχεται στην Ελλάδα, στις Σπέτσες, μαθητεύοντας στην Κοργιαλένειο Σχολή (παίρνοντας εκεί και τα πρώτα μουσικά μαθήματά του, σε αρμονία και πιάνο). Το 1938 έρχεται στην Αθήνα, για να προετοιμαστεί για τις εισαγωγικές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο οποίο εισέρχεται το 1940, στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών. Ως φοιτητής λαμβάνει ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, εντάσσεται στο ΕΑΜ και το 1943-44 γίνεται γραμματέας της ΕΠΟΝ Πολυτεχνείου.   Είναι μαρξιστής, αποδέχεται βασικές αρχές του μαρξισμού, ενώ άλλες τις αντιμετωπίζει με συγκατάβαση, αντιλαμβανόμενος την μαρξιστική θεωρία, γενικά, σαν μια γραμμή επικοινωνίας με τον πλατωνισμό (η Πολιτεία του Πλάτωνος ήταν από τα αγαπημένα του αναγνώσματα).   Το έργο του Ξενάκη μπορεί να βραβεύεται, αλλά ο ίδιος δεν θα μπορέσει να έρθει στη χώρα πριν από τον Νοέμβριο του 1974(!), επειδή εκκρεμούσε η καταδίκη εις βάρος του, από τα χρόνια του Εμφυλίου. 

Στα Δεκεμβριανά (Δεκέμβριος 1944-Ιανουάριος 1945) ο Ιάννης Ξενάκης βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, μέσω του λόχου φοιτητών «Λόρδος Μπάιρον» και τραυματίζεται πολύ σοβαρά στο πρόσωπο (Πρωτοχρονιά 1945), από θραύσματα οβίδας βρετανικού όλμου. Όπως γράφει και ο ίδιος στο «αυτοβιογραφικό» κείμενό του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δελτίο Κριτικής Δισκογραφίας (#18-19, 1976):   «Έφυγα από την Ελλάδα το 1947. Λιποτάκτης από το στρατό, από το Χαϊδάρι. Ήταν η εποχή που άρχιζαν οι εκτοπισμοί στη Μακρόνησο και η κομματική γραμμή θυμάμαι ήταν "ανοικτή". Δηλαδή όποιος ήθελε μπορούσε να πάει στο βουνό να βρει το Μάρκο (σ.σ. Βαφειάδη), όποιος ήθελε μπορούσε να μείνει στα αστικά κέντρα για παράνομο αγώνα, άλλοι μπορούσαν, αν ήθελαν, να πάνε στο στρατό. Καθώς ήμουν τραυματισμένος, σκέφτηκα πως αν πήγαινα στο στρατό θα έβγαινα βοηθητικός κι έτσι θα μπορούσα ίσως να ξεφύγω. Το έσκασα και καταδικάστηκα σε θάνατο».   Ο Ι. Ξενάκης μεταβαίνει στην Γαλλία, στο Παρίσι, και συνεργάζεται για δώδεκα χρόνια με τον διακεκριμένο Ελβετό αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ (Le Corbusier), συμμετέχοντας σε διάφορα αρχιτεκτονικά σχέδια και έργα, όπως, για παράδειγμα, στη σχεδίαση του περίπτερου τής Philips, στην Expo '58 των Βρυξελλών. 

Παράλληλα συνεχίζει τη μαθητεία του στη μουσική, δίπλα σε σημαντικούς συνθέτες-συνθέτριες δασκάλους, όπως ήταν οι Arthur Honegger, Darius Milhaud, Nadia Boulanger και Olivier Messiaen, αρχίζοντας σταδιακά να αναπτύσσει τους δικούς του προβληματισμούς πάνω στη μουσική θεωρία και πράξη, που συνδέονται άμεσα με τα Μαθηματικά, επινοώντας την στοχαστική μουσική (βασισμένη στην Θεωρία των Πιθανοτήτων), και πηγαίνοντας κόντρα σε βασικές αρχές τού σειραϊσμού, που ήταν μια κεντρική μουσική κατεύθυνση της πρωτοπορίας, της εποχής του.   Στη διαδρομή θα αναπτύξει και άλλα μουσικά συστήματα βασισμένα, και αυτά, σε μαθηματικές θεωρίες, διατυπώνοντας συγχρόνως και τα ανάλογα έργα. Όπως αναφέρει ο μελετητής τού έργου του Γ.Γ. Παπαϊωάννου, στο booklet «Από την Ελληνική Μουσική Πρωτοπορεία του 20ου Αιώνα» [ΕΤΕΒΑ, 1997]:   Βασισμένα στη Θεωρία των Πιθανοτήτων είναι τα έργα Διαμορφώσεις (1957), Πιθοπρακτά (1955-56), Αχορρίψεις (1956-57) και Αναλογικά Α και Β (1959), ενώ στηριγμένα στη Θεωρία των Συνόλων και την Άλγεβρα Boole είναι τα έργα Έρμα (1960-64), για πιάνο και Εόντα (1964), για πιάνο και πέντε χάλκινα πνευστά. Η Θεωρία των Παιγνίων βοηθά τον Ιάννη Ξενάκη να συνθέσει τα έργα Μονομαχία (1959), για δύο αντιμαχόμενες ορχήστρες και Στρατηγία (1959-62), με την Θεωρία των Ομάδων να τον καθοδηγεί στην ολοκλήρωση των έργων Νόμος Άλφα (1966), για βιολοντσέλο και Νόμος Γάμμα (1967-68), για μεγάλη ορχήστρα. Φυσικά, ακόμη περισσότερα έργα του στηρίζονται σε άλλες μαθηματικές θεωρίες, σχέσεις και διατυπώσεις... 

Παράλληλα αρχίζει να χρησιμοποιεί τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στις συνθέσεις του, και τα ηλεκτρονικά κυκλώματα βεβαίως, παράγοντας αμιγώς ηλεκτρονικά έργα, όπως είναι τα Diamorphoses II (1957) , Concret PH II (1958), Orient-Occident III (1959-60), Bohor I (1962) κ.ά. Στο Diamorphoses II συσσωματώνονται και μανιπουλάρονται σεισμικοί ήχοι, συγκρούσεις τροχοφόρων, θόρυβοι αεροσκαφών σε φάση προσγείωσης-απογείωσης κ.λπ., ενώ στο Concret PH η πρωταρχική ηχητική πηγή είναι ακόμη πιο εξωφρενική, το «σκάσιμο» των κάρβουνων! 

Η ουτοπιστική «κοσμική πόλη» Ήδη από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '50 το «μοντέρνο» σε κάθε έκφανση της επιστήμης και της Τέχνης αμφισβητείται έντονα. Οι λόγοι είναι πολλοί και βασικά συνδέονται με την μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη, τις νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις, την κυβερνητική, την έναρξη της διαστημικής εποχής, ακόμη και με την ποπ κουλτούρα.   Οι πόλεις επεκτείνονται, αποκτούν νέες διαστάσεις, μπαίνουν θέματα που σχετίζονται με το αστικό περιβάλλον, με την κατοικία, τον εργασιακό χώρο, την ανάπλαση και την ψυχαγωγία. Βεβαίως από 'κει έως την ουτοπία ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος, αλλά ορισμένοι αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι τον διέτρεξαν, αφήνοντας το ίχνος τους.   Υπάρχει η ανυψωμένη «χωρική πόλη» (spatial city) του Ουγγρο-γάλλου Yona Friedman (1923-2020), υπάρχει η Babelnoah, η φουτουριστική μεγαλούπολη του Ιταλού Paolo Soleri (1919-2013), είναι οι ιάπωνες «μεταβολιστές» με τον Kiyonori Kikutake (1928-2011) και τις water cities (που αφορούσαν σε μια «κοινωνία κινδύνου», σ' έναν πλημμυρισμένο κόσμο), είναι η οικουμενόπολη του Κωνσταντίνου Δοξιάδη (1913-1975) και βεβαίως οι υπερυψωμένες εύκαμπτες πόλεις «ιστοί αράχνης», της «ηλεκτρονικής πολεοδομίας» του Τάκη Ζενέτου (1926-1977).    Ο Ιάννης Ξενάκης, ενταγμένος σ' αυτό το περιβάλλον προτείνει τη δική του κατακόρυφη «κοσμική πόλη» (1964), μια κατασκευή ύψους έως και πέντε χιλιομέτρων, με υπερβολοειδές εκ περιστροφής σχήμα, στην οποία πόλη θα μπορούσε να ζουν έως και πέντε εκατομμύρια άνθρωποι.   Το μεγάλο ύψος της «κοσμικής πόλης», που υπερβαίνει το μέσο ύψος των σύννεφων, φέρει τον πληθυσμό σε επαφή με τον ουρανό και τ' αστέρια. Κατ' αυτόν τον τρόπο η «κοσμική πόλη» δεν μπορεί παρά να είναι προσανατολισμένη προς το σύμπαν και τις αποικίες του. 

Τα πρώτα έργα και οι αρχαιοελληνικές επιρροές Στις 16 Δεκεμβρίου 1962 το Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (του Κωνσταντίνου Δοξιάδη) οργανώνει διαγωνισμό πρωτοποριακής σύνθεσης. Τα βραβεία χρηματοδοτεί ο Μάνος Χατζιδάκις κι έχουν το όνομά του. Διαγωνίζονται με συνθέσεις τους οι: Γιάννης Ιωαννίδης, Γιώργος Λεωτσάκος, Νίκος Μαμαγκάκης, Ιάννης Ξενάκης, Θόδωρος Αντωνίου, Στέφανος Γαζουλέας, Γιώργος Τσουγιόπουλος και Ανέστης Λογοθέτης. Το πρώτο βραβείο μοιράζεται στον Ιάννη Ξενάκη, για το έργο του Μόρσιμα-Αμόρσιμα (για πιάνο, βιολί, τσέλο και κοντραμπάσο) και τον Ανέστη Λογοθέτη για το έργο του Μεσουράνηση. «Μόρος» σημαίνει μοίρα, θάνατος και «μόρσιμα» είναι εκείνα που προέρχονται από τη μοίρα, τα μοιραία. Η λέξη «Αμόρσιμα» ήταν επινοημένη από τον συνθέτη.   Το έργο του Ξενάκη μπορεί να βραβεύεται, αλλά ο ίδιος δεν θα μπορέσει να έρθει στη χώρα πριν από τον Νοέμβριο του 1974(!), επειδή εκκρεμούσε η καταδίκη εις βάρος του, από τα χρόνια του Εμφυλίου.   Είναι η εποχή όπου αυξάνεται η ενασχόλησή του με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, κάτι που αποτυπώνεται και στα έργα του, καθώς τα περισσότερα έχουν αρχαιοελληνικούς τίτλους.   Λέμε για τα: Πολλά τα Δεινά (1962) για παιδική χορωδία και ορχήστρα, σε κείμενα Σοφοκλή, Ικέτιδες (1964) σκηνική μουσική, Ορέστεια (1965-66) για δύο χορωδίες και ορχήστρα δωματίου, Μήδεια (1967) σκηνική μουσική, Κράνεργο (1968-69) μουσική μπαλέτου για μαγνητοταινία και ορχήστρα, Ανακτορία (1969) για οκτέτο, Περσέφασσα (1969) για έξι εκτελεστές κρουστών, Συναφαί (1970), Τερρετέκτωρ (1970) για ορχήστρα, Άρουρα (1971) για δώδεκα έγχορδα, Χάρισμα (1971) για κλαρινέτο και τσέλο, Αντίχθων (1971) για ορχήστρα, Ευρυάλη (1973) για πιάνο, Ψάπφα (1975), για κρουστά (Ψάπφα είναι η Σαπφώ στην αρχαϊκή αιολική διάλεκτο) κ.λπ. 

Το έργο του Ιάννη Ξενάκη στην Ελλάδα, στα χρόνια της απουσίας του και η τιμή προς αυτό από τον Μάνο Χατζιδάκι Όλα αυτά τα χρόνια της φυσικής απουσίας του από την Ελλάδα, ο Ιάννης Ξενάκης δεν είναι παντελώς απών από τα μουσικά μας πράγματα.   Το 1955, το περιοδικό της αριστεράς Επιθεώρηση Τέχνης δημοσιεύει σε δύο τεύχη του, στο #6 (Ιούνιος 1955) και το #9 (Σεπτέμβριος, 1955), δύο κείμενα του Ιάννη Ξενάκη, που είχαν τίτλους «Οι σημερινές τάσεις της γαλλικής μουσικής» και «Προβλήματα ελληνικής μουσικής σύνθεσης» αντιστοίχως.   Όπως σημειώνει ο μελετητής του «ξενακικού έργου» Μάκης Σολωμός στο βιβλίο «Ιάννης Ξενάκης / Κείμενα περί μουσικής και αρχιτεκτονικής» [Εκδόσεις Ψυχογιός, 2001]:   «Τα δύο αυτά κείμενα έχουν ιστορική σημασία. Αποτελούν τα δύο πρώτα άρθρα που δημοσίευσε ο Ξενάκης στο περίφημο προδικτατορικό περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, ενώ είχε εγκατασταθεί ήδη στη Γαλλία. Και τα δύο ανήκουν σε μία εποχή κατά την οποία ο συνθέτης δεν έχει σιγουρευτεί ακόμη για το δρόμο του. Ίσως, γι' αυτόν το λόγο, να είναι και τα μόνα που δεν ασχολούνται με δικές του ιδέες, αλλά με ιδέες άλλων συνθετών. Ο αναγνώστης πρέπει να τα διαβάσει το ένα σε σχέση με το άλλο, καθόσον αποτελούν μία ενότητα: ο Ξενάκης αναζητούσε τότε ένα δρόμο που να ενώνει την "ελληνικότητα", με τις πλέον πρόσφατες κατακτήσεις της ευρωπαϊκής μουσικής». 

Ο Γ.Γ. Παπαϊωάννου έχει γράψει πως κατά την διάρκεια τής απουσίας τού Ξενάκη από την Ελλάδα παίχτηκαν επτά έργα του σε δέκα ζωντανές εκτελέσεις (στις Ελληνικές Εβδομάδες Σύγχρονης Μουσικής για παράδειγμα, από το 1966 έως το 1971, αλλά όχι μόνον, όπως θα δούμε πιο κάτω), τυπώθηκαν έξι δίσκοι με δώδεκα έργα του (ίσως το νούμερο να μην είναι ακριβές), σε ετικέτες Lyra, Erato και His Master's Voice, έγιναν αρκετές διαλέξεις και εκθέσεις πάνω στο έργο του, ενώ γράφτηκαν άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες.   Να σημειώσουμε πως μουσικές του Ιάννη Ξενάκη απέδιδε στο Φεστιβάλ Αθηνών, την τριετία 1964-1966, ο Μάνος Χατζιδάκις, διευθύνοντας την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών. Είχαν ακουστεί τα έργα του Ι. Ξενάκη Ικέτιδες (1964), Εόντα (1965) και Ορέστεια (1966). Ας μείνουμε λίγο στο Εόντα, έργο που παρουσιάστηκε στις 16 Αυγούστου 1965 στο Ηρώδειο.   Το έργο είχε γραφεί από τον Ι. Ξενάκη την προηγούμενη χρονιά και αφορούσε σε ένα πιάνο, δύο τρομπέτες και τρία τρομπόνια. Είχαν έρθει Γάλλοι μουσικοί για να αποδώσουν τα πνευστά μέρη, όπως κι ένας μυθικός πιανίστας του «ξενακικού» έργου (που έπαιζε όσα δεν μπορούσαν να παίξουν όλοι οι άλλοι), ο Ιάπων Yuji Takahashi (γενν.1938), για να αποδώσει τα πιανιστικά. Χρόνια μετά, ο συνθέτης και αρχιμουσικός Θόδωρος Αντωνίου (1935-2018) θυμόταν εκείνη την παράσταση, με αφορμή την απόδοση του «ξενακικού» έργου το 2008, υπό την διεύθυνσή του, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έχοντας ως πιανίστα τον Ερμή Θεοδωράκη (εφ / η εφημερίδα του Ελληνικού Φεστιβάλ, 19 Ιουνίου 2008): 

«Ο Ιάννης Ξενάκης συνέθεσε και υπολόγισε τα Εόντα με τη βοήθεια του πρωτόλειου υπολογιστή της ΙΒΜ, στην Πλας Βαντόμ, στο Παρίσι, τη δεκαετία του '60. Η εξαιρετική ιδιαιτερότητα του έργου αυτού είναι η μοναδική δυσκολία να αποδοθούν οι συγχορδίες τής εισαγωγής. Θα πίστευε κανείς ότι αυτό είναι κάτι που μόνο ένα κομπιούτερ μπορεί να το κάνει. Να χτυπάς δηλαδή τα πλήκτρα και η κάθε νότα να έχει άλλη δυναμική... Το έργο αυτό είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο Ηρώδειο από τον Χατζιδάκι το 1964 (σ.σ. το 1965) με την Πειραματική Ορχήστρα και σολίστα έναν αίλουρο, τον Ιάπωνα Γιούτζι Τακαχάσι.(...) Η δυσκολία για τον Μάνο ήταν να προλάβει να βρει το σημείο, για να βάλει τα πνευστά. Στις πρόβες, μετά από δυο-τρεις αποτυχημένες προσπάθειες, χαμογέλασε αμήχανα στον Τακαχάσι, ο οποίος του ανταπέδωσε το χαμόγελο και του είπε στα γαλλικά: "μην ανησυχείτε μαέστρο, ακόμα και ο Πιέρ Μπουλέζ (σ.σ. μέγας μαέστρος της πρωτοπορίας) δεν θα μπορούσε να με προλάβει". Μόνο τότε ο Μάνος αναθάρρησε. Στην παράσταση είχαν προσέλθει μέλη της βασιλικής οικογένειας και ακόμα ο Ελύτης, ο Γκάτσος, ο Σεφέρης, η Παξινού, μιλάμε για φοβερές προσωπικότητες, οι οποίοι κάποια στιγμή μιλούσαν, ενώ είχε ξεκινήσει η παράσταση, οπότε ο Μάνος γυρνάει και τους λέει: "Σας παρακαλώ, μην μιλάτε γιατί θα μπερδευτώ". Όταν ο Ροστροπόβιτς διάβασε τις παρτιτούρες είπε πως αν ένας πιανίστας μπορεί να αποδώσει αυτά που είναι γραμμένα, τότε πρόκειται για μοναδικό θαύμα της φύσης. Άρα καταλαβαίνετε ότι τα Εόντα ίσως μπορούν να καταταχτούν στα έργα που είναι αδύνατον να παιχτούν.(...)».   Ο Μ. Χατζιδάκις έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για τον Ι. Ξενάκη. Δεν ήταν μόνον πως το Μόρσιμα-Αμόρσιμα είχε βραβευθεί το 1962, όπως γράψαμε λίγο πιο πάνω, στον διαγωνισμό πρωτοποριακής σύνθεσης, του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου, με βραβείο που είχε χρηματοδοτήσει ο ίδιος (ο Μ. Χατζιδάκις), ούτε ήταν μόνον οι εκτελέσεις στο Ηρώδειο. Ήταν και όσα είχε πει σ' εκείνη την παλαιά συνέντευξή του στον Ρένο Αποστολίδη, στο περιοδικό Τα Νέα Ελληνικά (#1, Ιανουάριος 1966).   Ο Ρένος αρνιόταν την σημαντικότητα του Ξενάκη, στην εξέλιξη τη σύγχρονης μουσικής, καθώς τον θεωρούσε «απογράφο θορύβων» της εποχής, αντιμελωδιστή κ.λπ. Ο Χατζιδάκις είχε τελείως διαφορετική άποψη, υπερασπίζοντας το έργο τού Ξενάκη με τα παρακάτω λόγια: 

«Οπωσδήποτε, ασχέτως σνομπισμού ή όχι, το ουσιώδες ερώτημα πάντα παραμένει: τι είναι ο Ξενάκης και γιατί τον θεωρώ "μεγάλο"; Πριν μπορέσω ν' αποκριθώ σ' αυτό το ερώτημα, δεν θα ήμουν σε θέση ν' αντιμετωπίσω την αντίρρησή σας. Γνωρίζοντας τις δυνατότητες που έχετε στο ν' αντιληφθήτε τη σημασία όσων θα πω, δικαιολογούμαι να σας μιλήσω συνοπτικώτατα: Ο Ξενάκης είχε το θάρρος ν' αγνοήση την μουσική παράδοση πεντακοσίων ετών –να αγνοήση, δηλαδή, την μουσική από την Αναγέννηση και μετά– και να ξανατοποθετηθή, με όλη τη δύναμη ενός γνήσιου ελληνικού πνεύματος, δίνοντάς μας μουσική όχι βέβαια αυτή που κληρονομήσαμε και συνηθίσαμε. Ιδού η πρώτη δυσκολία για να σταθούμε απέναντί του: μας απαιτεί ή πολύ αγνούς ή πολύ δυνατούς. Η μουσική, ανέκαθεν, ακόμα και στην ακμαιότερη ευρωπαϊκή της έκφραση, υπήρξε μία οργάνωσις ήχων. Όσο πιο μεγαλειώδης, τόσα πιο σοφά ωργανωμένη – και τόσο διαρκέστατη στο χρόνο. Γιατί μας συνθλίβει η καταπληκτική οργάνωση του Ξενάκη, που περικλείει όλες τις σύγχρονες επιτεύξεις μας; Αλλά, ακόμη περισσότερο: η ξανατοποθέτησή του στη μουσική ουσία δημιουργεί ένα πρωτόγονο ηχητικό αποτέλεσμα, χωρίς καθόλου το σοφό σχολαστικισμό της παραδοσιακής οργανώσεως. Τίποτε στον Ξενάκη δεν είναι σκόνη, αλλά ύλη ζωντανή, κάτω από σκέψη βαθύτατα μαθηματική – και με την ευρύτητα ενός ποιητού. Ακόμα και η έννοια της μελωδίας δεν ελλείπει· αντιθέτως μάλιστα, παρουσιάζεται ευρηματική, αστραφτερή και τεταμένη. Μια μελωδία, που θάπρεπε νάχαμε κληρονομήσει, αν δεν είχε συσσωρευτεί η μουσική θητεία πεντακοσίων ετών. Η σημασία του Ξενάκη είναι μεγάλη, γιατί πρώτη φορά στην παγκόσμια μουσική δημιουργία παρουσιάστηκε μια προσωπικότητα τόσο τολμηρή που ν' αποφασίση να ξαναϋπάρξη Έλλην. Πρέπει να παρέλθουν λίγα χρόνια, για ν' αντιληφθούμε τη σημασία του – για να γνωρίσουμε κ' εμείς, μες απ' αυτόν, την βαθύτερη νεοελληνική μας ιδιοσυγκρασία».   Τα Πολύτοπα έργα Μία πολύ ειδική κατηγορία έργων του Ιάννη Ξενάκη είναι τα περιώνυμα Πολύτοπα. Πολυδιάστατα έργα στα οποία συμβάλλουν στοιχεία από διαφορετικές Τέχνες και τεχνικές. Υπάρχει η μουσική φυσικά, υπάρχει ο χώρος (άρα και η αρχιτεκτονική), υπάρχει το τεχνητό φως ως θέαμα (ακτίνες λέιζερ π.χ.), η διασπορά του ήχου (με συστοιχίες μεγαφώνων), υπάρχουν κινήσεις μαζών και άλλα τινά.

Ο Ιάννης Ξενάκης έρχεται στην Ελλάδα, μετά από 27 χρόνια Ο Ιάννης Ξενάκης αμνηστεύεται και έρχεται στην Ελλάδα, για πρώτη φορά μετά το 1947, τον Νοέμβριο του 1974, δίνοντας διάλεξη με θέμα «Ακρόαση και Σχόλια», που είχε διοργανώσει ο Ελληνικός Σύνδεσμος Σύγχρονης Μουσικής (ΕΣΣΥΜ), στο Εθνικό Θέατρο (18 Νοεμβρίου), ενώ στον Ριζοσπάστη της 21ης Νοεμβρίου 1974 δημοσιεύεται συνέντευξή του στον συνθέτη και δημοσιογράφο (τότε) Χάρη Βρόντο. Λέει κάπου ο Ι. Ξενάκης:   «Η μουσική μας παράδοση πρέπει να ξαναζωντανέψει. Είναι τόσο πλούσια, και είναι κρίμα να μένει ανεκμετάλλευτη. Το κράτος πρώτα, αλλά και η ιδιωτική πρωτοβουλία να συνεργαστούν αρμονικά, γι' αυτό. Η αρχή να γίνει από την παιδεία, που αποτελεί τη βάση του όλου θέματος. Η σωστή μάθηση της παράδοσης αποτελεί το Α και το Ω της όποιας προσπάθειας. Σε τούτο θα πρέπει να συμβάλλουν και τα μέσα ενημέρωσης, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση και όχι τι-βί, όπως τη λένε σήμερα στην Ελλάδα». 

Ο Ιάννης Ξενάκης έρχεται και πάλι στην Ελλάδα, τον Σεπτέμβριο της επόμενης χρονιάς (1975). Τότε οργανώνεται από τον ΕΣΣΥΜ η σημαντικότερη προσπάθεια, σε σχέση με την γνωριμία τού έργου του (έως εκείνη τη στιγμή) με την χώρα μας. Λέμε για την Εβδομάδα Ξενάκη (14 έως τις 21 Σεπτεμβρίου). Οι διοργανωτές, μάλιστα, κανόνισαν να συμπέσει η Εβδομάδα με την παρουσία στη χώρα τού τότε Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εστέν (17-21 Σεπτεμβρίου), ώστε να τιμηθούν, δι' αυτού του τρόπου, οι δύο πατρίδες του συνθέτη.   Η Εβδομάδα Ξενάκη είχε απ' όλα. Έκθεση τεκμηρίων στην Εθνική Πινακοθήκη αναφορικά με τη ζωή και το έργο τού Ιάννη Ξενάκη (μουσικό, αρχιτεκτονικό, φιλοσοφικό, μαθηματικό...). Ακροάσεις έργων του, επίσης στην Εθνική Πινακοθήκη, από ειδική μεγαφωνική εγκατάσταση, όπως και από tapes και δίσκους. Διάλεξη του ιδίου του Ι. Ξενάκη με θέμα «Επιστημονική Σκέψη και Μουσική», διάλεξη του Γ.Γ. Παπαϊωάννου με θέμα «Γιατί ο Ι. Ξενάκης τοποθετείται σήμερα στην κορυφή της διεθνούς μουσικής πρωτοπορίας» και φυσικά συναυλίες στο Ηρώδειο, με ποικιλία έργων του (Συρμός, Έρμα, Nuits, Άρουρα, Χάρισμα, Αντίχθων, Ανακτορία, Ευρυάλη, Ατρείς, Πιθοπρακτά, Συναφαί, Ηριδανός, Μόρσιμα-Αμόρσιμα, Πολλά τα Δεινά, Μεταστάσεις, Empreintes), με τη συμμετοχή της Συμφωνικής Ορχήστρας του Στρασβούργου υπό τον Michel Tabachnik, χορωδιών, ομάδων εγχόρδων κ.λπΦυσικά, ο Ι. Ξενάκης ήλθε, έκτοτε, και άλλες φορές στην Ελλάδα, όπως το 1978 για το Πολύτοπο Μυκηνών (υπάρχει η σχετική εκπομπή-ντοκουμέντο της ΕΡΤ, σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη), ενώ την επόμενη χρονιά (1979) ιδρύει στην Αθήνα, μαζί με τους Γ.Γ. Παπαϊωάννου και Στέφανο Βασιλειάδη, το ΚΣΥΜΕ (Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας). Τον Αύγουστο του 1985, ο Ξενάκης εμφανίζεται στους Δελφούς, για ένα 20ήμερο μουσικό εργαστήριο υπό το Centre Acanthes (ετήσια εκπαιδευτική συνάντηση, για νέους συνθέτες και εκτελεστές) στο πλαίσιο τού Ευρωπαϊκού Έτους Μουσικής (μάλιστα εκείνη τη χρονιά υπήρξαν εκπονημένα σχέδια και για ένα πολύ φιλόδοξο Πολύτοπο Αθηνών, με τη συμμετοχή ακόμη και του Στρατού, χωρίς ποτέ να υλοποιηθεί, με το πρότζεκτ να δέχεται και αρνητική κριτική, ως εξτραβανγκάτζα), το 1997 είχε έλθει στη Θεσσαλονίκη με αφορμή εκδήλωση-συναυλίες, που είχε διοργανώσει το Ινστιτούτο Έρευνας Μουσικής & Ακουστικής (ΙΕΜΑ) προς τιμήν των 75ων γενεθλίων του κ.λπ. 

Το UPIC και οι επιρροές στην σύγχρονη ποπ-ηλεκτρονική Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της τελευταίας 25ετίας, στην δημιουργική πορεία και ζωή τού Ιάννη Ξενάκη, ήταν η ανάπτυξη από τον ίδιον τού UPIC (Unité Polyagogique Informatique CEMAMu) [όπου CEMAMu το Centre d'Etudes de Mathématique et Automatique Musicales], ενός ηλεκτρονικού συστήματος σύνθεσης, που γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία. Το σύστημα αυτό, που ήταν ουσιαστικά ένα ηλεκτρονικό ταμπλό, συνδεμένο με υπολογιστή, σου επέτρεπε, με τη βοήθεια της ιχνογραφίας, μέσω ενός ηλεκτρομαγνητικού μολυβιού, να συνθέσεις μουσική, ακόμη και αν δεν ήξερες νότες ή χειρισμό υπολογιστή. Το αποτέλεσμα ήταν να μπορεί να χριστεί συνθέτης ο οποιοσδήποτε, κάτι που, από παιδαγωγικής σκοπιάς, είχε μεγάλη σημασία για τον Ξενάκη.   Το UPIC (ή και Πολυαγωγία) χρησιμοποιήθηκε τόσο από τον Ι. Ξενάκη σε τρία τουλάχιστον έργα του (Mycène Alpha, Taurhiphanie, Voyage absolu des Unari vers Andromède), όσο και από άλλους συνθέτες (Julio Estrada, Jean-Claude Risset, François-Bernard Mâche, Δημήτρης Καμαρωτός, Χάρης Ξανθουδάκης, Aphex Twin...).   Ο Ιάννης Ξενάκης δεν σταμάτησε, εννοείται, να συνθέτει έως σχεδόν το τέλος της ζωής του, με όλων των ειδών τα έργα του (παλαιότερα και νεότερα) να γνωρίζουν συνεχείς εκτελέσεις από κορυφαία σχήματα (όπως το Arditti String Quartet, η London Sinfonietta κ.ά.).   Μερικά απ' αυτά τα έργα, της τελευταίας 20ετίας του, είναι τα: α. (ορχηστρικά) Shaar (1983), Keqrops (1986), Troorkh (1991), β. (χορωδιακά-φωνητικά) Serment-Orkos (1981), Kassandra (1987), Les Bacchantes (1993), Sea–Nymphs (1994), γ. (μουσικής δωματίου) Tetras (1983), Tetora (1990), Ergma (1994), δ. (για κρουστά) Okho (1989), ε. (άλλα διάφορα ορχηστρικά) Komboï (1981), Nyûyô (1985), Waarg (1988), Epicycles (1989), Oophaa (1989), Zythos (1996), στ. (για σόλο όργανα) Mists, για πιάνο (1981), Naama, για ενισχυμένο τσέμπαλο (1984), Rebonds, για κρουστά (1988).   Περιττό να σημειώσουμε το πόσο σημαντικό υπήρξε, και είναι, το έργο του Ιάννη Ξενάκη για την σύγχρονη avant-garde, καθώς οι εκατοντάδες εκτελέσεις των έργων του, ακόμη και των πιο δύσκολων και απαιτητικών εξ αυτών (όπως η Ψάπφα π.χ.), δείχνει περίτρανα την διασπορά της μουσικής του. Και άρα την επίδρασή της παντού.

Τεράστια υπήρξε η επιρροή του, επίσης, στην ποπ ηλεκτρονική σκηνή, ιδίως από την δεκαετία του '90 και μετά, όταν ο Ιάννις Ξενάκης, ή απλώς Xenakis, ανακαλύφθηκε από την νεότερη γενιά, η οποία έσκυψε στη μουσική του, μελετώντας την, και τιμώντας τον ίδιον ως μέγιστο πιονιέρο.   Είναι γνωστή η συνεργασία τού Ξενάκη με το STX-Ensemble και τον DJ Spooky στο «Κράνεργο» (Kraanerg) το 1997 («Lee Scratch Perry της κλασικής μουσικής» τον είχε αποκαλέσει ο αμερικανός παραγωγός), τα remixes στην "Persepolis", που επιχείρησαν σημαντικοί σύγχρονοι συνθέτες, «νοϊζάδες» της ηλεκτρονικής και άλλοι (από τον Ryoji Ikeda και τον Francisco López, μέχρι τον Otomo Yoshihide και τον Merzbow) και άλλα διάφορα – με όλα τα «ψαγμένα» μουσικά περιοδικά (The Wire, Audion κ.λπ.), τα τελευταία 30 χρόνια, να του αφιερώνουν σελίδες επί σελίδων. 

Μια συνέντευξη του Ιάννη Ξενάκη Θα κλείσουμε αυτό το συνοπτικό και κατά βάση σύντομο αφιέρωμά μας στον Ιάννη Ξενάκη, με αποσπάσματα από μία σπάνια και ουσιαστική συνέντευξή του, που είχε δοθεί για το περιοδικό Courier της UNESCO και η οποία είχε δημοσιευθεί και στην ελληνική έκδοσή του (τεύχος Ιουνίου 1986).   — Ιάννη Ξενάκη, εκτός από μουσικός είστε και αρχιτέκτονας. Πώς εξηγείτε αυτή τη διπλή ενασχόληση; Δεν είμαι πράγματι αρχιτέκτονας, με την επαγγελματική έννοια του όρου. Όταν εργαζόμουν με τον Le Corbusier, πριν από πολλά χρόνια, τότε ασκούσα και τις δυο δραστηριότητες ταυτόχρονα. Συνεργάστηκα ιδιαίτερα στη δημιουργία του οικιστικού συγκροτήματος Cité Radieuse στη Μασσαλία, στη μονή της Sainte Marie de La Tourette, στο Eveux-sur-Arbresle κοντά στη Λυών, και της πόλης Chandigarh στην Ινδία. Και το 1958 σχεδίασα το περίπτερο Philips στη Διεθνή Έκθεση των Βρυξελλών. Αλλά από τότε ασχολούμαι με τη μουσική και κάπου-κάπου, περιστασιακά, με την αρχιτεκτονική.   — Ποιο είναι το τελευταίο σας σχέδιο; Το σχέδιο για μια πειραματική αίθουσα συναυλιών που έκανα μαζί με τον αρχιτέκτονα Jean-Louis Véret, το 1984. Είχε προκριθεί στο διαγωνισμό για το κέντρο μουσικής Cité de la Musique στο Parc de la Villette στο Παρίσι, αλλά δεν βραβεύτηκε. Πρόκειται για μιαν αίθουσα εντελώς διαφορετική από τις κλασικές. Έχει σχήμα κάπως πατατοειδές, για να αποφευχθεί ο κύκλος, που είναι πολύ άσχημος ακουστικά. Έτσι, η μορφή της είναι στρογγυλεμένη, ωοειδής, και οι τοίχοι της παρουσιάζουν μιαν ένταση, μια καμπύλη. Αντί για σταθερό πάτωμα έχει κύβους, πλάτους ενός μέτρου, στους οποίους μπορούν να καθίσουν ανά δύο άτομα. Το ανάγλυφο μπορεί έτσι να τροποποιείται, και η διαφορά ύψους μπορεί να φθάσει τα έξι μέτρα. Αυτό επιτρέπει διάφορους συνδυασμούς: νησίδες στο κέντρο, ή πολλές νησίδες δεξιά ή αριστερά, ή ακόμη και παραδοσιακή σκηνή. Έτσι, τα όργανα μπορούν να τοποθετηθούν στο κέντρο, πάνω σε μια πλατφόρμα από κύβους, με τους ακροατές ολόγυρα. Μπορεί, όμως, να μπουν και στην περιφέρεια ή πάλι σε μια μόνον πλευρά. Όλα είναι δυνατά.(...) 

— Γιατί υπάρχει σ' εσάς αυτή η σχέση ανάμεσα σ' αυτούς τους δύο χώρους δημιουργίας, τη μουσική και την αρχιτεκτονική; 

Γιατί η αρχιτεκτονική είναι o τρισδιάστατος χώρος, μέσα στον οποίο ζούμε. Οι προεξοχές και οι εσοχές είναι πολύ σημαντικές, τόσο ηχητικά, όσο και οπτικά. Ο χειρισμός των αναλογιών είναι ουσιαστικός. Η καλύτερη αρχιτεκτονική δεν είναι διακόσμηση, αλλά αναδεικνύει τις αναλογίες και τους όγκους, έτσι όπως πρέπει να είναι στη καθαρότητά τους: γυμνοί. Η αρχιτεκτονική είναι ο σκελετός. Η αρχιτεκτονική έχει σχέση με τον οπτικό χώρο. Και στον οπτικό χώρο υπάρχουν οι πλευρές εκείνες, που ανάγονται σ' αυτό που ονομάζουμε ορθολογικό στοιχείο, το οποίον αποτελεί επίσης μέρος της μουσικής. Είτε το θέλουμε είτε όχι ανάμεσα στη μουσική και την αρχιτεκτονική υπάρχει μια γέφυρα. Στηρίζεται στις δομές της νόησής μας, που είναι ίδιες στους δύο αυτούς χώρους. Οι συνθέτες, λόγου χάρη, έχουν χρησιμοποιήσει συμμετρίες που υπάρχουν και στην αρχιτεκτονική. Ο καλύτερος τρόπος για να δούμε ποια είναι τα ίσα, τα συμμετρικά μέρη ενός ορθογωνίου, είναι η περιστροφή. Υπάρχουν τέσσερις, και μόνον τέσσερις, κατευθύνσεις προς τις οποίες μπορεί να περιστραφεί ένα ορθογώνιο. Τέτοιες μεταμορφώσεις ισχύουν και στη μουσική: αυτό ανακαλύφθηκε στο χώρο της μελωδίας κατά την Αναγέννηση. Παίρνουμε μια μελωδία: α) τη διαβάζουμε ανάποδα, β) την αντιστρέφουμε σε σχέση με τα μεσοδιαστήματα, γ) αυτό που γινόταν οξύ γίνεται βαρύ και αντίστροφα. Σ' αυτά προσθέτουμε δ) την επανάληψη της αντιστροφής, που την χρησιμοποίησαν οι πολυφωνιστές της Αναγέννησης και συναντιέται επίσης στην σειραϊκή μουσική. Στο παράδειγμα αυτό έχουμε τις ίδιες τέσσερις μεταμορφώσεις τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στη μουσική.(...)   

— Έχετε παραδείγματα, στην ιστορία, όπου να πραγματοποιείται αυτή η σύγκλιση ή και ταυτότητα των αρχιτεκτονικών και μουσικών εννοιών; 

Ο Bartók χρησιμοποίησε τη Χρυσή Τομή για να πετύχει τις αρμονίες του. Η Χρυσή Τομή προέρχεται από τον οπτικό χώρο, είναι αναλογία γεωμετρική με την πρόσθετη ιδιότητα ότι κάθε όρος της είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων όρων. Από τις αιγυπτιακές πυραμίδες έως τους ελληνικούς ναούς χρησιμοποιήθηκε ως ένα είδος θαυματουργού κλειδιού, για την δημιουργία ωραίων αντικειμένων.   

— Για σας, όμως, αυτή η αντιστοιχία είναι θεμελιώδης; 

Ο Γκαίτε είπε: «H αρχιτεκτονική είναι απολιθωμένη μουσική». Αν θελήσουμε να πάμε πέρα απ' αυτή τη λογοτεχνική διατύπωση και να επιχειρήσουμε μιαν αντικειμενική διαπίστωση, θα φθάσουμε γρήγορα σε δομές τής νόησης που ανήκουν στην κατηγορία των Ομάδων. Η περιστροφή των ορθογωνίων ή των μελωδιών είναι ομάδες μεταμορφώσεων. Και η θεωρία των Ομάδων ακριβώς μελετά τις συμμετρίες έως το απειροελάχιστο μικρό των σωματιδίων – είναι μάλιστα ο μόνος τρόπος, με τον οποίο εντοπίζονται τα σωματίδια.(...) Υπάρχουν όμως κι άλλες προσεγγίσεις. Ο ρυθμός. Τι είναι ρυθμός; Συνίσταται από επιλεγμένα σημεία σε μια ευθεία, την ευθεία του χρόνου. Ο μουσικός μετράει τον χρόνο, όπως ο πεζοπόρος τούς χιλιομετρικούς δείκτες. Το ίδιο συμβαίνει και στην αρχιτεκτονική – με μια πρόσοψη λόγου χάρη. Και τα πλήκτρα του πιάνου αρχιτεκτονική είναι κι αυτή. Πρέπει συνέχεια να τα κουρδίζουμε. Στη μια περίπτωση έχουμε να κάνουμε με τον χρόνο, στην άλλη με το χώρο. Έτσι, υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στα δύο, η οποία είναι δυνατή επειδή υπάρχει μια βαθύτερη δομή τής νόησης, αυτό που οι μαθηματικοί ονομάζουν «δομή τάξης». (...)   

— Στην εργασία σας ως μουσικού η πληροφορική παίζει σημαντικό ρόλο, εξαιτίας των προοπτικών που ανοίγει. Έχετε, μάλιστα, επινοήσει ένα μηχάνημα για σύνθεση, το UPIC. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι' αυτό;

 Στο εργαστήριο, που δημιούργησα πριν από είκοσι χρόνια, αναπτύξαμε ένα σύστημα που επιτρέπει στον καθένα να συνθέτει ζωγραφίζοντας. Αποτελεί, ταυτόχρονα, εργαλείο για συνθέτες και ειδικούς σε θέματα ακουστικής, αλλά και παιδαγωγικό εργαλείο για το παιδί, που μπορεί έτσι να μάθει να σκέφτεται μουσικά, χωρίς να χρειάζεται να μάθει νότες και ενορχήστρωση, με άλλα λόγια: άμεσα. Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς την πληροφορική, η οποία δημιούργησε δυνατότητες ανάλογες με αυτές που εισήγαγε η εφεύρεση της γραφής: αποτυπώνει τη σκέψη σε σύμβολα. Στην περίπτωσή μας μπορούμε να αποτυπώσουμε τη μουσική σκέψη, αφού μπορούμε να την αποθηκεύουμε. 

— Το παιδί παραμένει έτσι ελεύθερο, χωρίς να εξαρτάται από ένα συγκεκριμένο μουσικό ιδίωμα; 

Ναι. Παραδείγματος χάρη, ένα παιδί από την Ινδία ή το Μπαλί, που έχει μάθει την παραδοσιακή μουσική του χωριού του, θ' αρχίσει να σκέπτεται μουσικά με διαφορετικό τρόπο, όταν βρεθεί μπροστά σ' αυτό το μηχάνημα. Μπορεί ν' αρχίσει να μιμείται τον Μπαχ, χωρίς να έχει μάθει τις νότες. Σιγά-σιγά το αφομοιώνει αυτό και διαμορφώνει το δικό του περιβάλλον, σ' ένα συγκεκριμένο στυλ.(...) Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πληροφορική δεν είναι παρά εργαλείο. Αν χρησιμοποιώ μαθηματικές λειτουργίες ή καμιά φορά ακόμη και φυσικές θεωρίες στη μουσική, το κάνω γιατί ανάμεσα στη μουσική και τους αριθμούς υπάρχει στενή σχέση. Ολόκληρη η θεωρία του Πυθαγόρα, φυσικά, απ' αυτή τη θέση ξεκινάει. Αλλά είναι μια αλήθεια, που στηρίζεται στην νοητική μας δομή, αυτό είναι όλο. Από τη στιγμή που το συνειδητοποιείτε αυτό μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ολόκληρα κομμάτια μαθηματικής σκέψης, η οποία υπάρχει ήδη στη μουσική, και καμιά φορά μάλιστα σε πιο προχωρημένο στάδιο απ' ό,τι στα μαθηματικά.(...)   

— Δεν βλέπετε καμιά βαθιά τομή ανάμεσα στην παραδοσιακή μουσική σκέψη και τις πιο μοντέρνες πλευρές της σύγχρονης μουσικής; 

Καμιά. Υπάρχει μάλιστα αρκετά ομαλή εξέλιξη που κατέληξε, λόγου χάρη, στην σειραϊκή μουσική. Η αποδέσμευση από τις τονικές λειτουργίες που πραγματοποιήθηκε με τον δωδεκαφθογγισμό και αργότερα με τη σειραϊκή μουσική αποδείχτηκε σχετική, γιατί ο Schoenberg και η Σχολή της Βιέννης επέβαλαν αυτοπεριορισμούς και επανήλθαν στους χειρισμούς πολυφωνικού είδους, που είχε εισαγάγει η Αναγέννηση. Αυτή την κριτική απηύθυνα στην σειραϊκή σχολή την δεκαετία του '50. Αν ο Schoenberg είχε παρακολουθήσει την εξέλιξη της επιστήμης της εποχής του, στους χώρους της φιλοσοφίας, της φυσικής και των μαθηματικών, θα είχε εισαγάγει τον λογισμό των Πιθανοτήτων.   

— Ο μουσικός θα πρέπει επομένως να παρακολουθεί τις εξελίξεις, τις επιστήμες της εποχής του; 

Ναι. Και φυσικά κάτι τέτοιο γίνεται όλο και δυσκολότερο. Αλλά ακόμη και αν δεν μπορεί να ξέρει τα πάντα σε βάθος, θα πρέπει τουλάχιστον να ξέρει σ' ένα βαθμό όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία. Γιατί ο ουσιαστικός πυρήνας της γνώσης –κι αυτό είναι το εκπληκτικό– μπορεί να μεταδοθεί εύκολα. Παραδείγματος χάρη, όταν μιλάμε για βαθμό τάξης ή αταξίας, πολλοί άνθρωποι καταλαβαίνουν τι θα πει αυτό, αλλά όχι συνειδητά. Τώρα, με μια κινηματογραφική ταινία όπως το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925) ο Αϊζενστάιν ήταν ίσως ο πρώτος που δημιούργησε μια κινούμενη τέχνη αυτού του είδους: σκηνοθέτησε κινούμενες μάζες ατόμων, στατιστικά γεγονότα, αφού βλέπουμε πλήθη που πηγαίνουν προς μια κατεύθυνση και ύστερα προς άλλη. Την ίδια διαδικασία ακολούθησαν κι άλλοι σκηνοθέτες με τη σειρά τους, και κυρίως ο Αμπέλ Γκανς στο έργο του «Ναπολέων» (1926). Αν πείτε στον κόσμο: αυτό συμβαίνει με τα σύννεφα, τους γαλαξίες ή τα διαστημικά αέρια, το καταλαβαίνουν αμέσως. Πιστεύω πως υπάρχουν βασικές έννοιες, που μπορούν να μεταδοθούν.  

 — Πώς εξηγείτε αυτή την κεντρική θέση, που κατέχει στη μουσική αισθητική σας η επιστημονική σκέψη; 

Η παιδεία μου είναι ελληνική, κυρίως αυτή που άνθισε στην Αθήνα τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. Η εποχή εκείνη γνώρισε μια σπάνια δημιουργικότητα, μοναδική στην ιστορία της ανθρωπότητας. Τότε γεννήθηκαν τα μαθηματικά, με την σημερινή έννοια τού όρου. Από την άποψη της δομής, αυτή η αξιωματική ευκλείδεια επιστήμη συνεχίζεται και σήμερα. Δεν έχει επέλθει τομή. Υπήρχε επίσης η φιλοσοφία. Προ ημερών διάβαζα ένα άρθρο για την γέννηση τού σύμπαντος. Έλεγε πως, έως τώρα, όλη η επιστήμη στηριζόταν στην αιτιότητα. Σήμερα όμως αρχίζει να τίθεται το εξής ερώτημα: είναι δυνατόν να γεννήθηκε το σύμπαν από το τίποτα, χωρίς αιτία; Οι αστροφυσικοί τείνουν να απαντούν καταφατικά. Έτσι –κι αυτό είναι το ενδιαφέρον– η παρμενίδεια παράδοση επιδέχεται αλλαγή, εξέλιξη. Σ' αυτήν μου την παιδεία θα πρέπει να προσθέσουμε τις συναναστροφές μου με ορισμένους ανθρώπους, όπως ο Le Corbusier και ο Olivier Messiaen. Παρόλο που δεν είναι μαθηματικός, ο Messiaen έλκεται προς τους αριθμούς, κι αυτή του η έλξη φαίνεται καθαρά στους «τρόπους περιορισμένων μεταθέσεων», που έχει δημιουργήσει, και στην αγάπη του προς το ινδουιστικό και το ελληνικό ρυθμικό σύστημα. Οι μουσικές αυτές, εξάλλου, είναι κατεξοχήν μαθηματικές. Στο χώρο τής ρυθμικής, που είναι ο χειρισμός τού χρονικού αριθμού στην καθαρή του κατάσταση, καμιά μουσική δεν έχει προχωρήσει πέρα από τα κρουστά της Ινδίας. Τα αφρικανικά κρουστά, που είναι διαφορετικά, είναι κι αυτά αξιόλογα. Μ' αυτά τα είδη μουσικής αισθάνομαι ότι βρίσκομαι σ' ένα περιβάλλον εντελώς φυσικό. Θα μπορούσα ίσως να πω, μάλιστα, πως η δυτική μουσική μού φαίνεται πιο «εξωτική» απ' αυτά. 

Επίλογος. 

Ο Ιάννης Ξενάκης θα τιμηθεί από πανεπιστήμια, σε Ευρώπη και Αμερική, με πάμπολλα βραβεία και διακρίσεις. Τον Ιανουάριο του 2001 θα αναγορευθεί επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ λίγες ημέρες αργότερα, στις 4 Φεβρουαρίου 2001, θα φύγει από τη ζωή, στο Παρίσι, στα 79 χρόνια του.   Δισκογραφία του Ιάννη Ξενάκη δεν είναι δυνατόν να προταθεί, γιατί είναι... άπειρη. Υπάρχουν δεκάδες εκτελέσεις των έργων του, παλαιότερες και πιο καινούριες, που κάθε μία έρχεται και κάτι διαφορετικό να προσθέσει. Φυσικά, χρειάζεται ένας οδηγός, αλλά αυτό θα μπορούσε να επιχειρηθεί σ' ένα ξεχωριστό κείμενο. Μια παράθεση κάποιων (ελληνικών) βιβλίων, όμως, που αφορούν τον Ι. Ξενάκη, είναι σίγουρα κάτι πιο εύκολο και όχι κατ' ανάγκην λιγότερο χρήσιμο...   1. Ιάννης Ξενάκης: Ένα αφιέρωμα του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου προς έναν απόφοιτό του [Σύγχρονη Εποχή, 1994] 2. Νατάσα Ρουχωτά-Scaccabarozzi: Πού οι Έλληνες; [Ιδιωτική Έκδοση, 1997] (20 σελίδες για τον Ιάννη Ξενάκη] 3. Robert Wilson / Ιάνης Ξενάκης: Προμηθέας [Οργανισμός Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, 2000] 4. Ιάννις Ξενάκης: Κείμενα περί μουσικής και αρχιτεκτονικής [Ψυχογιός, 2001] 5. Χρήστος Τσανάκας: Iannis Xenakis: Η μουσική των άστρων [Futura, 2001] 6. Λάκης Aποστολόπουλος: Οι Τέσσερις Έλληνες (Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Παπαϊωάννου, Κώστας Αξελός, Ιάνις Ξενάκης) [Κάκτος, 2002] 7. Μπάλιντ Άντρας Βάργκα: Συνομιλίες με τον Ιάννη Ξενάκη [Ποταμός, 2004] 8. Μάκης Σολωμός: Ιάννης Ξενάκης: Το σύμπαν ενός ιδιότυπου δημιουργού [Αλεξάνδρεια, 2008] Πηγή: www.lifo.gr

1.2.21

ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ τέσσερα μέλη της ΟΚΡΑ επισκέπτονται τη Νότια Αφρική.

 ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ

Εντωμεταξύ όπως σας είπα στο προηγούμενο μέρος αυτής της συγκλονιστικής ιστορίας, πλησιάζουμε στο τέλος, πριν όμως αναφερθώ στο τι έγινε το 2010 θα σταθώ σε δύο σημαντικές χρονολογίες, το 2006 και το 2007, ας ξεκινήσω από το 2006. Τέσσερα μέλη της ΟΚΡΑ τέσσερα επίλεκτα μέλη, Μελισσάνθη, Δολέντσια, Αστροτομ και Επικούρειος Πέπος φθάνουν στο Γιοχάνεσμπουργκ τα Χριστούγεννα που εκεί βέβαια ήταν κατακαλόκαιρο, θα γιόρταζαν τα 29 χρόνια φιλίας. Η Denise και ο Derrick είχαν κανονίσει να γιορτάσουν με μία λαμπρή εκδήλωση στον κήπο τους τα 29 χρόνια φιλίας με βραδιά ποίησης αφιερωμένη σε Έλληνες και Νοτιοαφρικανούς ποιητές, και γι' αυτό είχαν καλέσει αρκετούς Έλληνες φίλους τους και Νοτιοαφρικανούς περίπου 120 άτομα. Ήταν μια βραδιά αξέχαστη που ξεκίνησε με τα ποιήματα της 'Ίνγκριντ Τζόνκερ στην οποία τον Απρίλιο του 2004  απονεμήθηκε μετά θάνατον το παράσημο του Τάγματος του Ikhamanga από την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής για την “εξαιρετική συμβολή της στη λογοτεχνία και στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία στη Νότια Αφρική”.

Έγραψε ποίηση στη μητρική της γλώσσα (Αφρικάανς) και ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς της έχει μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες, αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ολλανδικά, πολωνικά, Χίντι και Ζουλού, μεταξύ άλλων.  Ποιήτρια του πόνου και της ελευθερίας, έζησε μια σύντομη αλλά γεμάτη πάθος ζωή. Γυναίκα ελκυστική και αισθησιακή, υπήρξε διάσημη στη ζωή της κι έγινε μύθος μετά το θάνατό της. Λόγω της έντασης της ποίησής της και της ταραχώδους ζωής της την αποκαλούν και Νοτιοαφρικανή Σύλβια Πλαθ.

Τα ποιήματά της απαγγείλανε  η Christine και η Τζένη.

Ίνγκριντ Τζόνκερ.

Η μαμά

Η μαμά δεν είναι πρόσωπο πια

Όμως

Ντύνεται

Πηγαίνει στο κομμωτήριο

Βαδίζει στο δρόμο

Πιάνει τα τακούνια της

Συμβουλεύεται τον ψυχίατρο

Σαν όλους τους άλλους

Ψιθυρίζει λέξεις

Moncheri

Δεν ακούγεται καθόλου

Ο λευκός

Ψίθυρος του φαντάσματος μόνο

Δεν έχει χρώμα

Και φεύγει γρήγορα

Χασκογελάει από τους ανελκυστήρες

Κοιτάζει εδώ κι εκεί με τα γυαλιά της

Κάνει πως εκπλήσσεται

Είναι αφοπλισμένη

Γυμνή σαν Αφρικάνα

Θέλει να πιστέψει στον άνθρωπο

Π’ ακόμα μιλάει για Θεό

-------------------------------------

Σε επαναλαμβάνω


Σε επαναλαμβάνω

χωρίς τέλος ή αρχή

επαναλαμβάνω το σώμα σου

Η μέρα έχει μικρή σκιά

Κι η νύχτα κίτρινους σταυρούς

Το τοπίο είναι χωρίς λάμψη

Κι οι άνθρωποι μια σειρά κεριά

Ενώ εγώ σ’ επαναλαμβάνω

Με τα στήθια μου

Που μιμούνται το γούβωμα των χεριών σου.

Μετάφραση Μ. Λαϊνά.

---------------------------------------

Το πρόσωπο του έρωτα


Το πρόσωπό σου είναι το πρόσωπο

όλων των άλλων πριν από σένα και μετά

από σένα· και τα μάτια σου είναι

ήρεμα σαν μια γαλάζια αυγή, που σπάζει

το χρόνο στην ώρα του. Βουκόλος

των νεφών, φρουρός της λευκής -με

εναλλαγή χρωμάτων- ομορφιάς, το τοπίο

των εξομολογημένων χειλιών σου, που έχω

εξερευνήσει, κρατά το μυστικό κάποιου

χαμόγελου όπως το τοπίο με τα μικρά

λευκά χωριά πέρα από τα βουνά·

κι οι χτύποι της καρδιάς σου

μέτρο της έκστασής τους.

Δεν υπάρχει ερώτημα μιας -κάποιας-

αρχής· δεν υπάρχει ζήτημα κατάκτησης,

δεν υπάρχει ερώτημα θανάτου: πρόσωπο

πολυαγαπημένο μου, το πρόσωπο του έρωτα!

Μετάφραση: Αθαν. Β. Νταουσάνης.

--------------------------------------

Σε όλα τα πρόσωπα


Σε όλα τα πρόσωπα όλων των ανθρώπων

πάντα τα μάτια σου τα δύο αδέρφια

το γεγονός του εαυτού σου και η ουτοπία

αυτού του κόσμου


Όλοι οι ήχοι λένε ξανά και ξανά το όνομά σου

όλα τα κτήρια το σκέφτονται και οι αφίσες

οι γραφομηχανές το μαντεύουν και οι σειρήνες το επαναλαμβάνουν

το κλάμα κάθε νεογέννητου το επιβεβαιώνεικαι η αποκήρυξη

αυτού του κόσμου


Οι μέρες μου γυρεύουν το όχημα του κορμιού σου

οι μέρες μου γυρεύουν το σχήμα του ονόματός σου

πάντα μπροστά μου στη διαδρομή των ματιών μου

και ο μόνος μου φόβος είναι η αντανάκλαση

που θέλει να κάνει το αίμα σου νερό

που θέλει να κάνει το όνομά σου αριθμό

και να αρνηθεί τα μάτια σου σαν να ΄ταν ανάμνηση

***********************

Το παιδί που σκοτώθηκε από πυροβολισμό στη Νυάνγκα (1)

Το παιδί δεν είναι νεκρό

το παιδί υψώνει τις γροθιές του ενάντια στη μητέρα του

που ουρλιάζει Αφρική     ουρλιάζει τη μυρωδιά

της ελευθερίας και της ερείκης (2)

στα μέρη της καρδιάς υπό κατάληψη


Το παιδί υψώνει τις γροθιές του ενάντια στον πατέρα του

στην παρέλαση των γενεών

που ουρλιάζουν Αφρική     ουρλιάζουν τη μυρωδιά

της δικαιοσύνης και του αίματος

στους δρόμους της ένοπλης περηφάνιας του


Το παιδί δεν είναι νεκρό

ούτε στη Λάνγκα ούτε στη Νυάνγκα

ούτε στο Ορλάντο ούτε στο Σάρπβιλ

ούτε στο αστυνομικό τμήμα στους Φιλίππους

όπου κείτεται με μια σφαίρα στο κεφάλι


Το παιδί είναι η σκιά των στρατιωτών

που στέκουν σε ετοιμότητα με όπλα, μαχαίρια και κλομπ

το παιδί είναι παρόν σε όλες τις συσκέψεις και τα νομοθετήματα

το παιδί κρυφοκοιτάζει απ’ τα παράθυρα των σπιτιών μες στις καρδιές των μανάδων

το παιδί που απλώς ήθελε να παίξει κάτω απ’ τον ήλιο στη Νυάνγκα είναι παντού

το παιδί που έγινε άντρας διατρέχει όλη την Αφρική

το παιδί που έγινε γίγαντας ταξιδεύει όλο τον κόσμο

Μετάφραση Χριστίνα Λιναρδάκη.

Αμέσως μετά τον λόγο πήρε ο Πέπος και ενημέρωσε τους παραβρισκόμενους πως η Μελισσάνθη και ο Αστροτόμ θα τους απαγγείλουν ποιήματα του Σεφέρη και του Καβάφη. Ξεκίνησε η Μελισσάνθη με Σεφέρη.

Ἄρνηση

Στὸ περιγιάλι τὸ κρυφὸ

κι ἄσπρο σὰν περιστέρι

διψάσαμε τὸ μεσημέρι

μὰ τὸ νερὸ γλυφό.


Πάνω στὴν ἄμμο τὴν ξανθὴ

γράψαμε τ᾿ ὄνομά της

ὡραῖα ποὺ φύσηξεν ὁ μπάτης

καὶ σβήστηκε ἡ γραφή.


Μὲ τί καρδιά, μὲ τί πνοή,

τί πόθους καὶ τί πάθος

πήραμε τὴ ζωή μας· λάθος!

κι ἀλλάξαμε ζωή.

**********************

Περιστατικὰ Γ´

Χωρὶς χρῶμα, χωρὶς σῶμα

τούτη ἡ ἀγάπη ποὺ πηγαίνει

σκορπισμένη, μαζεμένη,

σκορπισμένη πάλι-πάλι,

κι ὅμως σφύζει κι ὅμως πάλλει

στὴ δαγκωματιὰ τοῦ μήλου

στὴ χαραγματιὰ τοῦ σύκου

σ᾿ ἕνα βυσσινὶ κεράσι

σὲ μιὰ ρώγα ἀπὸ ροδίτη

τόση ἀνάερη Ἀφροδίτη,

θὰ διψάσει θὰ κεράσει

ἕνα στόμα κι ἄλλο στόμα

χωρὶς χρῶμα, χωρὶς σῶμα.

*************************

Τριζόνια

Τὸ σπίτι γέμισε τριζόνια

χτυποῦν σὰν ἄρρυθμα ρολόγια

λαχανιασμένα. Καὶ τὰ χρόνια


ποὺ ζοῦμε σὰν αὐτὰ χτυποῦν

καθὼς οἱ δίκαιοι σιωποῦν                  5

σὰ νὰ μὴν εἶχαν τί νὰ ποῦν.


Κάποτε τ᾿ ἄκουσα στὸ Πήλιο

νὰ σκάβουνε γοργὰ ἕνα σπήλαιο

μέσα στὴ νύχτα. Ἀλλὰ τὸ φύλλο


τῆς μοίρας τώρα τὸ γυρίσαμε            10

καὶ μᾶς γνωρίσατε καὶ σᾶς γνωρίσαμε

ἀπὸ τοὺς ὑπερβόρειους ἴσαμε


τοὺς νέγρους τοῦ ἰσημερινοῦ

ποὺ ἔχουνε σῶμα χωρὶς νοῦ

καὶ ποὺ φωνάζουν σὰν πονοῦν.      15


Κι ἐγὼ πονῶ κι᾿ ἐσεῖς πονεῖτε

μὰ δὲ φωνάζουμε καὶ μήτε

κἂν ψιθυρίζουμε, γιατί


ἡ μηχανὴ εἶναι βιαστικὴ

στὴ φρίκη καὶ στὴν καταφρόνια      20

στὸ θάνατο καὶ στὴ ζωή,

Τὸ σπίτι γέμισε τριζόνια.

Πρετόρια, 16 Γενάρη ῾42

***************************

Ὁ τόπος μας εἶναι κλειστός

«Ὁ τόπος μας εἶναι κλειστός, ὅλο βουνὰ ποὺ ἔχουν σκεπὴ τὸ χαμηλὸ οὐρανὸ μέρα καὶ νύχτα. Δὲν ἔχουμε ποτάμια δὲν ἔχουμε πηγάδια δὲν ἔχουμε πηγὲς μονάχα λίγες στέρνες, ἄδειες κι᾿ αὐτές, ποὺ ἠχοῦν καὶ ποὺ τὶς προσκυνοῦμε. Ἦχος στεκάμενος κούφιος, ἴδιος με τὴ μοναξιά μας ἴδιος με τὴν ἀγάπη μας, ἴδιος με τὰ σώματά μας. Μᾶς φαίνεται παράξενο ποὺ κάποτε μπορέσαμε νὰ χτίσουμε τὰ σπίτια τὰ καλύβια καὶ τὶς στάνες μας. Κι᾿ οἱ γάμοι μας, τὰ δροσερὰ στεφάνια καὶ τὰ δάχτυλα γίνουνται αἰνίγματα ἀνεξήγητα γιὰ τὴ ψυχή μας. Πῶς γεννήθηκαν πῶς δυναμώσανε τὰ παιδιά μας;

Ὁ τόπος μας εἶναι κλειστός. Τὸν κλείνουν οἱ δυὸ μαῦρες Συμπληγάδες. Στὰ λιμάνια τὴν Κυριακὴ σὰν κατεβοῦμε ν᾿ ἀνασάνουμε βλέπουμε νὰ φωτίζουνται στὸ ἡλιόγερμα σπασμένα ξύλα ἀπὸ ταξίδια ποὺ δὲν τέλειωσαν σώματα ποὺ δὲν ξέρουν πιὰ πῶς ν᾿ ἀγαπήσουν».

(Α. Ἡ Πέτρα)

**************************

Κι ἂν ὁ ἀγέρας φυσᾷ

Κι ἂν ὁ ἀγέρας φυσᾷ, δὲ μᾶς δροσίζει

κι ὁ ἴσκιος μένει στενὸς κάτω ἀπ᾿ τὰ κυπαρίσσια

κι ὅλο τριγύρω ἀνηφόρι στὰ βουνά.


Κι ἂν ὁ ἀγέρας φυσᾷ, δὲ μᾶς δροσίζει

κι ὁ ἴσκιος μένει στενὸς κάτω ἀπ᾿ τὰ κυπαρίσσια

κι ὅλο τριγύρω ἀνηφόρι στὰ βουνά.


Μᾶς βαραίνουν οἱ φίλοι

ποὺ δὲν ξέρουν πιὰ πῶς νὰ πεθάνουν.


Κι ἂν ὁ ἀγέρας φυσᾷ, δὲ μᾶς δροσίζει

κι ὁ ἴσκιος μένει στενὸς κάτω ἀπ᾿ τὰ κυπαρίσσια

κι ὅλο τριγύρω ἀνηφόρι στὰ βουνά.

Αμέσως μετά την Μελισσάνθη τον λόγο πήρε ο Άστροτομ και άρχισε την απαγγελία ποιημάτων του Κ.Π.Καβάφη.

Τείχη

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Το πρώτο σκαλί

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν
μιά μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυό χρόνια πέρασαν που γράφω
κ' ένα ειδύλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Αλλοίμονον, είν' υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
και απ' το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ' αναιβώ ο δυστυχισμένος».
Ειπ' ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα»
**************************

Περιμένοντας τους
 Βαρβάρους

-Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.

-Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μιά τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ' οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;

-Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

-Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;

-Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.

-Γιατί οι δυό μας ύπατοι κ' οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ' ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλισμένα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπόνουν τους βαρβάρους.

-Γιατί κ' οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
κι αυτοί βαριούντ' ευφράδειες και δημηγορίες.

-Γιατί ν' αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κ' η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που έγιναν).
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ' οι πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;

Γιατί ενύχτωσε κ' οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ' τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μιά κάποια λύσις.
****************************
Όσο μπορείς

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πιαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ' εκθέτοντάς την,
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μιά ξένη φορτική.
************************
Θερμοπύλες

Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ' ίσοι σ' όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ' ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ' εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ' οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
************************
Μονοτονία

Την μιά μονότονην ημέραν άλλη
μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουν
τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι -
οι όμοιες στιγμές μας βρίσκουνε και μας αφίνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.
Αυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·
είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.
Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.
*************************
Ιωνικόν

Γιατί τα σπάσαμε τ' αγάλματά των,
γιατί τους διώξαμε απ' τους ναούς των,
διόλου δεν πέθαναν γι' αυτό οι θεοί.
Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,
σένα η ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.
Σαν ξημερώνει επάνω σου πρωί αυγουστιάτικο
την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ' την ζωή των·
και κάποτ' αιθέρια εφηβική μορφή,
αόριστη, με διάβα γρήγορο,
επάνω από τους λόφους σου περνά.

ΥΓ. Τη μετάφραση των ποιημάτων της Ίνγκριντ Τζόνκερ από τα Αφρικάανς στα Ελληνικά, και του ΣΕΦΕΡΗ και ΚΑΒΑΦΗ Στ' Αγγλικά, έκανε Ελπινίκη η οποία μιλούσε και έγραφε 7 γλώσσες, ήταν ελληνικής καταγωγής που είχε γεννηθεί στη Νότια Αφρική, οι γονείς της είχαν μεταναστεύσει στη Νότια Αφρική σε νεαρή ηλικία από το νησί της Σαπφούς. Δεν ήταν εύκολη υπόθεση η μετάφραση ενός ποιήματος αλλά η Ελπινίκη ως φιλόλογος και ως πολύγλωσση που ήταν  κατάφερε να πράξει το τέλειο και εισέπραξε το θερμό χειροκρότημα από όλους του φίλους. Το λόγο μετά πήρε ο Derrick ο οποίος ανακοίνωσε πως την επόμενη χρονιά και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 2007 θα επισκεπτόταν το χωριό των φίλων τους το Γοργογύρι για να γιορτάσουν στην αυλή των θαυμάτων τα 30 χρόνια φιλίας!!! Αυτή η ανακοίνωση ήταν μία καταπληκτική είδηση η οποία έγινε δεκτή από τον Πέπο και την οικογένειά του με μεγάλη χαρά και ευτυχία. Στη συνέχεια έγινε ένα γλέντι τρικούβερτο που μόνο οι Έλληνες ξέρουν να ανεβάζουν τη διάθεση στο τσακίρ κέφι. Ο Ικαριώτικος γνώρισε μεγάλες δόξες εκείνο το βράδυ. Στην επόμενη ανάρτηση θα σας διηγηθώ τα πεπραγμένα της επίσκεψης στο Γοργογύρι.
Σας χαιρετώ, ο αφηγητής Πεπέ.