1. Ι ΤΣΙΝΓΚ, περίπου 1500π.Χ.
Το Ι Τσινγκ, που μεταφράζεται συνήθως ως βιβλίο των Αλλαγών, είναι σχεδόν εξίσου αρχαίο με την ίδια την Κίνα. Σε διάφορες εκδόσεις, κατάφερε να αποτελέσει τη βάση τόσο του Κομφουκισμού όσο και του Ταοιϊσμού, ενώ ο βουδισμός επικράτησε στην Κίνα υπό μια μορφή του Ι Τσινγκ (τη «Σκοτεινή Γνώση»). Το 18 και 19ο αιώνα, ο δυτικός κόσμος άρχισε να το ανακαλύπτει σιγά σιγά (ο Λάιμπνιτς γοητεύτηκε απ' αυτό) και μπορεί η επιρροή του εδώ να είναι μεγαλύτερη απ' ό,τι είναι γενικά παραδεκτό. Πολλοί άνθρωποι στη δύση ασχολούνται με τη μαντεία. Το Ι Τσινγκ αποτελεί ένα είδος μαντικής τέχνης, και για το λόγο αυτό βρήκε οπαδούς και πέρα από τη Κίνα.
2.Παλαιά Διαθήκη,περίπου 1500 π.Χ.
Η Παλαιά Διαθήκη, μαζί με την Καινή Διαθήκη, είναι δυο εντελώς ξεχωριστά βιβλία σε μια σειρά θεμελιωδών θρησκευτικών κειμένων, όπως το Κοράνι, η Αβέστα και η Νταμμαπάντα . Κατά τη χριστιανική Εκκλησία, η Παλαιά Διαθήκη οδηγεί στην Καινή. Και τα δυο βιβλία μαζί εξακολουθούν να θεωρούνται από τους βιβλικούς φονταμελιστές ως ένας τόμος που περιέχει το μήνυμα του Θεού και ως μια κυριολεκτικά αληθινή εξιστόρηση της δημιουργίας. Αυτό αποτελεί μέρος της ιστορίας του δόγματος, όχι όμως και της επιστήμης.
3. Όμηρος, Ιλιάδα & Οδύσσεια, περίπου 8ος αιώνας π.Χ.
Η Ιλιάδα και Οδύσσεια του Ομήρου, των οποίων τα πρώτα σωζόμενα χειρόγραφα χρονολογούνται τουλάχιστον χίλια επτακόσια χρόνια έπειτα από την εποχή του, είχαν γίνει κλασικά στην αρχαία Ελλάδα από την εποχή του Πλάτωνα. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε τίποτε για τον Όμηρο. Έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες στο όνομα του : «Αυτός που δεν βλέπει» «όμηρος», «σύντροφος», «αυτός που βάζει τα πράγματα στη σειρά».
4. Ουπανισάδες, περίπου 700-400 π.Χ.
Η ιστορία των καταβολών της πρώτης Ινδικής θρησκείας, του ινδουισμού, έγινε κάπως πολύπλοκη ύστερα από σχετικά πρόσφατες ανακαλύψεις για τον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού, που τώρα γνωρίζουμε ότι άνθισε ταυτόχρονα μ' εκείνους της Μεσοποταμίας, της Κίνας και της Αιγύπτου.
Παραδοσιακά, ο Λάο Τσε (ο <<δάσκαλος Λάο»), είναι η κεντρική μορφή της Ταοϊστικής θρησκείας, αμφισβητείται, όμως, ό,τι υπήρξε πραγματικό πρόσωπο. Μια εκδοχή λέει ότι ήταν μεγαλύτερος σε ηλικία και σύγχρονος του Κομφούκιου και υποτίθεται ότι τον καθοδηγούσε σε θέματα σχετικά με το τελετουργικό. Σύμφωνα με αυτή, γεννήθηκε τον 6ος αιώνα π.χ. Στην πολιτεία Τσου και έγραψε το Δρόμο (Τάο τε Τσινγκ), το πρώτο φιλοσοφικό βιβλίο στην Κινεζική. Σύμφωνα με το μύθο, ο Λάο αηδίασε τόσο πολύ με τις συνθήκες στην Κίνα, ώστε, αφού παρέδωσε το Δρόμο, εγκατάλειψε και πήγε στην Ινδία. Εκεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, εμφανίστηκε ως ο ίδιος ο Βούδας! Αλλά όσο ενδιαφέροντες κι αν είναι αυτοί οι μύθοι, δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια, σύμφωνα με τα γεγονότα που αποκάλυψαν οι σύγχρονες μελέτες.
6. Αβέστα περίπου 500 π.Χ.
Σύμφωνα με τη σημερινή χρονολόγηση, με την οποία συμφωνεί η πλειονότητα των μελετητών, ο περσικός ζωροαστρισμός είναι η αρχαιότερη μονοθεϊστική θρησκεία. Σίγουρα ο ζωροαστρισμός επηρέασε βαθιά τις μετέπειτα θρησκείες: τον ιουδαϊσμό, τον χριστιανισμό, την κοινότητα των Παπύρων της Νεκρής Θάλασσας, του βουδισμού, το μανιχαϊσμό και τον ισλαμισμό. Ζωροαστρισμός είναι το Eλληνικό όνομα που χρησιμοποιούν οι δυτικοί συγγραφείς για τον προφήτη που αργότερα έγινε γνωστός ως Ζαρατούστρα. Το αριστούργημα Τάδε Έφη Ζαρατούστρα του Νίτσε, παρά την τεράστια επιρροή του, δεν επηρέασε καθόλου το ζωροαστρισμό. Η τοποθέτηση της εποχής του Ζωροάστρη στον 7ο αιώνα οφείλεται στους Έλληνες, (όπως και μια χρονολόγηση ακόμα πιο παλιά, πέντε χιλιάδες χρόνια πριν από το Τρωικό πόλεμο).
7. Κομφούκιος,Ανάλεκτα,περίπου 5ος-4ος αιώνας π.Χ.
Ο Κομφούκιος (εξελληνισμένη απόδοση του ονόματος Κουνγκ-φου-τζου, Σεβάσμιου Δασκάλου Κουγκ,551-479 π.χ.), απ' όσο είναι γνωστό, δεν έγραψε τίποτα. Ήταν ένας απλός ιδιωτικός δάσκαλος με πολλούς μαθητές, ο οποίος αποκαλούσε τον εαυτό του μεταδότη γνώσης. Είναι, όμως, ο γνωστότερος και σπουδαιότερος στοχαστής της κινέζικης ιστορίας και έχει ερμηνευτεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Είναι ανάγκη να διαχωριστεί ο άνθρωπος από το θρύλο, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.
8. Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου, περίπου 5ος αιώνας π.Χ.
Ο Ηρόδοτος δεν είναι ακριβώς ο «ιστορικός των ιστορικών». Ενδιαφέρονταν πολύ και για θέματα που δεν ήταν αποκλειστικά ιστορικά. Ο Θουκυδίδης, όμως, που γεννήθηκε είκοσι περίπου χρόνια έπειτα από αυτόν, είναι αναμφισβήτητα ο ιστορικός των ιστορικών.
9. Ιπποκράτης,Έργα,περίπου 400 π.Χ.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η μυθική σχεδόν μορφή του Ιπποκράτη ήταν για τους αρχαίους Έλληνες, αλλά και για τους Άραβες, τους ανθρώπους του Μεσαίωνα στην Ευρώπη και αλλού, η προσωποποίηση του ιδανικού γιατρού. Δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι, αλλά μάλλον το αξίζει. Ωστόσο, δεν έγραψε αυτός την Ιπποκρατική Συλλογή. Μπορεί να έχει γράψει ορισμένα μέρη ή να ενέπνευσε μερικά από αυτά που χρονολογούνται την εποχή κατά την οποία έζησε. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η ελληνική ιατρική ήταν ένα υψηλό και αυθεντικό δημιουργικό επίτευγμα, ισάξιο του αρχαίου δράματος.
Ακόμα και σήμερα, ακόμα και μεταξύ αυτών που δεν έχουν ακούσει ποτέ το όνομα του, η εμπνευσμένη κοινή λογική του φιλοσόφου, επιστήμονα και στοχαστή Αριστοτέλη έχει επηρεάσει τόσο πολύ τους κληρονομημένους τρόπους σκέψης, ώστε εμμένουμε σ' αυτούς αυτόματα και χωρίς να θυμόμαστε καν τη πηγή τους. Αν εξαιρέσουμε τις θρησκευτικές μορφές, ο Αριστοτέλης υπήρξε ο άνθρωπος που επηρέασε τον κόσμο περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο άτομο. Επειδή, όμως, υπήρξε μαθητής του Πλάτωνα -με τον οποίο διαφωνούσε σε ορισμένα θέματα- πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στον πρεσβύτερο. Ωστόσο, ο Αριστοτέλης είναι κάτι περισσότερο από «μαθητής του Πλάτωνα», όσο μεγάλος κι αν είναι ο πειρασμός να τον περιγράψουμε με αυτόν τον χαρακτηρισμό. Μπορεί ό,τι έχει διασωθεί από το έργο του να είναι το λιγότερο λαμπρό. Έχουμε, όμως, τη μαρτυρία του Ρωμαίου Κικέρων ότι στα χαμένα έργα υπάρχει ένας «χρυσός ποταμός» ευγλωττίας. Ίσως λοιπόν, τον γνωρίζουμε ελάχιστα.
11. Ηρόδοτος, Ιστορία,5ος αιώνας π.Χ.
Η ιστορία, ένας συνδυασμός ακριβούς γνώσης και εικασίας, αποτέλεσε από πολύ νωρίς ένα είδος τέχνης. Είναι εύκολο να συντάξεις ένα κατάλογο με γεγονότα. Ακόμα ευκολότερο είναι να επιλέξεις τα σημαντικότερα από αυτά και να προσπαθήσεις να εξακριβώσεις τα ανθρώπινα κίνητρα ή πρότυπα. Λίγοι ιστορικοί, όμως, κατάφεραν να έχουν και συγγραφική δεινότητα.
12. Πλάτων,Πολιτεία,περίπου 380 π.Χ.
Ο φιλόσοφος Άλφρεντ Νορθ Γουάιτχεντ δήλωνε ότι η φιλοσοφία δεν ήταν παρά μια σειρά «υποσημειώσεων στον Πλάτωνα» (περ. 429-347 π.χ.). Αυτό δεν ισχύει απόλυτα. Αλλά δεν μπορεί να αντικρουστεί εύκολα, ειδικά σε σχέση με την εποχή. Πάντως ο Ηράκλειτος, ο Αριστοτέλης, ο Χιουμ και ο Καντ θα βεβαίωναν το αντίθετο.
13. Ευκλείδης, Στοιχεία, περίπου 280 π.Χ.
Η καταγωγή του Ευκλείδη μας είναι άγνωστη. Ούτε γνωρίζουμε πολλά, πέρα το γεγονός ότι έζησε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια την εποχή του Πτολεμαίου Α'. Λέγεται ότι ήταν πρόσχαρος, γλυκομίλητος, ευγενικός και ευθύς. Υποτίθεται ότι δεν είχε σε μεγάλη υπόληψη την πρακτική αξία της γεωμετρίας την οποία δίδασκε. Το σημαντικότερο και γνωστότερο έργο του είναι τα Στοιχεία που αποτελούνται από δεκατρία βιβλία, μερικά από τα οποία έχουν χαθεί. Από το πρώτο ως το έκτο βιβλίο πραγματεύεται την επίπεδη γεωμετρία, από το έβδομο ως το ένατο τη θεωρία των αριθμών, στο δέκατο τη θεωρία των άρρητων αριθμών και από το ενδέκατο ως το δέκατο τρίτο τη στερεομετρία.
14. Νταμμαπάντα, περίπου 252 π.Χ.
Ο Βούδας («φωτισμένος») ήταν ένας πρίγκιπας που λεγόταν Σιντάρτα . Είχε γεννηθεί το δεύτερο τέταρτο του 6ου π.χ. αιώνα και άνηκε στην οικογένεια Γκαουτάμα, η οποία ζούσε στην περιοχή της Ινδίας που αντιστοιχεί στο σημερινό Νεπάλ. Ήταν ο λιγότερος δογματικός ιδρυτής θρησκείας. Για την ακρίβεια, υπήρξε σαφώς αντιδογματικός. Το «Μονοπάτι» του διαφωτισμού του ήταν πραγματιστικό, βασισμένο σ' αυτό που αποκαλούμε «συνηθισμένη ζωή». Είναι γνωστό ως «Μέση Ατραπός», ένας δρόμος ανάμεσα «στην υπερβολή και την έλλειψη», όπως οι χορδές της άρπας που, για να παίζει καλά, δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ τεντωμένες ούτε πολύ χαλαρές.
15. Βιργίλιος, Αινειάδα,70-19 π.Χ.
Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος είχε καλλιτεχνικές τάσεις. Αν κρίνουμε από τα γραπτά του Βίργιλίου, το μεγαλείο του Αυγούστου ήταν αδιαμφισβήτητο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν πανούργος, διπρόσωπος και υποκριτής με τη στενή ηθική έννοια. Είναι κρίμα που ο Αύγουστος σχετίζεται με το ποιητικό επίτευγμα του Βιργιλίου.
16. Λουκρήτιος, Πέρι της Φύσεως των Πραγμάτων, περίπου 55 π.Χ.
Για τον Τίτο Λουκρήτιο Κάρο (περ. 99 ή 94-55 π.χ.), που σήμερα θεωρείτε ένας από τους μεγαλύτερους Λατίνους ποιητές, δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα. Ορισμένοι κριτικοί τον προτιμούν ακόμα κι από τον Βιργίλιο. Καταγόταν πιθανότατα από αριστοκρατική οικογένεια και μπορεί να ήταν ιδιοκτήτης περιουσίας κοντά στην Πομπηία όπου διδάχθηκε την επικούρεια φιλοσοφία.
17. Φίλων Ο Αλεξανδρεύς, Αλληγορική των Ιερών Νόμων, 1ος αιώνας μ.Χ.
Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς, γνωστός και ως Φίλων ο Ιουδαίος, ελληνίζων συγγραφέας με θέμα του την Ιουδαϊκή θρησκεία και την Ελληνική φιλοσοφία, ήταν σύγχρονος του Ιησού Χριστού και του Αποστόλου Παύλου. Γεννήθηκε περί το 30 π.χ. και πέθανε γύρο στο 40 μ.χ. θεωρείτε ο πρώτος θεολόγος. Ωστόσο, ήταν Εβραίος και δεν αναφέρθηκε ποτέ στο χριστιανισμό.
18. Καινή Διαθήκη, περίπου 64-110 μ.Χ.
Οι Εβραίοι δεν θεωρούν τον Ιησού Μεσσία και γι' αυτό η Καινή Διαθήκη δεν επέδρασε καθόλου στην διαμόρφωση της θρησκείας τους. Στο κοράνι, ο Ιησούς παρουσιάζεται ως προφήτης. Οι μουσουλμάνοι δεν τον θεωρούν Υιό του Θεού, πιστεύουν, όμως, γενικά ότι στο τέλος θα επανέλθει και θα καθίσει δίπλα στο Θεό. Ο Ιησούς αναφέρεται στις μουσουλμανικές ιστορίες των Προφητών. Οι χριστιανοί δεν ανταποδίδουν αυτή τη φιλοφρόνηση. Αποτελούν ακόμα μια ισχνή μειοψηφία που βλέπει τις άλλες θρησκείες να τείνουν προς τον ίδιο σκοπό. Οι διάφορες χριστιανικές εκκλησίες παραμένουν ανελέητα κλειστές προς τους αλλόδοξους.
19. Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Περίπου 50-120 μ.Χ.
Την εποχή του Πλούταρχου, του Έλληνα σχολιαστή των ηθών, βιογράφου και ιερέα, η Ρώμη ήταν κυρίαρχη. Το έργο του- πολύτιμο για τις πληροφορίες που μας δίνει, έστω και συχνά ασαφείς- μας λέει πολλά για το πώς έβλεπε η Ρώμη τον εαυτό της την εποχή της ακμής της.
20. Κορνήλιο Τάκιτος, Χρονικά από της τελευτής του θεού Αυγούστου, περίπου 120 μ.Χ.
Οι περισσότεροι Ρωμαίοι ιστορικοί, από τους οποίους θα μπορέσουμε να αντλήσουμε πολλές πληροφορίες, δεν έζησαν την παρακμή και την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Από τους δύο σημαντικότερους, τον Λίβιο και τον Τάκιτο, διασώζεται το ένα τέταρτο των έργων του πρώτου και μόνο τα μισά του δεύτερου.
21. Το Ευαγγέλιο της Αλήθειας, περίπου 1ος αιώνας μ.Χ.
Το Ευαγγέλιο αυτό απουσιάζει από την Καινή Διαθήκη και είναι γνωστό από την εισαγωγή του : «Το Ευαγγέλιο της Αλήθειας είναι χαρά». Το Ευαγγέλιο αυτό, σε αντίθεση με τα «κανονικά», δεν φιλοδοξεί να περιγράψει όλη τη ζωή του Χριστού.
22. Μάρκος Αυρήλιος ,Εις Εαυτόν,167 μ.Χ.
Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος δεν ήταν αυθεντικός εκφραστής της στωικής φιλοσοφίας. Ήταν, όμως, ένας από τους τελευταίους και σαφέστερους. Επιπλέον, έπρεπε να διοικεί ολόκληρη αυτοκρατορία και να αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Επί των ημερών του κατέρρευσε η Pax Romana (Ρωμαϊκή Ειρήνη) και οι «βάρβαροι» άρχισαν να χτυπούν την πόρτα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τα γεγονότα αυτά έκαναν τον Μάρκο Αυρήλιο τον πιο εντυπωσιακό από όλους τους στωικούς: ήταν ένας άνθρωπος της πράξης που χρησιμοποιούσε τη φιλοσοφία! Η ειρωνεία είναι πως, αν ο Μάρκος Αυρήλιος δεν ήταν στωικός, μπορεί να ήταν πιο αποτελεσματικός αυτοκράτορας. Αλλά όλες οι πιθανότητες ήταν εναντίον του, πράγμα που εκείνος γνώριζε καλά.
23. Σέξτος Εμπειρικός, Πυρρώνειοι Υποτυπώσεις, περίπου 150-210 μ.Χ.
Ο Σέξτος Εμπειρικός ήταν Έλληνας γιατρός και φιλόσοφος. Δεν γνωρίζουμε που γεννήθηκε, πρέπει όμως να έζησε και στην Αλεξάνδρεια και στη Ρώμη. Τα κείμενα του είναι πολύ αξιόλογα και άσκησαν αποφασιστική επιρροή μόνο και μόνο γιατί δεν τον ενδιέφερε η φιλοσοφική πρωτοτυπία. Το όνομα του τον τοποθετεί μεταξύ των «εμπειρικών» γιατρών. Οι εκτεταμένες περιλήψεις που έκανε σε ανεκτίμητο υλικό άσκησαν τεράστια επιρροή όταν δημοσιεύθηκαν στα λατινικά το 1569, ένα τέταρτο του αιώνα πριν από τη γέννηση του Καρτέσιου.
24. Πλωτίνος, Εννεάδες, 3ος αιώνας μ.Χ.
Ο Πλωτίνος, ο σπουδαιότερος από όλους τους νεοπλατωνιστές, δεν θα χρησιμοποιούσε ποτέ τη λέξη «μυστικιστής». Το Μεσαίωνα, οι άνθρωποι γνώρισαν τον Πλάτωνα κυρίως μέσω του Πλωτίνου. Στις Εννάδες, ο Πλωτίνος συνδυάζει τις ιδέες του Πλάτωνα με εκείνες του Αριστοτέλη και της ελληνικής θρησκείας, προκειμένου να διατυπώσει μια θεωρία που είναι σήμερα γνωστή ως νεοπλατωνισμός. Δεν πρόκειται για μια νεκρή φιλοσοφία και οι ιδέες του Πλωτίνου μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω.
25. Ιερός Αυγουστίνος, Εξομολογήσεις, περίπου 400 μ.Χ.
Μέτα τον Ιησού Χριστό και τους Αποστόλους, κανένας άνθρωπος δεν επηρέασε την πορεία του χριστιανισμού όσο ο Αυγουστίνος, επίσκοπος Ιππώνας. Παρόλο που έζησε μόνο εβδομήντα πέντε χρόνια, η ισχυρή παρουσία του κατάφερε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ παγανιστικής Ρώμης και μεσαιωνικών χρόνων. Ελάχιστοι μπορούν να διαβάσουν τις εξομολογήσεις και να μείνουν ανεπηρέαστοι από την πειστική ειλικρίνεια και την αυτογνωσία του.
Ο Αυγουστίνος ενδιαφερόταν πάνω απ' όλα για το δυαδισμό, πράγμα που τον ώθησε προς τη θρησκεία της μητέρας του.
26. Κοράνι, 7ος αιώνας μ.Χ.
Η ισλαμική θρησκεία υπήρχε πριν από το Κοράνι. Αλλά το Ισλάμ διαφέρει απ όλες τις άλλες θρησκείες έτσι όπως τις εννοούμε στη Δύση. Είναι ένας τρόπος, μια υποταγή στη θέληση του Θεού όπως αποκαλύφθηκε στον Προφήτη. Ο Προφήτης, όμως, είναι άνθρωπος και δεν διαθέτει θεία δύναμη. Η λατρεία του είναι σοβαρή αίρεση.
27. Μωυσής Μαϊμονίδης, οδηγός των αποπλανηθέντων, 1190
Ο Μωυσής Μαϊμονίδης γεννήθηκε στην Κόρδοβα το 1135 από Εβραίους γονείς. Την εποχή εκείνη επικρατούσε στην Κόρδοβα η φανατική μουσουλμανική αίρεση των Αλμοάδων. Έτσι, η οικογένεια του αναγκάστηκε να εγκατασταθεί στο Κάιρο, όπου ο Μαϊμονίδης εργάστηκε ως γιατρός. Στο τέλος, έγινε ηγέτης των Εβραίων της Αιγύπτου.
28. Καμπάλα, 12 αιώνας μ.Χ.
Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για βιβλίο. Ωστόσο, όσοι έχουν επηρεαστεί από αυτήν, τη θεωρούν βιβλίο. Παρόλο που τη γνωρίζουν λίγοι, έχει ασκήσει τεράστια επιρροή σε όλους μας. Σύμφωνα με την καμπαλιστική σκέψη, τίποτα δεν πρέπει να θεωρείτε δεδομένο. Όλα πρέπει να είναι θέμα εσωτερικής πίστης.
Η λέξη Καμπάλα σημαίνει «αυτό που παραλαμβάνεται», δηλαδή την παράδοση.
29. Θωμάς Ακινάτης, Summa Theologiae (σύνοψη της θεολογίας), 1266-1273
Το έργο Summa Theologiae του Θωμά Ακινάτη, που άρχισε να γράφεται 1266 και έμεινε ημιτελές λόγω θανάτου του συγγραφέα του, είναι το κορυφαίο επίτευγμα της μεσαιωνικής θεολογίας. Είναι επίσης η πιο εντυπωσιακή, μεθοδική και πειστική σύνοψη που έγινε ποτέ για ένα τόσο μεγάλο σύνολο γνώσεων.
Ο Θωμάς Ακινάτης ήταν ο πιο πολύγραφος φιλόσοφος.
30. Δάντης Αλιγκιέρι, θεία κωμωδία, 1321.
Το ποίημα του Δάντη, σε αντίθεση με ορισμένα κλασικά έργα, δεν έμεινε ποτέ χωρίς αφοσιωμένους αναγνώστες. Η θεία Κωμωδία, παρά τη σαφήνεια και την καθαρότητα της, δεν είναι άμεσα προσιτή στους σύγχρονους ανθρώπους. Σίγουρα οι αναγνώστες την αγάπησαν περισσότερο απ' όσο το Χαμένο Παράδεισο του Τζον Μίλτον, που είναι γενικά ένα έργο περισσότερο σεβαστό παρά δημοφιλές. Ο Μίλτον είναι τρομακτικός. Ο Δάντης είναι σοβαρός, αλλά περισσότερο ανθρώπινος. Ο πουριτανός, βλέπετε, δεν είχε εφευρεθεί το 14ο αιώνα.
31. Έρασμος Ντεζιντέριους, Μωρίας Εγκώμιον, 1509
Το Ολλανδικό όνομα του Εράσμου ήταν Γκέρχαρντ, και σημαίνει «αγαπημένος». Από εκεί πήρε το όνομα Ντεζιντέριους, το οποίο διάλεξε ο ίδιος γιατί έτσι αποκαλούσε τον πατέρα του. Ο Έρασμος γεννήθηκε το 1466 στο Ρότερνταμ και ήταν εξώγαμο παιδί ενός ιερέα και της ερωμένης του. Πήγε σχολείο στην Ολλανδία και μετά έγινε μέλος της παιδικής χορωδίας της Ουτρέχτης. Στο σχολείο είχε καλές επιδόσεις στα λατινικά, τη γλώσσα που χρησιμοποιούσε για να γράφει. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, κανείς δεν γνώριζε καλύτερα λατινικά από τον Έρασμο.
32. Νικολά Μακιαβέλι, ο Ηγεμών, 1532
Ο Νικόλα Μακιαβέλι, διπλωμάτης, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, θεωρητικός της πολιτικής και στρατιωτικός σύμβουλος, γεννήθηκε το 1469 στη Φλωρεντία από ξεπεσμένους αριστοκράτες γονείς. Δύο γεγονότα συνέβαλαν στη διαμόρφωση της σκέψης του : το πρώτο ήταν η εισβολή του Καρόλου Ή της Γαλλίας στην Ιταλία το 1494. Το δεύτερο ήταν η πτώση και εκτέλεση στην πυρά του μεγάλου Σαβοναρόλα. « Οι άοπλοι προφήτες καταστρέφονται πάντα », παρατηρούσε ο Σαβοναρόλα σκυθρωπά, «ενώ οι οπλισμένοι πετυχαίνουν πάντα. Αυτό μπορεί να φαίνεται φυσικό σ' εμάς. Δεν ήταν, όμως, η γλώσσα του 15ου αιώνα.
33. Μαρτίνος Λούθηρος, η βαβυλωνία αιχμαλωσία της εκκλησίας, 1520
Τα μεγάλα κινήματα ποτέ δεν είναι έργο ενός μόνο ανθρώπου ούτε και αποτελούν την ξαφνική αποκάλυψη όλης της αλήθειας. Εκτός από το Λούθηρο, στην εμφάνιση του προτεσταντισμού έπαιξαν ρόλο πολλοί άνθρωποι. Η μοίρα, όμως, επέλεξε τον Λούθηρο για να ανοίξει το δρόμο.
ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΠΕΠΟΣ
35. Ιωάννης Καλβίνος, Θεσμοί της χριστιανικής θρησκείας, 1536
Ο Καλβίνος πιστεύει ότι ορισμένοι άνθρωποι, πριν ακόμα γεννηθούν, είναι καταδικασμένοι σε θάνατο και αιώνια τιμωρία, ώστε να δοξαστεί το όνομα του Θεού.
36. Νικόλαος Κοπέρνικος, περί της περιστροφής των ουράνιων σφαιρών, 1543
Η επιρροή του Πολωνού κληρικού και αστρονόμου Κοπέρνικου (1473 - 1543) υπήρξε κρίσιμη και θεμελιώδες, ωστόσο δεν έγινε αντιληπτή από την αρχή. Ο Κοπέρνικος δεν ήταν ο πρώτος που έθεσε τον Ήλιο στο κέντρο του ηλιακού συστήματος, και οι λόγοι για τους οποίους το έκανε είναι σε πολλά σημεία λανθασμένοι. Πρώτος ήταν ο Αρίσταρχος ο Σάμιος. Ωστόσο, το επίτευγμα του ήταν τεράστιο. Το περίφημο βιβλίο του, που δημοσιεύτηκε όταν ήταν ετοιμοθάνατος, δεν μπήκε στη λίστα των απαγορευμένων από τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία την εποχή του θανάτου του, όπως υποθέτουν πολλοί, αλλά 1616. Σβήστηκε από τη λίστα πολύ μετά την επιβεβαίωση της θεωρίας του, 1757.
37. Μισέλ Εκέμ ντε Μοντέν , δοκίμια, 1580
Αρχικά, μπορεί να φανεί περίεργο που ο Μοντέν, ένας τόσο σημαντικός στοχαστής που άσκησε τεράστια επιρροή κατά το 17ο αιώνα, αποκαλούσε το έργο του «αστείο». Ο Μοντέν, όμως, ήταν ένα είδος Σαίξπηρ της πρόζας και θεωρείτε εξίσου μεγάλος. Η σύγκριση μπορεί να ξαφνιάζει, αλλά είναι λογική, αφού ο Μοντέν, ως σχολιαστής της ζωής, δεν επέτρεψε ποτέ στον εαυτό του να παρασυρθεί από τα πάθη, τη φαντασία ή την αγανάκτησή του. Όπως ο Σαίξπηρ, καλύπτει όλες τις πτυχές της ζωής, δεν μπορεί να συμμορφωθεί προς τις συμβάσεις και, παρά τις επιφυλάξεις και το συντηρητισμό του, δεν διστάζει να κάνει υποθέσεις.
38. Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Δον Κιχώτης, 1605(ά μέρος) και 1615(΄β μέρος)
Ο Χοσέ Ορτέγκα ι Γκασέτ, ο μεγαλύτερος Ισπανός κριτικός λογοτέχνης του 20ου αιώνα, γράφει για τον Δον Κιχώτη:
Ο Θερβάντες -ένας υπομονετικός ευγενής που έγραψε ένα βιβλίο -αναπαύεται εδώ και τρεις αιώνες στα Ηλύσια Πεδία απ' όπου ρίχνει γύρω του μελαγχολικές ματιές και περιμένει να γεννηθεί ένας απόγονος του που θα μπορέσει να τον καταλάβει.
39. Γιόχαν Κέπλερ, η Αρμονία του Κόσμου, 1619
Ο Κέπλερ (1571-1630) γεννήθηκε στο Βάιλ ντερ Στατ της νότιας Γερμανίας και ήταν γιος λουθηρανού ιερέα. Ο Λούθηρος είχε παρατηρήσει οργισμένος ότι ο Κοπέρνικος ήταν ένας «ηλίθιος που θέλει να διαστρέψει όλη την τέχνη της αστρονομίας και να αρνηθεί ό,τι λέει η βίβλος». Αλλά ο Κέπλερ, λιγότερο εγωιστής και οξύθυμος από τόσο παράλογες και συμβατικές ιδέες. Όπως ο Γαλιλαίος, ήταν οπαδός του πυθαγόρειου μυστικισμού και πίστευε ότι το σύμπαν μπορούσε να ερμηνευθεί με μαθητικούς όρους.
40. Φράνσις Μπέικον, Novum Organum(νεο όργανο), 1620
«Ο ευφυέστερος, σοφότερος και πιο μικρόψυχος άνθρωπος του κόσμου;» Έτσι έγραψε ο Αλεξάντερ Πόουπ για τον Φράνσις Μπέικον στο Δοκίμιο για τον άνθρωπο. Το ίδιο πιστεύει σήμερα γι' αυτόν ο περισσότερος κόσμος.
41. Γουίλιαμ Σαίξπηρ, το πρώτο Folio, 1623
Το πρώτο Folio δημοσιεύτηκε το 1623 και περιέχει και τα 36 έργα του Σαίξπηρ. Δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια το μέγεθος της επιρροές του Σαίξπηρ ούτε στην ανθρώπινη συμπεριφορά ούτε στην ανθρώπινη σκέψη. Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο: έκανε αμέτρητους ανθρώπους να κερδίσουν τεράστια χρήματα ποσά, αφού υπάρχει ολόκληρη σαιξπηρικη βιομηχανία. Όπως έγραψε ο εκδότης της σαιξπηρικής Εγκυκλοπαίδειας Όσκαρ Τζέιμς Κάμπελ, «κανένας άλλος συγγραφέας δεν ερέθισε τόσο πολύ τα πιο λαμπρά μυαλά κάθε γενιάς»
42. Γαλιλαίος, Διάλογος Σχετικά με τα Δύο Κύρια Συστήματα του Κόσμου, 1632
Ο Γαλιλαίος (1564-1642) ήταν εμπειρικός επιστήμονας και μαθηματικός πριν γίνει φιλόσοφος, και ό,τι έκανε στη φιλοσοφία ήταν προς όφελος της επιστήμης. Αλλά η επιρροή του στη φιλοσοφία και την επιστήμη υπήρξε τεράστια. Από όλους τους επιστήμονες-επαναστάτες του 16-17ου αιώνα, από τον Κοπέρνικο και μετά, ο Γαλιλαίος ήταν εκείνος που ασχολήθηκε λιγότερο με τα θρησκευτικά πιστεύω και το μυστικισμό. Αλλά η προσήλωση αυτού του αξιοθαύμαστου, περίεργου και αφοσιωμένου ανθρώπου προς την επιστήμη υπήρξε μερικές φορές υπερβολική.
43. Ρενέ Ντεκάρτ (Καρτέσιος), Λόγος Περί της Μεθόδου,1637.
Ο Καρτέσιος(1596-1650) θεωρείτε δικαιολογημένα πατέρας της σύγχρονης φιλοσοφίας και άσκησε τεράστια επιρροή, τόσο άμεσα όσο και έμμεση.
44. Τόμας Χόμπς, Λεβιάθαν, 1651.
Ο μακρόβιος (1588-1679) Τόμας Χομπς, ιδρυτής της αγγλικής πολιτικής και ηθικής φιλοσοφίας, ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα θέματα-όχι μόνο με τη φιλοσοφία, αλλά και τη θρησκεία, τα μαθηματικά, τη λογική, τη ψυχολογία, τη γλώσσα και την οπτική. Ήταν δάσκαλος του πρίγκιπα της Ουαλίας και μετέπειτα βασιλιά Κάρολου ΄Β στο Παρίσι, όταν ζούσε εξόριστος, όπως εκείνος, από την Αγγλία. Γνώριζε ή αλληλογραφούσε με όλα τα μεγάλα μυαλά της εποχής του: τον Γαλιλαίο, στον οποίο χρωστούσε πολλά, τον Καρτέσιο, τον Μπέικον, τον Λάιμπνιτς. Κανένας φιλόσοφος δεν τον ξεπέρασε στη πεζογραφία. Ήταν ποιητικός και αντιλαμβανόταν τη ζωή όχι μόνο ως φιλόσοφος και ψυχολόγος, αλλά και ως ειρηνικός ποιητής.
45. Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς, έργα, 1663-1716
Δεν χωρά αμφιβολία ότι η επιρροή του Λάιμπνιτς υπήρξε μεγάλη, ουσιαστική και διαρκής. Δεν υπάρχει τομέας της γνώσης στον οποίο να μη συνέβαλε. Για παράδειγμα, ήταν ο πρώτος συγγραφέας που εισήγαγε την έννοια του ασυνείδητου. Με τη μεγάλη ακρίβεια που τον χαρακτήριζε, παρατήρησε ότι μπορεί να διακρίνουμε κάτι χωρίς να το συνειδητοποιούμε εκείνη τη στιγμή.
46. Μπλεζ Πασκάλ, Στοχασμοί, 1670
Ο Μπλεζ Πασκάλ, θρησκευτικός φιλόσοφος, χημικός και μαθηματικός, στήριζε τις απόψεις του στο περίφημο: «Η καρδία έχει τους λόγους της για τους οποίους η λογική δεν ξέρει τίποτα».
47. Μπαρούχ Σπινόζα, Ηθική, 1677
Παρόλο που η ογκώδη αλληλογραφία του δεν είχε άμεσο αντίκτυπο στο κόσμο, όποιος θέλει να κατανοήσει τον Σπινόζα (1632-1677), δεν μπορεί να το πετύχει χωρίς την Αλληλογραφία. Για παράδειγμα, χωρίς τις σημαντικές διευκρινίσεις για πολλά θέματα που δίνει στο φίλο του Χένρι Όλντενμπουρκ (ένα Γερμανό διπλωμάτη που ζούσε στο Λονδίνο ως γραμματέας της Βασιλικής Εταιρίας), η φιλοσοφία του δεν θα ήταν για μας τόσο ξεκάθαρη. Σε αντίθεση με τον Λάιμπνιτς, ο Σπινόζα δεν δίνει το περίγραμμα της μεγαλειώδους φιλοσοφίας του στην προσωπική του αλληλογραφία. Οι επιστολές αυτές, όμως, ρίχνουν ένα πολύτιμο φως στη φιλοσοφία του και είναι, άρα, ανεκτίμητες. Ωστόσο, το αριστούργημα του Ηθική στο οποίο αφιέρωσε πολλά χρόνια-δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του, όπως όλα σχεδόν τα έργα του- είναι η κύρια προσφορά του.
48. Τζον Μπάνιαν, το μεγάλο ταξίδι, 1678-1648
Η κληρονομιά του καλβινισμού δεν ήταν, και δεν θα μπορούσε, τόσο μισητή όσο ο εκφραστής της. Ο πυρήνας της προσπάθειας του ήταν έντονα χρωματισμένος από μια προσωπική εκδικητική μανία προς τους άλλους. Όσο κι αν είχε υποφέρει ο Καλβίνος -και είμαστε σίγουροι ότι υπέφερε- όταν πέτυχε τον έλεγχο της Γενεύης, ήταν σε θέση να νιώσει «δικαιολογημένα σίγουρος για τη δική του σωτήρια».
49. Ισαάκ Νεύτων, Μαθηματικές αρχές της φυσικής φιλοσοφίας, 1687
49. Ισαάκ Νεύτων, Μαθηματικές αρχές της φυσικής φιλοσοφίας, 1687
Ο Ισαάκ Νεύτων (1642-1727) ενδιαφερόταν περισσότερο για την αλχημεία, το γνωστικισμό, τις προφητείες, το έργο του μυστικιστή Γιάκομπ Μποέμ και τη θεολογία, παρά για τα μαθηματικά και τη φυσική. Αυτό το παράδοξο για την πλειοψηφία των ιστορικών της επιστήμης έμεινε άλυτο λόγω της τακτικής να αγνοούνται συστηματικά τεράστια σε όγκο έργα, όπως οι Παρατηρήσεις στις Προφητείες του Δανιήλ, και ιδιαίτερα η σημασία τους.
50. Τζον Λοκ Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση, 1689
Ο Άγγλος Τζον Λοκ (1632-1704) είναι ο πιο άξιος από τους αναμφισβήτητα μεγάλους φιλοσόφους. Η επιρροή του υπήρξε τεράστια.
51. Τζορτζ Μπέρκλεϊ, Πραγματεία για τις αρχές της ανθρώπινης γνώσης,1710(αναθεωρήθηκε το 1734)
Ο Τζορτζ Μπέρκλεϊ (1685-1753), του οποίου ο «υποκειμενικός ιδεαλισμός» ή «αντιυλισμός» αντικρούστηκε από εξέχοντες σύγχρονους τους όπως ο Σουίφτ και ο Τζόνσον γιατί πρόσβαλλε την κοινή λογική, άρχισε να καταγράφει τα επιχειρήματα του σε ένα σημειωματάριο. Λίγοι δέχτηκαν πρόθυμα τη θεωρία του ότι δεν υπάρχει ύλη. Ο Τζόνσον, που την παρανόησε, την απέρριπτε κλοτσώντας μια πέτρα και λέγοντας: «Εγώ την αποκρούω έτσι».
52. Τζιανμπατίστα Βίκο, Η νέα επιστήμη, 1725 (αναθεωρήθηκε το 1730 και 1744)
Ο Βίκο ήταν γιος ενός φτωχού βιβλιοπώλη που του ενέπνευσε τη δίψα για μάθηση. Με τη συνηθισμένη του ειρωνεία και αδυναμία στους συμβολισμούς, απέδιδε το ενδιαφέρον του για τη φιλοσοφία στο ότι έπεσε από σκάλα στο μαγαζί του πατέρα του όταν ήταν επτά χρονών. Όσο σπουδαίος κι αν υπήρξε, όμως, το περίεργο είναι ότι έγινε γνωστός πολύ μετά το θάνατό του. Ήταν εξαιρετικά τολμηρός και ευφάνταστος. Πρέπει να φαινόταν εκκεντρικός στους ανθρώπους της εποχής του.
53. Ντέιβιντ Χιουμ, Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση, 1739-1740
Ο Σκοτσέζος Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) γεννήθηκε στο Εδιμβούργο και ήταν γιος πρεσβυτεριανού μικροκτηματία. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του κόσμου και ο μεγαλύτερος αγγλόφωνος συγγραφέας. Το περίεργο είναι ότι δεν υπήρξε ποτέ επαγγελματίας φιλόσοφος. Όταν έκανε αίτηση για την έδρα της Ηθικής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου όπου είχε φοιτήσει, απορρίφθηκε.
54. Ντενί Ντιντέρο, Εγκυκλοπαίδεια, 1751-1772
54. Ντενί Ντιντέρο, Εγκυκλοπαίδεια, 1751-1772
Διαφωτισμός ή Εποχή του Ορθού Λόγου είναι τα δύο ονόματα που δόθηκε στο πνευματικό κίνημα που υποτίθεται ότι ξεκίνησε από την Αγγλία στα τέλη του 17ου αιώνα με το φιλόσοφο Τζον Λοκ και μεσουράνησε στην Γαλλία με τους Βολτέρο, Ντενί Ντιντερό και Ζαν λε ντ' Αλαμπέρ, ονόματα που δεν ανήκουν σε φιλοσόφους, αλλά συνδέονται με την Εγκυκλοπαίδεια.
55. Σάμιουελ Τζόνσον, Λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας, 1755
Λίγοι έχουν δει στο μουσείο τούς δυο τεράστιους τόμους του αυθεντικού λεξικού του δόκτορα Σάμιουελ Τζόνσον.
56. Βολτέρος, ο Αγαθούλης (Καντιντ), 1759
56. Βολτέρος, ο Αγαθούλης (Καντιντ), 1759
Ο Φρανσουά-Μαρί Αρουέ, γνωστός και ως Βολτέρος, δεν ήταν αυθεντικός στοχαστής, συνοψίζει όμως το Διαφωτισμό περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο συγγραφέα της εποχής του, με εξαίρεση ίσως τον Ντιντερό, εκδότη της Εγκυκλοπαίδειας. Ο Βολτέρος, όμως, είχε ένα μοναδικό χάρισμα να παρουσιάζει τις ανησυχίες των σύγχρονων του διανοουμένων και είναι ίσως ο πιο αντιπροσωπευτικός συγγραφέας μίας εποχής της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γι' αυτό και η ιστορική σημασία του είναι τεράστια.
57. Τόμας Πέιν, Κοινή Λογική, 1776
57. Τόμας Πέιν, Κοινή Λογική, 1776
Οι περισσότεροι αναγνώστες θα περίμεναν να βρουν εδώ όχι την Κοινή Λογική του Πέιν, αλλά το βιβλίο του Τα δικαιώματα του Ανθρώπου. Ωστόσο, η Κοινή Λογική αποτέλεσε αναμφίβολα το έναυσμα για την αμερικανική επανάσταση εναντίον του αποικιοκρατικού κατεστημένου και είχε πιο άμεση επίδραση στη ροή των γεγονότων από τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μια απάντηση στην επίθεση του Μπερκ προς τη Γαλλική Επανάσταση που είχε διαδοθεί πολύ έκτοτε.
58. Ανταμ Σμιθ, Έρευνα για τη Φύση και τα Αίτια του Πλούτου των Εθνών, 1776
Σίγουρα ο Άνταμ Σμιθ (1723-1790) έθεσε τα θεμέλια της επιστήμης των οικονομικών. Ωστόσο, ο Γιόζεφ Σουμπέτερ, ένας πολύ σπουδαίος οικονομολόγος του 20ου αιώνα, έγραψε για το αριστούργημα του Σμιθ ότι «δεν περιέχει καμία ιδέα, αρχή ή μέθοδο που να ήταν γνωστή το 1766». Ίσως να είναι αλήθεια, αλλά δείχνει ότι οι μεγαλύτερες εφευρέσεις και οι καινούριες ιδέες είναι σπάνια πρωτογενείς. Συγκεντρώνονται και εμφανίζονται συνολικά όταν έρθει η εποχή τους. Χωρίς τον Άνταμ Σμιθ, τα οικονομικά δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα.
59. Εντουαρντ Γκίμπον, η Παρακμή και η Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, 1776-1787
«Ένα ασθενικό παιδί παραμελημένο από τη μητέρα του και νηστικό από τη παραμάνα του, από το οποίο δεν περίμενε κανείς τίποτα», έγραφε ο Έντουαρτ Γκίμπον για τον εαυτό του στην Αυτοβιογραφία του που δημοσιεύθηκε μετά το θάνατό του. Γεννήθηκε στο Πάντι του νότιου Λονδίνου και ήταν γιος ενός εύπορου μέλους του Κοινοβουλίου. Φοίτησε για ένα διάστημα στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αλλά αποχώρησε απογοητευμένος, αφού «κυριαρχούσε το ποτό και η προκατάληψη». Ασπάστηκε τον καθολικισμό και ο πατέρας του τον έστειλε στην Ελβετία, όπου τον φιλοξένησε ένας καλβινιστής ιερωμένος.
60. Ιμάνουελ Κάντ, Κριτική του Καθαρού Λόγου, 1981 (αναθεωρήθηκε το 1787)
60. Ιμάνουελ Κάντ, Κριτική του Καθαρού Λόγου, 1981 (αναθεωρήθηκε το 1787)
«Είναι πολύ εύκολο να επισημαίνεις τα λάθη ενός μεγάλου έργου παρά να κάνεις σαφή και πλήρη εκτίμηση της αξίας του» έγραφε ο Σοπενχάουερ, θαυμαστής του Κάντ. Ορισμένοι θεωρούσαν τον Κάντ ως το μεγαλύτερο σύγχρονο φιλόσοφο, ισάξιο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Ένα είναι πάντως σίγουρο: από μια άποψη, όλοι οι άνθρωποι είναι καντιανοί, είτε μορφωμένοι είτε όχι. Και μόνο αυτό είναι μεγάλο επίτευγμα.
61. Ζαν Ζακ Ρουσσώ ,Εξομολογήσεις, 1781
Το αν άσκησε δικαιολογημένα τόση επιρροή αυτός ο μπερδεμένος, εγωιστής και καβγατζής συγγραφέας είναι υποκειμενικό θέμα. Αυτό που δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς είναι ότι η επιρροή του υπήρξε τεράστια. Ελάχιστα αποσπάσματα έργων αναφέρονται τόσο συχνά όσο η περίφημη εισαγωγή του Κοινωνικού Συμβολαίου: «ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος, αλλά είναι παντού αλυσοδεμένος». Το έργο αυτό, όμως, υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να ανέχεται τις αλυσίδες του, ή εναλλακτικά, ότι επειδή οι αλυσίδες εκφράζουν τη γενική βούληση, εγγυώνται την ελευθερία του. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι μπορεί να «αναγκάζονται να είναι ελεύθεροι». Κανείς δεν ξέρει σίγουρα μέχρι ποίο βαθμό το εννοούσε ο Ρουσσώ. Δεν διευκρίνισε ποτέ την αντίφαση αυτή.
62. Έντμουντ Μπερκ, Στοχασμοί για τη Γαλλική Επανάσταση, 1790
Λέγεται συχνά ότι ο Μπερκ, ένας από τους πιο δυνατούς στιλίστες της αγγλικής γλώσσας, ήταν και δεινός ρήτορας. Δεν ήταν, όμως, αν το συγκρίνουμε με άλλους.
63. Μαίρη Γούλστονκτραφτ, Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας. (1792)
Υπήρξαν και άλλες φεμινίστριες πριν από τη Γούλστονκραφτ, αλλά εκείνη ήταν η πρώτη που είχε το σθένος να μιλήσει. Αυτό έγινε γιατί το επέτρεψαν οι συνθήκες. Η Γαλλική επανάσταση δεν είχε γίνει παγκοσμίως αντιπαθής λόγω φοβερής αιματοχυσίας.
64. Γουίλιαμ Γκοντγουιν, Πέρι Πολιτικής Δικαιοσύνης, 1793
Έχει πάντα ενδιαφέρον όταν ένας νομοταγής, σοβαρός και συντηρητικός άνθρωπος, για όσους τον γνωρίζουν προσωπικά, προκαλεί την κατακραυγή μίας σημαντικής μερίδας της κοινωνίας, ειδικά όταν η μερίδα αυτή θεωρείται «κατεστημένο».
65. Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους, Δοκίμιο για την Αρχή του Πληθυσμού, 1798 (αναθεωρήθηκε το 1803)
Ο Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους (1766-1834) είναι ο απαισιόδοξος κληρικός που επέμενε πως μόνο η εγκράτεια και ο περιορισμός των γεννήσεων μπορεί να σώσει τον κόσμο από την πείνα και όλες τις φοβερές συνέπειες της. Σίγουρα πολλοί θα απορήσουν όταν μάθουν ότι ο Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους ήταν γιος εύπορου ευγενούς και οπαδού του Γάλλου στοχαστή του Διαφωτισμού Κοντορσέ. Ο πατέρας του Μάλθους είχε επίσης πεισθεί από τα επιχειρήματα του Γκόντγουιν στο έργο του Περί Πολιτικής Δικαιοσύνης.
66. Γκέοργκ Βίλχελμ Φρίντριχ Χέγκελ, Φαινομενολογία του Πνεύματος, 1807
Πολλοί θεωρούσαν τον Χέγκελ μικρό συγγραφέας. Ο Σοπενχάουερ τον αποκαλούσε τσαρλατάνο και φτηνό. Αυτό γινόταν όχι επειδή ο Σοπενχάουερ ζήλευε, αλλά γιατί θύμωνε πραγματικά με τον ύπουλο τρόπο με τον οποίο ο Χέγκελ παρέκαμπτε τον Καντ. Τον ενοχλούσε επίσης η εθνικιστική φιλοσοφία του Χέγκελ.66. Γκέοργκ Βίλχελμ Φρίντριχ Χέγκελ, Φαινομενολογία του Πνεύματος, 1807
67. Άρθουρ Σοπενχάουερ, ο Κόσμος ως Βούληση και Παράσταση, 1819
Ο Σοπενχάουερ (1788-1860) επρόκειτο να γεννηθεί στην Αγγλία, γεννήθηκε όμως στο λιμάνι του Ντάντσιχ όπου είχε την επιχείρηση του εκείνη την εποχή ο πατέρας του. Η μητέρα του ήταν μυθιστοριογράφος.
68. Αύγουστος Κοντ, Μαθήματα Θετικής Φιλοσοφίας, 1830-1842
68. Αύγουστος Κοντ, Μαθήματα Θετικής Φιλοσοφίας, 1830-1842
Ο Αύγουστος Κοντ άσκησε τεράστια επιρροή και πολλοί στοχαστές του αιώνα του ασχολήθηκαν σοβαρά μαζί του: Μαρξ, Τζομ Στίουαρτ Μιλ, Τζορτζ Έλιοτ, Τζορτζ Χενρι Λιούς,Τόμας Χάρντι και πολλοί άλλοι, Γάλλοι, Άγγλοι και Αμερικάνοι. Οι περισσότεροι ήταν άνθρωποι που είχαν χάσει λίγο-πολύ την πίστη τους στο χριστιανισμό, αλλά δεν ήθελαν να απαρνηθούν τα πραγματικά του πλεονεκτήματα.
69. Καρλ Μαρί φον Κλάουζεβιτς, περί πολέμου, 1832
69. Καρλ Μαρί φον Κλάουζεβιτς, περί πολέμου, 1832
Ο Κλάουζεβιτς δεν ήταν φιλόσοφος, αν και πολλοί μελετητές στρατιωτικής ιστορίας τον περιγράφουν ως το «μεγαλύτερο φιλόσοφο του πολέμου». Αυτός ο στρυφνός Πρώσος άσκησε όση επιρροή άσκησαν πολλοί φιλόσοφοι και, το κυριότερο, ίσως εμπόδισε χιλιάδες άλλους να σκεφτούν καν τη φιλοσοφία ή οτιδήποτε άλλο.
70. Σέρεν Κίρκεγκορ, Είτε-Είτε, 1843
70. Σέρεν Κίρκεγκορ, Είτε-Είτε, 1843
Ο Δανός θεολόγος και φιλόσοφος Σέρεν Κίρκεγκορ είναι από τους πέντε-έξι στοχαστές του 19ου αιώνα που επηρέασαν αποφασιστικά τη σκέψη του 20ού. «Κρίνε τους άλλους με βάση τον εαυτό σου και δεν θα πέσεις πολύ έξω».
71. Καρλ Μαρξ-Φρίντριχ Ένγκελς, το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, 1848
Ορισμένοι θα ρωτήσουν γιατί επιλέξαμε το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος και όχι το Κεφάλαιο, το κύριο έργο του Καρλ Μαρξ. Είναι αυτό απάτη; Ίσως. Αλλά θα ήταν επίσης απάτη αν επιλέγαμε το Κεφάλαιο, οι δύο τελευταίοι τόμοι του οποίου εκδόθηκαν σε επιμέλεια Ένγκελς μετά το θάνατο του Μαρξ. Ο σερ Μπέρλιν, που θεωρείται ο καλύτερος μελετητής του Μαρξ, είχε δηλώσει λίγο πριν από το θάνατό του ότι ούτε αυτός είχε τελειώσει τον πρώτο τόμο!
72. Χένρι Ντέιβιντ Θορώ, πολιτική ανυπακοή, 1849
72. Χένρι Ντέιβιντ Θορώ, πολιτική ανυπακοή, 1849
Θα ήταν δύσκολο, ίσως και αδύνατο, να καθορίσει κανείς αν άσκησε μεγαλύτερη επιρροή η «πολιτική Ανυπακοή» ή το Γουόλντεν. Ο ίδιος ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ ήταν ένας άνθρωπος συνεσταλμένος αλλά ομιλητικός, περιπαικτικός αλλά καλοσυνάτος, απόμακρος αλλά παρών, που απέρριπτε την εξουσία και φοβόταν τις γυναίκες. Η προσωπικότητα του διαγράφεται πιο αδρά στο Ημερολόγιο του, που καταλαμβάνει δεκατέσσερις τόμους.
73. Κάρολος Δαρβίνος, η Καταγωγή των Ειδών, 1859
Είναι περιττό να πούμε ότι ο Δαρβίνος ήταν «παιδί του διαφωτισμού» και ότι η θεωρία της εξέλιξης ήταν πολύ διαδεδομένη από τον προηγούμενο ήδη αγώνα.
74. Τζον Στιούαρτ Μιλ, Περί Ελευθερίας, 1859
Ο Τζον Στιούαρτ Μιλ έγραφε για τον ωφελιμισμό: «το δόγμα που αποδέχεται ως βάση της ηθικής τον Ωφελιμισμό ή Αρχή της Μέγιστης Ευτυχίας υποστηρίζει ότι μια πράξη είναι σωστή στο βαθμό που συμβάλει στην προαγωγή της ευτυχίας και λανθασμένη όταν τείνει να παράγει το αντίθετο της ευτυχίας. Με την ευτυχία επιδιώκεται η ευχαρίστηση και η απουσία πόνου. Με τη δυστυχία, ο πόνος και η στέρηση της ευχαρίστησης.»
75. Χέρμπερτ Σπένσερ, Πρώτες Αρχές,1862
Στην περίφημη νουβέλα η Μονομαχία του Ρώσου συγγραφέα Άντον Τσέχωφ ο αφηγητής περιγράφει ένα νεανικό ειδύλλιο ως εξής: «αρχίσαμε με φιλία, ήρεμα βράδια, όρκους, Σπένσερ, ιδανικά και κοινά ενδιαφέροντα». Αυτό έγινε το 1891 και αποδεικνύει την τεράστια επιρροή του Βρετανού «φιλοσόφου της επανάστασης» Χέρμπερτ Σπένσερ(1820-1903). Ο Σπένσερ δεν επηρέασε μόνο την πατρίδα του και την Ευρώπη, αλλά κυρίως την Αμερική. Αυτή ακριβώς η μεγάλη επιρροή κάνει την πτώση του ακόμα πιο δραματική. Σήμερα διαβάζεται και συζητιέται ελάχιστα.
76. Γκρέγκορ Μέντελ, Έρευνες σε Υβρίδια Φυτών, 1866
Όταν το άρθρο « Έρευνες σε Υβρίδια Φυτών» δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Φυσιογνωστικής Εταιρίας του Μπριν, δεν το πρόσεξε κανείς.
77. Λέων Τολστόι, Πόλεμος και Ειρήνη, 1868-1869
Από πλευράς επιρροής, ο Τολστόι υπήρξε ένας γίγαντας. Μεταρρυθμιστές από όλα τα μέρη του κόσμου έσπευδαν να τον συμβουλευτούν. Ήταν ίσως ο μοναδικός που επηρέασε τον Βιτγκενστάιν, παρόλο που ήταν δυο εντελώς διαφορετικοί τύποι. Ο Τολστόι είναι σεβαστός ακόμα κι από εκείνους που απορρίπτουν κάθε συζήτηση για δικαιοσύνη, καλοσύνη ή αναρχισμό ως επαναστατικές ανοησίες.
78. Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ, Πραγματεία Περί Ηλεκτρισμού και Μαγνητισμού, 1873
78. Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ, Πραγματεία Περί Ηλεκτρισμού και Μαγνητισμού, 1873
Ο Μάξγουελ δεν πρόλαβε να δει διατυπωμένες τις εξισώσεις που φέρουν σήμερα το όνομά του. Οι επιστήμονες της εποχής του ενδιαφέρονταν για τα συμπεράσματά του και τα μελετούσαν με προσοχή, αλλά δεν τα πίστευαν. Οι θεωρίες του έγιναν δεκτές μετά τον πρόωρο θάνατό του.
79. Φρίντριχ Νίτσε, Τάδε Έφη Ζαρατούστρα, 1883-1885
79. Φρίντριχ Νίτσε, Τάδε Έφη Ζαρατούστρα, 1883-1885
Ο Φρίντριχ Νίτσε είναι από τους σημαντικότερους στοχαστές της σύγχρονης εποχής. Αγνοήθηκε, όμως, σχεδόν μέχρι το τέλος του αιώνα του. Η τεράστια επιρροή του άρχισε όταν τα έργα του έγιναν περισσότερο γνωστά, δηλαδή λίγο πριν το θάνατο του. Το 1889 ο Νίτσε παραφρόνησε και έχασε οριστικά κάθε επαφή με το περιβάλλον. Δεν έμαθε ποτέ ότι γίνει τόσο διάσημος. Το δημοφιλέστερο βιβλίο του, που θεωρείται και το αριστούργημα του, είναι το ποιητικό πεζό Τάδε έφη Ζαρατούστρα. Το έργο αυτό περιγράφεται και ως «λογοτεχνικό-φιλοσοφικό πείραμα». Όταν πρωτοδημοσιεύτηκε, όμως, αγνοήθηκε.
80. Ζίγκμουντ Φρόιντ, η Ερμηνεία των Ονείρων, 1900
Ο Ζίγκμουντ Φρόιντ συνέβαλε πολύ στην πρόοδο κατά τον 20ό αιώνα. Το έτος 2000 ο Φρόιντ είναι κεντρική μορφή, όπως ο Λοκ ή ο Νεύτων το 1700, ο Βολτέρος το 1800 ή ο Χέγκελ και ο Σοπενχάουερ το 1900.
81. Γουίλιαμ Τζέιμς, Πραγματισμός, 1908
Οι Αρχές της Ψυχολογίας είναι ίσως το σπουδαιότερο έργο του Γουίλιαμ Τζέιμς και περιέχει τουλάχιστον τα σπέρματα όλων των επόμενων βιβλία του, όπως Η Θέληση για Πίστη, Τα Είδη της Θρησκευτικής Εμπειρίας: Μελέτη της ανθρώπινης Φύσης και η Σημασία της Αλήθειας. Είναι, όμως, περισσότερο γνωστός από τη φιλοσοφία του πραγματισμού, παρόλο που δεν τον επινόησε αυτός.
82. Άλμπερτ Αϊνστάιν, Σχετικότητα, 1916
Αν παριστάνουμε ότι κατανοούμε τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, έχουμε τουλάχιστον μια δικαιολογία: είναι πολύ δυσνόητη. Χρειάστηκαν κάμποσα χρόνια μέχρι να καμφθεί η αντίσταση των φυσικών. Σχετικότητα είναι ο τίτλος του βιβλίου που έγραψε ο Αϊνστάιν για να εξηγήσει στο ευρύτερο κοινό τις δύο θεωρίες του: τη θεωρία της Σχετικότητας και στη συνέχεια τη θεωρία της γενικής Σχετικότητας με την οποία τη συμπλήρωσε ύστερα από πολύ αγώνα και πίεση. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε δεκαέξι φορές και εξακολουθεί να θεωρείτε μια αξεπέραστη εισαγωγή στο θέμα. Δεν μπορούμε, όμως, να πούμε ότι είναι «απλό» και εύκολο βιβλίο όπως άρεσε στον Αϊνστάιν να λέει.
83. Βιλφρέντο Παρέτο , Δοκίμια Γενικής Κοινωνιολογίας, 1916
Η επιστήμη (ή τέχνη και επιστήμη) της κοινωνιολογίας άρχισε με τον Αύγουστο Κοντ, που της έδωσε αυτή την ονομασία και ήταν πεπεισμένος για τις δυνατότητές της. Ο Γαλλοϊταλος Βιλφρέντο Παρέτο παρεξηγήθηκε άδικα. Αλλά δεν χρειάζεται να συμπαθείς ένα πρόσωπο ή να εγκρίνεις τη μάσκα που επιλέγει να φορά για να αναγνωρίσεις την αξία του ως στοχαστή. Οι κοινωνιολόγοι, όσο κι αν αποδοκίμαζαν τις φασιστικές διασυνδέσεις του Παρέτο, δεν μπορούν να τον αγνοήσουν. Μαζί με τους Μαξ Βέμπερ και Έμιλ Ντιρκέμ, ο Παρέτο υπήρξε ένας από τους τρεις ιδρυτές της σύγχρονης κοινωνιολογίας.
84. Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, Ψυχολογικοί Τύποι,1921
Ο Γιουνγκ υπήρξε για την ψυχολογία σχεδόν εξίσου σημαντικός με τον Φρόιντ, από τον οποίο πήρε ορισμένες βασικές ιδέες.
85. Μάρτιν Μπούμπερ, Εγώ κι Εσύ,1923
Ο Μάρτιν Μπούμπερ άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή του ξαναλέγοντας τις εβραϊκές ιστορίες που δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε και τελικά περιλήφθηκαν στην μεταφρασμένη συλλογή Ιστορίες του Χασιδισμού. Ο Χασιδισμός ήταν ένα κίνημα των Εβραίων της Ευρώπης του 18ου αιώνα που αντλούσε έμπνευση από την Καμπάλα. Ο Μπούμπερ, αν και αναγνώριζε άλλες παραδόσεις, δεν μπορεί παρά να θεωρείτε καβαλιστής. Οι δοξασίες του, που άσκησαν ακόμα μεγαλύτερη επιρροή από τις Ιστορίες, προβάλλονται στο μυστικιστικό αριστούργημα του Εγώ κι Εσύ.
86. Φραντς Κάφκα, Η Δίκη 1925
Η Δίκη του Φραντς Κάφκα δημοσιεύτηκε λίγο μετά τον πρόωρο θάνατό του, παρά τη ρητή επιθυμία του να καούν όλα τα έργα του. Αλλά ο στενός του φίλος και προικισμένος μυθιστοριογράφος Μαξ Μπροντ έκρινε -και πολύ σωστά- ότι το έργο του ήταν πολύ σημαντικό για να χαθεί.
87. Καρλ Πόπερ, Η Λογιή της επιστημονικής ανακάλυψης, 1934
Ο Καρλ Πόπερ ήταν, και είναι ακόμα, ένας από τους πιο πολυσυζητημένος ανθρώπους της αποχής του. Η Λογική της Επιστημονικής Ανακάλυψης είναι το πρώτο βιβλίο και θεωρείτε το αριστούργημά του.
88. Τζων Μέυναρντ Κέυνς, Η Γενική θεωρία της Απασχόλησης, Του Τόκου και του Χρήματος, 1936
88. Τζων Μέυναρντ Κέυνς, Η Γενική θεωρία της Απασχόλησης, Του Τόκου και του Χρήματος, 1936
Ο Άγγλος οικονομολόγος και μαθηματικός Τζων Μέυναρντ Κέυνς (1883-1946) έχει δύο κοινά σημεία με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν: λίγοι άνθρωποι κατανοούν τα γραπτά τους, ενώ η επιρροή τους ήταν μεγάλη και δεν έχει αποτιμηθεί ακόμα πλήρως.
89. Ζαν Πολ Σαρτρ , το Είναι και το Μηδέν, 1943
Από όλους τους θεωρούμενους μεγάλους φιλοσόφους, μόνο ο Ζαν-Πολ Σαρτρ ξεχώρισε στην εποχή του ως θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, ακτιβιστής και κριτικός λογοτεχνίας. Γι' αυτό συνήθιζαν να τον αποκαλούν «μοναδικό φαινόμενο».
90. Φρίντριχ φον Χάγιεκ , Ο Δρόμος προς τη Δουλεία, 1944
Ο Αυστριακός οικονομολόγος, επίδοξος φιλόσοφος και ψυχολόγος Φρίντριχ φον Χάγιεκ γεννήθηκε 1899 στη Βιένη και προερχόταν από οικογένεια διανοουμένων -ο πατέρας του ήταν φυσικός και βοτανολόγος. Αφού έγινε διάσημος ως οικονομολόγος στην υπηρεσία της αυστριακής κυβέρνησης, μετά τον πόλεμο, στο πανεπιστήμιο του Σικάγο (όπου μεταξύ των φοιτητών του ήταν και ο Φρίντμαν). Αν κι η ατμόσφαιρα στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου ήταν εντελώς αντικεϊνσιακη, τελικά επικράτησαν οι ιδέες του Κέινς και το όνομά του Χάιεκ έμεινε κάμποσα χρόνια στην αφάνεια.
91. Σιμόν ντε Μποβουάρ, Το Δεύτερο Φύλο, 1948
Το φεμινιστικό δοκίμιο της Σιμόν ντε Μποβουάρ εκδόθηκε αρχικά στο Παρίσι, σε δύο τόμους. Μετά την Υποταγή των Γυναικών του Τζον Στιούαρτ Μιλ, αποτελεί μέχρι σήμερα το καλύτερο και πιο φιλοσοφικά ισορροπημένο βιβλίο για την απελευθέρωση της γυναίκας.
92. Νόρμπερτ Βίνερ, Κυβερνητική,1948 (αναθεωρήθηκε 1961)
Σε σχέση με τη σπουδαιότητά του, το όνομα του μαθηματικού Νόρμπερτ Βίνερ δεν ακούγεται σήμερα παρά μόνο μεταξύ των ειδικών. Ο Βίνερ έγινε διάσημος γιατί καθιέρωσε τη λέξη Κυβερνητική. Αυτή, η λέξη, όμως, είναι πολύ γνωστή από το μαθηματικό που τη χρησιμοποίησε πρώτος. Ακόμα και μεγάλα λεξικά ή εγκυκλοπαίδειες που δίνουν τον ορισμό της λέξης κυβέρνησης αναφέρουν σπάνια τον ίδιο το Βίνερ. Ο θεμελιώδης πραγματισμός για τον οποίο θα ήθελε να τον θυμούνται ενοχλεί αρκετούς σύγχρονους φιλοσόφους των επιστημών, που δεν τους αρέσει να αμφιβάλλουν ποτέ για τη χρησιμότητα του έργου τους, πράγμα που έκανε πάντα ο Βίνερ.
93. Τζορτζ Όργουελ, 1984-1950
Η αντί-ουτοπία του Όργουελ, ένα μέρος όπου όλα είναι φρικτά, με τίτλο 1984, σχεδιάστηκε το 1943 με τον τίτλο ο Τελευταίος Άνθρωπος στην Ευρώπη. Δεν αποτελεί πάντως πικρόχολη αντίδραση στην κατάρρευση του λόγω της φυματίωσης. Ο Όργουελ πέθανε από φυματίωση το 1950, πριν φτάσει καν τα πενήντα.
94. Γεώργιος Ιβάνοβιτς Γκουρτζίεφ , Οι Ιστορίες του Βεελζεβούλ στον Εγγονό του, 1950
94. Γεώργιος Ιβάνοβιτς Γκουρτζίεφ , Οι Ιστορίες του Βεελζεβούλ στον Εγγονό του, 1950
Πριν από τριάντα χρόνια, δώδεκα από εμάς περάσαμε κάμποσα χρόνια στην κεντρική Ασία και αναπλάσαμε τη Δογματική από προφορικές παραδόσεις και από τη μελέτη αρχαίων ενδυμασιών, λαϊκών τραγουδιών και ορισμένων βιβλίων. Η Δογματική υπήρχε συνεχώς, ενώ η παράδοση διακοπτόταν. Ορισμένες ομάδες και κάστες της αρχαιότητας τη γνώριζαν, αλλά ήταν ατελής. Οι αρχαίοι απέδιδαν μεγάλη σημασία στην μεταφυσική.
95. Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, Φιλοσοφικές Έρευνες, 1953
Ο Αυστριακό φιλόσοφος και μαθηματικός Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, που παραιτήθηκε από την πλούσια κληρονομία του πατέρα του, τοποθετούσε την ποίηση και τη θρησκεία πάνω από τη φιλοσοφία και συμβούλευε τους αγαπημένους του μαθητές να μην σπουδάσουν φιλοσοφία, έφερε την επανάσταση στη φιλοσοφική σκέψη του 20ού αιώνα.
96. Νόαμ Τσόμσκι, Συντακτικές Δομές,1957
Ο Νόαμ Τσόμσκι είναι διάσημος στην Αμερική για τρεις λόγους. Κι ενώ δεν ενθάρρυνε ποτέ τη σύνδεση αυτών των τριών πλευρών της σκέψης του, ο πειρασμός αποδείχθηκε ακατανίκητος.
97. Τ.Σ.Κουν, Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων,1962 (αναθεωρήθηκε 1970)
97. Τ.Σ.Κουν, Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων,1962 (αναθεωρήθηκε 1970)
Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων, μαζί με τις Κύριες Τάσεις, υπήρξαν ένα από τα σημαντικότερα ακαδημαϊκά βιβλία του 20ού αιώνα. Λέγεται ότι υπήρξε επίσης ο χειρότερος εχθρός του Κουν, γιατί ήταν ένας ιστορικός που κατά βάθος πίστευε στην «Επιστημονική Πρόοδο».
98. Μπέτυ Φρίνταν, Το Γυναικείο Μυστήριο 1963
Η Μπέτι Φρίνταν γεννήθηκε το 1921 στο Ιλινόις, την καρδία της συντηρητικής Αμερικής. Αρχικά σπούδασε ψυχολογία, κάτι που ταίριαζε απόλυτα σε μια γυναίκα που έμελλε να πυροδοτήσει την επανάσταση των γυναικών στην Αμερική και αργότερα αλλού. Οι καιροί είχαν ωριμάσει και η Φρίντα προχωρούσε.
99. Μάο Τσε Τουνγκ, η Σκέψη του Μάο,1966
99. Μάο Τσε Τουνγκ, η Σκέψη του Μάο,1966
Σήμερα μιλάμε σπάνια για τη Σκέψη του Μάο, το κόκκινο βιβλιαράκι που κυκλοφόρησε κατά εκατομμύρια το 1966, την εποχή της καταστροφικής Μεγάλης Πολιτιστικής Επανάστασης του Προλεταριάτου. Η κυκλοφορία του, όμως, δεν περιοριζόταν στην Κίνα. Το βιβλίο αυτό προκάλεσε μάχες στα ναυπηγείο του Λονδίνου και συνέβαλε στον ξεσηκωμό φοιτητών σε όλο τον κόσμο. Δεν αμφισβητείται ούτε η επιρροή του στο Γαλλικό Μάη το '68, κάτι που, μεταξύ άλλων, προκάλεσε τη βίαιη αντίδραση της δεξιάς και μια γενική απέχθεια προς την επαναστατική δράση.
100. Μπ. Φ. Σκίνερ, Πέρα απο την Ελευθερία και την αξιοπρέπεια,1971
Ο ψυχολόγος Μπ. Φ. Σκίνερ, που γεννήθηκε στην Πενσιλβανία το 1904, πίστευε περισσότερο στο αποτέλεσμα της ανταμοιβής παρά της τιμωρίας. Έγραφε στο απλοϊκό του μυθιστόρημα Walden Two ( Γουόλντ εν Νο2): «Όταν επιτυγχάνεται η επιστήμη της συμπεριφοράς, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση σε μια προγραμματισμένη κοινωνία». Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε μια διαφορετική γλώσσα για να συζητάμε πιο αποτελεσματικά τέτοια ζητήματα για την κοινωνία, αλλά δεν την έχουν βρει.
101. Δική μας πρόταση: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ
101. Δική μας πρόταση: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ
https://outelogos.wordpress.com
