1) Αν δεν ελπίζεις,
δε θα βρείς το ανέλπιστο, που είναι ανεξερεύνητο και απλησίαστο.
2) Ο άρχοντας, που
δικό του είναι το μαντείο στους Δελφούς, ούτε λέει ούτε κρύβει, αλλά μονάχα
σημαίνει.
3) Η Σίβυλλα, που
με στόμα μαινόμενο εκστομίζει λόγια αγέλαστα, αφτιασίδωτα και αμύριστα,
διασχίζει με τη φωνή της χιλιάδες χρόνια με τη βοήθεια του θεού.
4) Ο άνθρωπος νήπιο
αποκαλείται απ' τη θεότητα, όπως ακριβώς το παιδί από τον άντρα.
5) Το ανθρώπινο ον
δεν κατέχει την αληθινή γνώση, αλλά το θείο την κατέχει.
6) Αν και ο λόγος
αυτός είναι αιώνια οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να καταλάβουν και πριν τον
ακούσουν και αφού τον ακούσουν για πρώτη φορά. Γιατί, ενώ τα πάντα συντελούνται
σύμφωνα μ' αυτόν το λόγο, αυτοί μοιάζουν άπειροι όταν αποκτήσουν εμπειρία
λέξεων και πράξεων σαν αυτές που εγώ διηγούμαι, όποτε διακρίνω το κάθε τι
σύμφωνα με τη σύσταση του και εκθέτω το πώς έχει. Αλλά από τους άλλους
ανθρώπους διαφεύγουν όσα πράττουν όταν είναι ξυπνητοί, ακριβώς όπως λησμονούν
όσα πράττουν όταν κοιμούνται.
7) Μ' όποιον πάνω
απ' όλα αδιάκοπα συναναστρέφονται, το λόγο, που τα κυβερνάει όλα, μ' αυτόν
έχουν διαφορές, και όσα συναντούν κάθε μέρα, τους φαίνονται ξένα.
8) Δεν ξέρουν ούτε
ν' ακούν ούτε να λένε.
9) Όταν ακούν δεν
καταλαβαίνουν και γι' αυτό μοιάζουν με κουφούς. Σ' αυτούς ταιριάζει η παροιμία:
Παρόντες απουσιάζουν.
10) Γιατί δε
σκέφτονται οι πιο πολλοί απ' τους ανθρώπους, πάνω σ' αυτό που συναντούν, ούτε
κι όταν το μάθουν, το γνωρίζουν, αλλά το φαντάζονται.
11) Τα πιο πολλά
από τα θεία πράγματα μας ξεφεύγουν από απιστία, και δεν γίνονται γνωστά.
12) Ο θεός είναι
μέρα, νύχτα, χειμώνας, καλοκαίρι, πόλεμος, ειρήνη, κορεσμός και πείνα. Αυτός
μεταβάλλεται με τον τρόπο της φωτιάς: όποτε αναμιχθεί με θυμιάματα, ονομάζεται
ανάλογα με τη μυρωδια του καθενός.
13) Η φρόνηση είναι
κοινή σ' όλους.
14) Σ' όλους τους
ανθρώπους έχει δοθεί η αυτογνωσία και η σωφροσύνη.
15) Γι' αυτό πρέπει
ν' ακολουθήσουμε τον κοινό λόγο, γιατί το κοινό είναι συμπαντικό. Ενώ όμως ο
λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να έχουν μια ιδιαίτερη φρόνηση.
16) Στην ψυχή
ανήκει ο λόγος που αυξάνει απ' τον εαυτό του.
17) Τα πέρατα της
ψυχής δε θα βρείς προχωρώντας, όσο μακριά και αν σε φέρει ο δρόμος σου· τόσο
βαθύ λόγο περιέχει.
18) Ο Ηράκλειτος
λοιπόν λέει ότι το παν είναι διαιρετό και αδιαίρετο, γεννητό και αγέννητο,
θνητό και αθάνατο, λόγος και αιών, πατέρας και γιος, θεός και δικαιοσύνη. Αφού
ακούσετε όχι εμένα αλλά το λόγο, είναι σοφό να ομολογήσετε πως τα πάντα είναι
ένα.
19) Το Εν, το οποίο
μόνον είναι η Σοφία, θέλει και δε θέλει να καλείται με το όνομα του Δία.
20) Νόμος είναι και
η πειθαρχία στη θέληση του ενός.
21) Εκείνοι που
μιλούν με νου πρέπει να στηρίζονται σ' αυτό που είναι κοινό στα πάντα, όπως
ακριβώς μια πόλη πρέπει να στηρίζεται στο νόμο της, και με περισσότερη δύναμη
ακόμα. Γιατί όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι τρέφονται από τον ένα, το θεϊκό· γιατί
αυτός κυριαρχεί όσο ακριβώς θέλει, επαρκεί για τα πάντα και περισσεύει.
Β. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η
ΕΡΙΣ
1) Ο πόλεμος είναι
πατέρας όλων, όλων βασιλιάς. Άλλους ανέδειξε σε θεούς και άλλους σε ανθρώπους,
άλλους έκανε δούλους και άλλους ελεύθερους.
2) Πρέπει να
γνωρίζει κανείς ότι ο πόλεμος είναι κοινός και η διχόνοια δικαιοσύνη, και ότι
τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τη διχόνοια και την ανάγκη.
3) Και ο κυκεώνας
διαλύεται όταν δεν κινείται.
Γ. Η ΑΡΜΟΝΙΑ ΤΩΝ
ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ
1) Το αντίθετο
συγκλίνει, και απ' τις διαφορές (γεννιέται) η πιο όμορφη αρμονία, και τα πάντα
γίνονται με τη διχόνοια.
2) Η αφανής αρμονία
είναι καλύτερη απ' τη φανερή.
3) Ο δρόμος που
ανεβαίνει κι ο δρόμος που κατεβαίνει είναι ένας κι ο ίδιος δρόμος.
4) Στο γναφείο ο
δρόμος ο ευθύς και ο δρόμος ο λοξός είναι ένας κι ο ίδιος δρόμος.
5) Συνδέσεις όλα κι
όχι όλα, ομόνοια, διχόνοια, συμφωνία, ασυμφωνία: το Ένα γεννιέται απ' όλα και
από το Ένα όλα.
6) Του τόξου το
όνομα είναι ζωή, αλλά το έργο θάνατος.
7) Δεν
καταλαβαίνουν πως το διαφορετικό συνομολογεί με τον εαυτό του· αρμονία
αντιθέτων εντάσεων όπως στο τόξο και τη λύρα.
8) Το ίδιο πράγμα
υπάρχει σε μας, το ζωντανό και το πεθαμένο, το ξύπνιο και το κοιμισμένο, το νέο
και το γερασμένο· γιατί αυτά μεταβάλλονται σ' εκείνα και, αντίθετα, εκείνα
μεταβάλλονται σ' αυτά.
9) Η θάλασσα είναι
το πιο καθαρό και το πιο μολυσμένο νερό· για τα ψάρια είναι πόσιμο και σωτήριο,
αλλά για τους ανθρώπους μη πόσιμο και ολέθριο.
10) Οι αθάνατοι
είναι θνητοί και οι θνητοί αθάνατοι· αυτοί ζουν από το θάνατο εκείνων κι
εκείνοι πεθαίνουν από τη ζωή αυτών.
11) Είναι τέρψη ή
θάνατος για τις ψυχές να γίνονται υγρές. Είναι τέρψη γι' αυτές η πτώση τους στη
γέννηση. Η ζωή μας γεννιέται από το θάνατο τους και η ζωή τους γεννιέται από το
θάνατο μας.
12) Το καλό και το
κακό είναι ένα και το αυτό. Γιατί οι γιατροί, λέει ο Ηράκλειτος, που κόβουν και
καίνε και με κάθε τρόπο βασανίζουν τους αρρώστους, τους ζητούν, ενώ δεν το
αξίζουν, κι αμοιβή, ενώ η θεραπεία έχει τις ίδιες επιπτώσεις που έχουν κι οι
αρρώ στιες.
13) Δάσκαλος των
πιο πολλών ανθρώπων είναι ο Ησίοδος· αυτοί είναι βέβαιοι πως αυτός γνωρίζει
πάρα πολλά, αυτός που δεν μπορούσε να αναγνωρίσει τη μέρα και τη νύχτα· γιατί
αυτές είναι ένα.
14) Ο Ηράκλειτος
επέπληξε τον Ησίοδο που άλλες μέρες τις κάνει καλές κι άλλες κακές, για την
άγνοια του ότι μια είναι η φύση κάθε μέρας. Κάθε μέρα είναι όμοια με όλες τις
άλλες.
Δ) ΤΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ
1) Στα ίδια ποτάμια
και μπαίνουμε και δεν μπαίνουμε, και είμαστε και δεν είμαστε.
2) Δεν μπορούμε να
μπούμε δυο φορές στο ίδιο ποτάμι, κατά τον Ηράκλειτο, ούτε ν' αγγίξουμε δυο
φορές μια ουσία θνητή, γιατί σκορπίζεται και πάλι μαζεύεται με την οξύτητα και
την ταχύτητα της μεταβολής, (και μάλιστα όχι πάλι, ούτε αργότερα, αλλά
ταυτόχρονα εμφανίζεται και χάνεται) και πλησιάζει κι απομακρύνεται.
3) Αυτοί που
μπαίνουν στα ίδια ποτάμια δέχονται συνέχεια άλλα κι άλλα νερά· κι απ' τα υγρά
βγαίνουν οι ψυχές σαν αναθυμιάσεις (;).
4) Για τις ψυχές
θάνατος είναι να γίνουν νερό, για το νερό θάνατος να γίνει γη, από τη γη
γίνεται νερό κι απ' το νερό ψυχή.
5) Στην περιφέρεια
του κύκλου η αρχή και το πέρας συμπίτουν.
6) Η φωτιά ζει το
θάνατο της γης κι ο αέρας ζει το θάνατο της φωτιάς, το νερό ζει το θάνατο του
αέρα και η γη του νερού.
7) Τα ψυχρά
θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξεραίνεται, το στεγνό δροσίζεται.
8) Ο αιώνας είναι
ένα παιδί που παίζει, ρίχνοντας ζάρια· ενός παιδιού η βασιλεία.
9) Αν όλα τα όντα
γίνονταν καπνός, θα το γνωρίζαμε με τα ρουθούνια.
Ε. ΤΟ ΠΥΡ
1) Όλα τα κυβερνά ο
Κεραυνός.
2) Η φωτιά είναι
χρεία και χορτασμός· γι' αυτόν χρεία είναι η τάξη, και η εκπύρωση χορτασμός.
3) Πράγματι, ο
Ηράκλειτος λέει ότι η φωτιά, όταν επέλθει, θα κρίνει και θα καταλάβει τα πάντα.
4) Τα πάντα
ανταλλάσσονται με τη φωτιά και με τα πάντα η φωτιά, όπως τα εμπορεύματα με το
χρυσάφι, και το χρυσάφι με τα εμπορεύματα.
5) (Η φωτιά)
μεταβαλλόμενη αναπαύεται.
6) Θα ξεφύγει ίσως
κανείς από το αισθητό φως, αλλά είναι αδύνατο να ξεφύγει από το νοητό. Ή, όπως
λέει ο Ηράκλειτος, πως κανείς να κρυφτεί απ' αυτό που δεν δύει ποτέ;
7) Αυτόν εδώ τον
κόσμο, τον ίδιο για όλους, ούτε κανείς θεός ούτε άνθρωπος τον έπλασε, αλλ' ήταν
από πάντα και είναι και θα είναι αιώνια ζωντανή φωτιά, που ανάβει με μέτρο και
σβήνει με μέτρο.
8) Η φωτιά μετατρέπεται
πρώτα σε θάλασσα· και το μισό της θάλασσας γίνεται γη και το άλλο μισό
σίφουνας. (Ο Ηράκλειτος) θέλει να πει μ' αυτό πως με τη δύναμη της η φωτιά, υπό
την επήρεια του θείου Λόγου που κυβερνά τα πάντα, μετατρέπεται δια μέσου του
αέρα σε υγρασία, πυρήνα της όλης διάταξης του σύμπαντος, και την οποία ονομάζει
θάλασσα. Από αυτήν ξαναγεννιούνται η γη ο ουρανός και ό,τι εμπεριέχουν. Το πώς
ο κόσμος οδηγείται ξανά προς τα πίσω και αφανίζεται από τη φωτιά, το εξηγεί
καθαρά: Η (γη) διαλύεται σε θάλασσα και φτάνει στο ίδιο μέτρο αναλογίας που
ίσχυε πριν γίνει γη.
ΣΤ. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
1) Ο χαρακτήρας του
ανθρώπου, ο δαίμονας του.
2) Ο ωραιότερος
πίθηκος είναι άσχημος όταν συγκρίνεται με το γένος των ανθρώπων.
3) Ο σοφότερος
άνθρωπος, όταν συγκρίνεται με το θεό, φαίνεται πίθηκος και στη σοφία και στην
ομορφιά και σ' όλα τ' άλλα.
4) Όπως μια αράχνη
στο κέντρο του ιστού της, μόλις μια μύγα κόβει ένα νήμα του, το αισθάνεται και
τρέχει γρήγορα σαν να υπέφερε για το κομμένο νήμα, έτσι και η ψυχή του
ανθρώπου, όταν ένα μέρος του σώματος τραυματίζεται, ορμάει προς τα 'κεί σαν να
μη μπορεί να υποφέρει τη λαβωματιά του σώματος με το οποίο είναι δεμένη γερά
και αρμονικά.
5) Γιατί αν δεν
οργάνωναν πομπή για το Διόνυσο και δεν τραγουδούσαν το φαλλικό ύμνο, όσα έκαναν
θα ήταν αναιδέστατα. Άλλα ο Άδης και ο Διόνυσος είναι το ίδιο πράγμα, που στ'
όνομά του μαίνονται και βακχεύουν.
6) Ο Ηράκλειτος
είπε ότι η ίδια “γιατρειά” θεραπεύει φοβερές ασθένειες και ελευθερώνει τις
ψυχές από συμφορές.
7) Είναι δύσκολο να
πολεμά κανείς την καρδιά του· γιατί αυτό που θέλει, το αγοράζει με ψυχή.
8) Οι ψυχές
οσμίζονται μέσα στον Άδη.
9) Εκεί πέρα,
μπροστά σ' αυτόν που είναι, ανασταίνονται και γίνονται άγρυπνοι φύλακες των
ζωντανών και των νεκρών.
10) Πράγματα που
δεν ελπίζουν ούτε φαντάζονται περιμένουν τους ανθρώπους μετά το θάνατο τους.
11) Οι πιο μεγάλοι
θάνατοι έχουν την πιο μεγάλη μοίρα.
12) Θάνατος είναι
όσα βλέπουμε ξύπνιοι, και ύπνος όσα κοιμισμένοι.
13) Όταν τα μάτια
του σβήνουν, ο άνθρωπος ανάβει φως για τόν εαυτό του μέσα στη νύχτα. Ζωντανός
στον ύπνο του, όταν τα ιάτια του κλείνουν, αγγίζει τον πεθαμένο, ξύπνιος,
αγγίζει αυτόν που κοιμάται.
14) Για τους
ξύπνιους ένας και κοινός κόσμος υπάρχει, αλλά κάθε κοιμισμένος ξαναγυρνά στο
δικό του ιδιαίτερο κόσμο.
15) Οι κοιμισμένοι
είναι εργάτες και συνεργοί σ' αυτά που γίνονται στον κόσμο.
Ζ. Η ΦΥΣΗ
1) Η φύση αγαπά να
κρύβεται.
2) Αν ο ήλιος δεν
υπήρχε, θα ήταν νύχτα παρά τα άλλα άστρα.
3) Ο ήλιος, κύριος
και φύλακας των περιόδων, ορίζει, κατανέμει, φανερώνει και αποκαλύπτει τις
μεταβολές και τις εποχές που φέρνουν τα πάντα.
4) Της αυγής και
της εσπέρας τέρματα η άρκτος και απένανντι στην άρκτο, το όριο του λαμπερού
Δία.
5) Γιατί ο ήλιος
δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια του, αλλιώς θα τον βρουν οι Ερινύες που βοηθούν
τη δικαιοσύνη.
6) Ο ήλιος έχει το
πλάτος ανθρώπινου ποδιού.
7) Ο ήλιος
καθημερινά είναι νέος, είναι νέος διαρκώς και ακατάπαυστα.
*Ζαν Μπραν,
"Ηράκλειτος", εκδόσεις "ΠΛΕΘΡΟΝ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου